نامادری از سرزمینی دیگر می‌آید
در داستان به تصریح آمده که این زن متعلّق به سرزمینی دیگر است و عموماً از خاندانی خوش‌نام هم نیست. نک: سیاوش، پوران، کونالا، کریستیانو، بیورن، مائل، آرت، نوادو، جنردس، هیالمپر و یین کیائو.
بالیدن کودک در جایی دیگر و حضور در دربار پدر در آغاز جوانی
کودک در جایی دیگر و گاه نزد یک مربی پرورده می‌شود و در آغاز جوانی به دربار پدر آورده شده یا به فرزندی پذیرفته می‌شود و ملکه با دیدار او عاشقش می‌شود. نک: سیاوش، هیپولیت، بلروفون، جنردس و یوسف.
وجود رقیب عشقی در کنار نامادری
پیش از تلاش نامادری برای تصاحب ناپسری او به دختری دیگر دل بسته است و این بیش‌تر اوقات با کین‌توزی مضاعف نامادری همراه می‌شود. نک: بیورن، هیالمپر و ایوان.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

درخواست نامادری از شوهر برای دیدار ناپسری
نامادری از شوهر خود می‌خواهد که با ناپسری دیدار کند. نک: سیاوش، شاهزاده و کنیزک، مائل و هیالمپر.
اعلام عشق نامادری در غیبت پدر
پدر در کاخ خود غایب است و برای امر مهمی چون جنگ به سرزمینی دیگر رفته و نامادری از این فرصت سود جسته و تمایل خود را به ناپسری اعلام می‌دارد. نک: هیپولیت، کریستیانو، بیورن و یوسف.
جامه چاک زدن و روی خراشیدن
پس از پاسخ تحقیر‌آمیز ناپسری به ابراز عشق نامادری و بیرون آمدن از نزد او، زن به فریب‌کاری دست زده و برای باوراندن اتّهام دروغین خود به دیگران جامه‌های خود را چاک می‌دهد و روی می‌خراشد یعنی آن پسر چنین کرده است. نک: سیاوش، شاهزاده و کنیزک، نوادو و ….^[۲]
سقط جنین
زن نابکار برای باوراندن ادعاهایش وانمود می‌کند که از رفتار خشونت بار ناپسری دچار سقط جنین گشته است. نک: سیاوش و کنمون.
هم‌دستی خدمتکار بدنهاد
نامادری در جریان تلاش برای فریفتن ناپسری و سپس قبولاندن اتّهامات دروغین خود به دیگران از هم‌دستی خدمتکار زن یا مرد بدنهادی که به او وفادار است کمک می‌گیرد. نک: سیاوش، بسنت، هیپولیت، تنس، کنمون، روایت آپیلیوس، نوادو، جنردس و ایوان.
همراهی دو برادر
در برخی موارد اتّهام از آغاز متوجّه دو برادر می‌گردد. نک: «امجد و اسعد» و «پلکسیپوس و پاندیون». گاه اتّهام متوجّه یکی می‌شود امّا برادر یا خواهرش او را در تبعید و مجازات همراهی کرده با به دفاع از برادر خود می‌پردازد. نک: «بسنت و روپ»، «تنس و خواهرش همیثئا» و «مائل و کونگال».
دسیسه، شکنجه یا نفرین و طلسم از سوی نامادری بدون اطلاع پدر
گرچه در اکثر موارد نامادری شکست خورده در این عشق نامشروع پسر را نزد پدرش متّهم می‌کند امّا در مواردی هم پدر نقشی در آزار پسر ندارد و در ظاهر اتهامی به پسر زده نمی‌شود بلکه نامادری با تقلّب و یا دستیاری شخصی دیگر به آزار و شکنجه‌ی ناپسری می‌پردازد. نک: کونالا (نامادری دست‌خط پدر را جعل کرده و فرمان به کورکردن پسر می‌دهد.) و جنردس (نامادری به دستیاری پیش‌کار خود به آزار پسر می‌پردازد.) یا نامادری ناپسری خود را نفرین کرده و به طلسمی دچار می‌سازد که پسر مجبور می‌شود سال‌ها از عمر خود را صرف رهایی از آن کند و در تمام موارد جز یک مورد (بیورن) پسر پیروز باز می‌گردد. نک: ارجن، بیورن، آرت، هیالمپر و ایوان.
آزمایش حقانیت و معجزه
برای اثبات بی‌گناهی پسر آزمایش جسمانی سختی را به جان می‌خرد و به طرزی غیرطبیعی از آن جان سالم به در می‌برد. نک: سیاوش و پوران و در برخی موارد نیز معجزه به‌گونه‌ای دیگر اتّفاق می‌افتد. مثلاً بنا روایات برخی مفسرین قرانی کودک در گهواره به بی‌گناهی یوسف شهادت می‌دهد یا مرده برای چند لحظه زنده می‌شود و حقیقت را بازگو می‌کند. نک: کریستیانو.
فرمان قتل پسر به وسیله‌ی پدر خشمگین
پدر پس از شنیدن اتهام از جانب نامادری بی‌هیچ تأمّلی دستور قتل پسر را صادر می‌کند. نک: «شاهزاده و کنیزک»، «امجد و اسعد»، بسنت، هیپولیت، کریسپوس، کریستیانو، دون کارلوس، مائل، نوادو و بویی گااو. جز در چهار مورد «شاهزاده و کنیزک»، «امجد و اسعد»، بسنت و نوادو دستور بی‌رحمانه اجرا می‌شود.
پادرمیانی برای تخفیف یا تعلیق مجازات از طرف بزرگان
بزرگان خشم و قضاوت عجولانه‌ی پدر را که می‌بینند، از او تقاضای تفحّص بیش‌تر یا تخفیف مجازات می‌کنند. و جان پسر بی‌گناه را می‌خرند. نک: «شهزاده و کنیزک»، بسنت و داستان دو برادر (خدای «شو» با جاری کردن رودی پر از تمساح باعث توقّف عملیات تعقیب و قتل باتا و در عوض گوش دادن آنوپ به دفاعیات او می‌شود).
قطع اعضا و کور ساختن پسر توسط پدر خشمگین
پدر بلافاصله پس از شنیدن اتهام دستور به کور کردن پسر خویش می‌دهد. نک: پوران و «پلکسیپوس و پاندیون». در یک مورد نیز کور کردن پسر با فرمان جعل شده‌ی پدر صورت می‌گیرد. نک: کونالا. یا دستور می‌دهد که دست و پای او را قطع کنند. نک: سارانگادارا، پوران.
فرار یا کوچ اجباری پسر
پسر پس از طرح اتًهام از جانب نامادری برای نجات جان خویش پا به فرار می‌گذارد و به کشوری دیگر پناه می‌برد. نک: «امجد و اسعد» ، هربوس، نوادو، داستان دو برادر و یین کیائو. یا شرایط دربار برای پسر غیرقابل تحمّل گشته و دست به کوچ اجباری می‌زند. نک: سیاوش و جنردس. گاهی نیز به محض ازدواج پدر با زنی بدنام یا بد تبار، پسر معترضانه دربار را ترک کرده و به سرزمین دیگری کوچ می‌کند. نک: مائل و هیالمپر.
تبعید
پسر از جانب پدر به تبعید محکوم می‌شود و او را از کشور اخراج می‌کنند. نک: سارانگادارا، پوران، کونالا (با حکم جعل شده‌ی پدر)، بسنت، تنس، بلروفون، کنمون و یوسف (زندان). در مواردی هم پسر مجبور است برای رفع طلسم یا نفرین نامادری به سفری پر ماجرا برود. نک: بیورن، آرت ، هیالمپر و ایوان.
حضور مرشد و حامی در کنار پسر قبل یا بعد از تبعید
پسر قبل یا بعد از تبعید یا در هر دو حالت تحت تعلیم و یا حمایت شخصی نیک نفس و مهربان‌تر از پدر خود قرار می‌گیرد. نک: سیاوش (رستم و پیران ویسه)، شاهزاده (سندباد)، سارانگادارا (ماستیندراناثا)، پوران (گوراخناث)، بسنت (مردی یوگی)، بلروفون (ایوباتس)، پلکسیپوس و پاندیون (آگنور)، مائل (آلبو)، جنردس (گوفر)، هیالمپر (پدر دایانا) و ایوان (پیرزن).
ماجراجویی‌ها و نبرد‌های فرا انسانی
پسر پس از فرار، خروج اجباری یا تبعید از کشور خود در سرزمین بیگانه به نبردهای فرا انسانی با هیولاها و نجات دادن دوشیزگان از چنگال دشمنان، جادوگران و دیوان می‌پردازد. نک: امجد و اسعد، بلروفون، آرت، جنردس، هیالمپر و ایوان. در دو مورد آرت، هیالمپر و ایوان این ماجراجویی‌ها برای شکستن طلسم نامادری صورت می‌گیرد.
بازگشت پسر پس از مدّت‌ها به کاخ پدر و شناخته نشدن او
پسر پس از سال‌ها به سرزمین مادری خود و کاخ پدرش باز می‌گردد امّا تا مدتی حتی پدر و نامادریش نیز او را نمی‌شناسند. نک: پوران، کونالا و بسنت.
مقام روحانی و معنوی پسر
پسر از ابتدا انسانی متعالی و خدایی‌ست. نک: سیاوش، کونالا، هیپولیت، تنس، بلروفون، ال، باتو (در داستان دوبرادر) و یوسف. گاهی نیز اتّهام ناروای دست‌درازی به نامادری و به تبع آن سفرها و برخورد با انسان‌های متعالی موجب تهذیب نفس و خدایی شدن پسر و برخورداریش از کراماتی می‌گردد. نک: سارانگادارا، پوران و بسنت.
فرجام نامادری
خودکشی: پس از تحقیر شدن از جانب ناپسری نامادری که نگران برملا شدن رازش است خودکشی کرده و نامه‌ای از خود به جا می‌گذارد و در نامه پسر را به دست‌درازی به خود متّهم می‌سازد و این نوع خودکشی خود بخشی از دسیسه‌های آن زن برای نیک جلوه دادن خود و محکوم کردن ناپسری‌ست. نک: هیپولیتوس و کریستیانو. گاهی نیز خودکشی نامادری هنگامی اتّفاق می‌افتد که پس از سال‌ها محکومیت و آزار ناپسری، حقیقت برملا می‌شود و زن خطاکار برای رهایی از شکنجه‌های احتمالی خودکشی می‌کند. نک: بلروفون، کنمون، دون کارلوس و مائل.
تبعید: پس از برملا شدن حقیقت، نامادری تبعید می‌شود. نک: داستان آپیلیوس و آرت.
اعدام: سرانجام پس از برملا شدن دسیسه‌های نامادری، وی اعدام می‌شود. نک: سیاوش، کونالا، تنس، «پلکسیپوس و پاندیون»، فاوستا، داستان دو برادر و یین کیائو.
مرگ: نامادری به دنبال دیدن ناپسری بی‌گناه پس از مدّتها، در دم جان می‌سپارد. نک: بسنت و هیالمپر.

در زیل به دو نمونه از مهمترین اقدامات جمهوری اسلامی ایران در زمینه انتقال انرژی یعنی در زمینه سوآپ و خط لوله((کی. تی. آی)) خواهیم پرداخت که می‌تواند یک فرصت در جهت ارتقاع منافع ملی و در نهایت امنیت ملی محسوب شود.
سوآپ
اقدام ایران در زمینه سوآپ که در سه فاز طراحی شده است می‌تواند نفت کشورهای همجوار را از طریق نفتکش به سواحل ایران در بندر تجهیز شده نکا منتقل نموده و پس از عبور از خط لوله نکا – ری در پالایشگاه تصفیه نماید و از سوی دیگر در جنوب کشور معامله توافق شده نفت دریافتی در شمال را تحویل دهد. با توجه به اینکه هزینه انتقال نفت در ایران نسبت به روسیه کم هزینه‌تر و به صرفه‌تر می‌باشد. بنابراین بسیاری از کشورها علاقه‌مند هستند تا انتقال نفت آنها از طریق ایران انجام شود. مثلاً تا کنون قزاق‌ها ۵/۲میلیون تن نفت را از طریق ایران منتقل نموده‌اند .

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۲)خط لوله در دست مطالعه K.T.I
دومین اقدام در زمینه انتقال نفت دریای خزر، احداث خط لوله « K.T.I» است. که مراحل مطالعات مقدماتی را طی می‌کند و پس از نهایی شدن، نفت قزاقستان و ترکمنستان را از طریق ایران به بازارهای جهانی منتقل خواهد کرد. در زمینه گاز نیز ایران قراردادهای با جمهوری آذربایجان و ارمنستان، نیازهای نخجوان و ارمنستان را به این انرژی پاک تأمین خواهد کرد. در شرق دریای خزر نیز ایران همکاری گازی گسترده‌ای با ترکمنستان آغاز کرده‌است. واردات گاز ایران از ترکمنستان از طریف خط لوله کرجه – کردکوی از سال ۱۳۷۳شروع شده‌است و به ۵/۶ میلیارد متر مکعب در سال ۲۰۰۳ رسیده و انتظار می‌رود و در سال ۲۰۰۴به ۷میلیارد و در سال ۲۰۰۶ میلیارد به ۸ میلیارد متر مکعب برسد.( صفری،۱۳۸۴: ۱۶-۱۷).
۳)همکاریهای ایران و روسیه
در پروژه سواپ نفت کشورهای حاشیه خزر از ایران به سمت جنوب نیز روسیه مشارکت داشته و در حال حاضر ۴۵ هزار بشکه از نفت روسیه از بندر آستخان به بندر نکای ایران حمل و از ایران سواپ می‌گردد. همچنین روسیه از طریق شرکت گاز پرم در پروژه احداث خط لوله گاز به ارمنستان حضور دارد. گاز پرم در قالب یک شرکت ارمنی روسی به نام آرمروس کار مطالعت فنی و امکانان سنجی این پروژه را اخیرا ًبه انجام رسانده است روسیه تمایل خود را برای مشارکت در پروژه احداث خط لوله گاز ایران و پاکستان و هند اعلام کرده است. روس‌ها همچنین اخیراً از طریق شرکت گاز پرم آمادگی خود را برای مذاکره با ایران در زمینه سواپ گاز روسیه از طریق ایران، خرید گاز ایران در کنار مرزهای کشورهای مشترک المنافع و ترانزیت گاز ایران به اکراین و اروپا از خاک روسیه، اعلام نموده اند(ابراهیمی ، ۱۳۸۴ : ۸۳- ۸۴) برخلاف میل آمریکا، روسیه قرار دادهای‏ سیاسی، اقتصادی، نظامی و فرهنگی متعددی با ایران‏ منعقد کرده است. آمریکا نیز مرتباً از همکاری روسیه‏ در زمینه‏های انرژی هسته‏ای، اسلحه و تجارت با ایران‏ انتقاد کرده است. در این زمینه واشینگتن نتوانسته‏ است رفتار روسیه ایران را تغییر دهد. برعکس، این‏ روند متضاد همچنان رو به توسعه است. هرچه آمریکا فشار بیشتری وارد می‏کند روسیه روابط نزدیکتری با ایران برقرار می‏کند.
در ماه مارس ۲۰۰۱ رئیس جمهور ایران محمّد خاتمی، سفری تاریخی به روسیه داشت. در این سفر دو کشور موافقت نامه‏های دو جانبه متعددی با هم امضا کردند. خاتمی اولین مقام بلند پایه ایرانی بود که پس از انقلاب ایران از مسکو دیدار کرد. این سفر بنا به دعوت‏ رسمی پوتین انجام گرفت. دیدار آقای خاتمی از روسیه باعث شد که روسیه قول دهد نیروگاه اتمی‏ بوشهر را تکمیل کند و سلاحهای متعارف پیشرفته‏ای‏ در اختیار ایران بگذارد. ایالات متحده به خاطر انتقال‏ تکنولوژی نظامی به ایران سخت از روسیه گلایه کرد در پاسخ، ایران و روسیه اظهار کردند که این توافقات به‏ نفع منطقه است چرا که به تقویت ثبات در خلیج فارس‏ کمک می‏کند(جیمز بیل و ایمان پور، ۱۳۸۱: ۴۹).
یکی از محورهای مهم سیاست منطقه‌ای روسیه که می‌تواند جزء سیاست‌های امنیت‌زا برای جمهوری اسلامی ایران محسوب گردد، برخورد و تعارض منافع و سیاست‌های روسیه با سیاست‌ها و منافع ترکیه می‌باشد. به‌نظر می‌رسد دو کشور ایران و روسیه درخصوص مقابله با تحرکات و اقدامات ترکیه در آسیای مرکزی و قفقاز منافع مشترک دارند و به عبارتی نوعی اتحاد طبیعی میان این دولت برقرار است. درواقع رقابت کشورهای ایران، روسیه و ترکیه در منطقه خزر، سابقه‌ای حداقل چندقرنی دارد، اما از هنگام تسلط شوروی تا سقوط آن قدرت مانور ایران و ترکیه به حداقل رسید. واکنش ترکیه پس از فروپاشی شوروی و تکوین کشورهای جدید به سمت همگرایی سیاسی و فرهنگی با کشورهای منطقه و به‌ویژه جمهوری آذربایجان بود. از نظر این کشور، تقریبا همه کشورهای جدید در حوزه خزر با ترکیه اشتراکات تاریخی، مذهبی یا زبانی دارند. علاقه ترکیه، به گسترش روابط اقتصادی، فرهنگی و علمی با این دولت‌هاست و عده‌ای از نخبگان ترکیه در پی این هستند که ترکیه جانشین روسیه در منطقه شود که این امر با امنیت و منافع روسیه همخوانی ندارد.(نظامی‌پور، ۱۳۸۲: ۱۷-۱۶).
گفتار سوم: ایران و تأمین امنیت انرژی
در جهانی که امنیت مالی کشورها با تأمین انرژی گره خورده است، حفظ و پاسداری از این موقعیت ‌ویژه برای ایران اهمیتی استراتژیک دارد. داشتن نقشی اساسی در تأمین انرژی جهان، که ضامن در آمدهای کافی برای کشور باشد، امنیت ملی کشور را نیز تضمین خواهد کرد. بنابر‌این هدف استراتژیک در بخش نفت و گاز کشور می‌تواند « کسب سهم بیشتر در تأمین تقاضای جهانی انرژی » طی دو دهه آینده باشد. و از سوی دیگر‌، بیانگر افزایش وابستگی کشورهای جهان به نفت و یافتن جایگاهی راهبردی برای ایران در جهان باشد. در واقع می‌توان در این چارچوب ادعا کرد، که انرژی یکی از حلقه های پیوند ایران با جهان خارج است و از این حیث دیپلماسی انرژی ایران و توسعه ملی کشور به صورت متقابل با یکدیگر تعامل و پیوندی عمیق می‌یابند در سال‌های اخیر، سیاست بر قرای پیوند راهبردی بین تولیدکنندگان و مصرف کنند‌گان آسیای‌، به عنوان حرکتی اقتصادی و نیز در جهت امنیت ملی کشور طراحی و پیگیری شد. بر قراری ارتباط با شرکت‌های آسیایی، با اولویت و محوریت کشور‌های چین، هند و اتحادیه اروپا به عنوان بزرگترین مجموعه مصرف کنندگان فعلی و آتی جهان و قطب مصرف آسیا، در اجرای همین سیاست است همچنین تلاش در جهت تحقق ایده اتصال چین به خط لوله گاز ایران – پاکستان – هند را می‌توان گام نخست و اساسی در جهت نیل به وابستگی متقابل آسیایی دانست‌. زیرا در صورت تحقق این ایده، غرب آسیا و ایران، نقش مهمی در تأمین امنیت انرژی شرق و جنوب قاره بر عهده خواهند‌گرفت و بعلاوه تحقق خط لوله گاز میان هند و پاکستان که از آن به « خط لوله صلح » نیز نام برده می‌شود. که می‌تواند موجد همکاری‌های چندجانبه ایران به همسایگان خود می‌شود بر این اساس یکی از راه‌های که ایران می‌تواند ضریب امنیت ملی خود را افزایش دهد‌، توجه به سیاست خارجی مبتنی بر امنیت انرژی است(مختار هشی و نصرتی، ۱۳۸۹: ۱۰۴). در این زمینه مهندس بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت سابق با تأکید بر تلاش ایران برای ایفای نقش موثر در تأمین امنیت انرژی‏ جهان گفت، تمرکز منابع انرژی اولیه نفت و گاز در برخی از مناطق جهان و توسعه مراکز عمده مصرفی در نقاط دیگر و نیز وابستگی شدید فعالیت‏های اقتصادی به منابع انرژی اولیه با قیمت‏های اقتصادی، باعث شده مساله تولید، انتقال و مصرف‏ نفت و گاز به موضوع امنیت بین‌المللی گره بخورد و امنیت‏ انرژی به مقوله‏ای جدی در توسعه اقتصاد جهان تبدیل شود.(مجله روند اقتصادی،۱۳۸۲: ۱۲).
در این شرایط، با وجود فشاری که به ایران وارد می‏شود باید از لحاظ پیاده کردن اصول، قدری واقع بینانه‏تر حرکت‏ کنیم. برای دستیابی به‏ پیشرفت و توسعه باید بعضی واقعیت‏های تلخ را پذیرا باشیم. با نگاهی به‏ سیاست‏های انجام شده و عدم توفیق در اجرای آنها، ضرورت این واقع نگری‏ نمایان می‏شود. به طور مثال حدود هشت سال‏ است که از روش« بیع‏ متقابل» برای افزایش‏ ظرفیت انرژی استفاده‏ می‏کنیم ولی طی این مدت‏ نتوانسته‏ایم ظرفیت را به‏ بیش از چهار میلیون بشکه‏ در روز برسانیم. این در حالی است که بسیاری از اعضای اوپک، مانند الجزایر، نیجریه، و حتی‏ کشورهای کوچکی مانند قطر، موفق شدند ظرفیت تولید خود را افزایش دهند. این کشورها برای حفظ منافع خود با شرکت‏های فعال در این زمینه که اکثرا هم غربی هستند به‏ گونه‏ای ارتباط برقرار و تنظیم می‏کنند. که این شرکت‏ها با تمایل زیاد از همکاری استقبال می‏کنند. این یک اصل مسلم‏ است که هر سرمایه‏گذار برای حمایت از سرمایه خود به‏ روابط دراز مدت نیاز دارد. ایران با جلب این شرکت‏ها و نظم دادن به رابط خود می‏تواند در راه تأمین منافع ملی گام مهمی بردارد. زیرا اگر این‏ شرکت‏ها نقش و منافعی در بهره‏برداری از منابع برای خود احساس کنند، در صورت اعمال فشاری از خارج بر ایران، آنها برای حفظ منافع خود، دولت‌هایشان را تحت فشار قرار خواهند داد که به نفع ایران وارد عمل شوند با توجه به این واقعیت‏ها ایران باید در زمینه انرژی سیاستی در پیش‌گیرد که تضمین کننده‏ رابطه گسترده‏اش با جهان باشد.
این یک واقعیت است که‏ ایران به تنهایی قادر به حل همه مسائل نیست. ولی می‏تواند با سیاست عادلانه دستش را به طرف ممالکت همجوار و جامعه‏ بین‌المللی دراز کند و آماده همکاری در همه زمینه‏ها باشد؛ بخصوص در زمینه انرژی که برای ایران اهمیت ویژه‏ای دارد و بخصوص زمانی که از طرف آمریکا تا این حد تحت فشار است.( ورزی، ۱۳۸۲: ۱۳-۱۴).
۱-امنیت انرژی شاخصه‌های آن
امروزه ژئواکونومیک نظام جهانی بر مبنای تقسیم کار جهانی شکل گرفته است، هدف در این چرخه ژئوپلیتیک جهانی ساماندهی و حفظ روند سرمایه داری می‌باشد. از این منظر نظام جهانی ژئواکونومیک متشکل از دو بخش‌ است، یکی شبکه اقتصادی به عنوان زیربنا و دیگری شبکه سیاسی به عنوان ضرورت روبنایی آن است(wallerstin,1989). در واقع نظام ژئوپلیتیک جهانی، شامل یک ساختار سلسله مراتبی از قدرت‌هایی است که در جهان وجود دارند و در واقع این سیستم بر اساس مناسبات قدرت مطرح می‌شود و در این میان هر گونه اختلال در انرژی به عنوان شاهرگ حیاتی نظام سرمایه داری اخلال در مناسبات قدرت مبتنی بر ژئوپلیتیک جهانی، خواهد بود. از این رو می‌توان گفت انرژی کانون و کلید اقتصاد سیاسی بین‌الملل محسوب می‌گردد و هر گونه اختلال در عرضه، تقاضا و قیمت‌ها انرژی به طور جدی اقتصاد جهانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد(Jean,2007, 1-2). جای هیچ تردیدی نیست که امروزه امنیت انرژی به مرکز مفهوم منافع ملی و در همان حال به تهدیدی علیه آن تبدیل شده‌است. در برخی موارد کاربرد نیروی نظامی هم برای پاسخ به این تهدید مورد توجه قرار گرفته‌است. نظامی شدن تأمین امنیت انرژی، به معنی اجرای سیاست‌هایی است که تولید کنندگان عمده را به عرضه ناچار سازد، یا قیمت‌های بالای انرژی را مهار سازد(کولایی،۱۳۸۹: ۶۸).
آژانس بین‌المللی انرژی (۲۰۰۷)، امنیت انرژی را شاخه‌ای از تأثیرات بر روی رفاه که عدم توانایی دسترسی به انرژی و یا نوسانات شدید قیمت آن ایجاد می کند، معرفی می‌کند. تومان و بوهی (۱۹۹۶) امنیت انرژی را اثرات اقتصادی که تغییرات قیمت و دستیابی به انرژی بر روی سطح رفاه دارند، تعریف می‌کنند. همچنین کمیسیون اروپایی، امنیت انرژی را به عنوان توانایی تأمین نیازهای ضروری انرژی در آینده هم از طریق منابع محلی در دسترس به لحاظ اقتصادی و ذخایر استراتژیک و هم به وسیله استفاده از منابع خارجی باثبات و در دسترس تعریف می‌کند. بارتون، یودول، رون و زیلمن، امنیت انرژی را به عنوان شرایطی که در آن یک ملت، شهروندان و فعالان اقتصادی به منابع انرژی کافی با قیمت منطقی برای آینده فارغ از بحران‌های جدی دست یابند، تعریف می‌کنند. به طور خلاصه امنیت انرژی به عرضه پایدار و مطمئن انرژی با قیمت‌های منطقی اشاره دارد ( www mba88nvu.blogfa.com ).
اولین شاخص امنیت انرژی را می‌توان در قالب کالاهایی دانست که ماهیت تکرار پذیری ندارند؛ به عبارت دیگر، اصلی‌ترین شاخص امنیت انرژی آن است که چنین کالایی امکان تولید محدود ندارد. این امر مطلوبیت انرژی را در اقتصاد جهانی و امنیت بین‌الملل ارتقا می‌دهد. دومین شاخص امنیت انرژی آن است که کالاهای تولید شده و بازار اقتصاد جهانی از مطلوبیت لازم برخوردار باشند؛ یعنی اینکه ارتباط مستقیم و همبستگی معنادار بین کالا‌های انرژی و همچنین اقتصاد صنعتی سرمایه داری وجود داشته‌باشد، سومن شاخص امنیت انرژی، مربوط به ثبات سیاسی کشورها تولید کننده انرژی است. این کشورها عموماً درگیر بحران اقتصادی و اجتماعی بوده و از سوی دیگر، با نشانه‌هایی از بی‌ثباتی و عدم تعادل رو به رو هستند. در چنین شرایطی کشورهای تولید کنند انرژی، با نشانه‌های از اختلافات سرزمینی، جدل هویتی و مشکلات اجتماعی رو به رو هستند. اقتصاد کشورهای تولید کننده ماهیتی رانتی داشته و این امر، پیوند ارگانیک دولت و جامعه را به گونه قابل توجهی کاهش خواهد داد. از این رو کشورهای تولید کننده انرژی، از یک سو می‌توانند درگیر اختلافات و تضادهای سیاسی باشند و از سوس دیگر با نشانه‌هایی از بحران اقتصادی و اجتماعی روبه رو شوند.(مختار هشی و نصرتی، ۱۳۸۹: ۱۰۴).
۲-عوامل تأثیر‌گذار بر امنیت انرژی
۲-۱ ملی‌گرایی نفت
پدیده ملی کردن صنعت نفت که تهدیدی برای امنیت عرضه نفت و گاز محسوب می‌شود، پدیده‌ای قدیمی و جهانی بوده است؛ ابتدا در مکزیک؛ سپس در اسران(۱۹۵۱) و در دهه ۱۹۷۰ میلادی در کشورهای ونزوئلا، کویت، امارات( ابوظبی)، قطر، عربستان سعودی، عراق، الجزایر و لیبی این پدیده سبب شد که جریان صدور نفت برای مدتی اختلال شده و امنیت انرژی را تهدید کند.
۲-۲ بی‌ثباتی سیاسی در خاورمیانه
وقوع چهار جنگ بزرگ بین اعراب و اسرائیل(۱۹۴۷،۱۹۵۶، ۱۹۶۷، ۱۹۷۳)، ملی کردن دارایی‌های شرکت ملی نفت ایران و انگلیس در ایران(۱۹۵۱) و سپس توسط همه کشورها صادر کننده نفت درمنطقه(دهه ۱۹۷۰)، ملی کردن کانال سوئز(۱۹۵۶)، کودتای عراق(۱۹۵۸)، کودتای(لیبی۱۹۶۹) و سپس انقلاب اسلامی(۱۹۷۹) و همراه با آن جنگ ایران و عراق( دهه۱۹۸۰)، تهاجم عراق به کویت(۱۹۹۰)، تهاجم امریکا و متحدانش به عراق(۲۰۰۳)، جنک داخلی لبنان (۱۹۹۰ – ۱۹۷۵)، مداخله نظامی اسرائیل در لبنان(۲۰۰۶) و حمله اخیر اسرائیل به نوار غزه(۲۰۰۹) بهترین نمونه‌های آشکار در این خصوص است.
۲-۳تروریسم
در اینجا منظور همان انفجار لوله‌های نفت توسط گروهای ناراضی، شورشی، خرابکار و تجزیه‌طلب است که به نوبه خود می‌تواند ضمن قطع نمودن صادرات انرژی هر چند به مدت محدود عرضه انرژی را متوقف و امنیت آن را در بلند مدت دچار اختلال کند.
۲-۴ بهره‌گیری از ابزار انرژی به عنوان یک سلاح
روسیه در عرصه سیاست خارجی و در عرصه جهانی شدن اقتصاد، تلاش می‌کند تا با بهره‌گیری از دیپلملسی خطوط لوله انتقال انرژی و نیز صادرات نفت و گاز به بازار‌های کشورهای اروپایی، از انرژی به عنوان ابزاری سودمند جهت وابستگی متقابل دول مذکور، بهره برداری کند. تصمیم روسیه در بالا بردن قیمت گاز تحویلی به اوکراین و اقدام مشابه نسبت به روسیه سفید در سال بعد از آن زنگ خطری را برای کشورهای اروپایی به صدا در آورد.
۲- ۵ عرصه محدود انرژی
سرمایه‌گذاری ناکافی در بخش اکتشاف و توسعه بالا دستی نفت و پالایشگاه ‌های تبدیلی، عرضه نفت را محدود می‌کند. همچنین نگرانی درباره پأیین آمدن قیمت‌ها توقف در عرصه انرژی را به همراه خواهد داشت و شرکت‌های بین‌المللی نفتی از طرف سهامداران خود تحت فشار قرار دارند. که سرمایه‌گذاری‌های خود را محدود کنند. تا از این راه پروژه‌ها از قابلیت دسترسی به نرخ های بالای بازدهی برخوردار شوند. این موضوع مانع از سرمایه‌گذاری به اندازه‌ای که مورد نیاز، در بخش پالایش می‌شود. از سوی دیگر، شرکت‌های ملی نفت همواره از عدم امنیت کافی تقاضا شکایت دارند. این شرکت‌ها در بسیاری از موارد به دلیل وجود محدودیت‌هایی در بودجه و سرمایه‌گذاری در تنگنا قرار می‌گیرند.
۲-۶ سیاست ‌های تولیدی اوپک^[۹۶] (OPEC):
در این خصوص می‌توان به سیاست ” سهمیه بندی"، چگونگی “، “سقف تولید” و نیز” ” قیمت گذاری ” در درون اوپک و توسط اعضای آن اشاره کرد؛ که به سهم خود می‌تواند در مواردی عرضه انرژی را محدود و امنیت آن را مختل کند. به عنوان مثال می‌توان به تصمیم کشورهای عرب تولید کننده نفت در درون اوپک برای قطع صادرات خود در جریان منازعه اعراب و اسرائیل و به دنبال آن بحران انرژی ۱۹۷۳ و یا به جناح بندی‌های در درون اوپک و آثار آن بر سیاست‌های نفتی کشورهای عضو اشاره کرد.( سجاد پور و صادقی، ۱۳۸۹: ۸۸-۹۰).
۳- عوامل تأثیرگذار بر تقاضای انرژی
۳-۱جایگزینی سایر منابع انرژی
استفاده از انرژی‌های جایگزین می‌تواند به کاهش میزان تقاضای انرژی‌های هیدروکربوی بی‌انجامد و کشورهای تولیدکننده را با عدم امنیت مواجه سازد بخصوص که اکثر این کشورها اقتصادی وابسته و تک محصولی دارند. انرژی‌های پاک نظیر باد و آب و … و انرژی‌های هسته‌ای جایگزین‌هایی هستند که کشورها بر روی روش‌های کاربردی و جایگزینی این اشکال انرژی تحقیق می‌نمایند.
۳- ۲ صنعتی شدن کشورها
رشد سریع اقتصادی دو کشور چین و هند، نیازهای انرژی آنان را به شدت افزایش داده است و چین و هند را به مصرف‌کنندگان عمده انرژی تبدیل کرده است. این دو در ترکیب با سایر کشورهای آسیایی، در وضعیت کنونی، بخش بسیار مهمی از تقاضای انرژی در جهان را به خود اختصاص داده‌اند. در طول دهه گذشته، چین و هند مسئول هفتاد درصد افزایش مصرف انرژی بوده‌اند. این رشد روز افزون نیاز به انرژی را به شدت افزایش داده است.
۳-۳ بحران‌های مالی و اقتصادی
رکود اقتصادی که یکی از پیامدهای بحران مالی است به کاهش تقاضای انرژی و نیز کاهش سرمایه‌گذاری در بخش انرژی منجر می‌شود. این بحران‌ها همچنین، قیمت انرژی‌ها را در کوتاه‌مدت با کاهش تقاضا کاهش می‌دهند اما در میان‌مدت اگر کاهش سرمایه‌گذاری در بخش انرژی قوی‌تر از اثرات رکود اقتصادی باشد، قیمت‌ها افزایش خواهد یافت. ملاحظات زیست‌محیطی: تغییرات شدید آب و هوایی و بحران‌های زیست محیطی می‌توانند یکی از عوامل مؤثر بر تقاضای انرژی باشند. این بحران‌های زیست محیطی کشورها را به سوی اندیشه جایگزینی انرژی‌های پاک به جای انرژی‌های هیدروکربوی فرو برده است، که می‌تواند در کاهش میزان تقاضای این کشورها نقش داشته باشد.( mba88nvu.blogfa .com. Www).
۴-امنیت انرژی از نگاه تولید‌کنندگان و مصرف‌کنندگان
مصرف کنندگان نفت و گاز، امنیت انرژی را از دیدگاه خود مطرح می‌سازند و طبیعی است که تولیدکنندگان نیز به دنبال تعریف خاص خود از این مفهوم می‌باشند. امنیت انرژی برای تولید کننده در آن است که به بازار مداوم و همراه رشد منطقی در آینده دسترسی داشته باشد، زیرا اکثر تولید کنندگان نفت از گروه اقتصادی تک محصولی هستند که به فروش نفت عمیقاً وابسته‌اند و هرگونه احتمال کم شدن تقاضا و یا توجه کشورهای توسعه یافته به انرژی‌های جایگزین و یا ترجیح آنان در تأمین نفت و گاز از کشورهای غیر اوپک به معنای ایجاد مانع در توسعه اجتماعی و رشد اقتصادی این کشورها است.(مختار هشی، نصرتی: ۱۳۸۹ :۱۰۱). به نظر بارتون^[۹۷] و همکاران او، امنیت انرژی شرایطی است که تمامی یک ملت یا اکثریت آنها دسترسی مناسب به منابع انرژی با قیمت‌های معقول در زمان حاضر و آینده را فارغ از احتمال ریسک بالا داسته باشند( ملکی: ۱۳۸۶: ۲۰۸-۲۰۹). پر واضح است که امنیت انرژی یک موضوع چند بعدی است و ذینفعان مختلفی هر یک از زاویه دید خود به آن نگاه می‌کنند. عرضه، تقاضا، صنعت نفت، و محیط زیست از زاویه دید خود به آن نگاه می‌کنند. عرضه، تقاضا، صنعت نفت و محیط زیست ابعاد مختلف امنیت انرژی تلقی می‌شوند. برای مصرف کنندگان انرژی، امنیت انرژی در واقع چیزی جز تضمین این امر نیست که انرژی در قیمت مناسب‌، در هر زمان مورد نظر و به صورت مداوم و بدون وقفه قابل دسترس باشد. اما از دید عرضه کنندگان، امنیّت انرژی در امنیّت برای تقاضای انرژی تعریف می‌شود.
عرضه‌کنندگان^[۹۸] تمایل دارند برای انرژی‌ که تولید کرده و برای آن هزینه‌های زیاردی مصرف نموده‌اند، تقاضای مکفی وجود داشته باشد. چرا که در غیر این صورت عرضه‌کنندگان باید هزینه‌های فرصت زیادی را به دلیل معطلی سرمایه‌گذاری‌شان تحمل نمایند. همچنین شرکت‌های نفتی که نقش مهمی در امنیت دارند، به سود‌آوری فعالیت‌هایشان توجه زیادی دارند. حاشیه سود پایین منجر به سرمایه‌گذاری کم در فعالیت‌های پایین دستی، میان دستی، و بالادستی توسط این شرکت‌ها می‌شود که نهایتاً اثر منفی بر امنیت انرژی دارد. نمودار زیر نشان می‌دهد که امنیت انرژی توسط فعالان اصلی در بازار انرژی یعنی عرضه‌کنندگان، تقاضاکنندگان و شرکتهای نفتی(بین المللی و ملی ) به صورت مشترک تضمین می‌شود.
هم‌چنین یادآور می‌شود که نفت درشرایط کنونی بالاترین سهم را در سبد انرژی جهان و کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی^[۹۹] دارا است و این سهم تا دهه‌ های آتی هم‌چنان بالا خواهد بود. اما با وجود این امنیت انرژی در امنیت نفت خلاصه نمی‌گردد. همانگونه که ذکر شد؛ گاز نقش قابل توجهی در سبد انرژی جهان دارد و این نقش به مرور زمان بیشتر می‌گردد. تغییر ساختار در بازار انرژی، تحول در بازار گاز طبیعی مایع^[۱۰۰] و پر رنگ شدن نقش بازار نقد گاز طبیعی مایع، سهم گاز را در سبد انرژی در آینده پررنگ‌تر خواهد نمود. با توسعه بازارگاز به شیوه‌های مختلف یعنی خطوط لوله، گاز طبیعی مایع و حتی تبدیل گاز به فراورده­های مایع^[۱۰۱]، امنیت انرژی از وضعیت مناسب‌تری در مقایسه با زمانی که نفت یک تاز میدان انرژی باشد، بر خوردار خواهد بود.
۵- بزرگترین تهدیدها برای امنیت انرژی
از زمان وقوع شوک اول نفتی تا به امروز به رغم تمامی تغییرات به وقوع پیوسته در فن آوری‌های مرتبط با تولید و نیز مصرف بهینه انرژی، دو خصیصه اصلی در بازار بین‌المللی انرژی همچنان بدون تغییر باقی مانده است: یکی آنکه نفت همچنان جایگاه خود را به عنوان اصلی‌ترین حامل انرژی در این بازار حفظ نموده و دوم انکه تعداد رو به رشدی از کشورها جهان برای تأمین انرژی هم‌چنان نیازمند به تولیدات نفت خاورمیانه باقی مانده‌اند.( شیر خانی و پیروز، ۱۳۸۸: ۹۰). شک نفتی دوم نتیجه انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۹۷۹ و رویدارهای پس از آن از جمله آغاز تهاجم گسترده عراق به ایران یک سال پس از این انقلاب در سال ۱۹۸۰ بود. بروز سومین شک نفتی نتیجه اشغال کویت توسط عراق در سال ۱۹۹۰ بود(پیشین: ۹۱- ۹۲). اما به طور خلاصه می‌توان گفت عوامل زیر مهمترین تهدیدات برای امنیت انرژی محسوب می‌شوند.
بزرگترین تهدید برای امنیت انرژی، سیاست‌های تبعیض آمیز کشورهای صنعتی مصرف کننده انرژی در مصرف انواع حامل ‌های انرژی(زغال سنگ، نفت، گاز، انرژی هسته‌ای و تجدید‌پذیر)،
و نیز اظهار نظرهای غیر مسولانه(شعار رهایی از وابستگی به نفت خاورمیانه توسط آمریکا )است که اثرات منفی در تصمیم‌گیری کشورها دارند. این امر هم‌چنین می‌تواند در بلند حاوی آثار منفی بر امنیت انرژی باشد.
مضاف بر این تحریم کشورهای نفت خیز(مانند ایران)؛ تحمیل و ایجاد سایر تنش سیاسی در تضاد با فلسفه امنیت بلند مدت انرژی ارزیابی می‌شود) مزروعی،۱۳۸۶: ۷۲- ۷).
گفتار چهارم: انرژی حلقه ارتباط ایران به مصرف کننندگان انرژی
۱- ایران و امنیت انرژی اتحادیه اروپا
اتحادیه اروپا یک از مصرف‌کنندگان انرژی(نفت و گاز) در جهان است برای مثال مصارف مسکونی، ۶/۴۱ درصد از تقاضای گاز را در اروپا تشکیل می‏دهد. شبکه‏های توزیع گاز طبیعی از دلایل اولیه افزایش تقاضای گاز طبیعی هستند. مصارف صنعتی ۶/۲۸ درصد کل مصرف را تشکیل می‏دهند.( حسنتاش،۱۳۸۵: ۲۰۷- ۲۰۸). اروپا تقریباً ۱۶ درصد از وردات انرژی بازار جهانی انرژی را به خود اختصاص داده است به طور کلی انتظار می‌رود تقاضا برای انرژی در اروپا ۷/۰ درسال به واسطه افزایش مصرف انرژی درازاء هر سال افزایش داشته باشد و از ۴۵۷/۱ Mt0e^[102] در سال ۲۰۰۰ به ۸۱۱/۱ Mt0e در۲۰۳۰ یابد.(Moradi, 2006). برای مثال در سال ۲۰۰۹ اتحادیه اروپا به ۵۰ درصد واردات انرژی جهان نیازمند بود. ۲۷ عضو اتحادیه اروپایی در حدود ۱۷ درصد کل انرژی مصرفی جهان را مصرف می‌کنند همچنین بر اساس پیش بینی‌های مندرج در سند سبز کمیسیون اروپا مصوب سال۲۰۰۶، تا سال ۲۰۳۰ نیاز وارداتی اتحادیه اروپا به انرژی فسیلی از ۵۰ درصد به ۷۰ درصد افزایش پیدا می‌کند بدن ترتیب نیازمندی شدید، در کنار رشد تقاضای انرژی، در مناطق مختلف جهان، اتحادیه اروپا را از درون و بیرون با سایر رقبای مصرف کننده انرژی، پیرامون حفظ منابع موجود تأمین کننده انرژی و نیز دست‌یابی به تأمین کنندگان جدید واداشته است(مهدیان و ترکاشوند، ۱۳۸۹: ۸۹-۹۱).

اساساً یک ابزار رسوب‌دهی پاششی شامل یک هدف، که منبع مواد رسوب داده شده بوده، و یک زیرﻻیه است. رسوب‌دهی پاششی یک روش ساختارسازی است که شامل رسوب‌دهی موادی است که قبلاً از سطح هدف جدا و بر روی زیرلایه پاشیده شده‌اند. تکنیک مذکور اغلب در ساخت انواع مختلف پوشش‌های محافظ، تکنولوژی سِل‌های خورشیدی و فیلم‌های نازک ابر رسانا‌ها کاربرد دارد. همچنین در مهندسی مواد نانوساختار (به عنوان مثال نانوفیبرها، فولرن‌ها، فیلم‌های نازک نانوکریستال) استفاده می‌شود [۱،۱۴].

۱-۲-۶ روش رسوب شیمیایی بخار^[۹]

اولین کاربردهای این روش به تولید لامپ‌های رشته‌ای^[۱۰] در سال ۱۸۸۰ بر می‌گردد که در آن از روش رسوب شیمیایی بخار برای افزایش استحکام رشته‌های کربنی با رسوب فلز استفاده شد. فرآیندهای رسوب شیمیایی بخار انواع گوناگونی دارند، اما به طور کلی در همۀ آن‌ها از محفظه‌ای به نام رآکتور استفاده می‌شود که پیش ماده با ورود به رآکتور به صورت یک لایه نازک روی سطح زیرپایه رسوب کرده، در حالی که دچار یک سری تغییرات شیمیایی می‌شود و پوششی با ترکیب و خواص مورد نظر را ایجاد می‌کند [۱].

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

رسوب شیمیایی بخار در مورد پلیمرها توسط عمل پلاسما انجام می‌شود و در این روش گاز مونومر مستقیماً به محفظۀ پلاسما اعمال شده و پلیمریزه می‌شود. پلیمر ابتدا در فاز گازی تولید شده، و سپس تولیدات منتج شده روی سطح منفی با دمای پایین به شکل یک لایۀ ضخیم رسوب می‌کند [۱۳].

۱-۲-۷ روش رسوب فیزیکی بخار^[۱۱]

این روش شامل یک فرایند فیزیکی مثل تبخیر دما بالا در خلاء یا کندن مواد با پلاسما می‌باشد و بر خلاف روش رسوب شیمیایی بخار پوشش‌دهی با انجام یک واکنش شیمیایی در سطح زیرپایه همراه نیست. امروزه به کمک روش رسوب فیزیکی بخار می‌توان ساختارهای لایه نازک، به ضخامت یک لایه اتمی را رسوب داد که این در نانوفناوری اهمیت ویژه‌ای دارد. از مزیت‌های روش رسوب فیزیکی بخار می‌توان به این نکات اشاره کرد که از نظر زیست محیطی نسبت به برخی فرایند‌های مشابه از جمله رسوب شیمیایی بخار برتری داشته و آلودگی کمتری ایجاد می‌کند [۱].

۱-۲-۸ روش پرتودهی ایکس، گاما و الکترون توسط شتاب‌دهندۀ رودوترون^[۱۲]

این پرتوها اگرچه با روش‌های مختلف تولید می‌شوند، ولی در اصل یک کار را انجام می‌دهند. انرژی منتقل شده توسط این پرتوها در فرایند پرتودهی منجر به تغییرات فیزیکی و شیمیایی، همچنین اصلاحات سطحی و حتی داخلی می‌شود و در نهایت باعث ایجاد پلیمریزاسیون، پیوند عرضی و استریلیزاسیون می‌گردد. این نوع پرتوها از نوع پرتوهای یونیزه‌کننده می‌باشند، زیرا انرژی آن‌ها در حدی است که فقط می‌توانند الکترون‌ها را از اتم‌ها و مولکول‌ها جدا کرده و آن‌ها را به یون تبدیل کنند [۲۲].
اختلاف عمدۀ پرتوهای ایکس، گاما و الکترون در قدرت نفوذ آن‌ها در ماده است. پرتوهای ایکس و گاما دارای قدرت نفوذ زیاد هستند، در حالی که نفوذ الکترون بستگی به انرژی الکترون‌های شتاب داده شده دارد. با یک شتاب‌دهنده الکترون دز مورد نظر به سرعت در حد ثانیه اعمال می‌گردد، ولی با پرتو گاما این کار ممکن است ساعت‌ها طول بکشد. پرتو گاما از رادیو ایزوتوپ کبالت ۶۰ و پرتو ایکس با دستگاه‌های خاص مثل شتاب‌دهنده‌ها تولید می‌شوند [۲۲].

۱-۲-۹ روش لیتوگرافی یا چاپ سنگی^[۱۳]

لیتوگرافی فرآیندی است که در ساخت ریزساختارها به کار می‌رود و در آن بخشی از لایه‌ای خاص یا تکه‌ای از زیرلایه به طور انتخابی برداشته می‌شود. لیتوگرافی یک تکنیک کاملاً مجهز و پایه‌ای است که برای ایجاد ناحیۀ وسیعی از طرح‌های تکراری در اندازه‌های میکرو و نانو کاربرد دارد [۴]. در این روش با به کار بردن یک نقاب نوری، طرح هندسی مورد نیاز روی لایۀ فلزی یا زیرلایه‌ای که حساس به نورند ایجاد و با انجام عملیات شیمیایی، طرح هندسی لایه‌برداری می‌شود. از معایب این روش، نیازمندیش به سطوح صاف و هموار است که ساخت قطعات با سطوح ناهموار را بسیار دشوار می‌کند [۱]. جانگ^[۱۴] و همکارانش [۲۳] ایجاد نانوزبری بر روی پارچۀ پلی‌تری‌متیلن‌ترفتالات و پلی‌استر را توسط پرتودهی تناوبی لامپ فرابنفش گزارش داده، و روی ساختمان‌های ایجاد شده، خواص رنگ پذیری و ثبات رنگی را بررسی کردند.

۱-۲-۱۰ روش پوشش فیزیکی یا مخلوط کردن^[۱۵]

شاید ساده‌ترین راه میانبر برای حرکت به جلو در راستای اصلاح هدفمند سطح پلیمر، مخلوط کردن مولکول‌های عمل گر (عامل‌های مؤثر برای رسیدن به هدف) با پلیمر‌های محلول، یا فقط پوشاندن پلیمر‌های جرمی روی پلیمر‌های سطحی باشد. اگرچه بزرگ‌ترین محدودیت این روش ناپایداری ساختار سطحی پلیمر و مخفی شدن مواد عمل گر در پلیمر است، اما اگر این تغییر ساختار آنقدر زیاد نباشد که کاربرد مواد را تحت تأثیر قرار دهد، این روش هنوز یک انتخاب خوب است، که از جمله این روش می‌توان به روش‌های خود مهاجرتی، خود آرایش یابندگی و لایه به لایه اشاره کرد. تشریح روش‌های جذب خود مهاجرتی، خود آرایش یابندگی و لایه به لایه در شکل ۱-۱ آورده شده است [۱۳].

شکل ۱-۱٫ شماتیکی از روش‌های جذب خود مهاجرتی، خود آرایش یابندگی و لایه به لایه [۱۳].
در روش خود مهاجرتی، مواد عمل گر با طراحی خاص ساختار شیمیایی در میان محلول پلیمر مخلوط می‌شود و چون تمایل به سمت، رسیدن به حداقل انرژی است، مولکول‌های مواد عمل گر خود به خود به سمت سطح پلیمر حرکت نموده و سرانجام با انباشته شدن بر روی سطح پلیمر، خواص سطحی پلیمر را مشخصاً تغییر می‌دهند. در روش خود آرایش یابندگی مولکول‌های مواد عمل گر فعال، روی سطحی با بار منفی، به کمک یکسری عملیات شیمیایی، الکترواستاتیکی و ایجاد باند‌های هیدروژنی متصل و توزیع می‌شوند. در روش لایه به لایه ماکرومولکول‌های شارژ شدۀ مثبت و منفی به واسطۀ برهمکنش‌های الکترواستاتیکی و فعل و انفعالات شیمیایی قوی، به طور متناوب بر روی سطح پلیمر، اعمال می‌شوند [۱۳].

۱-۲-۱۱ روش پوشش‌دهی چرخشی^[۱۶]

پوشش‌دهی چرخشی روشی برای اعمال پوشش‌های نازک بر روی زیرپایه‌های مسطح می‌باشد. در این روش ابتدا بر اساس ضخامت مورد نظر لایه، مقدار ماده لازم به طور تقریبی تعیین می‌گردد. سپس مقداری محلول بیش از میزان لازم روی زیرپایه قرار داده می‌شود. در ادامه زیرپایه با سرعت بالا چرخانده می‌شود تا سیال بر اساس نیروی گریز از مرکز روی سطح پخش شود و نازک‌سازی لایه به انجام رسد. ماشین مورد استفاده در این روش پوشش دهنده، اسپینر^[۱۷] نامیده می‌شود. گردش زیرپایه در حالی که محلول از لبه‌های آن بیرون می‌ریزد ادامه می‌یابد تا ضخامت مورد نظر بدست آید. حلال مورد استفاده ماده‌ای فرار است و در حین گردش تبخیر می‌شود. هر چه سرعت زاویه‌ای فرایند بالاتر باشد فیلم ایجاد شده نازک‌تر خواهد بود [۱].

۱-۲-۱۲ روش الکتروریسی^[۱۸]

در روش الکتروریسی از نیروهای الکترواستاتیکی برای ریسیدن الیاف نانومتری از یک فاز مایع استفاده می‌شود. بخش‌های مختلف یک سیستم استاندارد الکتروریسی عبارتند از یک رشته‌ساز^[۱۹] که شامل یک سرنگ با سوزن تزریق متصل به یک منبع توان بالا (۵۰-۱۰ کیلوولت)، یک پمپ و یک صفحۀ جمع کننده متصل به زمین می‌باشد. رشته‌ساز به کاتد و صفحه به آند متصل است. محلول یا مایع و یا مذاب وارد سرنگ می‌شود و با فشار پمپ، تحت سرعت ثابتی تزریق می‌گردد که این عمل باعث شکل‌گیری یک قطره در نوک سوزن می‌شود. با اعمال ولتاژ، قطره به صورت مخروط تیلور^[۲۰] کشیده می‌شود. اگر کشش بین مولکولی مایع به اندازه کافی بالا باشد، این جریان ایجاد شده گسسته نشده و یک جت مایع باردار ایجاد می‌شود. این جت بر اساس نیروی دفع الکترواستاتیک طویل شده و مسیری مارپیچ را طی می‌کند. این روند تا رسوب آن بر روی صفحه جمع کننده ادامه می‌یابد [۱].
میزوکوشی^[۲۱] و همکارانش [۲۴] اثر زبری سطح را بر قابلیت اصلاح سطح و ترشوندگی لایه‌های الکتروریسی شده مطالعه کرده‌اند. نتایج بدست آمده نشان می‌داد که در اثر ازدیاد زبری سطح، ترشوندگی لایه‌های پلیمری با ماهیت آبدوستی افزایش می‌یابد، در حالی که افزایش زبری سطح لایه‌های پلیمری با ماهیت آبگریزی سبب کاهش ترشوندگی لایه می‌شود.

۱-۲-۱۳ روش بمباران یونی یا سایش با باریکۀ یونی^[۲۲]

به طور ساده فرایند سایش با باریکه یونی را می‌توان یک شن‌سایی^[۲۳] اتمی نامید که در آن یون‌ها نقش دانه‌های شن را بازی می‌کنند. یون‌های شتاب گرفته سطح نمونه‌ای را که درون یک محفظه خلاء نصب شده است، بمباران یونی می‌نمایند. عموماً سایش با باریکه یونی در آماده‌سازی نمونه برای میکروسکوپ الکترونی عبوری^[۲۴] کاربرد دارد. هدف این است که نمونه به طور یکنواخت نازک شود و کیفیت سطح بالایی داشته باشد. از سایر کاربردها می‌توان پولیش و ریزسابی لنزهای اپتیکی را نام برد. به طور کلی هر جا لایه برداری از سطح نمونه در مقیاس اتمی و یا نازک‌سازی نمونه مطرح باشد این روش بکار می‌رود [۱].

۱-۲-۱۴ روش لایه نشانی با لیزر پالسی^[۲۵]

در این روش پرتو لیزر با قدرت باﻻ به صورت متناوب با ماده هدف در حال چرخش برخورد می‌کند. مواد هدف که توسط لیزر کنده شده‌اند، منجر به کنده شدن لحظه‌ای (فرسایش) ﻻیه‌های اتمی می‌شوند که در نزدیکی سطح قرار می‌گیرند. انرژی که ضمن این فرایند ایجاد می‌شود، منجر به تبخیر مواد و حرکت سریع آن‌ها به سمت زیرﻻیه و در نهایت رسوب‌دهی آن‌ها می‌شود. در واقع فناوری لایه نشانی با لیزر پالسی نوعی تکنیک رسوب فیزیکی بخار بشمار می‌رود که باعث تولید اولین ابررسانای سرامیکی^[۲۶] گردید. در شکل ۱-۲ شماتیک یک سیستم لایه نشانی با لیزر پالسی نشان داده شده است [۱].

شکل ۱-۲٫ شماتیکی از یک سیستم لایه نشانی با لیزر پالسی [۱].

۱-۲-۱۵ روش قالب گیری حلال^[۲۷]

قالب گیری حلال یک روش ساده برای تولید داربست مهندسی بافت است. در این روش پلیمر در یک حلال مناسب حل شده و در قالب ریخته می‌شود. سپس حلال حذف گردیده و حالت پلیمر را در شکل مورد نظر حفظ می‌کند. در این شیوه می‌توان با شستن ذراتی مانند کریستال‌های نمک کاشته شده درون پلیمر که پروژن^[۲۸] خوانده می‌شوند، داربست را به صورت متخلخل درآورد. عیب اصلی قالب گیری حلال باقی ماندن احتمالی حلال سمی درون پلیمر است [۲۵].

۱-۲-۱۶ روش کاشت یونی^[۲۹]

اصولاً فناوری کاشت یونی یک روش مهندسی سطح به شمار می‌رود. در این فرایند، یون‌های معینی در ساختار یک جامد اصطلاحاً کاشته می‌شوند و خواص آن را تحت تأثیر قرار می‌دهند. تکنیک کاشت یونی عمدتاً در صنعت نیمه‌هادی‌ها کاربرد دارد. یون‌های کاشته شده در ماده هدف علاوه بر ایجاد تغییر شیمیایی، تغییرات ساختاری نیز به وجود می‌آورند که بر اثر آن شبکه بلوری ماده هدف می‌تواند آسیب دیده و یا حتی تخریب گردد. شکل ۱-۳ عملکرد پدیدۀ اصلاح سطح یک بلور، به کمک کاشت یونی را نشان می‌دهد [۱].

شکل ۱-۳٫ شماتیکی از پدیدۀ اصلاح سطح یک بلور، به کمک کاشت یونی [۱].

۱-۲-۱۷ روش کوپلیمریزاسیون پیوندی^[۳۰]

در بین روش‌های تغییر سطح که تا کنون توسعه یافته‌اند، پیوند زدن مونومر‌ها یک روش ساده، مفید، تطبیق پذیر و با دامنۀ کاربرد وسیع برای بهبود بخشیدن خواص سطحی پلیمرها است. برای ایجاد کوپلیمریزاسیون پیوندی، باید اول رادیکال‌ها یا گروه‌هایی که قابلیت تولید رادیکال‌هایی شبیه گروه‌های پراکسید را دارند، با سطح واکنش داده شوند. برای بیشتر پلیمر‌های شیمیایی خنثی، این نیاز می‌تواند توسط پرتودهی (پرتو گاما، پرتو الکترونی، فرابنفش، لیزر و غیره)، روش پلاسما، اکسیداسیون با آب اکسیژنه یا هیدروژن پراکسید^[۳۱] و ازن^[۳۲]، یا اکسیداسیون توسط یون سریم^[۳۳] انجام شود [۱۳].
میرزاده و همکارانش [۱۱] رفتار سلول‌های فیبروپلاست بر روی سیلیکون الاستومر پیوند شده با پلی‌اکریلیک اسید، توسط لیزر پالسی دی‌اکسید‌کربن را، برای کاربرد‌های مهندسی بافت بررسی کرده و نشان دادند که این روش برای تغییر سطح هر ماده، حتی پلیمرهای خنثی از نظر شیمیایی مانند سیلیکون‌ها کاربردی است. در یک بررسی دیگر توسط میائو^[۳۴] و همکارانش [۸] اصلاح سطحی پارچۀ پنبه‌ای با پرتو گاما برای رسیدن به خواص آبگریزی، آبدوستی توسط پیوند دادن آن با پرفلوئوروآلکیل‌فسفات‌اکریلات صورت گرفته است.
در بررسی انجام گرفته توسط کستینگ^[۳۵] و همکارانش [۲۶] اصلاح سطحی فیلم‌های پلی‌پروپیلنی، توسط پرتودهی لیزر اکسایمر در حضور اسید اکریلیک گزارش شده، که نشان دادند واکنش‌های ایجاد پیوند توسط لیزر اکسایمر در مونومر‌های واکنش پذیر زنجیرۀ اصلی پلیمر، دارای کارایی بیشتر نسبت به پرتودهی مستقیم پلی‌پروپیلن است. همچنین ایگور لوزینوف^[۳۶] و همکارانش [۲۷] تکنیک‌های ایجاد اصلاح سطحی قابل استفاده، مانند روش کوپلیمریزاسیون پیوندی و استفاده از نانو‌ذرات را برای تولید الیاف ابرآبگریز مورد بررسی قرار داده‌اند.

۱-۲-۱۸ روش نانوایمپرینت یا نانوچاپ^[۳۷]

ایجاد زبری و الگوهای خاص توسط روش نانوایمپرینت روشی نوین در ساخت مواد نانومتری است که اولین بار در سال ۱۹۹۵ توسط استفان چو^[۳۸] از دانشگاه پرینستون معرفی گردید. در این روش ایجاد زبری و الگوهای خاص با تغییر شکل مکانیکی لایۀ محافظ ایمپرینت و فرآیندهای بعدی ایجاد می‌گردد. لایۀ محافظ ایمپرینت یک مونومر یا پلیمر است که در طی فرایند ایمپرینت با حرارت یا نور فرابنفش پخت می‌شود. پس از اینکه قالب و زیرلایه به هم فشار داده می‌شوند، پخت لایۀ محافظ با پرتو فرابنفش انجام می‌شود تا سخت گردد. پس از جداسازی قالب، الگوی حک شده با یک روش انتقال الگو به زیرلایه منتقل می‌گردد [۱].

۱-۲-۱۹ روش قلم آغشته^[۳۹]

قلم آغشته روشی جدید در ایجاد نانوزبری است که اولین بار در سال ۱۹۹۹ در دانشگاه نورث وسترن^[۴۰] معرفی گردید. در این روش یک پروب میکروسکوپ نیروی اتمی که با مولکول‌های یک جوهر مثل آلکانتیول^[۴۱] پوشش داده شده است، مورد استفاده قرار می‌گیرد. وقتی نوک پروب در نزدیکی سطح قرار می‌گیرد یک قطره آب در فاصله نوک پروب و سطح چگالیده می‌شود. این فضای آبی مانند پلی برای مولکول‌های جوهر عمل می‌کند که از این طریق به سطح انتقال می‌یابند و با سطح وارد واکنش می‌شوند. شکل ۱-۴ شماتیک فرایند ایجاد زبری توسط روش قلم آغشته را نشان می‌دهد [۱].

شکل ۱-۴٫ فرایند ایجاد زبری توسط روش قلم آغشته [۱].

۱-۲-۲۰ ایجاد زبری توسط میکروسکوپ تونل‌زنی روبشی^[۴۲]

در میکروسکوپ تونل‌زنی روبشی، ایجاد زبری نانومتری به کمک تجزیه حرارتی با الکترون^[۴۳] انجام می‌شود. در حالت رسوب‌دهی ماده با بهره گرفتن از میکروسکوپ تونل‌زنی روبشی، نوک پروب این میکروسکوپ به عنوان یک منبع نشر عمل می‌کند. وقتی یک ولتاژ اعمال شود اتم‌ها یا نانو‌ذرات از سطح پروب به سطح ماده هدف انتقال می‌یابند. بعلاوه میکروسکوپ تونل‌زنی روبشی برای کار با تک اتم‌ها، به منظور ایجاد نانو‌ساختارها هم بکار می‌رود. توسعه این فناوری توانایی این میکروسکوپ را در ایجاد نانوزبری به بالاترین حد ممکن، یعنی قدرت تفکیک در حد چند اتم رسانده است [۱].

(^۰C)

نقطه ی نرمی
(^۰C)

LDPE

LF0200

پتروشیمی بندر امام

۸/۱-۲/۲

۹۱۸/۰-۹۲۲/۰

۱۰۸

۹۶-۹۲

*در دمای^۰C 190و با وزنه یkg 16/2
۲-۱-۲٫ اتیلن وینیل الکل (EVAL™ E105B):
اتیلن وینیل الکل (EVOH) کوپلیمری از اتیلن و وینیل الکل است. از جمله رزین های پلاستیکی است که معمولا در کاربردهای غذایی استفاده می­ شود. از این ماده به عنوان سازگار کننده استفاده می­ شود، اما هدف اصلی آن، ارائه خواص مانع یا سد، در درجه اول به عنوان یک مانع عبور اکسیژن برای بهبود مدت زمان نگه­داری بسته بندی مواد غذایی است. اتیلن وینیل الکل به طور معمول به عنوان یک لایه نازک بین مقوا، فویل، و یا پلاستیک های دیگر کو اکستروژن یا چند لایه است.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

اتیلن وینیل الکل بر اساس درصد مقدار مول اتیلن تعریف می­ شود: گرید های با مقدار اتیلن کمتر دارای خواص بالاتری از لحاظ مانع دارند. گرید­های با مقدار اتیلن بیشتر محتوای دمای پایین تری برای اکستروژن دارند[۵].
ویژگی­های نفوذ ناپذیری مواد به مقاومتشان در برابر نفوذ و جذب مولکولها بستگی دارد. از آنجا که نفوذ به علت های مختلف زیر بر روی عمر مفید فراورده­های بسته بندی شده تاثیر می­ گذارد، ویژگی های نفوذ ناپذیری کوپلیمرهای EVOHاهمیت بسزایی دارد. از جمله عوامل موثر انجام واکنش های ناخواسته در محصول مثل اکسایش محصولات حساس به اکسیژن، جذب رطوبت توسط مواد خشک و یا خروج آب و گاز کربنیک از فراورده های مایع را می­توان ذکر نمود.
در این پژوهش از سازگار کننده اتیلن وینیل الکل (EVOH^[3]) که از شرکت Kuraray تهیه شده، استفاده شده است. گرید این سازگار کننده EVAL-E195B می‌باشد، که مشخصات آن در جدول شماره‌ی۲-۲ آمده است.
جدول۲-۲- مشخصات اتیلن وینیل الکل

نمونه

گونه

تولیدکننده

Et.Cont. (mol%)

شاخص جریان مذاب^*
(gr/10min)

چگالی
(gr/cm³)

نقطه ی ذوب
(^۰C)

EVOH

EVAL-E195B

Kuraray

۴۴

۷/۵

۱۴/۱

۱۶۵

*در دمای^۰C 190و با وزنه یkg 16/2

شکل۲-۱- ویژگی های اتیلن وینیل الکل(EVOH)
۲-۱-۳٫ آسکوربیک اسید

در این پژوهش منظور از IL-4، مقادیر اینترلوکین-4 است که با بهره گرفتن از کیت ELISA ساخت کشور امریکا به صورت پیکو­گرم بر میلی­لیتر و توسط دستگاه ELISA Reader اندازه ­گیری می­ شود.
1-7-2-5- لکوسیت:
در این پژوهش منظور از لکوسیت، تعداد سلول­های سفید خون است که به صورت n×10⁹)در لیتر( و توسط دستگاه Cell Counter XL 22 ساخت شرکت Drew Scientific، امریکا اندازه ­گیری می­ شود.
فصل دوم:
مباني نظري و
پیشینه پژوهش
مقدمه
هدف از اين تحقيق بررسی تاثیر شدت تمرین برتغییرات الگوی سایتوکاینی و تعداد لکوسیت در بازیکنان فوتبال می­باشد. لذا در اين فصل، ابتدا مرور مختصري بر مفاهیم بنیادی تحقيق صورت گرفته، سپس به بيان دست آورد‌هاي كلي پژوهش‌هايي كه در مورد موضوع تحقيق صورت گرفته، اقدام شده است.
2-1- مفاهیم بنیادی:
2-1-1- سیستم ایمنی
از لحاظ تاريخي، واژه ايمني^[49] از ريشه كلمه لاتين” ايمونيته^[50]” به معناي معافيت از پيگرد قانوني اخذ شده كه به سناتورهاي رومي در طي دوره مسئوليت آنها اهدا مي­شد و اين در حالي است كه امروزه از لحاظ پزشكي، ايمني به معناي مصونيت در برابر بيماري­ها و علي الخصوص بيماري­هاي عفوني است. مجموعه سلول­ها، بافت­ها و مولكول­هايي كه موجب مقاومت نسبت به عفونت­ها مي­شوند، سيستم ايمني را به وجود مي­آورند که واكنش هماهنگ آنها در مقابل مواد بيگانه­اي چون ميكروب­هاي عفوني، پاسخ ايمني^[51] ناميده مي­شود (عباس، 2003).
ايمونولوژي^[52]، دانش مطالعه ايمني و در مفهوم جامع­تر، بررسي رويدادها و وقايع سلولي است كه پس از برخورد يك موجود زنده با ميكروب­ها و ساير مولكول­هاي بيگانه روي مي­دهند (عباس، 2003).
سيستم ايمني، بدن انسان را از تهاجم ميكروب­ها محافظت مي­كند. اين سيستم داراي ارگان­هاي تخصص يافته­اي است كه از ورود ميكروب­ها به بافت­ها جلوگيري كرده و در صورت ورود، به آنها پاسخ مي­دهد. كاركرد فيزيولوژيك سيستم ايمني، دفاع در مقابل ميكروب­هاي عفوني است. گرچه، مواد بيگانه غير عفوني هم مي­توانند پاسخ ايمني را ايجاد كنند (عباس و همکاران، 2007). سیستم ایمنی یک شبکه دفاعی سازگاری است که از بدن در مقابل میکرو ارگانیسم­ها و عوامل بیماری زا محافظت می­ کند. برای انجام دادن این کار، سیستم ایمنی قادر است تا دامنه وسیعی از سلول­ها و مولکول­هایی را تولید کند که همگی قادرند به طور ویژه عوامل خارجی را تشخیص دهند. این اجزای سیستم ایمنی در یک شبکه قابل سازگاری با هم کار می­ کنند (نیمن و همکاران، 1994).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

سازوكارهاي بدن انسان از ايمني ذاتي و ايمني تطبيقي تشكيل شده است، كه اولي سبب محافظت اوليه در مقابل عفونت­ها شده در حالي­كه دومي آهسته تر بوجود مي­آيد و موجب دفاع ديرتر در برابر عفونت­ها مي­شود (گیلسون و همکاران، 2004؛ تررا و همکاران، 2012 ).
لغت ايمني ذاتي (يا ايمني طبيعي يا سرشتي) به اين واقعيت اشاره دارد كه اين نوع از دفاع ميزبان، همواره در افراد سالم وجود دارد تا مانع ورود ميكروب­ها به بافت­هاي ميزبان و نيز حذف سريع ميكروب­هايي شود كه موفق به ورود به اين بافت­ها مي­شوند (عباس، 2003 ؛ تررا و همکاران، 2012). ایمنی ذاتی اولین خط دفاعی بدن می­باشد. سیستم ایمنی ذاتی مسئول دفاع فوری بر علیه عوامل خارجی می­باشد. بر خلاف ایمنی اکتسابی، عملکرد ایمنی ذاتی اختصاصی و ویژه نمی ­باشد و با رویارویی مکرر با یک آنتی ژن، افزایش نمی­یابد ( گلیسون، نیمن و پدرسن ^[53]، 2004).
خط اول دفاع در ايمني ذاتي توسط سدهاي اپي تليالي و همچنين سلول­هاي تخصص يافته و آنتي بادي­هاي طبيعي حاضر در اپي­تليوم ها تامين مي­شود كه عملكرد همه آنها، ممانعت از ورود ميكروب­هاست. اگر ميكروب­ها سد اپي­تليالي اپي­تليوم­ها را بشكنند و وارد بافت­ها يا گردش خون شوند، توسط فاگوسيت­ها، لنفوسيت­هاي تمايز يافته­اي به نام سلول­هاي كشنده طبيعي^[54] و پروتئين­هاي پلاسمايي گوناگون از جمله پروتئين­هاي سيستم كمپلمان^[55] مورد حمله قرار مي­گيرند. همه اين سازوكارهاي ايمني ذاتي، ميكروب­ها را به طور اختصاصي شناسايي مي­كنند و در مقابل آنها واكنش نشان مي­دهند اما در برابر مواد خارجي غير عفوني، از خود واكنشي نشان نمي­دهند. ايمني ذاتي علاوه بر اينكه موجب دفاع سريع در مقابل عفونت­ها مي­شود، پاسخ­هاي ايمني تطبيقي در برابر عوامل عفوني را هم تقويت مي­كنند و به آنها آموزش مي­دهد به ميكروب­هاي مختلف به گونه­اي پاسخ دهد كه در مبارزه با اين ميكروب­ها موثر باشد (عباس و همکاران، 2007).
براي سال­ها اعتقاد بر اين بودكه ايمني ذاتي، غير اختصاصي و ضعيف است و در مبارزه با اغلب عفونت­ها موثر نيست. ما اكنون مي­دانيم كه در حقيقت، ايمني ذاتي، ميكروب­ها را به طور اختصاصي مورد هدف قرار مي‌دهد و يك سازوكار دفاعي ابتدايي قدرتمند است كه قادر به كنترل و حتي ريشه كني عفونت­ها قبل از فعال شدن ايمني اكتسابي است.
در ابتدا دفاع در برابرميكروب­ها بر عهده واكنش­هاي زودرس ايمني ذاتي است و سپس توسط پاسخ­هاي ايمني اكتسابي صورت مي‌گيرد كه شامل مكانيسم­هاي دفاعي سلولي و بيوشيميايي است كه حتي پيش از عفونت نيز وجود دارند و قدرت پاسخ­دهي سريع در مقابل ميكروب­ها را دارند. ضمناً اين مكانيسم­ها تنها به ميكروب­ها پاسخ مي‌­دهند و نه به عوامل بيماري­زا، ايمني ذاتي الزاماً واكنش ‌تقريباً يكساني را در برابر عفونت­هاي مكرر ايجاد مي‌كنند (عباس و همکاران، 2007 ؛ تررا و همکاران، 2012).
اجزاي اصلي ايمني ذاتي عبارتند از:
(1) سدهاي فيزيكي و شيميايي مثل اپي­تيليوم و مواد ضد ميكروب كه حاصل از سطح اپي­تليال هستند.
(2) سلول­هاي بيگانه خوار (نوتروفيل ها ، ماكروفاژها)و سلول­هاي كشنده طبيعي.
(3) پروتئين­هاي خوني، كه شامل اجزاي سيستم كمپلمان و ساير مدياتورهاي التهابي است.
(4) پروتئين­هايي كه سايتوكاين ناميده شده و بسياري از فعاليت­ها و اعمال سلول­هاي ايمني ذاتي را تنظيم و هماهنگ مي­كنند (عباس و همکاران، 2007).
مكانيسم­هاي ايمني ذاتي، ويژه ساختمان­هايي هستند كه در ميان گروه­هاي ميكروبي در ارتباط با هم مشتركند و امكان دارد كه تفاوت­هاي جزيي بين مواد بيگانه راتشخيص ندهند. ايمني ذاتي، اولين سد دفاعي را در برابر ميكروب­ها فراهم مي­آورد (اویلان و همکاران، 2003).
بر خلاف ايمني ذاتي، پاسخ ايمني ديگري نيز وجود دارد كه بعد از مواجهه با عوامل عفوني، تحريك شده و قدرت دفاعي آنها، بعد از هر بار برخورد با يك ميكروب خاص افزايش مي­يابد. از آنجايي كه اين نوع ايمني در پاسخ به عفونت و متناسب با آن تكامل مي­يابد، لذا ايمني تطابقي ناميده مي­شود (عباس و همکاران، 2007). ايمني تطبيقي (يا ايمني اختصاصي يا اكتسابي^[56])، نوعي از دفاع ميزبان است كه به وسيله ميكروب­هايي تحريك مي­شود كه بافت­ها را مورد تهاجم قرار مي­دهند، به عبارت ديگر اين نوع از ايمني با حضور عوامل مهاجم ميكروبي، سازش مي­يابند (عباس، 2003؛ تررا و همکاران، 2012).
سيستم ايمني تطبيقي از لنفوسيت­ها و فرآورده­هاي آنها ( مانند آنتي بادي­ها) تشكيل شده است. درحالي­كه سازوكارهاي ايمني ذاتي، ساختارهاي مشترك در ميان گروه هاي ميكروبي را شناسايي مي­كند. سلول­هاي ايمني تطبيقي، بويژه لنفوسيت­ها، گيرنده هايي^[57] را در سطح خود باز مي­كنند كه مواد توليد شده توسط ميكروب­ها و همچنين مولكول­هايي غير عفوني را به طور اختصاصي شناسايي مي­كنند. اين مواد آنتي‌ژن^[58] ناميده مي­شوند. پاسخ هاي ايمني تطبيقي تنها در صورتي آغاز مي­شوند كه ميكروب­ها يا آنتي ژن­ها از سد­هاي اپي­تليالي عبور كنند و توسط لنفوسيت­ها مشاهده شوند. پاسخ­هاي ايمني تطبيقي، سازوكارهايي را توليد مي­كنند كه براي مبارزه با انواع مختلف عفونت­ها اختصاص يافته­اند. پاسخ هاي ايمني تطبيقي معمولاً براي از بين بردن ميكروب­ها، از سلول­ها و مولكول­هاي سيستم ايمني ذاتي استفاده مي‌کنند و يكي از عملكرد­هاي ايمني تطبيقي، تقويت شديد سازوكارهاي ضد ميكروبي ايمني ذاتي است (عباس و همکاران 2007).
به طور كلي سه مكانيسم عمومي براي مقابله با عوامل بيگانه در بدن انسان وجود دارد (گیلسون و همکاران، 2004):
1) موانع ساختماني و جسماني (پوست، ترشحات موكوس، غشاء پوششي).
2)موانع شيميايي (PH بدن، ليزوزوم­ها).
3) سلول‌هاي بيگانه خوار (منوسيت­ها، نوتروفيل‌ها و ماكروفاژها)
2-1-2- اجزا­ء دستگاه ایمنی
اجزاء دستگاه ایمنی شامل عناصر محلول و سلولی است که در جدول زیر ارائه شده است (گلیسون، 2006).
جدول 2-1. عناصر اصلی اجزای ایمنی