سرمایه‏گذاران و اعتباردهندگان مستمراً به ارزیابی توان کسب سود مدیران می‏ پردازد. سرمایه‏گذاران به دنبال شرکتهایی می‏گردند که احتمال افزایش ارزش سهام آن ها می ‏رود. اعتباردهندگان نیز تمایل دارند به شرکت‌های سودآوری وام دهند که آن ها توان پرداخت بدهی‌های خود را دارند. تصمیم‏های سرمایه‏گذاری و اعتباری اغلب شامل مقایسه شرکت‌ها می‏ باشد. اما مقایسه سود ویژه یک شرکت بزرگ با سود ویژه شرکت تازه‏کاری در همان صنعت چندان مفید نمی‏باشد. برای سنجش کفایت سودشرکت از نسبت‌های سودآوری استفاده می شود. نسبت‌های سودآوری در ارزیابی فعالیت‌های عملیات اجرایی شرکت‌ها، مورد استفاده قرارمی گیرند. نسبت‌های سودآوری، میزان موفقیت شرکت را در تحصیل سود و بازده خالص نسبت به درآمد و فروش یا نسبت به سرمایه گذاری می سنجند. نسبت‌های سودآوری، عملکرد کلی شرکت و کارایی مدیریت را در تحصیل سود مناسب، مورد سنجش قرارمی دهند. برای اینکه بتوانیم مقایسه‏های مربوطی بین شرکت‌های متفاوت از نظر حجم، عملیات و سایر عملیات داشته باشیم از نرخ بازده دارائیها استفاده می‏ کنیم (سید نژاد فهیم،۱۳۸۳).

۱-۲ بیان مسئله

امروزه نظام بانکی، متشکل از بانک مرکزی و بانک های تجاری است که نقش عمده و رهبری کننده در کنترل فعالیت های اقتصادی و به گردش درآوردن چرخ های پیشرفت اقتصادی و اجتماعی دارد. به طوری که در ادبیات اقتصادی و نظام بانکی به عنوان قلب اقتصاد، متناسب با نیاز بخش های حقیقی خون (پول)درآن تزریق می‌کند، یاد می شود. بانک‌ها ازجمله قدیمی ترین، فعال ترین وگسترده ترین واسطه های مالی هستند که نقش غیر قابل انکاری در جمع‌ آوری و توزیع مطلوب منابع مالی برعهده دارند(تهرانی و فلاح شمس، ۱۳۸۴).

سود نیز از جمله موضوعاتی است که در عرصه بانکداری دارای اهمیت فراوانی است و جزء برترین شاخص‏های اندازه ‏گیری فعالیت‌های یک واحد اقتصادی است اما در بسیاری از نظام های نظارتی قانونی، بدون اینکه توجه زیادی به سودآوری و نسبت سودآوری داشته باشند، بر اقلام ترازنامه و سایر نسبت ها از جمله نسبت نقدینگی و کفایت سرمایه تأکید دارند که این یک اشتباه است. سود به عنوان یکی از اقلام اساسی صورت‌های مالی، در زمینه‌های مختلف، استفاده های متعدد دارد. سود به عنوان راهنمای پرداخت سود تقسیمی، ابزارسنجش اثربخشی مدیریت و وسیله پیش‌بینی و ارزیابی تصمیم گیریها، مبنایی برای مالیات، راهنمای سرمایه‏گذاریها و معیار کارایی مدیریت و همچنین عنصر مهم جهت پیش ‏بینی سودهای آتی و برای تعیین سیاست تقسیم سود همواره مورد استفاده‌ سرمایه گذاران، مدیران و تحلیلگران مالی بوده است. برهمین اساس، محققان بسیاری سعی کردند عوامل مؤثر بر سودآوری بانک‌ها و مؤسسات مالی را شناسایی کنند. نرخ بازده دارائیها نشان دهنده قابلیت مدیریت برای ایجاد سود از دارایی بانک می‌باشد و نیز به عنوان بهترین راه برای اندازه ‏گیری کارایی اقتصادی، جهت ارزیابی اینکه مدیران شرکت‌ها چگونه برای افرادی که تأمین مالی شرکت را برعهده داشته‏اند، بازده کسب نموده ‏اند، استفاده می‏ شود (سید نورانی و همکاران،۱۳۹۱).

مشخصه‌ های سودآوری بانک ها شامل مشخصه‌ های داخلی، خرد یا خاص بانک که نشان دهنده ویژگی های بانکی مانند: اندازه بانک، سرمایه، ریسک ها و کارایی است و مشخصه‌ های خارجی، فاکتورهایی هستند که به مدیریت بانک ارتباط ندارد ولی ویژگی های محیط صنعت و اقتصاد کلان را نشان می‌دهند که بر عملکرد مؤسسات مالی تأثیر دارد. در اکثر مطالعات چنین نتیجه گیری شده است که فاکتورهای داخلی، بخش خارجی سودآوری بانک را توضیح می‌دهند، البته نتایج در بین کشورهای مختلف متفاوت است(۲۰۱۲،Ćuraket al). از آنجا که سودآوری بانک ها تحت تأثیر این عوامل به ویژه متغیرهای کلان اقتصادی قرار دارد، هدف این پژوهش بررسی اثر متغیرهای کلان اقتصادی و مشخصه‌ های خاص بانک و خاص صنعت بر سودآوری بانک است تا ‌به این سوال پاسخ داده شود که :

تا چه حدی مشخصه‌ های کلی سودآوری بانک به نظام بانکداری در ایران ارتباط دارد ؟

۱-۳ ضرورت انجام تحقیق

اهمیت سود آوری و شاخص های سودآوری به عنوان یکی از منابع مهم و حیاتی برای هر واحد اقتصادی به ویژه بانک ها است و استفاده از آن در بسیاری از تصمیمات مالی به سرمایه گذاران کمک بسزایی می کند. سرمایه گذاران، بستانکاران و سایر استفاده کنندگان که به نوعی از صورت‌های مالی بهره می گیرند نیاز به اطلاعاتی دارند که به آن ها در پیش‌بینی ارزش مورد انتظار سرمایه گذاری و بهره های آینده آن و نیز تصمیم گیری صحیح در جهت استفاده بهینه کمک کند. سود و شاخص های سودآوری از جمله اطلاعات مهمی هستند که می‌توانند به سرمایه گذاران، مدیران و تحلیل گران مالی در جهت تهیه این اطلاعات کمک کنند.

‌بنابرین‏ تأثیر شاخص های سودآوری در بخش های مختلف اقتصاد از جمله بانکداری دارای اهمیت است و ما در این پژوهش با ارائه یک مدل و به دست آوردن نتایج،این شاخص ها را بررسی می‌کنیم.

۱-۴ اهداف تحقیق

هدف کلی تحقیق تجزیه و تحلیل مشخصه‌ های خاص بانک و خاص صنعت و اقتصاد کلان، بررسی و تجزیه و تحلیل اثر شاخص های سودآوری در نظام بانکداری ایران و تبیین رابطه شاخص های سودآوری در ارزیابی سودآوری بانک ها می‌باشد.

هدف آرمانی: جلب توجه هیئت های تدوین و نظارت بر نظام بانکداری به نتایج تحقیق و تحقیقات مشابه به نحوی که ارائه کنندگان صورت های مالی سالیانه ملزم به ارائه اطلاعات بیشتر در یادداشت های پیوست صورت های مالی باشند به نحوی که بتواند استفاده کنندگان از صورت های مالی را در جهت تصمیم گیری های بهینه یاری کند.

۱-۵ فرضیه‌ها

1. 1. ریسک نقدینگی با نسبت بازده دارایی رابطه مثبت و معنا داری دارد .

1. 1. ریسک توان پرداخت بدهی با نسبت بازده دارایی رابطه معنا داری دارد.

1. 1. نسبت هزینه های عملیاتی با نسبت بازده دارایی رابطه منفی معنا داری دارد.

1. 1. درآمد ناشی از کارمزد با نسبت بازده دارایی رابطه مثبت و معنا داری دارد .

1. 1. ریسک اعتباری با نسبت بازده دارایی رابطه معنا داری دارد.

1. 1. تمرکز با نسبت بازده دارایی رابطه معنا داری دارد.

1. رشد اقتصادی با نسبت بازده دارایی رابطه مثبت و معنا داری دارد.

۱-۶ قلمرو تحقیق

قلمرو زمانی: این تحقیق طی سال‌های ۱۳۸۸تا ۱۳۹۲ برگزیده شده است و اطلاعات مربوط به تحقیق با تأکید بر این دوره زمانی استخراج گردیده است.

قلمرومکانی: این تحقیق پیرامون بانک های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد.

قلمرو موضوعی:این تحقیق بررسی عوامل مؤثر در سودآوری بانک های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد.

۱-۷ روش جمع‌ آوری داده ها

جهت جمع‌ آوری اطلاعات تحقیق اعم از مبانی نظری و سوابق تحقیق و اطلاعات لازم برای آزمون فرضیات از دو روش زیر استفاده شده است: