فصل پنجم
تحلیل غیرخطی تاریخچه زمانی
۵-۱- مقدمه
زمین لرزه جزء بارهای دینامیکی بوده و این نوع بارها از نظر مقدار، جهت و موقعیت اثر با تغییراتی نسبت به زمان همراه می باشند. بنابراین بایستی انتظار داشت که رفتار سازه نیز در برابر زمین لرزه ها با زمان تغییر کرده و کمیت های پاسخ آن نظیر تغییر شکل ها و نیروها، نیز وابسته به زمان باشند. طراحی و تحلیل سازه ها به روش دینامیکی تاریخچه زمانی که رفتار غیرخطی مصالح و اثرات غیرخطی هندسی را در نظر بگیرد، تنها روش دقیق در تعیین رفتار و عملکرد سازه ها در حین زلزله می باشد. انجام این نوع تحلیل با محدودیت هایی از قبیل انتخاب مناسب شتابنگاشت ها، انتخاب مدل رفتاری اعضاء، وقت گیر بودن و داشتن حجم محاسبات بسیار زیاد، نداشتن توجیه اقتصادی در بسیاری از موارد و…، همراه بوده که باعث شده در آئین نامه ها و متون فنی معتبر از روش های استاتیکی معادل که ساده تر می باشند استفاده شود. این روش ها در چند دهه اخیر بدلیل وقوع زلزله های مخرب همچون لوماپریتا در سال ۱۹۸۹ و یا نورتریج در سال ۱۹۹۴ دیگر جوابگوی طراحان نبوده و بدلیل اینکه در آنها اثرات تابع زمانی بارگذاری، شکل پذیری و یا میرائی المان های سازه لحاظ نمی شود، قابل اعتماد نمی باشند.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۵-۲- معادلات حاکم بر تحلیل غیرخطی تاریخچه زمانی
پدیده ای که باعث می شود ارتعاش آزاد یک سیستم به تدریج مستهلک گردد، میرائی نامیده می شود. در میرائی، انرژی ارتعاشی سیستم بنا به مکانیزم های مختلفی مستهلک می شود. میرائی را به عنوان قدرت استهلاک انرژی در حوزه رفتار خطی و شکل پذیری (میرائی هیسترسیس) را می توان به عنوان قدرت استهلاک انرژی در حوزه رفتار غیرخطی دانست ]۳۹[.
میرائی هیسترسیس^[۶] در تحلیل دینامیکی غیرخطی کاربرد دارد و برای نشان دادن اتلاف انرژی کل زلزله می­باشد. یکی از روش هایی که این میرائی را به صورت مناسب نشان می دهد رابطه میرائی ریلی^[۷] با نسبت میرائی متغیر  است. مقدار آن بستگی به نوع سازه، مصالح استفاده شده، اعضای غیرسازه ای، زمان تناوب اصلی سازه و… دارد.
در نرم افزار SAP2000 تنها در تحلیل به روش انتگرال گیری مستقیم، میرائی موثر سازه به وسیله ماتریس میرائی کامل معرفی می شود. این میرائی می تواند ناشی از دو منبع باشد.
۱- میرایی معرفی شده در حالات تحلیل به طور مستقل: در این حالت کاربر می بایست ضریب  و  در رابطه (۵-۱) را وارد کند. این شیوه به روش ریلی معروف است.
(۵-۱)
کاربر می تواند این دو ضریب را به طور مستقیم مشخص کند و یا آن را به صورت میرائی بحرانی در دو زمان تناوب خاص معرفی کند.
ضرایب  و  مطابق رابطه (۴-۲) محاسبه می گردند.
(۵-۲)
۲- میرایی ذاتی مصالح: کاربر می تواند ضرایب میرایی موثر مربوط به سختی و جرم هر یک از مصالح را به طور جداگانه تعریف نماید.
در این تحقیق از روش اول به ازای زمان های تناوب مناسب در مدهای اول و دوم سازه  استفاده شده است.
ویژگی های اصلی و فیزیکی هر سیستم سازه ای در معرض تحریک خارجی و یا بارگذاری دینامیکی شامل جرم، ویژگی های کشسانی (انعطاف پذیری یا سختی) و مکانیزم اتلاف انرژی یا میرایی می باشد. معادله حرکت سیستم ارتعاش کننده تحت اثر زمین لرزه توسط رابطه (۵-۳) بیان می گردد ]۳۹[.
(۵-۳)
در رابطه بالا m ماتریس جرم، c ماتریس میرائی،  ماتریس نیروهای جانبی در هر درجه آزادی سازه، X بردار تغییر مکان نسبی درجات آزادی نسبت به زمین و L ارتفاع سازه می باشند. همچنین در محدوده غیرخطی نیروی سختی دیگر K نبوده و به جای آن از نیروی  استفاده می کنیم.
حل رابطه (۵-۳) در نرم افزار SAP2000 به دو روش حل مستقیم و حل مودال امکان پذیر است. در این تحقیق برای حل معادلات دیفرانسیل حاکم در نرم افزار، از روش حل مودال استفاده شده است که در ادامه ارائه می گردد.
حل مستقیم: در این روش به طور مستقیم و به صورت گام به گام زمانی به حل رابطه (۵-۳) پرداخته
می شود. در محدوده غیر خطی، ضریب میرایی تغییر نکرده و این فرض تأثیر زیادی در نتایج ندارد. در حوزه غیرخطی انتگرال دوهامل به دلیل برقرار نبودن اصل جمع آثار قوا اعتبار ندارد. بنابراین معادله دیفرانسیل تعادل در هر لحظه (گام زمانی) به صورت رابطه (۵-۴) خواهد بود.
(۵-۴)
برای حل این معادلات از روش های عددی نظیر روش تفاضل مرکزی، روش نیومارک^[۸]، روش ویلسون-  ، روش هوبولت^[۹] و همچنین روش ^[۱۰] می توان جواب های مورد نظر را بدست آورد ]۴۱[.
در روش ویلسون-  فرض اصلی این است که تغییرات شتاب در فاصله زمانی t و  که در آن  می باشد و (  ) خطی است. مقدار  طوری تعیین می شود که دقت و پایداری جواب بهینه گردد. آقای ویلسون ثابت کرده است که برای  این روش به طور نامشروط پایدار است.علاوه برپارامترهای  ، پارامتر  نیز در این روش به کار می رود. این پارامتر به دلیل کاهش مشارکت مدهای بالای غیرضروری (این مدها اثرات کوتاه مدت در حداکثر دامنه جواب ها دارند) برای کنترل پراکندگی عددی می تواند مفید باشد. بنابراین هم باعث افزایش پایداری و هم دقت نتایج می گردد. برای این پارامترها رابطه (۵-۵) تعریف شده است.
(۵-۵)
در برنامه Seismostruct ]40 [مقادیرپیش فرض به صورت  ارائه شده است. برای حالت  این روش، معادل روش نیومارک با فرض شتاب ثابت می باشد. این روش در بین روش های ارائه شده بیشترین دقت را داراست اما برای زمان های تناوب کمتر از  منجر به تخمین های دست بالا می شود.
برای مقادیر  منفی تر، مدهای با فرکانس بالا (زمان تناوب آن ها کمتر از  )سریعاً میرا می شوند. ولی در اغلب موارد مقدار منفی برای همگرایی حل معادلات لازم است.
برای نتیجه گیری بهتر می بایست همواره از  کوچک و مقادیر  نزدیک به صفر استفاده شود.
۵-۳- تحلیل غیرخطی تاریخچه زمانی
این نوع تحلیل برای تعیین نمودن پاسخ دینامیکی یک سازه تحت اثر نیروهای وابسته به زمان به کار می رود. پاسخ محاسبه شده به خصوصیات حرکات زمین بسیار حساس است، تحلیل را برای شتاب نگاشت زلزله السنترو انجام می دهیم.در ادامه عملکرد اعضای سازه ای ساختمان مورد مطالعه در دو حالت پایه گیردار و جداسازی شده تحت زلزله السنترو بررسی می گردد.
۵-۴- نحوه مدل سازی تعریف مدل های غیر خطی مصالح و انجام تحلیل تاریخچه زمانی در sap2000
تعریف نرم افزارsap 2000 :
نرم افزار sap2000 نرم افزار کاربردی مخصوص رشته عمران بوده که دارای قابلیت تحلیل و طراحی سازهای فولادی، بتنی ،پل ،مخازن و غیره را دارد.مختصر قابلیت این نرم افزار به شرح زیر می باشد.
۱- تحلیل استاتیکی و دینامیکی
۲- تحلیل خطی و غیر خطی شامل تحلیل لرزه‌ای
۳- تحلیل بار متحرک کامیون و برای پلها
۴- تحلیل P-Delta
۵- المانهای سازه‌ای SHELL و FRAME شامل تیر ستون، خرپا و رفتار غشایی و پوسته‌ای
۶- المانهای غیر خطی فنر و اتصال (LINK and SPRING)
۷- سیستمهای مختصات چند گانه
۸- انواع مختلف CONSTRAINT
۹- انواع مختلف بارگذاری‌ها
تعریف نرم افزار siesmo signal:
این نرم افزار در بررسی تمامی زلزله ها بسیار مفید بوده و از ان می توان در ترسیم نمودار های زلزله ای استفاده نمود همچنین این نرم افزار ابزاری مفید در پردازش اطلاعات شتابنگارها می باشد و طیفهای بسیاری مانند طیف شتاب ، سرعت و … و بسیاری دیگر از نمودارهای مفید را به سادگی ترسیم می کند. از قابلیت های این نرم افزار می تواب به موارد زیر اشاره نمود.
۱- رسم نمودار تاریخچه زمانی
۲- رسم طیف شتاب
۳- رسم سرعت و جابجایی
۴- رسم نمودار فوریه طیف پاسخ
برای اینکه بتوانیم تحلیل تاریخچه زمانی غیر خطی انجام دهیم باید نرم افزار seismo signal را فرا گرفت و همچنین نیاز به اطلاعات رقومی زلزله مورد نظر می باشد.ما در اینجا زلزله elecentro را برگزیده ایم و مدت زمان رخ داد زلزله را تا ۴۰ ثانیه ویرایش کرده ایم. ابتدا با بهره گرفتن از نرم افزار seismo signal طیف پاسخ شتاب زلزله elecentro را رسم می کنیم و ان را به excel می بریم وبا توجه به شتاب در نظر گرفته شده برای منطقه مورد مطالعه که ۰٫۳۵ g می باشد طیف بازتاب ایین نامه را استخراج می کنیم و ان را هم به excel می بریم .حال طیف بازتاب ایین نامه را ضربدر ۰٫۳۵g می کنیم تا به طیف پاسخ شتاب تبدیل گردد. حال باید ماکزیمم طیف پاسخ شتاب ناشی از زلزله elecentro را به ماکزیمم طیف پاسخ شتاب ناشی از ایین نامه مقیاس می کنیم و عدد ان را در scale factor برنامه sap وارد می کنیم که اشاره خواهد شد.
شکل(۵-۱) مقیاس طیف پاسخ شتاب
ماکزیمم طیف پاسخ شتاب زلزله السنترو برابر ۰٫۹۳۱۱۵ و ماکزیمم طیف پاسخ شتاب ایین نامه برابر۰٫۸۷۵ می باشد.
Scale factor=
در روش تحلیل دینامیکی غیرخطی، پاسخ سازه با درنظرگرفتن رفتار غیرخطی مصالح و رفتار غیر خطی هندسی سازه محاسبه می شود. در این روش فرض برآن است که ماتریس سختی و میرایی از یک گام ب ه گام بعد می تواند تغییر کند، اما در طول هرگام زمانی ثابت است و پاسخ مدل تحت شتاب زلزله به روش های عددی و برای هرگام زمانی محاسبه می شود.

۴-۶-۳ نگرش به ویژگی­های فضایی- کالبدی
نگرش به ویژگی­های فضایی- کالبدی سه بُعد جذابیت بصری، دسترسی به خدمات، دسترسی به حمل و نقل عمومی دارد(مظلومی,۱۴۵:۱۳۸۹) که برای سنجش این متغیر گویه ­های زیر در قالب طیف لیکرت طراحی شده ­اند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

متغیر نگرش به ویژگی­های فضایی- کالبدی در قالب ۱۲ گویه با پنج گزینه، کاملاً مخالف، مخالف، نظری­ندارم، موافق و کاملاً­ موافق ارائه گردیدند. کد­گذاری پاسخ­ها در گویه ­ها بدین ترتیب است: گزینه کاملاً­ موافق ۵، موافق ۴، نظری­ندارم ۳، مخالف ۲ و کاملاً مخالف ۱.
سطح سنجش این متغیر فاصله­ای و دامنه مجموع نمرات بین ۱۲ تا ۶۰ می­باشد.
جدول۴- ۳ تعریف عملیاتی متغیر نگرش به ویژگی­های فضایی- کالبدی

۵-۶-۳ طول مدتِ سکونت(عامل زمان)
طول مدتِ سکونت را در قالب یک سؤال(چه مدت در پرند/ نسیم­شهر ساکن بوده­اید؟ زیر۱سال/ ۱ تا ۳ سال/ ۳ تا ۵ سال/ ۵ تا ۷ سال/ بیش از ۷ سال) سنجیدیم. این گویه با طیف پاسخ ۵ قسمتی(خیلی­کم، کم، متوسط، زیاد، خیلی­زیاد) مورد سنجش قرار می­گیرد که به ترتیب نمره ۱ تا ۵ به آن­ اختصاص می­یابد.
سطح سنجش این متغیر ترتیبی می­باشد.

«به توبه متّصف گردد در آن دم شـود در اصـطـفـا ز اولاد آدم»
شرح گلشن راز، بیت۳۳۰، ص۲۱۸
«دگر از معصیت نور و صفا دید چو تـوبه کرد نام اصطفـا دیـد»
همان، بیت۵۴۴، ص۳۶۸
اصطفاء، درلغت به معنای برگزیدن و اختیار کردن است.^[۱۴۴]
درشرح گلشن راز آمده است که: خداوند متعال حضرت آدم (ع) را بر تمامی کائنات برگزید و او را
بر همه چیز اختیار نمود و بدین وسیله به او کرامت و بزرگی بخشید که «و لقد کرّمنا بنی آدم^[۱۴۵]». ^[۱۴۶]
صاحب اللمع گوید: «اصطفاء آن بود که، حقّ تعالی دل انسان را بـرای معـرفت خود فـارغ گـرداند تـا
صفا یابد».^[۱۴۷]
اصطفاء و اجتباء هر دو به معنای برگزیدن است و دکتر گوهرین معتقد است که: «اصطفاء نزد سالکان
خالص اجتباء را گویند». ^[۱۴۸]
این اصطلاح از قرآن مجید گرفته شده است که فرمود: « انّ اللّه اصطفی آدم و نوح و آل ابراهیم و آل عمران علی العالمین ذرّیه بعضها من بعض و اللّه سمیع علیم».^[۱۴۹]
در این آیه خداوند می فرماید که آدم و نوح و خاندان ابراهیم و خاندان عمران را بر جهانیان برگزید، فرزندانی هستند برخی از نسل برخی دیگر و خدا به اقوال و احوال همه شنوا و داناست.
هجویری می گوید: «اصطفاء آن بود که حق تعالی دل بنده را برای معرفت خود فارغ گرداند تا مر معرفت وی صفاء خود اندر آن بگستراند و اندرین درجت خاصّ و عام مؤمنان همه یکی اندر عاصی و مطیع و ولی و نبی لقوله تعالی «ثم أورثنا الکتاب الذّین اصطفینا من عبادنا فمنهم ظالم لنفسه و منهم مقـتصد و منهم سابق بالخیرات»^[۱۵۰] یعنی: پس ما آنان را که از بندگان خود برگزیدیم و وارث علم قرآن گردانیدیم باز هم بعضی از آن ها (یعنی فرزندان یا امّت او) به نفس خود ظلم کردند و بعضی راه عدل پیمودند و برخی به هرعمل خیر (با جان و دل) به دستور حقّ سبقت گیرند این رتبه ای است در حقیقت همان فضل بزرگ (و عطای بی منتهای الهی) ».^[۱۵۱]

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

اعتدال
«ظهـور نیکـویـی در اعتـدال است عدالت جسم را اقصی الکمال است»
شرح گلشن راز، بیت۶۰۹، ص۴۰۱
چون ظهور نیکویی و حسن، در اعتدال و حدّ وسط است؛ انسان باید در تمام امور و ظواهر زندگی که دین اسلام او را به انجام آن سفارش کرده است، از قبیل: مکارم و فضایل اخلاقی، طاعات و عبادات و ایمان و غیره اعتدال را رعایت نماید.^[۱۵۲]
اعتدال در لغت یعنی میانه روی و حدّ وسط را در هر چیزی نگه داشتن.^[۱۵۳]
اعتدال در هر چیزی و در هرکاری پسندیده می باشد و چنان دارای ارزش و اهمیّت بوده است که در قرآن کریم نیز خداوند به آن اشاره کرده است و فرموده «بخورید و بیاشامید امّا اسراف نکنید» که این آیه تأکید بر اعتدال دارد و پرهیز از زیاده روی.
شیخ محمود شبستری نیز در بیت فوق، اعتدال را، هم در ظاهر و هم در باطن از محسّنات دانسته است.
اعراف
«بگو سیمرغ و کوه قاف چه بود بهشت و دوزخ و اعراف چه بود ؟»
شرح گلشن راز، بیت۱۶۷، ص۱۱۲
در شرح گلشن راز آمده است که: «اعراف» جمع عرف است و عرف مکان مرتفع را می گویند که بر جوانب مشرف باشد. و این مرتبه ی سابقان است که فرموده که «و السّابقون السّابقون اولئک المقربون »^[۱۵۴] و ایشان کاملانی اند که به مقام جمع الجمع رسیده اند که مقام بقاء باللّه است و حقّ را در هر شیء متجلّی به صفتی می بینند که به آن شیء مظهر آن صفت است و این مقام اشراف است براطراف؛ زیرا که هر چیزی را چنان چه هست، می بینند و می دانند که «و علی الاعراف رجال یعرفون کلا بسیماهم».^[۱۵۵] »^[۱۵۶]
در باور عرفا «اعراف» رمز و نمادی است از عالم غیب و شهادت و عالم ظاهر و باطن و آن را می توان کنایه از عالم «مثال» نیز دانست.
اهل اعراف نیز در دید عارفان و سالکان به انسان های کاملی اطلاق می گردد که به فنای از خویش و
بقاء باللّه رسیده باشند^[۱۵۷].
دکتر سجّادی می گوید:«اعراف نزد صوفیان عبارت از اطاعت، یعنی مقام شهود حقّ است در هر شیء از اعیان ممکنات و اوصاف آن ممکنات؛ و یا عبارت از مقام شهود حقّ است در هر چیزی که متجلّی به صفات حقّ باشد.»او در ادامه سخن ملاصدرا را بیان می کند که در این جا ذکر می شود: اعراف دیوار و سدی است که میان بهشت و دوزخ حائل باشد، دارای باطن و ظاهری است و باطن آن رو به بهشت است و بهشت در کنار آن واقع شده است و محل رحمت و لطف خداوند است و ظاهر آن به سوی جهنّم است و جهنّم در جنب آن قرار دارد، و محل عذاب و خشم پروردگار است و اعراف جایگاهی و محلّی است برای کسانی که اعمالشان از نظر نیکی و بدی یکسان باشد و یکی بر دیگری برتری نداشته باشد و در دو کفه ی ترازو مساوی باشد، اینان با گوشه ی چشمی به جهنّم و با گوشه ی دیگر به بهشت نظر کنند، و در هیچ کدام داخل نشوند و در آن جایگاه بمانند.^[۱۵۸]
الهام
«دگر باره رسیـد الهـامی از حقّ کـه بر حکمت مگیـر از ابلهی دقّ»
شرح گلشن راز، بیت۹۲۴، ص۵۶۲
الهام در لغت به معنای اعلام مطلق است و در اصطلاح به چیزی اطلاق می شود که از طریق فیض و بدون اکتساب و فکر از سوی خداوند بر قلب انسان وارد می شود. عدّه ای معتقدند که القاء خیر و نیکی دل است.
الهام را باید از مقام مبتدیان به شمار آورد و آن بالاتر از مقام فراست است.^[۱۵۹]
الهام دارای سه درجه است:
«درجه ی اوّل: الهام انبیا که آن وحی قاطع است که گاهی به صورت اطلاق و زمانی مقرون به سماع است.
درجه ی دوّم: الهامی است عینی و علامت درستی آن این است که کسی که به چنین الهامی می رسد هیچ سرّی را فاش نمی کند و از حدّ شرعی تجاوز نمی کند و به راه هم خطا نمی رود.
درجه ی سوّم: الهامی است که با تجلّی عینی تحقیق همراه است و از عین ازل محض سخن گوید».^[۱۶۰]
نجم الدین رازی می گوید: «الهام، خطابی باشد از حقّ به دل با ذوق ولیکن بی شعور». او معتقد است که میان الهام، اشارت و کلام تفاوت وجود دارد و این سه یک چیز بیش نیست و برای هر کدام تعریفی بیان می کند که در ذیل ذکر می شود.
فرق میان الهام حقّ ، اشارت وکلام:
فرق میان الهام حقّ و اشارت و کلام آن است که، الهام خطابی است از سوی حقّ به دل که همراه ذوق است، و شعور و ادراک در آن دخالت ندارند. اشارت خطابی است که با ذوق همراه است ولی شعور در آن دخیل نیست و به صورت رمز بیان می شود، و صریح نیست. کلام خطابی است که با ذوق و شعور و ادراک همراه است، و صریحاً بیان می شود. ولکن کلام در مقام ملهمگی نفس پدید نیاید، و در مقام مطمئنگی نفس پدیدار شود که « یا ایّتها النّفس المطمئنّه، ارجعی الی ربّک »^[۱۶۱] این سخن صریح است.^[۱۶۲]
اناالحق
«یکی از بحر وحدت گفت اناالحقّ یکـی از قـرب و بعـد و سیـر زورق»
شرح گلشن راز، بیت۲۵، ص۲۶
انا الحق یعنی من خدایم. این سخن مشهور حسین بن منصور حلّاج است که نخستین بار بر زبان آورد و این اصطلاح پس از او رواج یافت، هر گاه عارف صفات انسانی خود را ترک گوید صفات حقّ در او متجلّی می شود و در این زمان است که انا الحق می گوید. عرفا معتقدند که منظور حلّاج از بیان این سخن آن بوده که منی وجود ندارد و هر چه هست ذات مطلق و لایزال حقّ است و بس.^[۱۶۳]
حلّاج با این سخن، گویی اسرار حقّ را فاش نمود و بدین سبب گروهی درصدد قتل او برآمدند و فتوای قتل دادند که او کافـر و مرتد شده است و بایـد بمیرد. در نهایت او سر خـود را بـر بـاد داد، و جـان
بی قرارش را به ذات معشوق گره زد تا شاید آرام و قرار یابد.
«انا الحقّ کشف اسرار است مطلق به جز حقّ کیست تا گوید انا الحقّ؟»
همان، بیت۴۳۶، ص۳۱۳
چنان که از بیت فوق بر می آید انا الحق، کشف و اظهار اسرار حق است و به جزحق کسی نیست که انا الحقّ گوید.^[۱۶۴]
دکترسیّد ضیاء الدّین سجّادی در این باره چنین می گوید:
«حلاج جهان اسلام و عالم تصوّف را به هیجان و تحرّک درآورد و مخالفان و موافقان بسیار پیدا کرد، او وحدت وجود و فناء فی اللّه را رنگی دیگر داد که از آن به حلول و اتّحاد تعبیرکرده اند که تعبیر مردودی است، «انا الحقّ» گفتن او را الحاد و کفر دانسته و پنداشته اند که دعوی خدایی و خدا شدن است.
او می گفت: جز خدا هیچ چیز نیست، من و ما و تو نیستیم و همه اوست؛ البتّه موافقان او گفتند وقتی درخت سوزان و مشعلی به موسی گفت « انّی انا اللّه » چگونه حلّاج فانی شده و به حقّ پیوسته، نمی تواند «انا الحقّ» بگوید ؟

• حسین بن رماس عبدی کوفی^[۴۷۰]

• حفص بن سلیم عبدی کوفی^[۴۷۱]

• حُمید بن سری عبدی^[۴۷۲]

• حُریث بن سری عبدی کوفی^[۴۷۳]

• خالد بن سری عبدی کوفی^[۴۷۴]

• خلیل عبدی کوفی^[۴۷۵]

• خلاد بن عامر مسلمی عبدی کوفی^[۴۷۶]

• سلیمان بن عبدالرحمن عبدی (عنزی) کوفی^[۴۷۷]

• سفیان بن مصعب عبدی کوفی^[۴۷۸]

• عبدالله بن ابی یعفور عبدی کوفی^[۴۷۹]

• عبدالعزیز عبدی کوفی^[۴۸۰]

• عبدالصمد بن بشیر عُرامی عبدی کوفی^[۴۸۱]

• عبدالرحمن بن منذر عبدی کوفی^[۴۸۲]

• عبدالعزیز بن عبدالله عبدی کوفی^[۴۸۳]

• بشر بن صلت عبدی کوفی^[۴۸۴]

• بکر بن محمد عبدی کوفی^[۴۸۵]

• رقید بن مصقله عبدی کوفی^[۴۸۶]

• نجم بن حطیم عبدی غنوی کوفی^[۴۸۷]

• سفیان بن سعید عبدی کوفی^[۴۸۸]

• شریس بن أبو عماره عبدی کوفی^[۴۸۹]

• عبد الأعلی بن زید ابو شاکر عبدی کوفی^[۴۹۰]

• عبد الواحد بن سلمه عبدی کوفی^[۴۹۱]

• عبد الجبار بن مسلم عبدی کوفی^[۴۹۲]

• علی بن سری عبدی^[۴۹۳]

• علی بن حسن عبدی کوفی^[۴۹۴]

• عُمیر بن سُوید عبدی کوفی^[۴۹۵]

• عیسی بن ابراهیم عبدی کوفی^[۴۹۶]

• عطاء بن عامر عبدی کوفی^[۴۹۷]

• قیس عبدی کوفی^[۴۹۸]

• محمد بن حنظله عبدی کوفی^[۴۹۹]

• محمد بن حُمید عبدی کوفی^[۵۰۰]

• محمد بن شهاب بن علّاف عبدی کوفی^[۵۰۱]

• محمد بن عبد الله بن شهاب عبدی کوفی^[۵۰۲]

• محمد بن مسلم عبدی کوفی^[۵۰۳]

• محمد بن همام عبدی کوفی^[۵۰۴]

• مُسلَمه بن سعید عبدی کوفی^[۵۰۵]

• المثنّی بن عبد السلام عبدی کوفی^[۵۰۶]

• معاذ بن أسود بن قیس عبدی کوفی^[۵۰۷]

• نضر بن عبد الرحمن عبدی کوفی^[۵۰۸]

• نصر بن عبد الرحمن عبدی کوفی^[۵۰۹]

• منذر بن جیفر عبدی کوفی^[۵۱۰]

• عمر بن اُذینه کوفی^[۵۱۱]

• بصره

عمادالدین زکریا بن محمد قزوینی (م ۶۸۲ ق) از شعبی نقل میکند که، اهل اسلام بصره را یک سال و نیم قبل از کوفه ساختند.^[۵۱۲] البته یعقوبی در البلدان سال تأسیس کوفه را، هفدهم (همان سال طراحی کوفه)^[۵۱۳] نوشته و دیگران نیز سالهایِ دیگری را، در خلافت خلیفۀ دوم، سال بنیانگذاری بصره دانستهاند.^[۵۱۴] این شهر در سال‌های بعد، از نقاط پرآشوب، پرحادثه و تأثیرگذار، در تاریخ اسلام بوده است. جمع زیادی از علاقهمندان امیرالمؤمنین علی† نیز در این شهر بودهاند. از جملۀ آنها عدهای از اهل بحرین و عبدالقیس هستند. در گروه ناراضیانی که برای اعتراض به عثمان به مدینه آمدند، یکصد نفر را از بصره به ریاست حُکیم بن جَبَلَه عبدی بحرانی گفتهاند.^[۵۱۵]

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در قضایای مربوط به جنگ جمل نیز، عبدالقیسِ بصره در برابر آشوب آفرینان ایستادند و دعوت طلحه و زبیر را رد کردند و حتی جمع زیادی از عبدالقیس، قبل از رسیدن لشکر امام† به بصره، به شهادت رسیدند.^[۵۱۶]
پس از چند روز، باز هم در حملۀ ناکثین به بصره و دار الامارۀ آن که در دست والی علی† ـ عثمان بن حنیف ـ بود، جنگ سختی در گرفت که حکیم بن جَبَله عبدی و برادرش الزّعل و پسرش الأشرف و دیگرانی از عبدالقیس به شهادت رسیدند.^[۵۱۷]
در جنگ جمل نیز، عبدالقیسِ بصره به فرماندهی عمروبن مرحوم عبدی، در شمار یاران امیر† بودند.^[۵۱۸]
در هر حال، تأثیر بحرینیهای مقیم بصره در جنگ جمل و بعد از آن در شکلگیری یک تشکّل شیعی توسط آنها، نیاز به تحقیق زیادی دارد.
مختصری از اصحاب و راویان ائمه‰ که از مردم بحرین و به طور خصوص از عبدالقیس در بصره بودهاند یا به نحوی بصری خوانده میشدند به این شرح است:

• ابو نضره عبدی را «عُوقِ بصری» گفتهاند.^[۵۱۹]

(تصویر ۳-۳۶) نمایش دو طریقه تدفین در تابوت و خمره سفالین،متداولدر دوره پارتها در پای دیوار شرقی معبد ناهید(کامبخش فرد،۲۳۷:۱۳۷۴)

استفاده از چند خمره برای تدفین می تواند تأکیدی بر دفن جسد به حالت درازکش باشد، یا شاید نتوانسته بودند برای یک انسان بلند قد، خمره درخوری بسازند. آذرنوش در گزارش سومین و چهارمین مجمع سالانه کاوشهای باستان شناسی در ایران ذکر می کند که قبور اشکانی در محوطه شیرسنگ همدان نیز به همین صورت است. (آذرنوش، ۱۳۵۳: ۵۱ و۴۰) “یکی از شواهد در اثبات وجود پرستشگاه ناهید در کنگاور و کاربرد آن، وجود گورهای صخره ای، تابوت های سفالین و گور خمره ها در کف صخره و محوطه شرقی معبد ناهید (هخامنشی- پارتی) است.” (تصویر ۳-۳۷) (کامبخش فرد، ۱۳۷۹: ۲۰۹) شاید سابقه تدفین مردگان در جوار یا درون معابد مرتبط با تقدس زمین نیایشگاه بوده است. این رسم امروزه نیز اعتبار خود را همچنان حفظ کرده و ریشه در دیرینه دارد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

(تصویر ۳-۳۷) طرح خمره های معبد ناهید در کنگاور(کامبخش فرد،۲۳۹:۱۳۷۴)

۳-۳-۴ محوطه شیر سنگ
در محوطه شیرسنگ همدان، گورستانی روی تپه ای طبیعی کشف شده است. “احتمالاً این محوطه پرستشگاه ناهید بوده است. در این گورستان دفن در صخره ها به صورت تاق باز، تدفین جمع شده، جنینی، دفن تابوت و خمره تشخیص داده شده است. در مواردی چندین خمره به یکدیگر پیوند خورده و تابوتی را تشکیل داده بودند، بدین نحو که با بریدن قاعده و کف خمره ای و قرار دادن آنها در دهانه خمره دیگر فضای مناسبی برای جا دادن جسد که بلند قد بوده فراهم آمده است.” (کامبخش فرد، ۱۳۷۹: ۲۴۱) با پیوند چند خمره و ایجاد یک تابوت جهت تدفین این سوال مطرح می شود که آیا یکی از دلایل کاربرد تابوت الزام آیینی در تدفین بصورت درازکش بوده است؟ روشن شده این موضوع مستلزم انجام شدن بررسی های دقیق تر و علمی است.
۳-۳-۵ تپه خرمن
تپه مذکور در یکی از روستاهای حواشی بالهارود بین ایران و جمهوری آذربایجان واقع شده است. در این منطقه اموات را درون خمره هایی با طول بیش از ۵/۱ متر و روبه مشرق و طلوع آفتاب دفن کرده اند. به نظر حفار جسد به حالت جنینی و با دست و پای جمع شده در داخل خمره قرار داده شده است و در کنار آنها کوزه های سفالین و ظروف زئومورفی^[۶] مانند شتر، گاو، اسب و قوچ گذارده شده است. تعداد دیگری ظرف، تعداد زیادی خمره های ذخیره به صورت عمودی و سکه نقره ای از بلاش سوم پادشاه اشکانی نیز در زیر جمجمه یکی از اجساد یافت شد. (کامبخش فرد، ۱۳۷۷: ۶)
۳-۳-۶ تپه کن یری
یکی دیگر از تپه های حاشیه بالهارود، تپه کن یری می باشد. در این تپه بسیاری از گور خمره ها در اثر حفاری قاچاق از بین رفته اند. با این حال در عمق ۵۰ سانتیمتری دو گور خمره یکی بزرگ و دیگری کوچک یافت شد. اسکلت ها در اثر نفوذ هوا کاملاً پوسیده بود. جهت خمره ها شرقی- غربی و دهانه آنها روبه طلوع آفتاب است و به صورت مایل در خاک قرار داده شده است. بیرون خمره ها دو کوزه سفالین قرمز رنگ نهاده بودند. از درون خمره بزرگ دانه هایی از دو رشته گردنبند شامل عقیق تراشیده و شیشه و فریت و سنگ های الوان به دست آمده در زیر دهانه و گردن خمره کوچک سکه نقره ای از بلاش سوم پادشاه اشکانی کشف شد. (کامبخش فرد، ۱۳۷۷: ۶) به نظر می رسد سنگ در این نوع تدفین بیانگر مفاهیم خاصی بوده، زیرا سنگهای خاصی را در خمره ها قرار داده اند. بین روح و سنگ ارتباطی نزدیک وجود دارد. “بر طبق افسانه ای سنگها زاینده نوع بشراند، و عطر آدمی را دارند. سنگ و انسان حرکت مضاعف صعود و نزول را انجام می دهند. انسان از خود به وجود می آید و به خدا باز می گردد. سنگ نتراشیده از آسمان فرود می آید، دگردیسی می شود و به طرف او بالا می رود.” (شوالیه، ۱۳۸۲: ۶۳۱) بنابراین شاید بر این نظریه بتوان صحه گذاشت که عامه معتقدند سنگ عقیق نماد تکامل و تعالی است. همچنین نیروی معنوی رنگ عقیق موجب تسهیل زایمان در زن باردار می شود. درکنار سنگ عقیق پس از تدفین مرحله باززایش به سهولت رخ می دهد. همچنین خمره شکسته دیگری یافت شد که محتویات آن شامل چند عدد سنجاق، دو گوشواره برنزی و یک مجسمه مجوف قوچ سفالین بود و در داخل خمره نیز بر اثر شکستگی و فشار و نفوذ هوا، اسکلت آسیب دیده بود. (همان، ص۶) سنجاق و گوشواره از لوازم آرایش یک زن است. بنابراین به نظر می رسد این گور متعلق به یک فرد مونث و بالطبع نشانه باروری و عشق است.
۳-۳-۷ آیری زمین (تپه نخود)
این تپه نیز در حواشی بالهارود واقع شده است. در این تپه ۸ خمره به دست آمد که دهانه آنها را با تخته سنگهایی مسدود کرده بودند. درون یکی از خمره ها دو اسکلت در کنار یکدیگر به پهلو و با دست و پای جمع شده دفن شده و دستها به موازات دهان پیش آمده بود. از این خمره مقداری دانه های گردن بند از عقیق و شیشه دو پوسته که پوسته زیرین آنها آب طلا داده شده است به دست آمد. درون خمره دیگر نیز اسکلت به پهلو و به شکل جنین در رحم قرار گرقته و ابریق به هیئت گوزن قرار داده شده بود. قبور عموماً حاوی تعدادی گردن بند و سنجاق و حلقه های برنزی و نقره ای و چندین گوشواره بودند که به ندرت مزین به خطوط تزئینی هستند. پیه سوز سفالین که دهانه اش دود زده است مدلل می دارد که به هنگام دفن میت پیه سوز را روشن کرده اند. (کامبخش فرد، ۱۳۷۷: ۸)
با توجه به سکه های به دست آمده از بلاش اول و بلاش سوم از درون خمره ها تاریخ این تدفین ها به سده دوم میلادی می رسد. (همان، ص ۱۱)
۳-۳-۸ تپه پیه درق
از درون دو خمره این محل دو ظرف سیاه رنگ به دست آمد که بدنه آنها براق و شفاف است. حفار آن را تاثیر نفوذ هنر اژه و آناتولی می داند. ادوات و ابزار جنگی منحصر به یک تیغه پیکان پهن به طول ۱۵ سانتیمتر است. چهار مجسمه مجوف سفالی حاصل کاوش در قبور خمره ای تپه بود که با هیئت گاو، شتر، شانه به سر و قوچ قابل تشخیص بود (ظروف زئومورفی). زینت آلات شامل تعدادی حلقه نقره و برنز و نیز آینه برنزی است که پشت آن مزین به گل لوتوس (نیلوفر آبی) و خطوط کنده شده موازی و دایره ای شکل در پیرامون آینه است. (همان ، ص۱۴) از خطوط دایره ای پیرامون آینه می توان این احتمال را داد که نقوش متأثر از آیین مهرپرستی است.
۳-۳-۹ تپه همت سلاله
یکی دیگر از تپه های باستانی درآذربایجان شرقی تپه همت سلاله است. در این تپه خمره های یافت شد که بعضی گچ اندود شده بود و پوشش قطور مدخلشان را با تخته سنگ و ملات گچ مسدود کرده بودند. به همین جهت اسکلت مردگان سالم مانده بود و مواد آلی از قبیل چوبی و پارچه و سبد و حصیر و حتی موی سر پوشیده شده ولی گسیخته نشده بود. از دو خمره و زیر جمجمه مردگان دو سکه از گودرز پادشاه اشکانی و بلاش اول به دست آمد و به همین دلیل تاریخ دفن خمره ها کهن تر از یافته های آیری زمین و پیه درق وکن یری است. (همان، ص۱۶)
شاید گور خمره های این تپه کوشش همه جانبه ای جهت جلوگیری از نفوذ هوا و سالم ماندن جسد و محتویات گورها بوده است.
۳-۳-۱۰ چوجیران
تپه چوجیران نیز در آذربایجان شرقی واقع شده است. طرز دفن درون خمره ها مانند محلهای دیگر بوده است. در این مجموعه خمره ها تعداد بسیار زیادی دانه های عقیق، سنگ های الوان و دانه های شیشه ای یافت شد که همه به صورت گردن بندهای زیبایی درآمده اند. در این محل ظرف استثنایی کشف شده که در انتهای آن دو لوله کوتاه سوراخدار است. حفار اعتقاد دارد مورد استعمال آن در شب عروسی و برای نوشیدن زن و مرد از شراب یا مایع دیگری در آن واحد بوده است. حفار به جام میثاق سکایی به عنوان شاهد اشاره کرده است. (کامبخش فرد، ۱۳۷۷: ۱۷)
۳-۳-۱۱ گرمی
گرمی یکی از تپه های باستانی آذربایجان شرقی است که با وسعت تقریبی ۸۰۰ کیلومترمربع در دشت مغان واقع شده است. یکی از انواع تدفین در این تپه باستانی تدفین خمره ای است. این قبور متعلق به سال های ۴۰ تا ۵۱ میلادی است. در این دوره از خمره های بزرگ و کوچکی جهت مدفن استفاده شده که بیشتر آجری رنگند و بسیار سخت ساخته شده اند. طول بزرگترین آنها ۱۸۰ سانتیمتر و کوچکترین آنها دارای ۹۰ سانتیمتر است. در این دوره مرده را در خمره نهاده و سپس در شیب تپه ها به رودخانه ها خمره را در عمق ۲۵۰ تا ۳۰۰ سانتیمتری از سطح زمین قرار داده و پس از گذاشتن یک یا دو تخته سنگ بر دهانه آن با اندود گچ تمام منافذ و درزهای آن را مسدود می کردند. (تصویر ۳-۳۸) و (تصویر ۳-۳۹)
(تصویر ۳-۳۸) گورخمره مکشوفه از کن یری (چایچی،۱۲۰:۱۳۸۴)

محل این مقبره ها به واسطه شیب زیاد احتیاج به حفر محل از بالا و سطح زمین نبوده است. (تصویر ۳-۴۰) در داخل این گورها نیز زیر سر اموات سکه ای از گودرز پادشاه اشکانی و تعدادی سکه از بلاش سوم یافت شد. در پاره ای قبور دو تا سه اسکلت یکجا دفن شده اند. (کامبخش فرد، ۱۳۷۹: ۴۰۱ و۴۰۰) این مطلب بیانگر این است که احتمالاً در این دوره گورهای مشترک و فامیلی مرسوم بوده است، یا شاید به دلیل فوت همزمان چند نفر و عدم فرصت کافی جهت حفر گودال و آماده سازی خمره، این افراد را بصورت مشترک در یک خمره دفن می کردند.
(تصویر ۳-۳۹) گورخمره مکشوفه از کن یری (کامبخش فرد،۱۳۷۹:تصویر ۱۲۹)

“یکی از مهمترین دستاوردهای این حفاری ها تکه پارچه پشمی است که دارای یک نقش اصلی صلیب شکسته (سواستیکا) در محدوده نقوش فرعی شطرنج و کنگره های کلید یونانی است. ظروف زئومورفی متنوعی نیز وجود دارد.” (تصویر ۳-۴۱) (کامبخش فرد، ۱۳۷۷: ۳) درباره نقش سواستیکا نظریات متعددی ابراز شده و اینکه چگونه پدید آمده و در چه زمانی رایج گردیده است. “بر اساس نظریات باستان شناسان نماد گردونه خورشید ظاهراً نخستین بار در خوزستان یافت شده که تاریخ تقریبی آن ۵۰۰ ق.م است.” (بختورتاش، ۱۳۶۵: ۹)
(تصویر ۳-۴۰) طرح پلان گورخمره های گرمی(چایچی،۱۱۹:۱۳۸۴)

در زمان اشکانیان نقش و نماد مذکور در پرچم و منسوجات به کار رفته است. شاید یکی از نمادهای قدرت در زمان اشکانیان نقش گردونه خورشید بوده است.
(تصویر ۳-۴۱) منسوجی با نقش صلیب شکسته از داخل گورخمره گرمی (چایچی،۱۲۲:۱۳۸۴)

۳-۳-۱۲ طاق بستان
خمره های یافت شده در طاق بستان مربوط به دوره پارت بوده و اکثراً روبه خورشید مشرق در خاک مدفون شده اند. (تصویر ۳-۴۲ و ۳-۴۳) (کامبخش فرد، ۱۳۷۷: ۴۵) شاید بتوان گفت تدفین روبه خورشید به آن علت است که خورشید همیشه به عنوان عنصری مقدس در طول تاریخ، مورد احترام بشر بوده است.
(تصویر ۳-۴۲) قبرستان گورخمره ای تاق بستان (کامبخش فرد،۴۲۱:۱۳۷۹)

ویل دورانت در این باره می گوید: “خورشید همواره در گذشته دارای مقام بالایی بوده است، همانگونه که ماه نیز مورد احترام قرار می گرفت. اما اینکه از چه زمانی اهمیت خورشید برای حکومت آسمانی به عنوان جانشین ماه برای مردمان پیشین مطرح شد مشخص نیست. ویلیام دورانت، مورخ و دانشمند مشهور معاصر، در خصوص این زمان، آغاز عصر کشاورزی را پیشنهاد کرده است. در واقع زمانیکه ارزش نور آفتاب در کاشت و برداشت محصولات کشاورزی برای بشر روشن گردید. در میان بسیاری از جوامع ابتدایی گذشته حتی شاهد وجود خدایانی به عنوان خدای خورشید هستیم.” (دورانت، ۱۳۷۰: ۷۳)
(تصویر ۳-۴۳) طرح گورخمره های تاق بستان(کامبخش فرد،۲۳۶:۱۳۷۴)

“اموات در داخل خمره ها به پهلو قرار داشتند و اگرچه خمره ها بسیار مجلل و باوقار می نمودند، میراث آنها رشته های گردنبند و دانه های شیشه و سنگ و منجوق بوده و به ندرت حلقه انگشتری و دستبند از برنز و آهن پوسیده نیز یافت شد.” (کامبخش فرد، ۱۳۷۷: ۴۵) همانطور که از تصاویر برمی آید خمره های مکشوفه در این محل به صورت سالم بوده و مانند نمونه های گرمی دارای درپوش سنگی هستند. در این محل متجاوز از ۴۰ خمره دفن جسد کشف شده است. این خمره ها بدون لعاب و دارای تزئیناتی به صورت نوارهای زنجیره ای افزوده برگرداگرد بدنه هستند. جهت قبور شرقی- غربی است. “احتمالا بزرگسالان را در داخل این قبور دفن می کرده اند. اجساد به حالت نیمه جمع شده و خوابیده بر پهلوی راست قرار گرفته اند.” (تصویر ۳-۴۴) (کامبخش فرد، ۱۳۷۴: ۲۳۹) شاید نوارهای زنجیره ای روی خمره ها به منظور تزئین و یا استحکام بخشی بوده است. همچنین در خصوص جهت تدفین می توان چنین نتیجه گیری کرد که اینگونه تدفین، ارتباط نزدیکی با این اعتقاد دارد که شکل بازگشت به بطن زمین باید به همان گونه باشد که جنین در داخل رحم مادر قرار گرفته و تولد می یابد.
(تصویر ۳-۴۴)خمره های مکشوفه از تاق بستان(چایچی،۱۱۸:۱۳۸۴)
۳-۳-۱۳ گهرتپه
گهرتپه یکی از مهمترین محوطه های باستانی کشور است که در استان مازندران واقع شده است. در دومین حفاری توسط گروه باستان شناسی در این محوطه بقایای اسکلت کودکی به دست آمد که در دل یک حفره دفن شده بود. از آنجایی که تدفین های خمره ای متعلق به دوره اشکانی است تدفین خمره ای گهرتپه احتمال حضور اشکانیان را تقویت می کند. اما کشف خمره در بالاترین سطح گورستان و درست در کنار گورهای عصر آهن III (800 تا ۵۵۰ ق.م) این احتمال را به وجود می آورد که شاید در هزاره اول ق.م برخی کودکان را به دلایل نامعلومی در خمره دفن میش کردند.^[۷] (www.cais.soas.com)
۳-۳-۱۴ تنگه هرمز
باستان شناسان در کاوش های خود در نزدیک تنگه هرمز موفق به کشف یک گورستان اشکانی متعلق به ۲۲۰۰ سال پیش شدند. سیامک سرلک، سرپرست حفاری های باستان شناسی در این محوطه باستانی احتمال می دهد این گورستان متعلق به ساکنان این دژ است. به گفته سرلک گور دخمه ها سرپوش دارند و اجساد به حالت نشسته (چمباتمه) قرار گرفته اند. به همراه این اجساد سفالینه های منقوش دو رنگ و سه رنگ دوره اشکانی و اشیا زینتی چون گردن بند عقیق، دانه های گردنبند از سنگ صابون و صدف به دست آمد. همچنین سرلک موفق به کشف گور خمره ای شد که در کنار آن یک حیوان دفن شده بود. (تصویر ۳-۴۵) (www.chn.ir)