دانلود پایان نامه با فرمت word : دانلود مطالب درباره واژه‌نامه نجومی و تنجیمی بندهشن‌- فایل ۷

ریشه شناسی: این واژه مرکب از avi- «گوسفند» + sar- «سر» می‌باشد: هند و ایرانی آغازین: *Haui- «گوسپند» + *ćrHas- «سر» (لوبوتسکی، ۲۰۰۹: ۱۹، ۱۰۰)؛ سانسکریت: avi- + śíras- (مایرهوفر، ۱۹۹۲: ۱۳۵؛ ۱۹۹۶: ۶۳۸)؛ تخاری (ب): awi- «میش» (مایرهوفر، ۱۹۹۲: ۱۳۵)؛ وخی: yobč, yopč «گوسپندان» از صورت ایرانی آغازین *āvičī- (مایرهوفر، ۱۹۹۲: ۱۳۵)؛ فارسی نو: قوچ، خوچ «گوسفند جنگی» + سر (دهخدا)؛ انگلیسی: ewe «گوسفند، میش» + وام واژۀ لاتین cere- در cerebrum «مغز» (لوبوتسکی، ۲۰۰۹: ۱۰۰)؛ معادل عربی: هَقعَه، هقعه الجوزا، رأس الجوزا یا رأس الجبار.

- §§

awiyābānīg [ˀw(y)dˀp̄ˀnyk’ | N bīābānī]
(نجوم: انواع ستارگان)
* بیابانی، ثابت، ایستاده
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
توضیحات و ریشه شناسی: (رک. stārag ī a-wiyābānīg).

- §§

axtar [ˀhtl | M ˀxtr, N ~]
* (نجوم) «اختر»:
* (در معنای خاص) برج فلکی، صورت فلکی؛
* (در معنای عام) ستارۀ ثابت، ثوابت.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
توضیحات: واژه axtar در پهلوی، مفرد واژۀ axtarān به معنی «ثوابت» است که در احکام نجوم، «دشمن یا رقیب» abāxtarān (=سیارات) محسوب می‌شوند. بنا بر بندهشن (۵-الف: ۱۰)، از نظر زبانی نیز، واژه axtar متضاد abāxtar است (رک. abāz-rawišn). در بندهشن، ثوابت یا اختران، به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند که نام عمومی همه آنها axtar است: ۱) گاهی منظور از «axtar»، فقط یک ستارۀ منفرد است که در پهلوی به آن star ī axtarīg (ستارۀ اختری، ستارۀ ثابت) نیز می‌گویند. برای نمونه: ونند (Wanand)، سدویس (Sadwēs)، و غیره؛ در این میان ستارگانی وجود دارند که نامگذاری نشده‌اند و جزو ستارگان قدر اول و دوم و سوم نیز نیستند؛ در پهلوی به این ستارگان «ستارگان خُرد» می‌گویند (رک. xwurdag). 2) بیشتر اوقات در بندهشن، منظور از «axtar» «صورت فلکی» است که به یک گروه از ستارگان اطلاق می‌شود که در کنار هم یک شکل خاص را تداعی می‌کنند؛ همانند، هفت اورنگ (Haftōring)، دوپیکر (Dōpahikar)، و غیره. از این صورتهای فلکی، دوازده صورت هستند که جایشان در منطقهالبروج است و به «بروج فلکی» مشهورند. در بندهشن، واژۀ axtar بطور خاص به معنی «برج فلکی» بکار برده شده است؛ بر طبق بندهشن (۲: ۲)، این دوازده برج فلکی، که اساس صورتهای فلکی هستند، به ترتیب عبارتند از: ترازو (Tarāzūg)، کژدم (Gazdum)، نیمسب (Nēmasp)، بز (Wahīg)، دول (Dōl)، ماهی (Māhīg)، بره (Warrag)، گاو (Gāw)، دوپیکر (Dōpahikar)، خرچنگ (Karzang)، شیر (Šagr)، خوشه (Hōšag). از آنجا که منازل قمر نیز یک گروه از ستارگان را در بر می‌گیرد، منازل قمر نیز در بندهشن (۲: ۲۱) جزو اختران محسوب شده‌اند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

از طرفی، مطابق بندهشن (۵: ۷)، خورشیدِ تیز اسب و ماهِ گوسپند تخمه، که به ایزدانِ مینوی مهر و ماه اشاره دارند و به «شهریار روشنان» معروفند، نیز جزو «هفت سپاهبد اختری» و در نتیجه اختران محسوب شده‌اند؛ در مقابل، خورشید و ماهِ تاریک یا اباختری، که به «شهریار تاریکان» معروفند، جزو «هفت سپاهبد اباختری» و در نتیجه اباختران و سیارات محسوب شده‌اند.
ریشه شناسی: پژوهشگران در مورد ریشه شناسی این واژه نظری نداده‌اند: فارسی میانه: axtar «اختر، برج، ثوابت» (بهار، ۱۳۴۵: ۱)؛ «ستاره، صورت فلکی، برج» (مکنزی، ۱۳۷۳: ۴۶؛ نیبرگ، ۱۹۷۴: ۳۹؛ دورکین-مایسترارنست، ۲۰۰۴: ۷۹)؛ فارسی میانه اشکانی ترفانی: [ˀxtr] (نیبرگ، ۱۹۷۴: ۳۹)؛ فارسی میانه ترفانی: axtar: (بویس، ۱۹۷۷: ۲۲۰)؛ فارسی میانه اشکانی: axtar (دورکین-مایسترارنست، ۲۰۰۴: ۷۹)؛ پازند: axtar (نیبرگ، ۱۹۷۴: ۳۹)؛ فارسی نو: اختر؛ معادل انگلیسی: zodion «برج فلکی»؛ constellation «صورت فلکی»؛ معادل عربی: صورت فلکی، برج، هیأت، کوکب ثابته (ثوابت).
ترکیبات:
axtarīg [ˀhtlyk] «اختری: مربوط به صور فلکی، مربوط به بروج؛ مربوط به ثوابت»
axtar(ā)mār [ˀhtl(ˀ)mˀl] «اخترشناس، ستاره‌شناس، منجم»
axtarāmārīh [ˀhtlˀmˀlyh] «اخترشماری، نجوم؛ رصدِ ستارگان»
spihr ī axtarān «فلک البروج»
dwāzdah kadag ī axtarān «منطقهالبروج».

- §§

axtarān ī a-gumēzišnīg [ˀhtlˀn y ˀgwmycšn’yg]
(تنجیم)
* «اختران نیامیزنده»: پاکان، ویژگان
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
توضیحات: اخترانی که به پلیدی اهریمن آلوده نشده اند (بهار، ۱۳۴۵: ۲). این ستارگان به فروهر پاکان معروف اند و از آنجا که موجوداتی مینوی اند، غیر قابل آمیختن با پلیدیهای مادی اند. جایگاه این موجودات مینوی در سپهر زبر سپهر یا فلک الافلاک است. (برای توضیحات بیشتر رک. gumēzišn و pāyag)
ریشه شناسی: (رک. axtar و gumēzišn).

- §§

axtarān ī gumēzišnīg [ˀhtlˀn y gwmycšn’yg]
(تنجیم)
* «اختران آمیزنده»: بروج فلکی
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
توضیحات: اخترانی که به پلیدی اهریمن آلوده شده اند (بهار، ۱۳۴۵: ۲). این ستارگان، مادی و قابل رویت اند. جایگاه آنان بالاتر از اباختران (سیارات) و در بالاترین طبقه مادی آسمان یعنی فلک البروج است. پس از این طبقۀ مادی، فلک الافلاک یا «سپهرِ زبر سپهر» قرار دارد که جایگاه موجودات مینوی است. (رک. gumēzišn و pāyag)
ریشه شناسی: (رک. axtar و gumēzišn).

- §§

axtarān ī tēz-rawišntar [tyc’ lwbšntl]
(تنجیم)

موضوعات: بدون موضوع لینک ثابت

فرم در حال بارگذاری ...

فید نظر برای این مطلب