در اینجا ایمان، صبر و شکیبایی و مهربانی اساس سعادت قرار ‌می‌گیرد. نکته مهم در این آیه این است که خداوند خود به صبر و مهربانی توصیه نمی­کند بلکه از خود مسلمانان می­خواهد که مروّج بردباری و تحمل و مودّت در جامعه باشند و البته استفاده از واژه «تَواصَوا» که تنها چهار بار در قرآن به کار رفته است، نشان از اهمیت صبر و دشواری پذیرش تحمل برای انسان دارد (مکارم شیرازی،۱۳۷۴).

۲-۱-۵-۸- نشانگان صبر

با توجه به آیات قرآن و احادیث ‌می‌توان نشانه­ های افراد صبور را استنباط کرد. برخی از این ویژگی­ها عبارتند از:

۱-فرد صبور از اشتباهات و ظلم دیگران می­گذرد و اهل گذشت است. خداوند در آیه ۴۳ سوره شوری می­فرماید:

« کسی که صبر کند و ببخشد، کار بزرگی انجام داده است »

۲-فرد صبور، هنگام مشکلات خداوند را به یاد ‌می‌آورد:

« آن ها که هرگاه مصیبتی به ایشان می­رسد می­گویند: ما از آن خداییم و به سوی او بازمی­گردیم »(بقره، ۱۵۵).

۳-در موقعیت­های جهل و خشونت با حلم و مدارا برخورد می­ کند :

« هرگز نیکی و بدی در جهان یکسان نیست، همیشه بدی خلق را به بهترین عمل پاداش ده که همان کس که گویی با تو سر دشمنی است، دوست و خویش تو گردد. ‌به این مقام بلند کسی نمی­رسد جز ‌آنان که مقام صبر و ثبات یافته­اند صاحب حظّ بزرگی شدند » (فصلت، ۳۴ و ۳۵).

۴-افراد صبور در کارها مقاومت بیشتری دارند و هر فرد صبور، کار چندین غیرصبور را انجام می­دهد:

«اى پیامبر! مؤمنان را به جنگ (با دشمن) تشویق کن، هر گاه بیست نفر شکیبا از شما باشند بر دویست نفر غلبه مى کنند؛ و اگر صد نفر باشند بر هزار نفر از کسانى که کافر شدند پیروز مى گردند؛ چرا که آن ها گروهى هستند که نمى فهمند » ( انفال،۶۵).

۵-فرد صبور اگر به درستی انجام کاری ایمان داشته باشد، به گفته­های بی­اساس دیگران توجه نمی­کند:

«اگر به شما خیر و نیکی برسد آن ها را بد حال می‌کند ، و اگر بدی و ناخوشی برسد آن ها بدان شاد می‌شوند و اگر صبر کنید و پروا پیشه کنید نیرنگ آن ها هیچ زیانی به شما نمی رساند ، مسلّما خداوند به آنچه انجام می‌دهند ( از نظر علم و توان ) احاطه دارد» (آل­عمران،۱۲۰).

۶-در برابر زخم­زبان، تهمت و ناسزای افراد جاهل با بردباری برخورد می­ کند :

« و در برابر آنچه دشمنان می­گویند شکیبا باش و به­طرزی شایسته از آنان دوری گزین » (مزمل،۱۰).

۷-موقع دزدیده شدن، مفقود شدن یا از بین رفتن اموالش، برخوردی منطقی دارد :

«ما به طور حتم و بدون استثناء همگی شما را یا با خوف و یا گرسنگی و یا نقص اموال و جانها و میوه ها می آزمائیم ، و تو ای پیامبر صابران را بشارت ده » (بقره،۱۵۵).

۸-موقع از دست دادن شغل خود خویشتن­داری می­ کند و به خدا توکل می­ نماید (همان آیه).

۹-هنگام عبادت خداوند ‌بی‌حال نیست و می ­تواند مدت طولانی به عبادت بپردازد:

«همان پروردگار آسمان‌ها و زمین با هر چه میان آن ها است ، او را عبادت کن و در کار عبادتش شکیبا باش ، آیا همتائى براى او مى شناسى ؟» (مریم،۶۵).

«کسان خود را به نماز فرمان ده و خود بر آن شکیبا باش ما از تو جویاى روزى نیستیم ما به تو روزى مى‏دهیم و فرجام [نیک] براى پرهیزگارى است » (طه،۱۳۲).

۱۰-هنگام از دست دادن عزیزان بیش از حد بیتابی نمی­کند (آیه ۱۵۵ سوره بقره).

۱۱-هنگام بیماری، خویشتن­داری خود را از دست نمی­دهد:

«تنها این که روی های خود را ( برای عبادت ) به سوی مشرق و مغرب بگردانید نیکی نیست ، و لکن نیکی حقیقی ( ایمان و رفتار ) کسی است که به خداوند و روز آخرت و فرشتگان و کتاب ( آسمانی ) و پیامبران ایمان آورد ( به مبدأ و معاد و اصول اعتقادی میان آن دو ایمان آورد ) و مال خود را با آنکه آن را دوست ( و بدان نیاز ) دارد روی محبت خدا به خویشان و یتیمان و فقیران و در راه ماندگان و سائلان و در ( راه آزادی ) بردگان بدهد و نماز را برپا دارد و زکات بپردازد ، و ( وفای ) وفاداران به پیمان خویش آن گاه که پیمان بندند و به ویژه ( استقامت ) شکیبایان در سختی مالی و ضرر جسمی و هنگام جهاد است. آن ها هستند که راست گفته اند و آن ها هستند که پرهیزکارند» (بقره،۱۷۷).

۱۲-هنگام فقر و تنگدستی، خویشتن­داری خود را حفظ می­ کند و جزع و بیتابی نمی­کند (آیه ۱۷۷ سوره بقره).

۱۳-در برابر نیازهای فیزیولوژیک، خودکنترلی بیشتری از خود نشان می­دهد:

«و ( به یاد آرید ) زمانی که گفتید: ای موسی ، ما هرگز بر یک رقم خوراک صبر نمی کنیم ، پس پروردگار خود را در حق ما بخوان تا برای ما از آنچه زمین می رویاند از سبزی و خیار و سیر و عدس و پیازش بیرون آورد. موسی گفت: آیا شما به جای چیز بهتر چیز پست تر را می طلبید؟ ( حال که چنین است ) به شهری ( از شهرها ) فرود آیید که آنچه خواستید برای شما فراهم است. و ( مهر خواری بر پیشانی ، و خیمه ) ذلّت و نیاز بر آن ها زده شد و مستحقّ خشم خدا شدند. این ( خواری ) برای آن بود که آن ها همواره به نشانه های خدا کفر می ورزیدند و پیامبران خدا را به ناحق می کشتند و این ( کفر و پیامبرکشی ) به خاطر آن بود که نافرمانی کردند و پیوسته ( از حد خود ) تجاوز می نمودند» (بقره،۶۱).

۱۴- در موقعیت­های ترس و خوف، خویشتن­داری از خود نشان می­دهد (آیه۱۵۵ سوره بقره).

۱۵-در میدان جنگ شجاعتر از دیگران است :

« و چون با جالوت و سپاهیانش روبرو شدند گفتند: پروردگارا صبری به ما ده و قدمهایمان را استوار ساز و بر گروه کافران پیروزمان کن » (بقره،۲۵۰).

۱۶-در موقعیت­های تنش­زا می ­تواند خشم خود را کنترل کند :

«همانها که در توانگری و تنگدستی، انفاق ‌می‌کنند و خشم خود را فرو می­برند و از خطای مردم درمی­گذرند و خدا نیکوکاران را دوست دارد » (آل­عمران،۱۳۴).

۲-۱-۵-۹- پیامدهای صبر

برخی از پیامدهای مهم صبر عبارتند از:

۱-بهره­ مندی از همراهی خداوند: منظور از همراهی خدا، کمک کردن پروردگار به انسان‌های صابر است، به­گونه ­ای که برخی از موانع که بر سر راه آنان است برطرف شود:

« صبر پیشه کنید زیرا خداوند با صابران است »(انفال،۴۶).

۲-افزایش توانمندی و قدرت مقابله:

«اگر صد نفر از شما صبور باشد بر دویست نفر و اگر هزار نفر صبور باشند بر دوهزار نفر به اذن خدا غالب خواهند شد » (انفال،۶۶).

۳-ایمنی در برابر خشم خداوند: نقل است که داوود نبی از خدا پرسید: «پروردگارا! پاداش انسان‌های غمزده­ای که به­خاطر خشنودی تو در برابر مصیبتها و ناگواری­ها صبر و مقاومت می­ کند چیست؟ خداوند فرمود: بر اندام چنین بنده صابر و مقاومی جامه امان و ایمنی از خشم و غضب خود می­پوشانم و هرگز این لباس را از پیکر وی جدا نخواهم ساخت »(امین­الدوله،۱۳۸۷).

۴-طولانی شدن عمر: داشتن مذهب و پایبندی به اعتقادات دینی به اعتقاد برخی از روانشناسان یکی از شرایط سلامت جسم و روان انسان است. امام علی (ع) می­­فرماید: «کسی که دوست دارد عمر طولانی داشته باشد باید قلب صبوری در برابر مصائب آماده کند.»