توده‌واری عقلایی مبتنی بر یکی­(یا بیشتر) از مضامین زیر است: الگوهای زنجیره‌های اطلاعاتی^[۳۲] حاکی از آن است که افراد حاضر در آخرین حلقه های یک زنجیره اطلاعاتی، اطلاعات خود را از اقدامات افراد حلقه ­های پیشین خود به دست می ­آورند و به دلخواه تصمیم به نادیده گرفتن اطلاعات خود و تبعیت از اقدامات دیگران می­ گیرند. توده‌واری مبتنی بر نتایج قابل رویت تصمیمات دیگران^[۳۳] که زیر مجموعه الگوهای زنجیره‌های اطلاعاتی است، نشان می‌دهد که نتایج ناشی از اتخاذ عملی توسط یکی از مشارکت‌کنندگان در بازار موجب افزایش تعداد سایر افرادی خواهد شد که همان عمل را انجام می‌دهند. الگوهای مالک–مدیر (مسئله نمایندگی)^[۳۴] نشان از آن دارند که زمانی که بازارها به لحاظ کارایی اطلاعاتی در سطح ضعیفی هستند، مدیران به منظور کسب شهرت و حفظ اعتبار، ترجیح می­ دهند برای آنکه قابل ارزیابی نباشند خود را در پشت “رفتار توده­وار، پنهان” نمایند. الگوهای ذکر شده برخی از دلایل بالقوه برای رفتار توده‌وار عقلایی در بازارهای مالی را تشکیل می‌دهند­(دونو و ولچ، ۱۹۹۶؛ ص ۶۰۵).

۴-۳-۲-۲ توده‌واری بر مبنای اطلاعات و زنجیره‌های اطلاعاتی

کلی­ترین تعبیر و تفسیری که هم اکنون بتوان از رفتارتوده­وار ارائه نمود، شاید زنجیره­‌های اطلاعاتی باشند، که توسط بیچاندنی و همکاران (۱۹۹۲) و ولچ (۱۹۹۲) معرفی گردید. زنجیره‌های اطلاعاتی^[۳۵] حاکی از آن است که افراد حاضر در آخرین حلقه های یک زنجیره اطلاعاتی، اطلاعات خود را از اقدامات افراد حلقه ­های پیشین خود به دست می ­آورند و به دلخواه تصمیم به نادیده گرفتن اطلاعات خودو تبعیتاز اقدامات دیگران می­ گیرند. الگوی اصلی زنجیره­واری اطلاعاتی زمانی کاربرد دارد که، اعمال و اقدامات دیگران به جای این که اطلاعاتی خصوصی برای خود آن ها باشد، قابل مشاهده برای عموم باشند. اعتقاد بر این است که مدیران با مشاهده تصمیمات مدیران قبلی، به اطلاعاتی در خصوص این نکته دست می­یابند که چه موقع باید به طور کاملاً عقلایی اطلاعات خصوصی خود را نادیده بگیرند. برای مثال، یک سرمایه­ گذار با منفی­ترین اطلاعات شخصی ‌در مورد یک سهم، ممکن است به هر ترتیب جهت خرید تحت تاثیر قرار بگیرد، البته به شرط آنکه وی شاهد خرید سه سرمایه­ گذار قبل از خود باشد. در واقع اطلاعات مربوط برای این سه خرید ممکن است از ارزش بیشتری نسبت به اطلاعات خصوصی او برخوردار باشد. اما با این وجود، حتی اگر هر کدام از سرمایه‌گذاران بعدی بدانند که چنین تصمیمات خریدی هیچ بار اطلاعاتی ندارند، از آنجایی که آن ها اطلاعات مثبت­تری نخواهند داشت، به طور مشابه و یکسان با سرمایه‌گذاران قبلی عمل می­نمایند (دونو و ولچ، ۱۹۹۶؛ ص ۶۰۹).

۱۰۰ سرمایه‌گذار را در نظر بگیرید که هر کدام ارزیابی­های خود را (احتمالا متفاوت) ‌در مورد سودآوری سرمایه‌گذاری در یک بازار نوظهور دارند. فرض کنید ۲۰ سرمایه‌گذار عقیده دارند که این سرمایه‌گذاری باارزش است و ۸۰ نفر باقیمانده عقیده دارند که این سرمایه‌گذاری مناسب نیست. هر سرمایه‌گذار تنها از برآورد خود در خصوص این سرمایه‌گذاری مطلع است؛ او ارزیابی­های دیگران را نمی‌داند، یا اینکه نمی‌داند اکثریت به چه چیزی تمایل دارند. اگر این سرمایه‌گذاران دانش و ارزیابی‌های خود را یکپارچه نمایند، جمعاً تصمیم می‌گیرند که سرمایه‌گذاری در بازار نوظهور فکر خوبی نیست. اما آن ها اطلاعاتشان را با یکدیگر در میان نمی‌گذارند. بعلاوه، این ۱۰۰ سرمایه‌گذار تصمیمات سرمایه‌گذاری خود را همزمان عملی نمی‌سازند. فرض کنید اولین سرمایه‌گذارانی که تصمیم می‌گیرند، در زمره ۲۰ سرمایه‌گذار خوش‌بین هستند و تصمیم ورود به بازار نوظهور می‌گیرند. سپس چند سرمایه‌گذار از ۸۰ سرمایه‌گذار بدبین ممکن است در عقیده خود تجدیدنظر کرده و تصمیم به سرمایه‌گذاری بگیرند و نهایتاً اکثریت ۱۰۰ سرمایه‌گذار در بازار نوظهور سرمایه‌گذاری نمایند. سپس زمانی که عدم سودآوری تصمیم آشکار شود، این سرمایه‌گذاران از بازار خارج می‌شوند.

مثال بالا جنبه‌ای از زنجیره‌های­(آبشار) اطلاعاتی^[۳۶] یا رفتار توده‌وار ناشی از تفاوت‌های اطلاعاتی را به تصویر می‌کشد­(بیچاندنی و شرما، ۲۰۰۱؛ صص ۲۸۰-۲۷۹).

فرض کنید که افراد با شرایط سرمایه‌گذاری و عدم اطمینان یکسانی مواجه هستند و در رابطه با نحوه عمل در این شرایط اطلاعات شخصی (اما ناقص) در اختیار دارند. این اطلاعات شخصی می‌توانند نتیجه تحقیقات و جست‌وجوی شخصی سرمایه‌گذار باشد. پس از آن، همه اطلاعات مربوط به سرمایه‌گذاری در اختیار همه قرار می‌گیرد اما ‌در مورد کیفیت این اطلاعات ابهام وجود دارد. به عنوان نمونه، آیا دولت اطلاعات اقتصادی که به تازگی منتشر یافته، دستکاری ‌کرده‌است؟ آیا دولت واقعا به دنبال تجدید ساختار اقتصادی است؟ و غیره. ارزیابی یک فرد از کیفیت اطلاعاتی که به صورت عمومی در دسترس همگان قرار دارد به خود وی مربوط است.

افراد می‌توانند عمل یکدیگر را مشاهده کنند اما اطلاعات شخصی یا نشانه هایی که هر فردی دریافت می‌کند را نمی‌توانند ببینند اگر افراد دیدی از عملکرد صحیح داشته باشد آنگاه استنتاج ‌در مورد اطلاعات شخصی هر فرد از نحوه عملکرد وی به دست خواهد آمد. در چنین چارچوبی رفتار گروهی می‌توانند افزایش یابد. رفتاری که شکننده است و با ورود اطلاعات جدید اندکی ممکن است بشکند، و رفتاری که وابسته به طرز فکر یا شیوه ویژه فرد است که در آن حوادث تصادفی که با انتخاب‌های کمی از اولین افراد ترکیب شده است و نوع رفتار توده­وار را تعیین می‌کند­(بیچاندنی و شرما، ۲۰۰۱؛ ص ۲۸۴).

فرد بر اساس مشاهداتش از اقدامات دیگران­(اقدامات، دستاوردها یا مکالمات آن ها) در یک زنجیره اطلاعاتی قرار می‌گیرد، البته اگر عملکرد انتخابی او به سیگنال­های شخصی خودش بستگی نداشته و مشابه اقدامات مشاهده شده دیگران باشد. این زنجیره اطلاعاتی توده‌ای از افراد را تشکیل می‌دهد که به صورت مشابه رفتار می‌نمایند. البته در چنین شرایطی معمولا اقدامات فرد برای مشاهده­کنندگان بعدی غیر آموزنده خواهد بود. ‌بنابرین‏ پس از مدتی زنجیره ها با بن‌بست‌های اطلاعاتی^[۳۷] همراه می‌شوند. به چند دلیل این زنجیره ها ممکن است از هم پاشیده شوند:

• • وقوع یک شوک قابل مشاهده توسط عموم

• • ورود فردی با اطلاعات یا ترجیحات مخالف

• دریافت سیگنال شخصی معینی به دلخواه افراد زنجیره­(هشلایفر و هانگ تئو، ۲۰۰۱؛ ۷-۶).

۵-۳-۲-۲ توده‌واری بر مبنای مشاهده اقدامات و نتایج اقدامات دیگران

افکار، احساسات و اقدامات افراد می‌تواند به طرق مختلف تحت تاثیر افراد دیگر قرار گیرد: برای مثال؛

• 1. 1. از طریق مشاهده اقدامات دیگران؛ مثلاً مشاهده مقادیر عرضه و تقاضای یک سهم،
  1. از طریق مشاهده عواقب اقدامات دیگران؛ مثل تغییرات قیمت بازار آن سهم­(هشلایفر و هانگ تئو، ۲۰۰۱؛ ص ۳).