تاثیرات توافق ژنو بر اوضاع خاورمیانه

توافق میان ایران و کشورهای ۱+۵ در ژنو بر سر فعالیت های هسته ای ایران در ماه نوامبر، توجه بسیاری از کارشناسان روابط بین الملل را برانگیخته است. این توافق از جنبه‌های گوناگون مورد بررسی قرار گرفته است.تمرکز سیاست شناسان ایرانی بیشتر به جنبه‌های تاثیرگذار این توافق بر عرصه منافع ملی بوده است تحلیل گران غربی به ویژه آمریکایی ها نیز مقالات و یادداشت های متعددی را حول این توافق موقت نگاشته اند. آن ها نیز از زاویه منافع خود ‌به این توافق می نگرند. برخی از آن ها معتقدند که امکان آن بود تا توافق بهتری با ایران امضا نمود تا منافع آمریکا به طور حداکثری تامین گردد ولی تعداد بیشتری بر این نظرند که در شرایط کنونی، توافق حاصل شده بهترین توافق ممکن بود که منافع دو طرف را تامین می کرد (دهقانی فیروز آبادی، ۱۳۹۳، ۴ )

ایران کشوری تاثیرگذار در منطقه خاورمیانه محسوب می شود قدرت و تاثیرگذاری ایران در تحولات خاورمیانه تا حدی است که جامعه بین الملل نمی تواند نقش ایران را در این تحولات نادیده انگارد ایران علاوه بر داشتن مؤلفه‌ های قدرت داخلی، دارای نفوذ قابل توجهی در کشورهای عراق، سوریه، لبنان، افغانستان و بحرین است. این بدین معنا است حل بسیاری از مشکلات منطقه بدون در نظر گرفتن نقش ایران امکان پذیر نیست. ناآرامی های سوریه نیز از جمله مسائل مهم منطقه ای در خاورمیانه است که ایران نیز در آن ذی نفع محسوب می شود. در همین راستا برای حل مشکل سوریه بارها از ایران بحث شده و تاکنون نیز وزیر امور خارجه ایران چندین مرتبه با اخضر ابراهیمی فرستاده ویژه دبیر کل سازمان ملل در سوریه دیدار داشته است. (همان)

توافق هسته ای ۱+۵ با ایران را می توان به نوعی به رسمیت شناختن نقش منطقه ای ایران دانست زیرا غرب ‌به این نتیجه رسیده بود که نمی تواند از نقش ایران در امور منطقه ای چشم پوشی کند. برخی از کارشناسان غربی و عربی معتقدند که ۱+۵ در قبال توافق هسته ای با ایران، دست ایران را در امور منطقه ای بازگذاشته اند این امر به ویژه باعث نگرانی عربستان از افزایش قدرت ایران در امور منطقه ای گشته است.

در عرصه داخلی نیز با رفع تحریم ها وضعیت اقتصادی بهبود می‌یابد انتظار می رود با توافق جامع هسته ای صادرات نفت به میزان بیش از تحریم ها باز گردد. علاوه بر این مشکلات ایران در گشایش خطوط اعتباری مرتفع می‌گردد و از سوی دیگر موانع سرمایه گذاری خارجی در ایران کاهش می‌یابد مجموعه این عوامل باعث می شود تا قدرت اقتصادی ایران افزایش یابد. از سوی دیگر این رونق اقتصادی باعث بهبود وضعیت عیشت مردم ایران می شود که رضایتمندی بیشتر مردم از دولت را در پی خواهد داشت. این نیز به نوبه خود می‌تواند به عنوان یکی از عوامل قدرت ملی در نظر گرفته شود. به طور خلاصه می توان گفت که این توافق باعث افزایش قدرت ملی ایران و در نتیجه افزایش نقش منطقه ای ایران می‌گردد.

عربستان

عربستان سعودی از جمله بازیگرانی است که از وضعیت پیش آمده پس از توافق ژنو خشنود نیست و چشم انداز آینده اوضاع خاورمیانه نیز در راستای منافع این کشور نمی باشد. این ناخشنودی تا حدی است که برخی تحلیل گران از دست پنهان عربستان و نقش منفی این کشور در توافق ژنو سخن گفته اند. این دیدگاه بدین دلیل است که عربستان بازی سیاسی ملی ایران و خود رابرد و باخت تعریف می‌کند. بردو باخت بدین معنا است که عربستان ایران را رقیب خود منطقه می بیند و قدرت یابی و افزایش نقش ایران در تحولات منطقه ای را به عنوان تهدیدی علیه متقاطع خود برمی شمارد. به همین علت روابط عربستان در پی تماس های ایالات متحده با ایران در اجلاس شصت و نهم ملل متحد، با امریکا به سردی گرایید. تنش میان این دو با قطعنامه ۳۱۱۸ شورای امنیت که خواستار نابودی سلاح های شیمیایی سوریه بود و گزینه حمله نظامی ‌به این کشور توسط امریکا را حذف کرد. بیشتر شد. عربستان خواستار سرنگونی دولت بشار اسد در سوریه بود و گزینه حمله نظامی به سلاح های شیمیایی علیه مردم خود استفاده ‌کرده‌است و اسد یک جنایت کار جنگی است. در پاسخ ‌به این قطعنامه شورای امنیت عربستان از قبول کرسی غیر دائم شورای امنیت به علت ناکارآمدی این شورا امتناع نمود. عربستان نه تنها خواهان حمله نظامی به سوریه بود بلکه معتقدات که اسید یک جنایت کار جنگی است و باید در دادگاه های بین‌المللی محاکمه شود. نهایتاًً توافق هسته ای غرب و ایران آخرین مرحله تنش در روابط امریکا و عربستان محسوب می‌گردد. عربستان همان گونه که ذکر آن رفت ایران را تهدیدی در همسایگی خویش می بیند که ایالات متحده دست به توافق با آن دشمن زده است. امریکا از لحاظ عربستان سعودی متحدی غیر قابل اطمینان است چراکه این کشور در انقلاب مصر، مبارک متحد سی ساله خود را تنها گذاشته بود و تکرای چنین سناریویی برای عربستان نیز از نگاه سعودی ها محتمل می نمود این بی اعتمادی با سفر منطقه ای کری و دیدارهای وی نیز مرتفع نشد و اوباما شخصاً در مکالمه تلفنی با ملک عبدالله سعی کرد وی را درباره پیامدهای توافق ژنو و عدم تاثیر منفی آن بر روابط امریکا ـ عربستان قانع کند. این در حالیست که وزیر خارجه ایران در سفر به کشورهای قطر، کویت، عمان و امارات بارها تأکید کرد که توافق هسته ای ایران با کشورهای نه تنها تهدیدی برای کشورهای منطقه نیست بلکه ثبات و امنیت بیشتر در خاورمیانه ارمغان این توافق برای کشورهای منطقه ۱+۵ خواهد بود. دکتر ظریف از آمادگی ایران برای گسترش همکاری ها با عربستان در جهت افزایش ثبات برای مردم منطقه صحبت کرد که این موضع در برابر شروط عربستان برای عادی سازی روابط خود با ایران مواجه شد. این امر بدین سبب است که سعودی ها خواستار بازیگری حداکثر در امور منطقه ای هستند و هر گونه افزایش بازیگری توسط جمهوری اسلامی ایران را تهدیدی مستقیم علیه منافع خود تلقی می‌کنند، هر چند این بازیگری در راستای افزایش ثبات منطقه ای باشد که خود عربستان نیز از آن منتفع می‌گردد. عربستان شطرنج سیاسی خود را با ایران به گونه ای تعریف ‌کرده‌است که برد ایران مترادف با باخت عربستان تعریف می شود و امکان برد همزمان دو بازیگر در این عرصه منتفی است. این واکنش های منفی ذکر شده در قبال توافق ژنو حاکی از افول جایگاه منطقه ای عربستان پیش از این توافق است.

رژیم صهیونیستی