همچنین عبدالهی و همکاران (۱۳۹۱) گزارش کردند، به کارگیری لجن فاضلاب در مقادیر ۲۵ تا ۱۰۰ تن در هکتار موجب افزایش هدایت­الکتریکی خاک می­گردد. ونگ (۲۰۰۱) گزارش نمود که افزودن لجن به مقدار ۲۵ تن در هکتار پس از ۲۰ روز، هدایت الکتریکی خاک را ۸ برابر افزایش داد.
طولابی و همکاران (۱۳۹۳) نیز دریافتند که با افزایش میزان لجن فاضلاب به خاک، هدایت الکتریکی به طور معناداری نسبت به شاهد افزایش یافت.
شیرانی و همکاران (۱۳۸۹) با بررسی اثر لجن فاضلاب بر برخی ویژگی­های خاک به نتایج مشابهی دست یافتند. نتایج آن­ها نشان داد، لجن فاضلاب موجب افزایش قابلیت هدایت­الکتریکی خاک گردید و بیشترین افزایش در تیمار ۴۵×۳ تن در هکتار لجن مشاهده شد. آن­ها دلیل شور شدن خاک در اثر افزودن لجن را زیاد بودن املاح موجود در لجن و میزان قابلیت هدایت­الکتریکی بالای آن (۲/۱۰ دسی زیمنس بر متر) نسبت به خاک شاهد (۲۹/۱ دسی­زیمنس بر متر) بیان کردند.
کیایی (۲۰۱۳) نشان داد، کاربرد کود آلی موجب افزایش هدایت الکتریکی خاک از ۲۲/۱ دسی­زیمنس بر متر به ۴۷/۲ دسی­زیمنس بر متر گردید.
رویگ و همکاران (۲۰۱۲) اثر کاربرد طولانی مدت (۵ سال) لجن فاضلاب را بر خصوصات برخی از خاک­های اسپانیا بررسی کردند. نتایج آن­ها نشان داد که کاربرد لجن، قابلیت هدایت­الکتریکی خاک­ها را افزایش داد. بیشترین افزایش در تیمار ۸۰ تن در هکتار لجن مشاهده شد.
گو و همکاران (۲۰۱۲) نیز افزایش قابلیت هدایت الکتریکی را در نتیجه کاربرد لجن فاضلاب به عنوان کود آلی گزارش کردند. نتایج مشابهی در مورد اثر لجن فاضلاب بر افزایش هدایت­الکتریکی خاک گزارش شده است (رامولو، ۲۰۰۲؛ مارتینر، ۲۰۰۲؛ سینگ و همکاران، ۲۰۰۲؛ چنگ و همکاران، ۲۰۰۷؛ کرمی و همکاران، ۱۳۸۶).
شکل ۴-۳- اثر سطوح مختلف لجن فاضلاب بر قابلیت هدایت اکتریکی خاک
۴-۴- اثر لجن فاضلاب بر عملکرد اندام هوایی و ریشه گندم
پژوهشگران بسیاری گزارش کرده ­اند که کود آلی به طور مؤثری می ­تواند سبب افزایش رشد محصولات شود و وزن خشک اندام هوایی و ریشه گیاهان را به طور قابل ملاحظه­ای افزایش دهد (تسادیلاس و همکاران، ۱۹۹۵؛ دلگن و همکاران، ۲۰۰۷؛ وانگ و همکاران، ۲۰۰۸).
۴-۴-۱- تاثیر لجن فاضلاب بر عملکرد اندام هوایی گندم
نتایج نشان داد که کاربرد لجن فاضلاب موجب افزایش معنی­دار عملکرد اندام هوایی گندم گردید (شکل ۴-۴) و در تیمارهایی که لجن دریافت نموده بودند با افزایش سطوح لجن، مقدار عملکرد اندام هوایی گندم نیز افزایش یافت. بیشترین افزایش عملکرد اندام هوایی در تیمار ۱۸۰ تن در هکتار لجن مشاهده گردید. به نظر می­رسد که در افزایش میزان لجن از ۱۸۰ به ۳۶۰ تن، اثر افزایش اثرات سوء لجن (نظیر حضور فلزات سنگین، به هم خوردن تعادل C/N خاک، افزایش شوری خاک) بیش از اثرات مثبت آن بوده و در نتیجه عملکرد کاهش یافته است (افیونی و کریم­پور، ۱۳۸۶).
اثر سوء شوری بر کاهش عملکرد گیاهان مختلف، توسط بسیاری از پژوهشگران گزارش شده است (عبدالغدیر و همکاران، ۲۰۰۵؛ ارشاد و همکاران، ۲۰۰۲ و ۲۰۰۹). شواهدی وجود دارد که نشان می­دهد، در­ سطوح بالای شوری، عملکرد و بیوماس گیاه بدلیل اثرات اسمزی نمک کاهش می­یابد (حسین و همکاران، ۲۰۰۳). غلظت بالای یون سدیم می ­تواند موجب پیری زودرس برگ و کاهش فعالیت فتوسنتزی شود، که در نهایت عملکرد گندم را کاهش می­دهد (جیمز و همکاران، ۲۰۰۶؛ حسین و همکاران، ۲۰۰۳). گیاهان مختلف، آستانه تحمل شوری متفاوتی دارند. تحمل به شوری یک گیاه زراعی نظیر گندم معمولاً بر اساس میزان کاهش عملکرد آن در خاک­های شور در مقایسه با عملکرد آن در خاک غیرشور تعریف می­گردد. بر همین اساس، گونه­ های مختلف گیاهان زراعی از نظر تحمل به شوری، به گروه ­های حساس، نیمه حساس، نیمه متحمل و متحمل تقسیم بندی شده ­اند (رنجبر و بناکار، ۱۳۸۹). آنچه در مورد میزان آستانه شوری اهمیت دارد این است که عوامل مختلفی مانند ترکیبات نمک، میزان آب خاک، موجودات زنده خاک، شرایط فیزیکی و شیمیایی خاک، اقلیم، روش تهیه بستر، مرحله رشد گیاه و در برخی موارد نوع رقم گیاه بر میزان آستانه تحمل شوری گیاهان مؤثر است (مث و هافمن، ۱۹۷۷). مث و هافمن (۱۹۷۷) با تجزیه و تحلیل داده ­های مربوط به یک رقم از گندم در شرایط شور گزارش کردند که گندم، گیاه نیمه متحمل به شوری است و آستانه تحمل به شوری آن ۶/۸ دسی­زیمنس بر متر است. این درحالی است که فرانکوئیس و همکاران (۱۹۸۰) با مطالعه بر روی رقم دیگری از گندم نتیجه گرفتند که میزان تحمل به شوری گندم مشابه جو (گیاه متحمل به شوری) می­باشد. از طرف دیگر گزارش شده است که برخی از ارقام کانادایی گندم، به شوری حساس تا نیمه حساس می­باشند.
با توجه به اینکه آستانه تحمل شوری متوسط ارقام گندم در استان گلستان ۶/۸ دسی زیمنس بر متر (مطابق نتایج مث و هافمن، ۱۹۷۷) گزارش شده است (آبیار و کیانی، ۱۳۸۲)، لذا گندم مورد مطالعه نیمه متحمل به شوری است. همچنین آبیار و کیانی (۱۳۸۲) گزارش کردند، با افزایش شوری خاک به میزان یک دسی­زیمنس بر متر بیشتر از حد متوسط (۶/۸ دسی زیمنس بر متر) ، عملکرد گندم ۴۷ کیلوگرم در هکتار کاهش یافت.
مقدار عملکرد اندام هوایی گندم در تیمارهای ۵/۲۲، ۴۵، ۹۰، ۱۸۰ و ۳۶۰ تن در هکتار لجن در مقایسه با تیمار شاهد افزایشی معادل با ۳/۲، ۸/۳، ۵/۴، ۳/۶ و ۵/۵ درصد داشته اند. میانگین اندام هوایی گندم در تیمار شاهد برابر با ۰۸۵/۳ گرم در گلدان و در تیمار ۱۸۰ تن در هکتار لجن برابر ۷۴/۱۹ گرم در گلدان بود.
جمیل و همکاران (۲۰۰۶) گزارش کردند که مصرف لجن فاضلاب، عملکرد دانه و تولید خوشه گندم را افزایش داد و بیشترین تولید دانه و خوشه با مصرف ۴۰ تن لجن فاضلاب در هکتار حاصل شد.
نظری و همکاران (۱۳۸۵) در طی بررسی اثر کاربرد پساب و لجن فاضلاب صنعتی بر غلظت برخی عناصر و عملکرد گندم دریافتند که عملکرد وزن خشک اندام هوایی گندم در تیمار آب چاه + لجن نسبت به تیمار پساب افزایش معنی­دار در سطح ۵% نشان داد. متقیان و همکاران (۱۳۹۱) در مطالعه پاسخ گندم در خاک­های آهکی تیمار شده با لجن فاضلاب دریافتند، عملکرد گندم در خاک تیمار شده با لجن فاضلاب افزایش معنی­داری در سطح ۱% یافت.
حمدی و همکاران (۲۰۰۲) نشان دادند که بیشترین عملکرد دانه گندم با مصرف تلفیقی ۸۰ تن کود آلی در هکتار به همراه کود شیمیایی به دست آمد.
جمالی و همکاران (۲۰۰۸) با بررسی کاربرد لجن فاضلاب به عنوان کود برای رشد ذرت بعد از آهک دهی بیان داشتند، لجن فاضلاب وزن خشک گیاه ذرت را افزایش داد.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

تامرابرت و همکاران (۲۰۰۹) دریافتند که لجن فاضلاب موجب افزایش عملکرد دانه و افزایش تولید کاه گندم شد. آن­ها ذکر کردند که حداکثر بازده در عملکرد کاه و دانه گندم در تیمار ۴۰ تن در هکتار لجن فاضلاب مشاهده شد. نتایج مشابهی توسط هرناندز و همکاران (۱۹۹۱) نیز گزارش شده است.
حجتی و همکاران(۱۳۸۵) گزارش نمودند، اضافه کردن لجن فاضلاب به خاک با افزایش میزان کربن آلی و شاخص بیوماس میکروبی (به عنوان شاخصی از سطح فعالیت میکروبی) زمینه را برای افزایش سطح فعالیت­های آنزیمی مهیا می­نماید، به نحوی که در نتیجه کاربرد لجن فاضلاب و بالارفتن میزان کربن آلی خاک و تحریک فعالیت­های میکروبی میزان فعالیت­های آنزیمی افزایش یافته و در نتیجه سطح بالاتری از عناصر غذایی مورد نیاز برای رشد گیاهان در خاک فراهم شده و عملکرد افزایش می­یابد. همچنین کاربرد لجن فاضلاب می ­تواند از طریق بهبود خصوصیات فیزیکی خاک مانند تهویه، با فراهم کردن شرایط برای رشد گیاه در افزایش عملکرد موثر باشد.
حسن اقلی (۱۳۹۲) تأثیر کاربرد لجن فاضلاب بر عملکرد سویا را مورد مطالعه قرار داد. نتایج نشان داد که افزودن لجن در سطح ۵۰ تن در هکتار، موجب افزایش عملکرد اندام هوایی سویا نظیر وزن کل بذرها، تعداد غلاف برداشت شده و وزن هزار دانه شد.
تسادیلاس (۱۹۹۵) اثر کاربرد لجن فاضلاب بر خصوصیات خاک و رشد گندم و ذرت در شرایط گلخانه­ای را بررسی کردند. آن­ها مشاهده کردند که عملکرد گیاهان در اثر افزودن لجن فاضلاب با افزایش مثبتی همراه بود.
آلینکای و همکاران (۲۰۱۰) گزارش کردند که متوسط افزایش عملکرد گندم پس از اعمال ۲۰ تن لجن فاضلاب، ۱۴۴۸ کیلوگرم در هکتار بود که نسبت به تیمار شاهد ۷۲% افزایش یافت.
محمت (۲۰۱۳) و جیمل و همکاران (۲۰۰۴) افزایش عملکرد دانه، میزان کاه و کلش، درصد پروتئین دانه و وزن ۱۰۰۰ دانه در گیاه گندم در اثر افزودن لجن را گزارش کردند. همچنین بیان داشتند که بیشترین افزایش عملکرد در تیمار ۴۰ تن در هکتار لجن مشاهده شد.
همچنین افزایش عملکرد گیاهان ذرت (کاستیکا و همکاران، ۲۰۰۲)، آفتابگردان (لاوادو، ۲۰۰۶) و برنج (کبیر و همکاران، ۲۰۱۱) نیز در اثر کاربرد لجن فاضلاب گزارش شده است.
شکل ۴-۴- اثر سطوح مختلف لجن فاضلاب بر وزن خشک اندام هوایی گیاه گندم
۴-۴-۲- تاثیر لجن فاضلاب بر عملکرد ریشه گندم
نتایج نشان داد که کاربرد لجن موجب افزایش معنی­دار (در سطح ۵%) عملکرد ریشه گندم گردید (شکل ۴-۵) و در تیمارهایی که لجن دریافت نموده بودند، با افزایش سطوح لجن، مقدار عملکرد ریشه گندم افزایش یافت. بیشترین افزایش عملکرد ریشه در تیمار ۱۸۰ تن در هکتار لجن مشاهده گردید. بین تیمارهای ۵/۲۲، ۴۵ و ۳۶۰ تن در هکتار لجن از لحاظ آماری تفاوت معنی­داری مشاهده نشد، اما با شاهد تفاوت معنی­دار داشتند. همچنین بین تیمارهای ۴۵ و ۹۰ تن در هکتار لجن نیز تفاوت معنی­دار مشاهده نشد. احتمالاً دلیل این­که با افزایش مقدار لجن، وزن خشک ریشه دارای روند افزایشی نمی ­باشد، ممکن است ناشی از این باشد که بخش­هایی از وزن ریشه در هنگام جداسازی از خاک و شستشو از دست رفته باشد.
در سراسر جهان تحقیقات قابل توجهی روی اثر کاربرد لجن فاضلاب بر عملکرد گیاهان در شرایط اقلیمی و خاکی متفاوت انجام شده است. نتایج محققان نشان داد که افزودن لجن موجب افزایش عملکرد و اجزای عملکرد گیاهان نظیر اندام هوایی و ریشه می­ شود (اعظم و لودهی، ۲۰۰۱؛ چانتا و همکاران، ۲۰۰۲؛ محمد و آتامنه، ۲۰۰۴؛ دورسان و همکاران، ۲۰۰۵؛ کازادو-ولا و همکاران، ۲۰۰۶ و ۲۰۰۷؛ ساماراس و همکاران، ۲۰۰۸؛ توگای و همکاران، ۲۰۰۸؛ آنجین و یاگانوگلو، ۲۰۱۱).
کبیری­نژاد و همکاران (۱۳۸۷) و استوارمن و ترنر (۲۰۰۵) گزارش نمودند، لجن فاضلاب موجب افزایش معنی­دار عملکرد گیاه ذرت گردید.
کاسترو^[۴۹] و همکاران (۲۰۰۹) اظهار داشتند کاربرد اصلاح کننده‌های آلی از جمله لجن فاضلاب، سبب افزایش ماده‌آلی در خاک می‌شود که به موجب آن عملکرد گیاه افزایش می‌یابد.
طولابی و همکاران (۱۳۹۳) دریافتند که کاربرد لجن فاضلاب به طور معنی­داری سبب افزایش وزن خشک اندام هوایی و ریشه در تمام تیمارها در مقایسه با خاک شاهد شد.
قنبری و همکاران (۱۳۸۵) با بررسی اثر کاربرد پساب صنعتی بر عملکرد گندم دریافتند که کاربرد پساب موجب افزایش عملکرد ریشه گیاه گندم شد.
شکل ۴-۵- اثر سطوح مختلف لجن فاضلاب بر وزن خشک ریشه گندم
۴-۵- تأثیر لجن فاضلاب بر غلظت آهن اندام هوایی گندم
شکل ۴-۶ اثر سطوح مختلف لجن فاضلاب بر غلظت آهن در اندام هوایی گندم را نشان می­دهد. نتایج حاکی از آن است که کاربرد لجن فاضلاب موجب افزایش معنی­دار (در سطح ۵%) غلظت آهن اندام هوایی گیاه شد. بیشترین افزایش عملکرد در تیمارهای ۱۸۰و ۳۶۰ تن در هکتار لجن مشاهده گردید. بین تیمارهای شاهد، ۵/۲۲، ۴۵ و ۹۰ تن در هکتار از لحاظ آماری تفاوت معنی­داری مشاهده نشد. میانگین غلظت آهن در اندام هوایی در تیمار شاهد برابر با ۸۸/۸۶ میلی­گرم بر کیلوگرم ماده خشک و در تیمارهای ۱۸۰ و ۳۶۰ تن در هکتار لجن به ترتیب برابر با ۲۵/۱۱۰ و ۸۳/۱۱۵ میلی­گرم بر کیلوگرم ماده خشک بود که افزایشی معادل ۲۶/۱ و ۳۳/۱ درصد داشته اند. سطح مناسب آهن برای گیاهان در دامنه ۵۰-۲۵۰ میلی­گرم در کیلوگرم و سطح بحرانی آن در گیاه ۵۰ میلی­گرم در کیلوگرم است. به­ طوری که اگر غلظت آهن کل در ماده خشک ۵۰ میلی­گرم در کیلوگرم باشد، احتمالا کمبود آهن رخ می­دهد که می ­تواند به دلیل نافراهمی یا جذب ناکافی عنصر باشد. غلظت آهن در برگ­های جوان گیاهان می ­تواند در حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلی­گرم در کیلو­گرم باشد (مورت وت، ۱۹۹۱). با توجه به این­که ملکوتی و تهرانی (۱۳۷۸) حد کمبود آهن را در گیاه گندم کمتر از ۱۰ میلی­گرم بر کیلوگرم ماده خشک، حد مطلوب را ۱۰-۳۰۰ میلی­گرم بر کیلوگرم ماده خشک و حد مسمومیت را ۳۰۱-۵۰۰ میلی­گرم بر کیلوگرم ماده خشک تعیین کردند، می­توان نتیجه گرفت که افزودن لجن فاضلاب به خاک حتی در بالاترین سطح (۳۶۰ تن در هکتار) مسمومیتی برای گیاه ایجاد نکرده است و میزان آهن در این سطح از لجن (۸۳/۱۱۵ میلی­گرم بر کیلوگرم ماده خشک ) در حد مطلوب قرار دارد. همچنین میزان آهن در سایر تیمارها نیز در حد مطلوب قرار دارد.
مک گراث و همکاران (۲۰۰۰) بیان داشتند، افزودن لجن فاضلاب و سایر مواد زائد شهری به خاک باعث افزایش غلظت عناصر کم نیاز در خاک می‌شود، زیرا لجن فاضلاب همواره دارای مقدار زیادی از این عناصر نسبت به خاک می­باشد.
بر­اساس گزارش بزکورت (۲۰۰۳)، استفاده از لجن فاضلاب سبب افزایش قابل توجه غلظت آهن گیاه شد.
بر اساس گزارش دلگن^[۵۰] و همکاران (۲۰۰۷)، افزودن لجن فاضلاب به خاک سبب افزایش مقدار قابل جذب آهن در خاک و گیاه شد.
نظری (۱۳۸۵) طی بررسی اثر لجن فاضلاب بر غلظت برخی عناصر در عملکرد گندم گزارش کرد که استفاده از لجن فاضلاب سبب افزایش غلظت آهن گیاه شد. بیشترین غلظت این عنصر در تیمار لجن مشاهده شد که احتمالا به دلیل افزایش قابلیت جذب این فلزات توسط مواد آلی موجود در لجن بود.
کاستیکا و همکاران (۲۰۰۷) در پژوهشی دریافتند که افزودن لجن فاضلاب به خاک، موجب افزایش غلظت آهن اندام هوایی گیاه ذرت گردید. آن­ها بیشترین افزایش را در تیمار ۴۰ تن در هکتار لجن مشاهده کردند.
الکانترا و همکاران (۲۰۰۹) با بررسی اثر کاربرد لجن فاضلاب بر غلظت عناصر کم­مصرف در گیاه ذرت بیان کردند که با افزودن لجن به خاک، غلظت آهن و روی در برگ گیاه افزایش یافت. آن­ها میزان افزایش غلظت آهن در برگ را بیشتر از دانه گزارش کردند.
بزکورت و همکاران (۲۰۱۰) بیان کردند که افزودن لجن فاضلاب موجب افزایش عملکرد میوه و رشد درخت سیب شد و همچنین گزارش کردند که غلظت فلزات کم­مصرف نظیر آهن، با مصرف لجن فاضلاب افزایش یافت. هرچند این افزایش کمتر از تیمار کودی بود.
فلاحی مطلق (۱۳۹۳) با بررسی اثر کاربرد پسماند آلی بر غلظت آهن و عملکرد گیاه ذرت گزارش کرد که با افزودن پسماند آلی، عملکرد گیاه افزایش یافت. بیشترین مقدار جذب آهن در تیمار سال دوم ۶۰ تن در هکتار مشاهده شد که در ریشه و اندام هوایی گیاه در مقایسه با شاهد به ترتیب به میزان ۵۹/۶۹ و ۶۴/۸۱ درصد افزایش یافت.
مجیری و عبدالعزیز (۲۰۱۱) گزارش کردند که غلظت آهن موجود در گیاه گندم در اثر افزودن پساب صنعتی به خاک، افزایش یافت.
شکل۴-۶- اثر سطوح مختلف لجن فاضلاب بر غلظت آهن در اندام هوایی گیاه گندم
۴-۶- تأثیر لجن فاضلاب بر غلظت آهن ریشه گندم
نتایج نشان داد که کاربرد لجن موجب افزایش معنی­دار (در سطح ۵%) غلظت آهن در ریشه گندم گردید (شکل۴-۷). بیشترین افزایش غلظت آهن در تیمار ۳۶۰ تن در هکتار لجن فاضلاب مشاهده گردید. بین تیمارهای ۹۰ و ۱۸۰ تن در هکتار از لحاظ آماری تفاوت معنی­دار مشاهده نشد ولی با شاهد تفاوت معنی­دار داشتند. مقدار آهن ریشه در تیمار ۳۶۰ تن در هکتار لجن در مقایسه با تیمار شاهد افزایشی حدود ۵۲/۲ درصد داشته­ است. میانگین آهن ریشه در تیمار شاهد برابر با ۴/۹۸۶ میلی­گرم در هر کیلوگرم و در تیمار ۳۶۰ تن لجن (بالاترین تیمار) برابر ۲۴۹۰ میلی­گرم در کیلوگرم ماده خشک بود.
کاپلان و همکاران (۲۰۱۴) گزارش کردند که افزودن لجن فاضلاب به خاک، موجب افزایش غلظت آهن موجود در ریشه گیاه شد. این افزایش در تیمارهای ۶۰ و ۸۰ تن در هکتار لجن مشاهده شد.
حسین­پور و قاجار (۱۳۹۲) با بررسی اثر کاربرد لجن فاضلاب بر خاک تحت کشت تربچه دریافتند که با کاربرد لجن غلظت آهن در ریشه تربچه افزایش یافت. نتایج نشان داد که بیشترین میزان آهن در کاربرد سه ساله تیمار ۴۰ تن در هکتار لجن مشاهده شد.