۳-۱-۳-جعل سایبری

فصل دوم قانون جرایم رایانه ای اختصاص به جرایم علیه صحت ‌و تمامیّت داده ها و سامانه های رایانه ای و مخابرتی دارد که شامل جعل سایبری می‌باشد. جرم جعل در لغت به معنای «تغییر دادن» هر چیزی که اطلاعاتی بر روی آن ذخیره شده است. جعل سایبری یا جعل رایانه ای به معنای تغییر دادن، از بین بردن، وارد کردن یا متوقف سازی داده های ذخیره شده که به وسیله وسایل الکترونیکی و یا رایانه ای انجام می پذیرد.گاه سوء استفاده ‌به این دلیل انجام می شود که بتوان دلیلی گمراه کننده برای انجام اعمال حقوقی و قضایی کسب کرد. از سویی با ورود یا تغییر غیر مجاز داده های کامپیوتری، می توان ادله موجود و مثبت یک عمل حقوقی یا پدیده کیفری را از بین برد. در برخی کشورها، اگر چه این نوع سوء استفاده نوعی تقلب است، اما آن را در داخل مفهوم جعل بررسی می‌کنند( گرایلی: ۱۳۸۹، ۱۶۰).

قانون‌گذار ایران از جرم جعل تعریفی ارائه نکرده است، بلکه مصادیق راجع به عنوان جرم جعل را در مواد ۵۲۳ تا ۵۴۲ فصل پنجم «تعزیرات و مجازات های بازدارنده » آورده است. ماده ۵۲۳ ق.م.ا«جعل و تزویر عبارتند از: ساختن نوشته یا سند یا ساختن مهر یا امضای اشخاص رسمی یا غیر رسمی، خراشیدن یا تراشیدن یا قلم بردن یا الحاق یا محو یا اثبات یا سیاه کردن یا تقدیم یا تأخیر تاریخ سند نسبت به تاریخ حقیقی یا الصاق نوشته ای به نوشته دیگر یا به کار بردن مهر دیگری بدون اجازه صاحب آن و نظایر این ها به قصد تقلب».

موضوع این ماده ارتکاب اعمالی چون ساختن، خراشیدن، تراشیدن، قلم بردن، الحاق، محو وبه طور کلی هر گونه عملی که اسناد و نوشته ها را از حالت حقیقی و واقعی خود خارج ساخته و به صورت غیر واقعی نمایان سازد. جعل را به دو بخش جعل مادی و جعل معنوی می توان تقسیم نمود. جعل مادی آن است که در ظاهر و صورت نوشته یا سند و غیره خدشه ای وارد می شود (ماده ۵۲۳) وجعل معنوی یا مفادی آن است که بدون ایراد هیچ گونه خدشه ای به ظاهر سند یا نوشته و غیره حقیقت در آن ها تحریف شده و مطالب منتسب به دیگران به گونه دیگری در آن ها منعکس می شود( ماده ۵۳۴)(میرمحمد صادقی: پیشین، ۲۴۲).

جرم جعل به صورت تراشیدن، خراشیدن و انجام هر گونه تقلب دستی و به صورت کلاسیک انجام می شده است که با ورود نرم افزارها و فناوری های الکترونیکی و پیشرفته این جرم از حالت سنتی خارج و به شیوه جدید و مدرن تبدیل شده است. عمل مرتکب در این جرم باید به صورت فعل مثبت نمایان شود و ترک فعل از بحث جرم جعل خارج می‌باشد. برخلاف جرم جعل سنتی که به وسیله افرادی که حتی مهارت اندکی داشتند صورت می پذیرفت و سبب تغییر یا محو در نوشته ها یا اسناد می شدند، امروزه یا متحول شدن و تبدیل شدن جعل کلاسیک به نوعی جدید از جعل که به وسیله وسایل الکترونیکی و رایانه ای و ایجاد تغییر یا محو و متوقف سازی اطلاعات ذخیره شده منجر به ضررهای مادی و معنوی بسیار شده است و باید با اینگونه جرایم برخورد کیفری شدیدتری صورت پذیرد.اصولاً جعل برخلاف کلاهبرداری کامپیوتری، به منظور ایراد خسارت به اموال و تحصیل امتیاز مالی ارتکاب نمی یابد، لیکن غالباً این جرم به منظور دستکاری در ادله قضائی و اسناد به منظور تغییر در مدارک و تقلب در اسناد به کار می رود. بعضی کشورها مثل هلند، نروژ و سوئیس سوء استفاده از کارت‌های اعتباری در دسته جعل اسناد کامپیوتری مورد بحث قرار گیرد(میرمحمدصادقی: پیشین، ۲۴۸).

۳-۱-۳-۱-رکن قانونی

عنصر قانونی این بزه مطابق مواد ۶ و۷ قانون جرایم رایانه ای چنین می‌باشد: ماده ۶ مقرر می‌دارد«هر کس به طور غیر مجاز مرتکب اعمال زیر شود، جاعل محسوب و به حبس از یک تا پنج سال یا جزای نقدی از بیست میلیون(۲۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال تا یکصد میلیون (۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰) ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد:

الف. تغییر یا ایجاد داده های قابل استناد یا ایجاد یا وارد کردن متقلبانه داده به آن ها .

ب. تغییر داده ها یا علائم موجود در کارت های حافظه یا قابل پردازش در سامانه های رایانه ای یا مخابراتی یا تراشه ها یا ایجاد یا وارد کردن متقلبانه داده ها یا علائم به آن ها.»

منظور قانون‌گذار در این ماده عبارت از هر گونه تغییر یا به وجود آوردن داده های متقلبانه یا علائم موجود در کارت های حافظه می‌باشد و تنها ‌به این مورد اختصاص دارد. ماده ۷ قانون مذکور نیز بیان می‌کند«هر کس با علم مجعول بودن داده ها یا کارت ها یا تراشه ها از آن ها استفاده کند، به مجازات مندرج در ماده فوق محکوم خواهد شد». در این ماده هر کس با علم و آگاهی و دانستن این مطلب که داده ها یا کارت ها مجعول می‌باشد ولی از آن ها استفاده کند مجرم محسوب می شود و به مجازات مندرج در ماده ۶ محکوم خواهد شد(پیمانی: ۱۳۷۴، ۱۲۰).

۳-۱-۳-۲- رکن مادی

مرتکبین جرایم این مواد قانونی عبارت از «هر کس» که شامل هر شخص حقیقی می‌باشد و اشخاص حقوقی نمی توانند به عنوان مرتکبین این جرایم شناخته شوند. رفتار مجرمانه جرم جعل رایانه ای همانند جعل سنتی به صورت فعل مثبت محقق خواهد می شود و شامل ترک فعل نمی باشد. رفتار مجرمانه این بزه بر مبنای متن ماده ۶ و ۷ عبارت است از تغییر، ایجاد، وارد کردن متقلبانه داده ها در سامانه های رایانه ای یا مخابراتی یا استفاده کردن از اینگونه داده ها می‌باشد( ولیدی: ۱۳۸۵، ۱۵۹).

مرتکب این جرم باید با علم و آگاهی، اعمال مندرج در مواد فوق را به صورت تغییر دادن داده ها یا وارد کردن انجام داده و به نتیجه مورد نظر که ایجاد ضرر اعم از بالفعل یا بالقوه، مادی یا معنوی، ایجاد ضرر مستقیم است بشود یا اینکه با انجام این اعمال سبب عدم منفعت شخصی که سند مجعول را به دروغ به نام او زده است شود، یعنی به صورت ورود به سیستم رایانه‌ای و مخابراتی و تغییر داده های درحال انتقال یا ممانعت از دسترسی افراد مجاز به اطلاعات شوند، مانند ورود به سیستم رایانه ای دانشگاه بزرگ و ایجادیک پرونده تحصیلی که منجر به صدور مدرک تحصیلی درآن دانشگاه برای فرد شود یا عدم ثبت صحیح اظهارات متهم توسط منشی دادگاه که به صورت ترک فعل مفادی می‌باشد و از مصادیق جرم جعل است. وسیله ارتکاب جرم در جعل رایانه ای اثرمستقیمی درارتکاب جرم دارد در حالی که در جعل سنتی با هر وسیله ای امکان جعل وجود دارد. این ماده داده هایی را در برمی گیرد که مشابه اسناد عمومی یا خصوصی، آثار قانونی دارند. وارد کردن غیرمجاز داده های درست یا نادرست وضعیتی را به وجود می آورد که منجر به ایجاد سند اشتباه می شود. تغییرات بعدی (اصلاحات، دستکاری ها، تغییرات جزئی ) حذف ( برداشتن داده ها از یک واسط داده ) و متوقف کردن (مانع شدن و مخفی کردن داده ها) با جعل اسناد اصیل مطابقت دارد(بوجاری: ۱۳۸۸، ۲۳).

۳-۱-۳-۳-رکن روانی