۴-۲-۵- طول تاسل………………………………………………………………………………………………………………………۱۰۱
۴-۲-۶- وزن تاسل……………………………………………………………………………………………………………………….۱۰۱
۴-۲-۵- قطر ساقه…………………………………………………………………………………………………………………………۱۰۱
۴-۲-۶- قطر بلال………………………………………………………………………………………………………………………….۱۰۲
۴-۲-۷- طول بلال…………………………………………………………………………………………………………………………۱۰۶
۴-۲-۸- تعداد دانه در ردیف………………………………………………………………………………………………………….۱۰۶
۴-۲-۹- تعداد ردیف بلال………………………………………………………………………………………………………………۱۰۷
۴-۲-۱۰- تعداد دانه در بلال……………………………………………………………………………………………………………۱۰۷
۴-۲-۱۱- وزن هزار دانه………………………………………………………………………………………………………………..۱۱۴
۴-۲-۱۲- عملکرد دانه………………………………………………………………………………………………………………….۱۱۴
۴-۲-۱۳- عملکرد بیولوژیک…………………………………………………………………………………………………………۱۱۵
۴-۲-۱۴- شاخص برداشت……………………………………………………………………………………………………………۱۱۶
۴-۲-۱۵- عملکرد علوفه تر…………………………………………………………………………………………………………..۱۱۶
نتیجه گیری: …………………………………………………………………………………………………………………………………۱۲۳
پیشنهادات: …………………………………………………………………………………………………………………………………..۱۲۴
منابع…………………………………………………………………………………………………………………………………………….۱۲۵
چکیده:
به منظور بررسی اثر منابع تأمین نیتروژن بر میزان مصرف سم نیکوسولفورون در فصل بهار و تابستان ۱۳۹۱ در مزرعه ای در روستای زاغه از توابع شهرستان آبیک واقع در استان قزوین، آزمایشی به صورت آزمایش اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی در ۳ تکرار انجام شد. عوامل آزمایشی شامل: منابع تأمین نیتروژن (N₁: 100% کود شیمیایی N₂: 25% کود دامی + ۷۵% کود شیمیایی و N₃: 50% کود دامی + ۵۰% کود شیمیایی) به عنوان عامل اصلی و دُز علف­کش در ۵ سطح (H₁: وجین کامل، H₂: 20 ، H₃: 40 ، H₄: 60 گرم ماده موثره در هکتار و H₅: عدم مصرف علفکش) به عنوان عامل فرعی بودند. زمان مصرف علف­کش ۶ تا ۸ برگی بود. نتایج همچنین نشان داد که اثر منابع نیتروژن و دز علفکش و نیز اثرمتقابل تیمارها بر عملکرد علوفه تر معنی­دار بودند. نتایج مقایسه میانگین اثرمتقابل سطوح منابع تأمین نیتروژن و دُز علف­کش بر عملکرد علوفه تر نشان داد که بیشترین عملکرد متعلق به تیمار وجین کامل در شرایط ۵۰% کود دامی + ۵۰% کود شیمیایی با میانگین ۵۸۲۳۰ کیلوگرم در هکتار بود که با تیمار ۲۰ گرم ماده موثر در هکتار در همین شرایط کودی در یک گروه آماری مشترک قرار گرفت. نتایج همچنین نشان داد که در شرایط کودی ۱۰۰% کود شیمیایی، با افزایش دُز مصرف علف­کش نیکوسولفورون، عملکرد علوفه افزایش معنی داری نداشت. اما در شرایط کودی ۵۰% کود دامی + ۵۰% کود شیمیایی، با افزایش دُز مصرف، این مقدار کاهش یافت. بنابراین با بهره گرفتن از کود دامی می­توان تا حدود زیادی از مصرف بی­رویه سموم علف­کش جهت مبارزه با علف­های هرز مزارع ذرت علوفه ای جلوگیری نمود.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

کلمات کلیدی: نیکوسولفورون، ذرت علوفه­ای، تاج خروس، کود دامی
مقدمه
اطلاعات موجود در زمینه تأمین مواد غذایی جهان نشان از وخامت روزافزون اوضاع دارد. حداقل ۵۰۰ میلیوم نفر از جمعیت جهان از سوء تغذیه رنج می­برند و هر ۵/۲ سال جمعیت جهان حدود ۲۰۰ میلیون نفر افزایش می­یابد (امانلو، ۱۳۷۲). در این میان تقاضا برای منابع پروتئین دامی به سرعت در جهان در حال افزایش بوده و هر ساله به نیاز برای تولید بیشتر منابع پروتئین دامی افزوده می­ شود. گیاهان علوفه ای دارای نقش عمده­ای در تغذیه دام بوده و جزء مهمترین گیاهان زراعی دنیا طبقه بندی می­شوند. با این وجود در بیشتر کشورهای جهان تحقیق و پژوهش در ارتباط با تولید و بهبود خصوصیات کم و کیفی این گیاهان در مقایسه با سایر محصولات زراعی اندک است. در کشور ما نیز با توجه به کمبودمراتع غنی و فشار دام بر آنها بررسی و مطالعه پیرامون کشت این محصولات اهمیت ویژه ای دارد (میرلوحی و همکاران، ۱۳۷۹).
ذرت (Zeamays) گیاهی است یکساله، تک پایه و دگرگشن از خانواده گندمیان است که یکی از سه غله مهم جهان محسوب می­ شود. این گیاه پس از گندم و برنج حائز بالاترین سطح زیر کشت در میان غلات است و اهمیت اقتصادی آن بر همگان روشن است (Anonymous, 2002)، چرا که تمامی قسمت­ های آن اعم از دانه، شاخه و برگ و حتی چوب بلال و کاکل آن مورد استفاده قرار می­گیرد و در تغذیه انسان (۲۵-۲۰درصد)، تغذیه دامها و طیور (۷۵-۷۰درصد)، داروسازی و صنعت (۵درصد) مصارف فراوانی دارد. این گیاه به علت قدمت و قدرت تطابق و سازگاری زیاد با آب و هوای مختلف در تمام دنیا گسترده شده است و با کوشش و همت متخصصان اصلاح نباتات،ارقامی مقاوم و سازگار با شرایط مختلف آب و هوایی تولید شده که بر این گستردگی کشت افزوده است، به طوری که در میان کشورهای تولید کننده ذرت شش کشور (آمریکا، چین، برزیل، مکزیک، فرانسه، آرژانتین) ۷۵درصد تولید جهان را در اختیار دارند (Anonymous,2002). ذرت بومی ایران نبوده ولی به دلیل تطابق شرایط اکولوژیکی و اقلیمی مورد نیاز برای این گیاه با وضعیت آب و هوایی ایران قابلیت بسیار زیادی برای توسعه کشت آن وجود دارد (نورمحمدی و همکاران، ۱۳۸۰).
علف های هرز نه تنها مقدار نیتروژن قابل دسترس در محصول را کاهش می دهند بلکه رشد بسیاری از گونه های علف های هرز با سطح بالاتر نیتروژن می یابد (بلاک شاو، ۲۰۰۲). مدیریت کاربرد کود از نقطه نظر زمان، مکان، مقدار و نوع کود مصرفی می تواند ابزاری مهم در مدیریت تلفیقی علف های هرز باشد (بلاک شاو، ۲۰۰۲). علاوه بر این، نیتروژن خاک می تواند بر کارایی خاک می تواند بر کارایی علف کش نیز تأثیر بگذارد. بطور مثال، در مقادیر نیتروژن کم و بالای خاک، دُزی بالاتری از علف کش نیکوسولفورون، گلایفوسینات، میزوتریون و گلایفوسیت برای رسیدن به ۵۰ درصد کاهش وزن خشک نیاز بود که این به نظر می رسد ناشی از تأثیر نیتروژن خاک بر مراحل فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی از قبیل جذب، انتقال و متابولیسم علف کش در علف هرز باشد (میتیلا و همکاران، ۲۰۰۸).
علف‎کش‎ها در بعضی شرایط با میزان‎های کمتر از میزان توصیه شدهنیز، می‎تواند به اندازه کافی کنترل‎کننده باشند (کودسک و استبیگ، ۲۰۰۳).تا کنون تلاش‎های زیادی در مورد بررسی تأثیر میزان‎های کاهش یافته علف‎کش بر روی کنترل علف‎های هرز در مزارع گیاهان زراعی انجام گرفته است.
محققان معتقدند که کاهش عملکرد گیاهان زراعی با بهره گرفتن از علف کش های ثبت شده ممکن است به علت استفاده غلط و غیر دقیق از جمله استفاده در زمان یا میزان نادرست علف کش باشد، چراکه معمولاً زمان مصرف خیلی از علف کش ها براساس حداقل و حداکثر تعداد برگ گیاه زراعی و علف هرز بیان شده است و همچنین با قی مانده بعضی از علف کش های پس رویشی در خاک ضرر چندانی ندارد، بنابراین کشاورزان غالباً مصرف این علف کش ها را به تأخیر انداخته و برای آن که اطمینان حاصل کنند که اغلب علف های هرز سبز شده اند، در آخرین فرصت و با مقادیر بیشتری از علف کش ها استفاده می کنند که این نوع مبارزه باعث افزایش هزینه و همچنین آلودگی محیط زیست می شود (سالزمن و رنر، ۱۹۹۲).
بنابراین هدف از اجرای این تحقیق تأثیر منابع تأمین نیتروژن بر میزان مصرف سم نیکوسولفورون در کنترل علفهای هرز ذرت علوفه ای بود.
فصل اول
کلیات
۱-۱- تاریخچه و پیدایش و خاستگاه ذرت
ذرت با نام علمی Zeamays یکی از محصولات گرمسیری و تنها گونه ای است که با صدها واریته گوناگون در جنس zea از طایفه Maydaea و از خانواده پوآسه قرار میگیرد و متعلق به گیاهان تک لپه می باشد. گیاه ذرت تنها علوفه ای است که در مکزیک و گواتمالا تکامل یافته است. این گیاه تا قبل از سال ۱۴۹۲ میلادی (سال کشف قاره آمریکا) در قاره آسیا، اروپا و آفریقا به عنوان یک گیاه زراعی شناخته شده نبود اما این گیاه را از قرن ها قبل در آمریکای مرکزی می شناختند و توسط مردم سرخپوست آمریکا کشت می شد و به همین سبب نام لاتین آن از یکی از طوایف سرخپوست به نام ماریسی ماهیگ گرفته شده است.
در سال ۱۴۹۲ دو اسپانیایی که توسط کریستف کلمب برای جستجو و اکتشاف به کوبا فرستاده شدند با این گیاه آشنا شدند که ساکنین بومی ار آرد آن از طریق آسیاب کردن دانه به عنوان غذا استفاده می کردند. کریستف کلمب این گیاه جدید را مایز نامید و اولین کسی بود که آن را از آمریکا به اروپا آورد و درقرن شانزدهم وارد آسیا گردید (تاجبخش، ۱۳۷۵).
سپس طی سالیان دراز بذر ذرت از طریق کشور پرتغال به آفریقا و جنوب اروپا تا هندوستان و چین برده شد. پس از ورود ذرت به جنوب و غرب اروپا (قرن ۱۶ تا ۱۹ میلادی) تا مدت ها تصور بر این بود که منشاء این گیاه کشورهای آسیایی است و به همین دلیل آن را گندم ترکی می نامیدند و عقیده داشتند که ذرت از آسیای صغیر یا مصر وارد اروپا شده است. در سال ۱۷۳۷ میلادی کارل لینه نام علمی آن را Zeamays L. قرار داد (کرم زاده، ۱۳۶۸ و کریمی، ۱۳۶۹).
مبدا ذرت تا حدودی ناشناخته است زیرا هیچ گیاه وحشی که ذرت میتوانست از آن به وجود آید، پیدا نشده است. این ابهام بیشتر به این علت می باشد که هیچ یک از ارقام شناخته شده ذرت نمی تواند بیش از دو یا سه نسل، جز در زراعت توسط انسان دوام آورد. دانه های آن که به بلال چسبیده و با غلافی پوشیده شده است فاقد هرگونه وسیله پراکندگی است. بدین ترتیب، خوشه بلالی که در یک نقطه به زمین می افتد فقط می تواند انبوهی از بوته های ذرت را به وجود آورد که به علت تراکم بسیار بوته ها قادر به تولید بذر زنده نیستند.
ولی در سال ۱۹۵۴ بارگون و همکاران گزارش دادند که گرده ذرت را در نمونه خاکی اطراف مکزیکوسیتی از عمق ۷۰ متری، از لایه ای به قدمت ۸۰۰۰۰ سال بدست آورده اند، بنابر این گزارش، جد ذرت یک ذرت وحشی بوده و از دورگ گیری حاصل از سایر گونه ها به وجود نیامده است. به علاوه روشن گردید که مبدأ آن آمریکای مرکزی بوده است. این نتایج از یافته های باستان شناسی روی بقایای اولیه ذرت، و نیز انواع ذرت توسط سایر محققین از جمله منگلزدورف و همکاران (سال ۱۹۷۴) ، ودرواکس (سال ۱۹۵۴)، گالینات (سال ۱۹۷۱) و فینان (سال ۱۹۵۰) مورد بحث قرار گرفته است.
تکامل، پیدایش و کشف ذرت در دنیای جدید (قاره آمریکا) احتمالا به بیش از ۸۰۰۰ سال پیش مربوز می شود. انتشار آن از مکزیک و از طرف شمال به کانادا و از طرف جنوب به آرژانتین انجام گرفته است و مرکز دوم ذرت، آمریکای جنوبی می باشد (وارن، ۱۹۸۱). امروز مبدأ ذرت شناخته شده و به صورت جامع مورد مطالعه قرار گرفته است، اما اجداد زراعی آن هنوز دقیقا مشخص نشده است. در جنس Zea، گونه مایز تنها گونه زراعی می باشد (واتسون و رامستند، ۱۹۸۷).
۱-۲- علت توسعه کشت ذرت
با توجه به اینکه سطح زیر کشت و تولید ذرت در جوان و ایران همه ساله در حال افزایش است، دلایل آن را می توان به شرح زیر خلاصه کرد:
۱-۲-۱- قدرت سازش پذیری ذرت با شرایط گوناگون اقلیمی
ذرت در محدوده فوق العاده وسیعی از شرایظ محیطی و اقلیمی رشد می کند (اسپاراگو و دادلی، ۱۹۸۸). اگرچه آب و هوای سرد سبب محدودیت رشد این گیاه می شود. ذرا در شمال کانادا در عرض ۵۰ درجه و در قسمت اعظم ایالات متحده، مکزیک و آمریکای مرکزی و همچنین در نقاط جنوبی مانند مرکز آرژانتین و شیلی (حدود عرض ۳۵ درجه جنوبی) در آمریکای جنوبی کشت می شود. ذرت با شرایط آفریقا، مرکز اروپا و آسیا و همچنین در سطح وسیعی از مناطق مرتفع و عرض های جغرافیایی بالا کشت می شود. کشت دیم ذرت در مناطق با متوسط بارندگی سالیانه حداقل ۲۵۰ میلیمتر و حداکثر ۵۰۰ میلیمتر، و در ارتفاعات ۳۹۶۰ متری کوههای آند صورت می گیرد (مؤدب شبستری و مجتهدی، ۱۳۶۹). در ایران کشت دیم ذرت در استان های گیلان، مازندران و گرگان که متوسط بارندگی سالیانه بالایی دارد صورت می گیرد.
۱-۲-۲- تنوع ارقام
ذرت بیشترین تنوع فنوتیپی را نسبت به سایر غلات دارا می باشد (راشدمحصل و همکاران، ۱۳۷۶). ذرت از نظر تیپ، نوع و اندازه بذر و عادت رشد متنوع می باشد (مؤدب شبستری و مجتهدی، ۱۳۶۹٫، اسپارگو و دادلی، ۱۹۸۸٫، پیتر و همکاران، ۱۹۸۸).
۱-۲-۳- پتاسیل عملکرد
این گیاه نسبت به اکثر محصولات زراعی پتانسیل عملکرد بیشتری داشته و دارای قدرت زیاد تثبیت انرژی است. به طوری که امکان می دهد از هر هکتار زمین حداکثر انرژی برداشت گردد (خدابنده، ۱۳۷۴٫، رپکا و دانک، ۱۹۹۱). در ذرت تا حد امکان در تمام طول فصل زراعی در جهت تبدیل انرژی خورشیدی به انرژی ذخیره شده استفاده می شود (راشدمحصل و همکاران، ۱۳۷۶).
۱-۲-۴- مسیر فتوسنتزی
ذرت گیاهی با مسیر فتوسنتزی چهار کربنه (C4) است (راشدمحصل و همکاران، ۱۳۷۶). که کارایی و سازگاری آن تحت شرایطی مانند درجه حرارت بالا به طور قابل توجهی بیشتر از گیاهان سه کربنه (C3) می باشد (راشدمحصل و همکاران, ۱۳۷۶). بنابراین فاقد تنفس نوری بوده و میزان فتوسنتز در واحد سطح برگ آن تقریبا دو برابر گیاهان سه کربنه می باشد. با در نظر گرفتن طول فصل رشد، گیاه ذرت از عملکرد و شاخص سطح برگ مناسبی در بین گیاهان زراعی برخوردار است (راشدمحصل و همکاران، ۱۳۷۶٫، فاجریا، ۱۹۹۲).
۱-۲-۵- ساختار گیاهی
ذرت تقریبا مطلوب ترین گیاه از نظر ساختار گیاهی به شمار می رود (دونالد، ۱۹۸۶). هر یک از برگ ها باز زاویه ای به ساقه متصل بوده و بر روی ساقه به خوبی از هم فاصله دارند که این حالت منجر به ترکیب برگ به گونه ای می شود که می توانند به طور مطلوبی در معرض نور خورشید قرار گیرند و حداکثر نور خورشید را جذب و حداقل سایه را بر روی هم داشته باشند (راشدمحصل و همکاران، ۱۳۷۶٫، دانکن، ۱۹۷۱)، بدین ترتیب باعث می شود جریان آزادانه هوا و تبادل دی اکسید کربن در درون اشکوب گیاهی به خوبی صورت گیرد (راشدمحصل و همکاران، ۱۳۷۶).
۱-۲-۶- تأمین مواد غذایی (انسان، دام و طیور)
سهم عمده ذرت در تأمین مواد غذایی مورد نیاز انسان، دام و طیور و مصارف صنعتی را می توان به عنوان عامل دیگری در توسعه کشت این گیاه ذکر نمود (فائو، ۱۹۸۲٫، آرنون، ۱۹۷۵).
۱-۳- اهمیت و موارد مصرف ذرت
ذرت بعد از گندم و برنج، سومین گیاه زراعی مهم دنیا است. دانه آن مستقیماً به مصرف تغذیه انسان و حیوان می رسد. اهمیت ذرت هم به علت پر محصولی و هم به علت قابل کشت بودن آن در محدوده وسیعی از شرایط محیطی است. سهم عمده و نقش روز افزون ذرت در تأمین مواد غذایی مورد نیاز انسان، دام، طیور و مصارف صنعتی عامل مهم دیگری در توسعه کشت این محصول می باشد. دانه ذرت در صورتیکه به مصرف خوراک انسان برسد فوق الهاده سهل الهضم بوده و بافت های غیرقابل هضم آن کمتر می باشد (بی نام، ۱۳۷۲).
۱-۴- سطح زیر کشت، عملکرد و تولید جهانی ذرت

۶۹/۱

۰۰۰/۰

سیلیمارین

۴۱۲/۴-

۶۹/۱

۲۰۴/۰

شنا

۸۲۵/۵-

۶۹/۱

۰۲۷/۰

شنا وکادمیوم

۷۰۰/۳

۶۹/۱

۴۲۶/۰

سیلیمارین وکادمیوم

۸۳۷/۲

۶۹/۱

۷۵۸/۰

شنا وسیلیمارین

۸۲۵/۶-

۶۹/۱

۰۴/۰

به طور خلاصه:
آزمون تعقیبی LSD نشان داد که تنها گروه کادمیوم افزایش معنی دارنسبت به بقیه گروه ها نسبت به گروه کنترل داشت.با توجه به جدول آزمون تعقیبی LSD شنا و مکمل سیلمارین و یا اثر تعاملی این دو با وجود کاهش در سطوح متالوتیونین باعث تغییر معنی دار نشد(مقدار p به ترتیب برابر ۱،۰٫۷۶، .۰٫۲۴) و اثر تعاملی کادمیوم- شنا ،کادمیوم -سیلمارین، کادمیوم -شنا -سیلمارین هر سه با وجود افزایش در سطوح MT تغییر معنی داری ایجاد نکرد(مقدار p به ترتیب برابر ۰٫۲ ، ۰٫۰۶ ، ۰٫۰۶ ،۰٫۹۹). ولی درکل میتوان گفت فرض صفر مبنی بر عدم تفاوت معنی دار بین گروه ها رد میشود.
همچنین نتایج این جدول نشان داد که سطوح متالوتیوتین گروه کادمیوم به طور معنی داری از همه گروه ها بیشتری است. (جدول پیوست و نمودار۴-۳) و گروه حلال ۵٫۵۵ درصد سطوح متالوتیونین بیشتر نسبت به گروه کنترل دارند،ولی این افزایش معنی دار نبود(جدول ۴-۱ و پیوست)
فصل پنجم
بحث و بررسی و نتیجه ­گیری
۵-۱: مقدمه
در این فصل ابتدا به بیان خلاصه ای از نحوه اجرای پژوهش و نتایج حاصل از آن پرداخته می‏شود. در ادامه نیز بحث در زمینه موضوع تحقیق و نتایج به دست آمده و نتیجه گیری کلی از پژوهش انجام خواهد شد و سرانجام پیشنهاداتی برای تحقیقات آتی ارائه می‏گردد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۵-۲٫ خلاصه پژوهش
هدف اصلی این پژوهش بررسی تاثیر یک دوره برنامه تمرین استقامتی شنا و مکمل سیلیمارین بر تغییرات سطوح MT ریه نوزادان موش‏های مادر در معرض مسمومیت کادمیوم بود. ۷۲ سر موش صحرایی ماده‏ی بالغ نژاد ویستار از مرکز انستیتو پاستور آمل خریداری شدند (جدول ۳-۱). پس از مدت دو هفته تطابق با محیط جدید و آشنایی با آب به صورت گروه‏های ۴ سر موش در قفس‏های پلی‏کربنات شفاف و در محیطی با دمای ۲۰ تا ۲۴ درجه سانتیگراد، رطوبت ۴۵ تا ۵۰ درصد و چرخه تاریکی به روشنایی ۱۲:۱۲ ساعته نگهداری شدند. در طی دوره پژوهش غذای استاندارد پلت ساخت شرکت به‏پرور و آب به صورت آزاد در اختیار قرار گرفت. آزمودنی ها پس از آشنایی با محیط جدید و آب و فعالیت شنا در معرض بارداری قرار گرفتند (جدول ۳-۲). کلیه آزمودنی‏ها در دامنه وزنی ۲۰ ± ۲۰۰ گرم بودند. آزمودنی‏ها به طور تصادفی در ۹ گروه تجربی شامل: گروه‏های کنترل، سیلیمارین، حلال(حلال سیلیمارین)، کادمیوم، شنا، سیلیمارین و شنا، سیلیمارین و کادمیوم، کادمیوم و شنا، کادمیوم و سیلیمارین و شنا تقسیم شدند. سپس به مدت ۳ هفته در معرض تمرینات هوازی شنا (۵ جلسه در هفته و به مدت ۶۰ دقیقه (جدول ۳-۳)) و یا قرارگرفتن هر روزه در معرض کلراید کادمیوم (۴۰۰میلی‏گرم در لیتر، محلول در آب آشامیدنی) و یا تزریق زیرپوستی مکمل سیلیمارین (۱۰۰ میلی‏گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن ۳ بار در هفته) قرار گرفتند. به گروه کنترل هم به همان دز حلال (اتانول مطلق و آب مقطر ۳ بار در هفته) تزریق شد. برای اندازه‏گیری MT از روش ELIZA استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل یافته‏های پژوهش از آزمون‏های آنالیز واریانس یک طرفه ، و LSD در سطح α ≤ ۰٫۰۵ استفاده شد.
تجزیه و تحلیل اماری یافته ها نشان داد:
پس از بررسی داده ها با بهره گرفتن از آزمون تعقیبی : LSD
بین تغییرات سطوح ریه گروه های کادمیوم با گروه کنترل تفاوت معنی داری مشاهده شد.
بین تغییرات سطوح MT ریه گروه های شنا، سیلیمارین، شنا-سیلیمارین، کادمیوم- شنا ، کادمیوم –سیلیمارین، کادمیوم- شنا- سیلیمارین با گروه کنترل تفاوت معنی داری مشاهده نشد.
۵-۳: بحث و بررسی
یافته های همه گیر شناسی نشان می دهد که ارتباط مشخصی بین فعالیت های جسمانی شدید با محدودیت رشد جنین در رحم مادر وجود دارد که باعث کاهش طول مدت بارداری و تولد نوزادان با وزن پایین می گردند[۶۰].رشد ریه در جنین بستگی زیادی به مصرف اکسیژن در زمان افزایش نیاز های متابولیک دارد [۱۸۶].برخی پژوهش ها پاسخ های فیزیولوژیکی به ورزش را در زنان باردار بررسی کرده اند. اگرچه نوع تمرین در هر پژوهش، خاص و متفاوت بود.اما اکثر آنها از یک ساختار کلی پیروی کرده اند. محرک تمرینی در پژوهش حاضر شنای زیر بیشینه با شدت پیشرونده بود. که از اولین روز بارداری آغاز و تا پایان آن ادامه داشت . برنامه تمرینی ۵روز در هفته و روزانه ۶۰ دقیقه بود که در زمان یکسان از روز (۱۰-۱۲ظهر) اجرامی شد[۱۸۴]. وبه منظور شنایی با آب و کاهش استرس شنا و سازگاری با شرایط تمرینی ،آزمودنی در طی یک هفته به مدت ۱۰ الی ۳۰ دقیقه در داخل استخر آب قرار گرفتند.پس از انجام جفت گیری ومشخص شدن زمان شروع بارداری ،موش های باردار در گروه های تمرینی یک بار در روز (۵ روز در هفته ) تا روز زایمان دریک مخزن آب به ابعاد ۵۰×۵۰×۱۰۰سانتی متر با دمای ۳۰-۳۲ درجه سانتی گراد در طی ۳ هفته به شنا پرداختند.مدت زمان تمرین در آب از ۳۰ دقیقه در روز اول به ۶۰ دقیقه در یایان هفته سوم رسید به طوری که روزانه ۵دقیقه به زمان شنا افزوده می شد. اضافه بار تمرینی از طریق تنظیم قدرت و سرعت آب هنگام شنا انجام می شد[۱۸۵]. نتایج گوناگونی برای ارزیابی اثربخشی برنامه تمرینی بدست آمده است. واکنش‏های فیزیولوژیکی شامل واکنش‏های هم زمان قلبی‏عروقی و تنفسی در آغاز ورزش اتفاق می‏افتد تا با هزینه انرژی سازگار شود و در عین حفظ زیست‏پذیری دیگر بافت‏ها، اکسیژن کافی را برای عضلات درحال کار فراهم کند[۲۳]. درطی بارداری تغییرات هورمونی اتفاق می‏افتد که تنظیم عملکرد متابولیکی و قلبی‏عروقی را دگرگون می‏کند تا واکنش‏های مادری به ورزش ادامه پیدا کند. بارداری موجب تغییرات فیزیولوژیکی و آناتومیکی عمیقی می‏شود. بطور قابل توجهی وزن و هزینه انرژی استراحت افزایش می‏یابد و هموستاز قلبی‏عروقی و تنفسی دچار اختلال می‏شود. اکثر این تغییرات بطور پیشرونده اتفاق می‏افتند اما از ابتدای بارداری تا انتهای آن به میزان متفاوتی تغییر می‏کند. هریک از این تغییرات بر واکنش‏های فیزیولوژیکی به تمرین به گونه‏ای متفاوت اثر می‏گذارند. بنابراین برای تفسیر کامل واکنش‏ها، باید طول دوره بارداری همراه با دیگر فاکتورهای مرتبط با فعالیت یا تمرینات ورزشی درنظر گرفته شود[۲۳]. بارداری همچنین بر کلیه عوامل موثر بر تحویل اکسیژن در مسیر گردش خون جفتی رحمی تاثیر می گذارد [۱۸۷]. همچنین لازم به ذکر است که که سیگار کشیدن یکی از منابع مهم کادمیوم بوده و نشان داده شده که میزان کادمیوم در بدن افراد سیگاری دو برابر غیر سیگاری ها است.در حالیکه برای افراد غیرسیگاری ،غذا معمولا بزرگترین منبع کادمیوم است که سطوح آن به وسیله ی کودهای فسفاته یا ضایعات کشاورزی افزایش می یابد .مطالعات رشدی در انسان پیشنهاد می کند که مادران در معرض کادمیوم دارای نوزادانی با وزن کم خواهندشد[۱۸۸]. مطالعات حیوانی شواهدی فراهم کرده که کادمیوم دارای تاثیرات رشدی از قبیل :کاهش وزن جنین،ناهنجاری های اسکلتی ،دخالت در متابولیسم جنین و تخریب رشد عصبی ازطریق استنشاق یا مصرف خوراکی آن می باشد[۵; ۱۸۸].مطالعات حاکی از این است که از خون مادر به جنین یک شیب کادمیوم وجود دارد و جفت به طور انتخابی مواد را حفظ می کند .حفظ و نگهداری کادمیوم در جفت به سنتز متالوتیونین وابسته است و مکانیزم حفظ انتخابی کادمیوم و انتقال ترجیحی روی ومس،که احتمال می رود به متالوتیونین اتصال می یابند، ناشناخته است .حفظ و انباشتگی کادمیوم در طول بارداری در اندام های مادر افزایش می یابد.کاهش نسبت روی به کادمیوم در جفت،بویژه در مادران سیگاری مشاهده شده است و همچنین ثابت شده که وزن نوزادان مادران سیگاری هنگام تولد پایین تر است.که احتمال می رود کاهش وزن تولدبه علت فقدان روی در اثر کاهش نسبت روی به کادمیوم در جفت باشد [۱۸۹; ۱۹۰] . MT تحت تاثیر شرایط استرس اکسایشی القا می شود. در واقع این پروتئین از جمله عوامل ضد اکسایشی اصلی محسوب می شود و نقش کلیدی در فعالیت‏های ضدآپوپتوزی سلول در شرایط پاتولوژیک مختلف مانند پاک‏سازی و مهار ROS ایفا می‏کنند[۱۱۹]. به علاوه، نتایج پژوهش‏ها نشان می‏دهد فلاوونوئیدهایی که بر بیان MT اثر می‏گذارند به طور ثانوی می‏توانند بر وضعیت فلزات نیز اثر بگذارند[۱۹۱].
با توجه به تحقیقات اندک در زمینه اثرات تعاملی ورزش ، کادمیوم و مکمل آنتی اکسیدانتی سیلیمارین بر ریه نوزادان موش های مادر ، پژوهش حاضر می تواند اولین پژوهشی باشد که در این زمینه انجام شده است. بنا براین این تحقیق در فصل حاضر قصد داردبه بررسی اثر سطوح MT ریه نوزادان موش های مادر بپردازد.
۵-۳-۱٫کادمیوم و متالوتیونین

زمانی که برندی وارد مجموعه مورد بررسی مصرف کننده می‏شود، احتمال انتخاب آن افزایش پیدا می­ کند. به لحاظ مدیریتی، مطالعه ترکیب بندی مجموعه مورد بررسی به تعیین این نکته کمک می‏کند که کدام محصولات در یک موقعیت خاص با یکدیگر رقابت می‏کنند. در مرحله غربال گری فرایند تصمیم ­گیری، دانش مربوط به گزینه‏ها برای تدوین مجموعه مورد بررسی ممکن است مبتنی بر حافظه یا مبتنی بر محرک باشد. ویژگی‏های مجموعه مورد بررسی یعنی اندازه، پویایی، تنوع، و توزیع ارجحیت‏ها اطلاعاتی را درباره نحوه ساختار بندی مجموعه مورد بررسی فراهم می‏آورد. تجزیه و تحلیل این ویژگی‏ها به درک بهتر این نکته کمک می‏کند که چگونه مصرف کنندگان تصمیم نهایی خود را درباره اقلام گنجانده شده در مجموعه مورد بررسی اتخاذ می‏کنند (پارا و رویز^[۳۹]،۲۰۰۹، ۲۵۳).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

نقش مجموعه مورد بررسی در رفتار انتخاب فردی مورد توجه فزاینده محققین از حوزه ‏های مختلف تحقیقاتی از جمله روان شناسی،اقتصاد، و نیز رشته‏های کاربردی مانند حمل و نقل و بازاریابی قرار گرفته است. تعریف کلی مجموعه مورد بررسی از سوی شوکر و همکاران^[۴۰] (۱۹۹۱) به عنوان مجموعه هدف مندی مطرح شده است که شامل برآورده نمودن هدفی مهم در یک موقعیت خاص یعنی انتخاب کردن می­گردد. مجموعه مورد بررسی از آن جهت اهمیت دارد که در شرایط تصمیم گیری پیچیده، فرایند انتخاب به عنوان یک زنجیره دو مرحله­ ای ادراک می­ شود. در ابتدا مجموعه مورد بررسی برای محدود نمودن گزینه‏ها شکل می­گیرد و سپس میان گزینه‏های این مجموعه موازنه ای برقرار می‏شود تا تصمیم نهایی اتخاذ گردد. در مراحل اولیه تصمیم گیری مقایسه‏ها بیشتر مبتنی بر ویژگی‏ها هستند در حالی که مراحل بعدی موازنه کلی تر میان گزینه‏ها در نظر گرفته می‏شود (پرامونو و اوپوال^[۴۱]،۲۰۱۲، ۴۷).
شکل گیری مجموعه مورد بررسی یکی از مراحل بنیادی تصمیم گیری پیش از انتخاب^[۴۲] به شمار می­رود. مجموعه مورد بررسی را می‏توان برای درک استراتژی‏های انتخاب مشتریان، وفاداری به برند، و تغییرات در سهم بازار به کار برد. در حقیقت، عدم پایداری ذاتی در ترکیب بندی مجموعه مورد بررسی مصرف کنندگان، فرصتی را برای مدیران برند فراهم می‏آورد تا سهم بازار برند را گسترش دهند.
بخش اعظم تحقیقات مربوط به ترکیب بندی مجموعه مورد بررسی متمرکز بر تاثیر عوامل موقعیتی بر شکل­ گیری این مجموعه مبتنی بر حافظه بوده ­اند. به طور کلی، تبلیغات و تجربه مصرف در ترکیب با یکدیگر سبب تقویت رابطه میان محصولات برندها و سود می­گردند. این رابطه در عوض امکان بازیابی­ اسامی برندها در مواجهه با شرایط خاص مصرفی را برای مصرف کنندگان فراهم می ­آورد. در نتیجه، شرایط مصرف منجر به پیدایش اهداف استفاده شده و حافظه عامل واسطه بازیابی نام برند و مناسب تلقی کردن آن برای تحقق چنین اهدافی به شمار می­رود. ترکیب بندی مجموعه مورد بررسی ممکن است تحت تاثیر اهدافی غیر از اهداف ایجاد شده درشرایط مصرف قرار گیرد(چاکراوارتی^[۴۳]،۲۰۰۲، ۲-۱).
۲-۳-۱ اندازه مجموعه مورد بررسی
مجموعه مورد بررسی گاه شامل چندین برند می‏گردد و گاه فقط یک نوع برند را دربر می‏گیرد. مصرف کنندگان در هنگام شکل دهی مجموعه مورد بررسی خود ملاحظات هزینه ای را نیز در نظر می‏گیرند و از این رو ممکن است اندازه مجموعه مورد بررسی آنها به یک برند محدود شود. مجموعه مورد بررسی شامل برندهای مقبول مصرف کنندگان و حذف برندهای نامقبول آنان می‏گردد از این رو اندازه مجموعه مورد بررسی وابسته به تعداد گزینه هایی است که مصرف کنندگان در انتخاب محصول مورد نظر آنها را در ذهن خود یادآوری می‏کنند (لاپرسون و همکاران^[۴۴]،۱۹۹۵، ۵۵).
همواره یکی از جالب توجه ترین ابعاد مجموعه مورد بررسی، تعداد گزینه هایی بوده است که در این مجموعه گنجانده می‏شوند. اندازه مجموعه مورد بررسی شرطی است که وظایف و فرایندهای دخیل در تصمیم گیری مصرف کنندگان را محدود می‏سازد. هرچه اندازه مجموعه مورد بررسی کوچک تر باشد، انتخاب مصرف کننده آسان تر خواهد بود. اندازه مجموعه مورد بررسی بازتابگر موازنه میان سودهای حاشیه­ای و هزینه‏ های توجه به گزینه‏های مختلف می­باشد. مصرف کنندگان می­توانند سطح مشخصه‏ های دلخواه خود را تعیین کنند و سپس فقط گزینه هایی را مورد بررسی قرار دهند که با این مشخصه‏ها و معیارها همخوانی دارند (پارا و رویز^[۴۵]،‏۲۰۰۹، ۲۵۴-۲۵۳).
مجموعه مورد بررسی یک مولفه چند بعدی است که شامل چهار بعد یعنی ثبات، اندازه، تنوع و ارجحیت می‏گردد. از میان این ابعاد، اندازه مجموعه مورد بررسی یا میزان بزرگی این مجموعه بیشترین توجه را در مطالعات پیشین به خود معطوف داشته است. از آنجا که قرار گرفتن در مجموعه مورد بررسی شرط لازم برای خریداری شدن محصول است، اندازه مجموعه مورد بررسی نقش مهمی را در رفتار مصرف کننده، در احتمال انتخاب و در استراتژی بازاریابی ایفا می‏نماید.‏ بر طبق تحقیقات پیشین، اندازه مجموعه مورد بررسی عامل تعدیل گر تاثیر رضایت بر پیامدهای رفتاری معرفی شده است (تیو و اولسن^[۴۶]،‏۲۰۱۳، ۵۹۲). اندازه مجموعه مورد بررسی به عنوان تعداد گزینه‏های یادآوری شده در طبقه محصول معرفی شده است که مصرف کنندگان در موقعیت خاص مصرف می‏توانند آنها را مد نظر قرار داده و هدف خاصی را محقق سازند (همان منبع،۵۹۵). هرچه مصرف کنندگان از مشخصه‏ های بیشتری برای غربال گری گزینه‏ها در مجموعه مورد بررسی خود استفاده کنند، اندازه این مجموعه بزرگ تر خواهد بود زیرا احتمال همخوانی گزینه‏های بیشتر با نیازهای مصرف کنندگان افزایش می‏یابد. از سوی دیگر، با افزایش زمان موجود، اندازه مجموعه مورد بررسی به خاطر افزایش استفاده از استراتژی‏های غربال گری مبتنی بر حذف گزینه ها، کوچک تر می‏گردد (پونج و مور^[۴۷]،۲۰۰۹، ۶۴۷).
۲-۳-۲ ساختار و تنوع مجموعه مورد بررسی
تنوع مجموعه مورد بررسی نشانگر این نکته است که محصولات در مجموعه مورد بررسی تا چه حد متمایز از یکدیگر هستند. تنوع مجموعه مورد بررسی تحت تاثیر میزان به خاطر سپاری و به ویژه شیوه طبقه ­بندی محصول در ذهن مصرف کنندگان قرار می­گیرد. در مورد محصولات کلاسیک، این طبقه ­بندی اغلب حول محور برند صورت می­گیرد، اما چنین الگویی کمتر برای توضیح طبقه بندی محصولاتی مانند نوشیدنی‏ها در ذهن مصرف کنندگان به کار می‏رود چرا که در آنها نحوه ارائه، نحوه تولید و سایر ویژگی‏ها اهمیت بیشتری دارند (ویوت،۲۰۱۲، ۲۲۲). تشابه میان گزینه‏ها با افزایش تعداد مشخصه‏ های مشترک در تمام گزینه‏های گنجانده شده در مجموعه مورد بررسی افزایش پیدا می‏کند و با کاهش تعداد ویژگی‏های خاص هر گزینه، کمتر می‏گردد (پارا و رویز^[۴۸]،‏۲۰۰۹، ۲۵۴).
هر روز مصرف کنندگان باید تصمیماتی را درباره محصولات مورد نیاز خود اتخاذ کنند. تصمیم گیری مصرف کنندگان در تحقیقات بازاریابی مورد توجه فزاینده ای قرار گرفته است و هدف این تحقیقات نیز درک نحوه اتخاذ تصمیمات خرید از سوی مصرف کنندگان می‏باشد. اطلاعات حاصله از این تحقیقات به بازاریابان کمک می‏کنند تا تصمیماتی را درباره نحوه ارائه محصولات خود به بازار بگیرند و اطمینان حاصل کنند که مصرف کنندگان محصولات آنها را مورد توجه قرار داده و خریداری خواهند نمود. یکی از حوزه ‏های مطالعاتی متمرکز بر تصمیم گیری مصرف کنندگان، معطوف به مجموعه مورد بررسی آنها می­باشد. مجموعه مورد بررسی پیش از تصمیم خرید شکل می­گیرد و تمایل مصرف کنندگان به محدود سازی تعداد گزینه‏های مورد بررسی برای خرید را نشان می‏دهد (داوسون و اوونز^[۴۹]،۲۰۰۵، ۵-۴).
برخی محققین اعلام کرده اند که تنوع برندهای گنجانده شده در مجموعه مورد بررسی وابسته به موقعیت خرید و وجود تضاد هدف یا ابهام هدف در موقعیت خرید می‏باشد. یکی از موثرترین عوامل بر ساختار و تنوع مجموعه مورد بررسی، دلیل یا موقعیتی است که مصرف کننده برای آن اقدام به خرید محصول می‏کند. وجود تعارض در هدف یا ابهام در هدف در موقعیت خرید منجر به ناهمگنی در ساختار مجموعه مورد بررسی می‏گردد (همان منبع،۲۱). تحقیقات اندکی درباره ساختار و تنوع مجموعه مورد بررسی وجود دارد و بیشتر اندازه و محتوای آن مورد توجه قرار داشته است. برخی از محققین از منظر پردازش اطلاعات به ساختار و تنوع مجموعه مورد بررسی پرداخته اند (لاروچه و همکاران^[۵۰]،۲۰۰۳، ۱۹۳). تمایل برای جستجوی مکرر باعث افزایش تنوع مجموعه مورد بررسی می‏شود. همچنین، تغییر در معیارهای انتخاب نیز تنوع در مجموعه مورد بررسی را به بار می‏آورد. با افزایش تعداد گزینه ها، تنوع مجموعه مورد بررسی نیز افزایش خواهد یافت زیرا گزینه‏های نامشابه تری در این مجموعه گنجانده می‏شوند. در مقابل، افزایش زمان موجود،‏ تنوع مجموعه مورد بررسی را کاهش می‏دهد زیرا استفاده از معیارهای انتخاب بیشتر منجر به قرار گرفتن گزینه‏های مشابه تری در مجموعه مورد بررسی می‏گردد (پونج و مور^[۵۱]،‏۲۰۰۹، ۶۴۷).

۲-۴ ویژگی‏های محصول

محصول صرف نظر از هرچه که باشد، بر طبق مجموعه ای از مشخصه‏ها و ویژگی‏های درونی و بیرونی تعریف می‏شود. نشانه‏های درونی، بخش‏های فیزیکی محصول را تشکیل می‏دهند و بدون تغییر عملکرد محصول یا مشخصات فنی آن قابل تغییر نیستند؛ نشانه‏های بیرونی در مقابل شامل تمامی ابعاد مربوط به محصول می‏شوند. نام تجاری، جذابیت برچسب محصول، طراحی بسته بندی، مبدا و خاستگاه محصول، و قیمت نمونه­هایی از ویژگی‏های بیرونی محصولات هستند. محصولات متعددی در بازار وجود دارند که مصرف کنندگان امکان امتحان و سنجش آنها را پیش از خرید ندارند. برای اینگونه محصولات، مصرف کنندگان از مشخصه‏ های بیرونی برای ارزیابی کیفیت محصول استفاده می‏کنند (ویوت،۲۰۱۲، ۲۲۲).
در اکثر نظریه‏های رفتار مصرف کنندگان چنین فرض می‏شود که انتخاب مصرف کنندگان از میان مجموعه مورد بررسی مبتنی بر مقایسه محصولات با توجه به ویژگی‏های آنها می‏باشد. ویژگی‏های محصول نقش ابزاری در دست مصرف کنندگان را ایفا می‏کنند و از این رو اهمیت آنها در انتخاب‏های مصرف کنندگان وابسته به قدرت و تعداد پیوندهای شناختی میان این مشخصه ها، پیامدهای آنها، و ارزش‏های فردی مربوطه می‏باشد. از این رو یک ویژگی انتزاعی^[۵۲] که مستقیماً با پیامدهای کارکردی ارتباط دارد، در انتخاب‏های مصرف کنندگان مهم تر از ویژگی بنیادی^[۵۳] است که بر طبق آن ارتباط مذکور به واسطه ویژگی انتزاعی شکل می­گیرد. اهمیت ویژگی‏های محصول برای مصرف کنندگان با تلاش شناختی مصرف کننده در تبیین و تعیین این ویژگی‏ها ارتباط دارد. هرچه تلاش شناختی لازم کمتر باشد، تاثیر ویژگی محصول بر رفتار مصرف کننده بیشتر می‏گردد یعنی ویژگی‏های برتر مهمترین ویژگی‏ها در انتخاب مصرف کنندگان هستند (بچ لارسن و نیلسن^[۵۴]،۱۹۹۹، ۳۱۸).
ویژگی‏های محصول بزرگترین ابزار رقابتی برای متمایز سازی محصولات از رقبا به شمار می‏روند. قرار گرفتن در مقام اولین تولید کننده برای ارائه ویژگی‏های جدید باارزش و مورد نیاز به عنوان یکی از موثرترین راه‏های رقابت مطرح شده است. شرکت‏ها باید در تحقیقات مداوم خود به تشخیص ویژگی‏های جدید نائل شده و درباره افزودن آنها به محصولات خود تصمیم گیری کنند. به این ترتیب، شرکت می‏تواند ارزش هر ویژگی را از نظر مشتریان بسنجد و آن را با هزینه‏ های لازم برای شرکت مقایسه کند. یکی از راه‏های افزایش ارزش مشتریان ارائه محصولات متمایز است. گوین و همکاران^[۵۵] (۲۰۰۳) ویژگی‏های محصول را به عنوان مشخصه هایی تعریف می‏کنند که شیئ ممکن است آنها را داشته یا نداشته باشد. مصرف کنندگان همواره به دنبال محصولاتی هستند که ویژگی‏های آنها مشکلاتشان را حل کرده و نیازهایشان را مرتفع سازند. درک این نکته که چرا مصرف کنندگان محصولی را بر مبنای ویژگی‏های آن انتخاب می‏کنند به بازاریابان کمک می‏نماید تا بینش عمیق تری درباره ارجحیت‏های مصرف کنندگان بیابند. ویژگی‏های محصول در دو طبقه بندی ملموس و ناملموس قرار می‏گیرند که هر دو به یک اندازه در انتخاب محصول یا برند اهمیت دارند. بر طبق تحقیقات پیشین، هرچه تعداد ویژگی‏های غیر منفی یک برند بیشتر باشد، وفاداری مشتریان افزایش پیدا می‏کند (مالاسی^[۵۶]،۲۰۱۲، ۱۲-۱۱).
در دنیای امروز به واسطه گسترش شدید رقابت و پویایی اقتصاد، آرمان‏ها و اهداف سازمان طی چند سال اخیر دچار تغییرات عمده­ای شده ­اند. پیش از این تمرکز بر جذب مشتریان جدید سیاست عمده سازمان‏ها بود، اما در حال حاضر، سیاست‏های استراتژیک و تجاری، بر حفظ و بهبود وفاداری و افزایش اعتماد مشتریان نسبت به سازمان، متمرکز شده ­اند. مهم­ترین علل چنین تغییری افزایش آگاهی و اطلاع عمومی نسبت به پیامدهای مطلوب رضایتمندی و وفاداری مشتریان است. شایان ذکر است که امروزه به موازات افزایش آگاهی مشتریان از خدمات قابل ارائه توسط سازمان‏ها و استانداردهای مرتبط با خدمات، انتظارات آن‏ها از خدمات نیز افزایش می­یابد، در نتیجه مشتریان به طور فزاینده­ای نسبت به کیفیت خدمات دریافتی حساسیت نشان می­ دهند و به منظور حفظ رابطه بلندمدت و تداوم جلب رضایت مشتری، سازمان‏ها می‏کوشند که چگونه بتوانند خدماتی با کیفیت بالا به مشتریان ارائه نمایند. کاتلر^[۵۷] (۲۰۰۵) عقیده دارد که روند رو به رشد توسعه محصولات و رقبا نشان دهنده این است که چیزی با عنوان کمبود محصولات وجود ندارد، بلکه در واقع آن چه هست کمبود مشتری است این موضوعی است که موجب افزایش روز افزون اهمیت مشتری می‏شود. بنا به گفته وی “مقوله‏های رضایت مشتری و ارزش ادراک شده توسط مشتری، رمز اصلی سودآوری شرکت هستند. یک شرکت باید آن چه را که مشتریان مختلف در یک بازار در قالب ویژگی‏های محصول، قیمت ها، کانال ها، زمان حمل و سایر ویژگی‏ها درخواست می‏کنند را مطالعه کند".
از آنجایی که در بازارهای رقابتی، مشتری جایگاه ویژه ای دارد و نقش اصلی را در موفقیت و شکست سازمان ایفا می‏کند، انگیزه دادن به مشتری برای خرید مداوم، موضوع با اهمیتی است. ویژگی‏های محصول عواملی هستند که می‏توان آنها را عامل مهمی در رضایتمندی مشتری دانست. بازاریاب از خریداران در مورد ویژگی‏های محصول پرسش هایی می‏نماید که با اعمال آن‏ها می‏توان میزان رضایت خریداران را بالا برد و سپس بررسی می‏کند که افزودن کدام ویژگی می‏تواند موجب افزایش سودآوری محصول شود (رضوانی و ملک پور، ۱۳۸۸، ۶۰-۵۸).

جدول۲-۱ انواع ویژگی‏های محصول از دید محققان پیشین

چنانکه پیش‌تر گفته شد در مواردی که خسارت از ناحیه‌ی حیوان وارد شود، چون حیوان در حکم وسیله است صاحب حیوان یا کسی که حیوان در تصرف اوست ضامن جبران خسارت‌های حاصله خواهد بود.
ماده‌ی ۳۶۱ قانون سابق در این مورد بیان می‌داشت: «هرگاه کسی که سوار حیوان است حیوان را در جایی متوقف نماید ضامن تمام خسارت‌هایی است که آن حیوان وارده می‌کند».
در ماده‌ی ۳۶۱ قانون سابق در مورد محل توقف حیوان عنوان کلی «جایی» به کار رفته بود که هم شامل مکان مجاز می‌شد و هم غیرمجاز، اما در این قانون از عنوان «معابر عمومی یا دیگر محل‌های غیرمجاز» استفاده شده است. ملاحظه می‌شود مقنن در مواردی که اطلاق موضوع، انطباق حکم بر آن را با تردید مواجه می‌کند در جهت تقید و اجتناب از اطلاق همت گماشته و این اقدام به هر چه روان‌ترشدن قانون کمکی شایان می کند.
تفاوت دیگر این ماده این است که در ماده‌ی ۳۶۱ ضمان فرد سوار بر حیوان به نحو مطلق بود. همین که حیوان خسارتی وارد می‌کرد راکب ضامن خسارت حاصله بود، اعم از اینکه تفریطی صورت گرفته یا نگرفته باشد، اما در این ماده خسارت باید به راکب استناد داشته باشد و در غیر این صورت ضمانی بر وی نیست. یکی از نکات قابل توجه در قانون مجازات فعلی این است که به استناد خسارت و آسیب به مسئول آن توجه شده و در صورتی که خسارت به ایجادکننده‌ی آن مستند باشد وی را مسئول می‌داند. به طوری که در ماده‌ی ۴۹۲ قانون مجازات مقنن در مورد استناد جنایت به مرتکب چنین بیان می‌کند: «جنایت درصورتی موجب قصاص یا دیه است که نتیجه‌ی حاصله مستند به رفتار مرتکب باشد اعم از آنکه به نحو مباشرت یا به تسبیب یا به اجتماع آن‌ها انجام شود».
تفاوت دیگر این ماده با ماده‌ی ۳۶۱ قانون سابق این است که در انتهای ماده‌ی ۵۲۴ بیان شده اگر کسی سوار بر حیوان باشد و مهار آن بر عهده‌ی دیگری، در این صورت ضمانت تمام خسارت‌هایی که حیوان وارد می‌کند بر عهده‌ی مهارکننده است مشروط به اینکه خسارت‌های حاصله مستند به فعل وی باشد. در حالی که مقنن در ماده‌ی ۳۶۱ قانون سابق تنها به ضمان راکب حیوان اشاره کرده بود و به ضمان مهارکننده نپرداخته بود.

1. 1. خسارت ناشی از وحشت یا تحریک حیوان

آخرین موردی که در بخش موجبات ضمان، سبب درحالت اجتماع با مباشر ضامن شناخته می‌شود ماده‌ی ۵۲۵ قانون مجازات است. به موجب این ماده: «هرگاه شخصی عملی انجام دهد که موجب تحریک یا وحشت حیوان گردد ضامن جنایت‌هایی است که حیوان در اثر تحریک یا وحشت وارد می‌کند مگر آنکه عمل مزبور مصداق دفاع مشروع باشد».
ماده‌ی ۳۶۲ قانون سابق در این خصوص بیان می‌داشت: «هرگاه کسی حیوانی را بزند و آن حیوان در اثر زدن خسارتی وارد نماید آن شخص زننده عهده‌دار خسارت‌های وارد خواهد بود».
طبق ماده‌ی ۵۲۵ انجام هر عملی که موجب وحشت و تحریک حیوان شود و در اثر آن جنایتی به بار آید، شخص مسئول خسارت‌های به‌وجود آمده خواهد بود. اما در ماده‌ی ۳۶۲ قانون سابق تنها از عنوان «زدن» حیوان استفاده شده بود هرچند که فعل زدن خصوصیتی نداشت و حکم ماده منحصر به زدن نبود، بلکه هر عملی که موجب اذیت و آزار حیوان می‌شد و در اثر آن خسارتی وارد می‌آمد فرد مسئول بود. ملاحظه می‌شود در ماده‌ی ۵۲۵ نیز از به کار بردن عنوانی که باعث ابهام در کشف منظور مقنن می‌شود اجتناب شده است.
در انتهای ماده استثنای ضمان تحریک‌کننده در صورتی است که حیوان به سمت کسی حمله کند و فرد مزبور برای دفع خطر به مقابله با حیوان بپردازد، اما در این حالت حیوان به شخص ثالثی آسیب برساند. بنابراین اگر فرد در حالت دفاع مشروع، سببب تحریک حیوان و آسیب به دیگری شود، ضمانی بر وی نیست. در این ماده فرضی که فرد در برابر دفاع از حمله‌ی حیوان آسیبی به خود حیوان برساند چیزی عنوان نشده که به طریق اولی طبق قواعد دفاع مشروع ضمانی بر دفاع‌کننده نخواهد بود.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

در قانون سابق مشابه استثنای ذکر شده در این ماده وجود نداشت و ماده‌ی ۳۵۸ قانون سابق^[۱۴۶] نیز راجع به دفاع مشروع در برابر حمله‌ی حیوان به فرد و آسیب‌دیدن حیوان بود. مطابق این ماده بر دفاع‌کننده به دلیل آسیبی که به حیوان وارد کرده ضمانی نبود.
گفتار دوم: سبب متعدد
وقتی دو یا چند سبب در تحقق حادثه‌ای دخالت داشته باشند، تعدد اسباب مطرح می‌شود. تعدد اسباب ممکن است به صورت طولی باشد یا عرضی.
در حالت تعدد اسباب طولی که به آن اجتماع اسباب طولی گویند، اسباب در طول یکدیگر در وقوع حادثه‌ای دخالت دارند، به طوری که تأثیر هریک متوقف به وجود و تأثیر سبب دیگری است.
در صورت تعدد اسباب عرضی اگر دو یا چند سبب در عرض هم و به طور مساوی در ارتکاب عمل زیان‌بار مشارکت کنند، به گونه‌ای که نتیجه مستند به تمام عوامل باشد، به چنین حالتی شرکت در تسبیب گویند.
آنچه که در تعدد اسباب مطرح است، تشخیص سبب مسئول حادثه و میزان ضمان سبب یا اسباب مسئول می‌باشد. در مورد اسباب طولی اینکه کدام سبب مسئول است، چند نظریه در این زمینه مطرح است. در خصوص اسباب عرضی نیز چند فرض متصور است. در این گفتار سعی می‌شود این مباحث مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد.
بند اول) سبب متعدد طولی
در اینجا ابتدا به تبیین سبب متعدد طولی پرداخته و سپس به بررسی مواد مرتبط با آن در قانون مجازات و تطبیق با قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۰ می‌پردازیم.
الف) تبیین سبب متعدد طولی
اگر در وقوع حادثه‌ای بیش از یک سبب به صورت طولی دخالت داشته باشد و مباشری هم در این حادثه نباشد و اگر هم مباشر وجود داشته باشد، مسئول نباشد (مثلاً حیوان باشد) با مسئله‌ی تعدد اسباب روبرو خواهیم بود. مثال مشهور در این مورد که هم در فقه و هم در قانون آمده مثال حافر چاه و واضع سنگ است. با این توضیح که کسی چاهی بکند و دیگری سنگی بر دهانه‌ی چاه قرار دهد و شخص ثالثی درون چاه بیفتد در اینجا دو سبب باعث حادثه شده‌اند، اینکه کدام سبب مسئول است مورد اختلاف فقها است. مثال دیگری در این زمینه مانند اینکه «شخصی مواد لغزنده‌ای را در سطح راه عبور اتومبیل‌ها ریخته موجب تصادم شود، سپس درنتیجه‌ی انفجار کپسول گازی که بدون توجه به مقررات در یکی از خودروهای مذکور بوده است، سرنشینان هر دو اتومبیل کشته و یا زخمی شوند، در این مورد کدام یک از عوامل را باید مسئول جنایت دانست»؟^[۱۴۷]
در اجتماع چند سبب طولی اینکه کدام یک از اسباب مسئول است اختلاف نظر وجود دارد. در این مورد نظریه‌های متعددی از جانب فقها و حقوقدانان مطرح شده است. در ادامه ابتدا نظریه‌های حقوقدانان و سپس نظریه‌های فقها و در پایان نظر قانون‌گذار در این زمینه مورد بررسی قرار می‌گیرد.

1. 1. نظریه‌های حقوقدانان

حقوقدانان برای تشخیص سبب مسئول در مواردی که علل و عوامل متعددی در جنایت دخالت کرده باشند، نظریه‌های گوناگونی را مطرح نموده‌اند. مهم‌ترین نظریه‌های مطرح شده در این زمینه عبارت‌اند از:

• • نظریه‌ی شرط ضروری؛

• • نظریه‌ی برابری اسباب و شرایط؛

• • نظریه‌ی مستقیم و بی‌واسطه؛

• • نظریه‌ی شرط پویای نتیجه؛

• • نظریه‌ی شرط مناسب نتیجه.

الف) نظریه‌ی شرط ضروری
این نظریه عمدتاً توسط حقوقدانان آلمانی در واپسین سال‌های سده‌ی نوزدهم مطرح شد. طبق این نظریه در تعریف شرط ضروری گفته‌اند که اگر نمی‌بود، نتیجه حاصل نمی‌شد. در تفسیر اینکه کدام شرایط اگر نمی‌بود، نتیجه تحقق نمی‌یافت گفته شده سببی که اگر نمی‌بود، نتیجه حاصل نمی‌شد، سببی است که مقدم بر سبب‌های دیگر است؛ زیرا سبب اول موجب می‌شود سبب‌های بعدی نیز مؤثر واقع شوند؛ مثلاً در جایی که کسی به دیگری جرحی وارد کند و مجروح در مسیر انتقال به بیمارستان در اثر بی‌احتیاطی راننده دچار آسیب و ضربه‌ی مغزی شود و بمیرد و علّت مرگ نیز ضربه‌ی مغزی ناشی از تصادف اعلام شود. بر اساس این نظریه کسی که در ابتدا مجنیٌ‌علیه را مجروح ساخته مسئول قتل وی می‌باشد؛ زیرا اگر جرحی به مجنیٌ‌علیه وارد نشده بود، به انتقال به بیمارستان اصلاً نیاز نمی‌شد. انتقادی که به این نظریه شده این است که میان عواملی که جنبه‌ی علّی در وقوع جرم دارند و عواملی که تنها موقعیت وقوع جنایت را فراهم می‌کنند تفکیک صورت نگرفته است؛ به عبارت دیگر ممکن است سبب اول تنها زمینه و شرط وقوع نتیجه‌ی مجرمانه باشد و عوامل بعدی نقش علّی در وقوع نتیجه‌ی زیان‌بار داشته باشند.^[۱۴۸]
ب) نظریه‌ی برابری اسباب و شرایط
نظریه‌ی برابری اسباب با وفاداری به تعریف جان استوارت میل از سبب، برای احراز رابطه‌ی سببیّت به وجود رابطه میان فعل و نتیجه بسنده می‌کند. بر اساس این دیدگاه همه‌ی عواملی که در ایجاد نتیجه سهیم هستند، برابر می‌باشند. این دیدگاه برخلاف سایر دیدگاه‌ها در مورد سببیّت، میان سبب و شرط تفاوتی قائل نمی‌شود و همه را برابر می‌داند، به همین دلیل این دیدگاه را به نظریه‌ی برابری اسباب نامگذاری کرده‌اند.^[۱۴۹] بنابر این نظریه عوامل و شرایط مختلف که در طول یکدیگرند به تنهایی برای وقوع جرم کافی نیستند. به طوری که سببیّت هریک در جنایت منوط به وجود اسباب و شرایط دیگر است و نبود هریک از آن اسباب موجب عدم وقوع نتیجه می‌شود. طبق این نظریه نباید میان اسباب و شرایطی که سبب جنایت شده‌اند تفاوت گذارد و یکی را بر دیگری ترجیح داد، بلکه همه‌ی عوامل سهمی برابر در جبران خسارت و صدمه بر عهده دارند. نقدی که بر این نظریه وارد می‌باشد این است که در هر جنایتی، اسباب و شرایط دور و نزدیک گوناگونی وجود دارد که در نظرگرفتن همه‌ی آن‌ها در هر حادثه‌ای غیرممکن است. از طرف دیگر عوامل و اسباب دخیل در جرم همیشه به طور یکسان در وقوع جرم دخالت ندارند، بلکه گاهی شرایط و اسباب با وجود دخالت در جرم عرفاً و از نظر منطقی به عنوان عامل تحقق ضرر شناخته نمی‌شود.^[۱۵۰]
ج) نظریه‌ی مستقیم و بی‌واسطه
طبق این نظریه و بنابر اعتقاد بعضی از نویسندگان انگلیسی مانند فرانسیس بیکن برای تعیین سبب مسئول در جنایت باید از سبب‌های بعید و غیرمستقیم در جریان حادثه صرف‌نظر نموده و تنها سبب مستقیم و بی‌واسطه با نتیجه را مسئول جرم تلقی کرد؛ مثلاً اگر در اتوبوسی به دلیل زیادی مسافران در مقابل در ورودی و فشار بیش از حد آن‌ها، ناگهان در اتوبوس به دلیل نقص فنی باز شود و مسافری همزمان با حرکت اتوبوس به بیرون پرت شود و در این هنگام اتومبیل دیگری که با سرعت غیرمجاز در حرکت است با مسافر برخورد کند و تأخیر در رساندن مصدوم به بیمارستان و عدم رعایت موازین درمانی درنتیجه‌ی اهمال پزشک موجب فوت مصدوم شود. در اینجا بنابر نظریه‌ی مستقیم و بی‌واسطه، رانندگان هر دو وسیله در ایجاد نتیجه‌ی زیان‌بار مسئول نمی‌باشند؛ زیرا خطای آن‌ها در سلسله‌ی علل و اسباب به طور مستقیم و بی‌واسطه نبوده است. به این ترتیب تنها سببی که مسئول حادثه است و در ایجاد حادثه نقش مستقیم داشته پزشک بی‌مبالات می‌باشد.^[۱۵۱] نقدی که بر این تئوری وارد شده این است طبق این نظریه برای علل و اسباب دیگر که در وقوع حادثه نقش دارند مسئولیتی فرض نمی‌شود؛ چه بسا ممکن است سبب و عوامل بعید مؤثرتر و قوی‌تر از سبب و علل نزدیک و بی‌واسطه باشند.
د) نظریه‌ی شرط پویای نتیجه
بر اساس این دیدگاه که از سوی مایر آلمانی و برخی حقوقدانان انگلیسی مطرح شده باید میان شرط‌های پویا و ایستا تفاوت قائل شد و تنها شرط پویا را که قادر به ایجاد دگرگونی است، مؤثر در حدوث صدمه و ضرر دانست. این نظریه به دلیل تفکیک عوامل به پویا و ایستا نظریه‌ای تفکیکی محسوب می‌شود. برای مثال در حوزه‌ی اکتشاف نفت، کارگری مواد آتش‌زا و آغشته به نفت را از محل دور نمی‌کند. کارگر دیگری که به کار جوشکاری مشغول است بر اثر بی‌احتیاطی و اصابت جرقه‌های آتش حریقی ایجاد می‌کند که به مرگ عده‌ی دیگری از کارگران منجر می‌شود. در این مثال اگرچه عمل کارگر دوم عامل پویا و محرک محسوب می‌شود، با این وجود نقش ترک وظیفه‌ی کارگر نخست را در ایجاد حادثه نمی‌توان نادیده گرفت.^[۱۵۲] نقصی که این نظریه دارد این است که «انطباق این نظریه بر همه‌ی مصادیق تعدد اسباب صحیح نیست به ویژه در مواردی که اسباب متحرکی که در بروز جنایت مؤثرند متعدد باشند. به علاوه در شرایط خاصی که ترک فعل مؤثر در وقوع جرم شناخته می‌شود، عامل آن به دلیل ایستایی که دارد نمی‌تواند مسئول قلمداد گردد».^[۱۵۳]
هـ) نظریه‌ی شرط مناسب نتیجه
نظریه‌ی شرط مناسب یا کافی نتیجه علمی‌ترین نظریه در میان نظریه‌های مطرح شده در این زمینه است. مطابق نظریه برای یافتن سبب و علّت وقوع جرم باید میان تمام شروطی که در تحقق نتیجه لازم هستند و عوامل و اسبابی که به تنهایی برای وقوع جرم کافی نبوده‌اند تمایز قائل شد و عواملی که عرفاً و عادتاً با نتیجه‌ی حاصله ارتباط داشته را مسئول و بقیه‌ی عواملی که ارتباطی با نتیجه ندارند را مبرّا از مسئولیت دانست؛ مثلاً در این مورد راننده‌ی اتومبیلی بر اثر بی‌احتیاطی در رانندگی عابری را مجروح می‌کند. مجروح به بیمارستان منتقل می‌شود و در بیمارستان آتش‌سوزی رخ می‌دهد که در جریان آن عابرِ مجروح فوت می‌کند. در این حادثه هیچ‌گونه مناسبتی میان خطای راننده و مرگ مجنیٌ‌علیه وجود ندارد و درنتیجه آتش‌سوزی علّت تام مرگ عابر محسوب می‌شود.^[۱۵۴] نقدی که بر این نظریه وارد شده این است که در این نظریه معیار روشنی که بتواند روش ثابتی در تفکیک سبب اصلی از شرایط اتفاقی و زمینه‌های وقوع جرم ایجاد کند، پیشنهاد نشده است.^[۱۵۵] «از سوی دیگر در این نظریه هرچند عوامل نامتناسب حذف شده‌اند، ولی چنانچه در یک حادثه عوامل متعددی تأثیر داشته باشند، تکلیف روشن نیست. آیا باید همه‌ی آن‌ها را مسئول دانست؟ در این صورت آیا مسئولیت مساوی است یا به تناسب تأثیر؟ یا اینکه از بین آن‌ها نیز باید یک عامل را که تأثیر بیشتری با حادثه دارد مسئول شناخت»؟^[۱۵۶]

1. 1. نظریه‌های فقیهان

درباره‌ی سبب مسئول در اسباب متعدد طولی فقها نیز نظریه‌هایی را مطرح نموده‌اند. این نظریه‌ها عبارت‌اند از:

• • اشتراک در مسئولیت؛

• • مسئولیت سبب اقوی؛

• مسئولیت سبب متأخر در وجود؛

زوج اجازه چنین کاری را ندارد زیرا این اموال اصولاً به زن تعلق دارد و زوج فقط تا بقای زندگی مشترک حق استفاده و اباحه تصرف از این جهاز را دارد و بدون اجازه زوجه نمی­تواند در این وسایل دخل و تصرف کند و اقدام به فروش جهیزیه زوجه خود کند.
حال اگر زوج اقدام به فروش جهیزیه کرد آیا می­توان او را به‌عنوان خیانت‌درامانت تحت تعقیب کیفری قرار داد؟ گرچه با فروش جهیزیه، شوهر مسئول جبران خسارت و برگرداندن عین یا مثل قیمت جهیزیه زوجه می­باشد ولی چون رابطه امانی بین زوج و زوجه برقرار نبوده، فروش این وسایل و اسباب از سوی زوج خیانت محسوب نمی­ شود و اصل تفسیر مضیق به نفع متهم در ماده ۶۷۴ قانون مجازات اسلامی^[۱۴] شمول این جرم را نسبت به روابط امانی قانونی و عرفی موردشک قرار می­دهد، بنابراین تحقق جرم خیانت‌درامانت فرع بر سپرده شدن مالی به امین می­باشد یعنی مال باید واقعاً از سوی مالک یا متصرف آن به امین سپرده شود و شرط استرداد یا به مصرف معین رسانیدن نیز وجود داشته باشد (شامبیاتی, ۱۳۷۷, ص. ۱۱۲) و آراء دیوان عالی کشور دلالت بر عدم شمول جرم خیانت‌درامانت در مورد زوج می­داند.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

به‌عنوان‌مثال رأی شماره ۱۴۰۸ مورخ ۲۶/۸/ ۱۳۲ شعبه دوم:
«اگر نحوه اتهام مردی این باشد که مشارالیه اشیاء متعلق به شاکیه را که به‌عنوان جهیزیه به خانه خود برده و پس از تفرقه­ای که بین آن‌ها حاصل‌شده از او مطالبه کرده و متهم آن اشیاء را منکر گردیده است، صرفاً این عمل دارای جنبه­ کیفری و قابل انطباق با ماده ۶۷۴ قانون تعزیرات نخواهد بود بلکه برای انطباق عمل با آن ماده لازم است سپرده شدن مال موضوع دعوی به متهم به‌نحوی‌که قائل تطبیق با یکی از عناوین مذکور در ماده مزبور باشد محرز گردد».
در مورد موضوع اخیر، اداره حقوقی قوه قضاییه نیز در نظریه مشورتی مورخ ۱۰/ ۴/۱۳۵۴ خود با استدلال مشابهی زوج را خائن در امانت ندانسته است مطابق این نظر جهیزیه در ایام ازدواج معمولاً در اختیار زوجه است و مورداستفاده خانواده قرار می­گیرد و به‌هیچ‌وجه نمی­ توان زوج را امانت­دار جهیزیه تلقی کرد و اگر در بعضی نقاط مرسوم است که حین عقد نکاح رسید جهیزیه را از زوج می­گیرند.
این رسید حاکی از حمل جهیزیه به منزل شوهر و تعلق آن به زوجه است نه امین بودن شوهر نسبت به آن؛ بنابراین درصورتی‌که بعد از انحلال نکاح، شوهر آنچه از جهیزیه باقی‌مانده تصرف کرده و استرداد آن به زوجه امتناع نماید، موضوع عنوان جزایی ندارد و فقط از طریق حقوقی قابل مطالبه است. البته در صورت فروش این اموال از سوی شوهر می­توان از سوی دادگاه و دادسرا موضوع را به‌عنوان فروش مال غیر، تحت رسیدگی قرار داد؛ حال اگر شوهر به‌عنوان فروش مال غیر تحت محاکمه قرار گیرد و زوج محکوم شود علاوه بر مجازات مقرر در خصوص کلاه­برداری مکلف است عین مال، مثل یا قیمت آن را به زوجه مسترد کند و برای این امر نیازی به تقدیم دادخواست حقوق نیست (شهری & ستوده جهرمی, ۱۳۷۳).
فصل سوم:طرح دعوای جهیزیه در دادگاه
این فصل به سه مبحث تقسیم می‌شود:
مبحث اول: بررسی حقوقی استرداد جهیزیه و صلاحیت دادگاه و نحوه طرح دعوای جهیزیه.
مبحث دوم: امتناع زوج از استرداد جهیزیه و برخورد قانون با مرد بی‌اعتنا به جهیزیه.
مبحث سوم: نحوه رسیدگی به اختلاف و دریافت جهیزیه و تکلیف آن بعد از طلاق و نحوه صدور حکم جهیزیه و اجرای آن.
مبحث اول: بررسی حقوقی استرداد جهیزیه، صلاحیت دادگاه و نحوه طرح دعوای جهیزیه
گفتار اول: بررسی حقوقی استرداد جهیزیه
دعوای حقوقی را می­توان از جهات مختلفی طبقه ­بندی نمود. یکی از این طبقه ­بندی­ها ازنظر حقوقی است که به‌وسیله دعوا اعمال می­ شود و از این نظر دعاوی به سه دسته تقسیم می­شوند:
دعاوی عینی
دعاوی شخصی
دعاوی مختلط
هرگاه یک حق عینی مورد تعقیب باشد دعوا را عینی می­نامند و اگر موضوع تعقیب یک دین باشد دعوا را شخصی یا دینی می­خوانند حق عینی مانند مالکیت و یا شاخه­ های آن اعم از حق انتفاع یا ارتفاق می­باشد. فایده این تقسیم این است که صاحب حق عینی حق تعقیب مستقیم برعلیه هرکسی که شیء موضوع حق عینی در دست اوست دارد و اگر این حق مالکیت بر اموال منقول باشد پس از اثبات مالکیت می ­تواند آن را مسترد نماید.
یکی از موضوعات مهم در دعاوی خانوادگی استرداد جهیزیه می­باشد. در اینجا می­خواهیم به این موضوع بپردازیم که آیا چنانچه دعوایی در محاکم و یا در شورای حل اختلاف با موضوع استرداد جهیزیه مطرح باشد می­توان قیمت آن را که در رسید جهیزیه توافق شده مطالبه کرد؟ البته چون رسیدگی دعوای استرداد جهیزیه حین رسیدگی به فسخ یا انحلال نکاح و پس‌ازآن صورت می­گیرد و با توجه به عدم صلاحیت شورا در رسیدگی به دعوای طلاق یا فسخ نکاح، این موضوع نیز بالطبع بیشتر در محاکم خانواده مطرح می­باشد. تا زمانی که عین جهیزیه موجود می­باشد مطالبه قیمت آن توجیه قانونی ندارد و درصورتی‌که هم پس از مدت کوتاهی از آغاز زندگی مشترک عقد نکاح منحل شود این موضوع اماره یا قرینه­ای برای بقای جهیزیه می­باشد؛ بنابراین برای مطالبه قیمت جهیزیه حتماً باید خلاف این اماره و خلاف دلایل اثبات وجود جهیزیه را ثابت نمود و تلف عین را ثابت کرد و یا اینکه با توجه به اصل عدم و در فرض انکار زوج مبنی بر عدم بقاء عین جهیزیه، بقای آن را برای استرداد آ ن ثابت نمود و دعوای استرداد جهیزیه دارای پاره­ای از شرایط اساسی به شرح ذیل می­باشد:
استرداد جهیزیه مانند سایر دعاوی استرداد شرایط عمومی و اختصاصی دارد که گذشته از شرایط عمومی که از بدیهیات حقوقی می­باشد (مانند فرم دادخواست، تعیین خواسته و تقدیم آن و غیره در موارد ۴۸ تا ۵۳ قانون آیین دادرسی مدنی)، باید شرایط اختصاص به شرح ذیل را داشته باشد:
الف) تسلیم مال موضوع دعوا به زوج یا خواننده دعوا.
ب) بقاء عین (جهیزیه)
ج) مالکیت خواهان (زوجه)
د) تصرف گیرنده (زوج).
معمولاً جهیزیه مال و شامل اشیاء و کالاهای مادی است و در تقسیم حق به حقوق مالی و غیرمالی، جهیزیه، از حقوق مالی زوجه محسوب می­ شود و زوجه بر آن مالکیت دارد. حقوق مالی افراد به دودسته حقوق عینی و حقوق دینی تقسیم می­ شود. در تعریف حقوق عینی گفته­اند که «حق عینی حقی است که شخص، به‌طورکلی و بی­واسطه، نسبت به چیزی پیدا می­ کند و می ­تواند از آن استفاده کند. حق عینی به‌طور مستقیم بر موضوع خود اعمال می­ شود و لازم نیست که اجرا و رعایت آن از اشخاص دیگری مطالبه شود ولی هرگاه موضوع حق در تصرف دیگری باشد و او مانع اجرای آن گردد، صاحب حق می ­تواند رد مال را از متصرف بخواهد.»
گذشته از اثبات یا عدم اثبات همه این شرایط، آن چیزی که از اهمیت بیشتری برخوردار می­باشد شرط بقاء عین جهیزیه در دعوای استرداد می­باشد. در واقع برای اینکه زوجه در دعوای مطرح‌شده مواجه با قرار رد دعوی یا محکوم‌به بی حقی نشود، وی باید بقاء عین اموال را نزد زوج ثابت نماید، در اکثر موارد زوج با اقرار خودکار زوجه را ساده می­نماید و در واقع ظاهر امر هم حکایت از این موضوع دارد که زوجه جهیزیه را به خانه مشترک که مرد تهیه می­ کند برای استفاده می­برد و با توجه به مدت‌زمان زندگی مشترک و جنس کالاها می­توان به اماراتی برای بقای جهیزیه دست پیدا کرد.
موضوع دیگر این است که گاهی وقت­ها پس از طرح دادخواست زوجه خواسته خود را تغییر یا اضافه می­نماید و به این صورت که مطالبه قیمت جهیزیه را می­ کند، اما معنی استرداد؛ واخواستن، بازستاندن یا واپس­گرفتن است و دادگاه یا مرجع رسیدگی کننده مکلف است در چارچوب خواسته مطرح‌شده رسیدگی و صدور حکم نماید، در تمام مسائل مربوط به مسئولیت مدنی اعم از قراردادی و قهری نخستین مسئولیت شخص، در مورد عین خارجی بازگرداندن آن عین می­باشد و در صورت تلف عین است که مسئولیت وی تبدیل به دادن بدل اعم از مثل یا قیمت حسب مورد می­ شود.
دعوای استرداد جهیزیه دعوای عینی می­باشد و در هر جا که مسئولیت شخص شامل بازگرداندن یک عین خارجی می­باشد باید استرداد آن را درخواست نمود و تا زمانی که تلف نشده است قیمت آن، موضوع دعوا یا خواسته قرار نمی­گیرد، تغییر دعوای استرداد جهیزیه به دعوای مطالبه مبلغی، سبب تغییر نوع دعوا از استرداد به دعوای مطالبه است که در دعوای مطالبه باید منشأ آن را مانند هر دعوای دیگر ثابت نمود و در اینجا زوجه باید ابتدا ارکان اختصاصی دعوای استرداد را ثابت نماید و پس‌ازآن تلف را ثابت نماید و با رعایت شرایطی که گفته خواهد شد مطالبه قیمت نمود و در زمان طرح دادخواست باید خواسته خود را از آغاز به همین نحو تعیین نماید، یعنی مطالبه وجه که در ضمن آن می­بایست تمام شرایط فوق را به همراه تلف عین ثابت نماید.
رسیدگی در محاکم حقوقی و همچنین رسیدگی در شعبه قاضی شورا تابع قواعد و مقررات آیین دادرسی مدنی می­باشد. (ماده ۱ قانون آیین دادرسی مدنی^[۱۵] و ماده ۲۰ قانون شوراهای حل اختلاف^[۱۶])
از طرفی قانون آیین دادرسی مدنی در ماده ۹۸ خود بیان نموده است که «خواهان می ­تواند خواسته خود را که در دادخواست تصریح نموده در تمام مراحل کم کند ولی افزودن یا تغییر نحوه دعوا یا خواسته در صورتی ممکن است که با دعوای طرح‌شده مربوط بوده و منشأ واحدی داشته باشد و تا پایان اولین جلسه آن را به دادگاه اعلام کرده باشد» بنابراین و بنا بر مطالب بندهای گذشته، چون منشأ دعوای مطالبه وجه با دعوای استرداد ماهیتاً متفاوت می­باشد و نظر به اینکه قانون‌گذار در ماده ۹۸ دو شرط: ۱- ارتباط دعوا و ۲- منشأ واحد دو دعوا را به‌طور همزمان برای تغییر خواسته با نحوه دعوا عنوان نموده است؛ نخست اینکه این تغییر خواسته و دعوا باید در جلسه اول رسیدگی صورت بگیرد و دوم اینکه با توجه به عدم وجود منشأ واحد در دو دعوا این تغییر خواسته امکان‌پذیر نیست البته خواهان (زوجه) در صورت محکومیت خوانده در دعوای استرداد و اثبات تلف عین اموال در حین رسیدگی می ­تواند در مرحله تجدیدنظر و یا زمان اجرای حکم وفق مواد ۳۶۲ قانون آئین دادرسی مدنی^[۱۷] و ماده ۲۹ قانون اجرای احکام^[۱۸] قیمت آن را مطالبه یا دریافت کند. آن‌هم نه قیمت توافقی در حین عقد بلکه قیمت زمان تلف اموال که زمان استقرار مسئولیت زوج می­باشد باید پرداخت شود. همچنین چون اذن انتفاع از وسایل جهیزیه در خانه مشترک مستلزم استهلاک و کاهش قیمت آن‌ها است بنابراین زوجه از بابت این کسر قیمت و کاهش ارزش چیزی نمی‌تواند مطالبه کند مگر اینکه تلف جزء یا فرسودگی جهیزیه به علت تقصیر زوج بعد از انحلال عقد ازدواج و یا پایان اذن صورت گرفته باشد.
دعوای استرداد جهیزیه مربوط به دعوای خانوادگی بوده و در این زمینه ماده‌قانونی به‌طور خاص وجود ندارد و با توجه به وجود مقررات این موضوع در سایر قراردادها ازجمله عاریه و انتفاع و غیره اساساً نیازی هم به تکرار نمی ­باشد. مباحث مربوط به قراردادها و عقود معین و الزامات خارج از قرارداد در قانون مدنی از مواد ۱۸۳ به بعد، طی مواد زیادی دلالت بر استرداد اموالی که نزد افراد، پس از فسخ یا انحلال قرارداد باقی می­ماند دارد. اصولاً استرداد جهیزیه از مسائل مسئولیت ناشی از قرارداد می­باشد که این قرارداد مانند عقد ودیعه، عاریه یا انتفاع و یا یکی از عقود مجانی یا معوض دیگر در ضمن عقد لازم ازدواج آمده است و پس از انحلال آن طرفین مسئولیت بازگرداندن اموال مورداستفاده را پس‌ازاین انحلال بر عهده‌دارند و همچنین دعوای استرداد از توابع حقوق عینی است و از مسلمات حقوقی می­باشد که مالک حق تعقیب و استرداد مال منقول و یا خلع ید از اموال غیرمنقول را دارد (امیری, ۱۳۹۲).
گفتار دوم: صلاحیت دادگاه در مورد جهیزیه و نحوه طرح دعوا
صلاحیت عبارت است از توانایی و الزامی که مراجع قضایی هنگام رسیدگی به دعاوی به‌موجب قانون دارند که صلاحیت دادگاه به دو نوع محلی و ذاتی تقسیم می­ شود و در اینجا، مال به صلاحیت ذاتی در مورد دعوی جهیزیه می­پردازیم (مدنی, ۱۳۶۸, ص. ۲۸۹). صلاحیت دادگاه مدنی خاص برای رسیدگی به دعاوی زناشویی و اختلافات خانوادگی در بند ۱ ماده ۳ لایحه قانونی دادگاه مدنی خاص^[۱۹] مصوب ۱۳۵۸ شورای انقلاب تصریح‌شده بود و دعاوی راجع به جهیزیه از شمول این دعاوی خارج و در صلاحیت دادگاه­ های عمومی حقوقی بود، مگر اینکه طرفین دعوی بر طبق بند ۴ ماده مرقوم به رسیدگی دادگاه مدنی خاص تراضی نمایند. عمر دادگاه­ های مدنی خاص تا تصویب قانون تشکیل دادگاه­ های عمومی و انقلاب در سال ۱۳۷۳ و عام نمودن صلاحیت دادگاه­ها ادامه یافت ولی با تصویب قانون اختصاص تعدادی از دادگاه­ های موجود به دادگاه­ های موضوع اصل ۲۱ قانون اساسی مصوب ۱۳۷۶، رویکردی مجدد به تشکیل دادگاه­ های خاص برای رسیدگی به دعاوی خانوادگی بود و صلاحیت دادگاه خانواده در سیزده بند احصاء شده و یکی از آن موارد سیزده‌گانه دعوی جهیزیه می­باشد^[۲۰]. جهیزیه از مصادیق اموال منقول می­باشد که دعوا آن استرداد جهیزیه خویش از جهت حقوقی بدین شرح عمل نماید، وی می ­تواند با مراجعه به شورای حل اختلاف محل یا دادگاه خانواده مربوطه در شهرستان­ها یا دفاتر الکترونیک قضایی در تهران نسبت به طرح و ثبت و تعقیب دادخواست استرداد جهیزیه خویش به طرفیت زوجه به‌عنوان همسر خود اقدام نماید گرچه برابر رأی وحدت رویه شماره ۵۰۳ مورخ ۱۰/۰۲/۱۳۶۶ هیأت عمومی دیوان، دیوان عالی کشور مرجع رسیدگی به دعوی جهیزیه دادگاه‌های حقوقی بوده، مگر با توافق طرفین به پذیرش دادگاه­ های مدنی خاص^[۲۱] اما طبق بند ۵ ذیل ماده ۴ قانون حمایت از خانواده مصوب ۰۱/۱۲/۱۳۹۱ (قانون جدید) رسیدگی به دعوی جهیزیه در صلاحیت دادگاه خانواده است^[۲۲].
لکن در عمل شوراهای حل اختلاف با نصاب ۰۰۰/۰۰۰/۵۰ ریال و دادگاه­ های خانواده با نصاب بالاتر از آن نسبت به این موضوع رسیدگی می­ کنند (زمانی درمزاری, حقوق خانواده (ازدواج و طلاق) و راهنمای علمی و ماربردی نحوه طرح دعاوی حقوق و کیفری مربوط به ازدواج و طلاق, ۱۳۸۹, ص. ۱۷۳-۲۹۱).
نظر به مخاطرات احتمالی پیش­روی جهیزیه مورد مطالبه از حیث تعدی و تفریط آسیب­های مطروحه بدان، زوجه می ­تواند قبل از تقدیم اصل دادخواست استرداد جهیزیه یا ضمن آن به‌موجب بند ب ماده ۱۰۸ قانون آئین دادرسی مدنی نسبت به تقاضای «صدور قرار تأمین جهیزیه» برابر ایجاد امکان توقیف آن اقدام نماید، در صورت وجود ارکان قانونی درخواست مزبور، دادگاه ضمن مطالبه خسارت احتمالی از زوجه طبق بند ذیل همان ماده و تبصره آن مبادرت به صدور «قرار تأمین خواسته نسبت به جهیزیه زوجه» و ابلاغ آن به زوج می­ کند^[۲۳].
در این صورت، متعاقب ابلاغ قرار صادره به زوج یا اجراء مفاد قرار قبل از ابلاغ طبق مفاد قسمت اخیر ماده ۱۱۷ قانون آیین دادرسی مدنی^[۲۴] (از حیث فوریت آن و بیم تضییع جهیزیه یا حق زوجه) بنا به درخواست بعدی خواهان (زوجه) نسبت به تشکیل پرونده اجرایی قرار تأمین جهیزیه در مرجع صادرکننده قرار اقدام کرده و با همراهی داور اجرای احکام وزیر نظر وی و مدیر شعبه به‌عنوان مدیر اجرای احکام یا زیر نظر اجرای احکام مدنی مربوطه برابر قانون اجرای احکام مدنی نسبت به فهرست برداری از آن‌ها و تحویل جهیزیه موضوع قرار مزبور و سپردن آن به حافظ (زوج یا زوجه یا شخص ثالث موردتوافق یا تعیین) تا تعیین تکلیف نهایی در پرونده اصلی اقدام خواهد کرد، هزینه دادرسی و تمبر قانونی نسبت به‌قرار تأمین خواسته غیرمالی محسوب می­گردد و هزینه اجرای قرار نیز با خواهان (زوجه) خواهد بود و برابر ماده ۱۱۲ قانون مزبور^[۲۵] خواهان (زوجه) مکلف است ظرف مدت ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ قرار تأمین خواسته نسبت به تقدیم دادخواست مربوطه به اصل خواسته (استرداد جهیزیه) به ترتیب یادشده اقدام کرده و در متن دادخواست جدید خویش و ستون دلایل آن به دادنامه صادره در خصوص قرار تأمین خواسته پرونده کلاسه مربوطه و شعبه صادرکننده آن حسب مورداشاره خواهد کرد. در این حالت دادخواست مربوط به اصل دعوی نیز به همان شعبه برای ادامه رسیدگی قانونی ارجاع می­گردد بااین‌وجود خواهان یا زوجه و وکیل وی بدون انجام مراتب یادشده قرار تأمین خواسته نسبت به جهیزیه را با اصل خواسته آن مبنی بر استرداد جهیزیه با لزوم تقویم آن به جهت مالی بودن خواسته مطروحه ضمن یک دادخواست واحد مطالبه نماید. دادگاه یا مرجع قانونی ذی‌ربط در صورت کامل بودن دادخواست تقدیمی و ضمایم ضمن صدور قرار تأمین خواسته نسبت به جهیزیه به‌منظور ایجاد امکان توقیف آن و هدایت پرونده جهت انجام تشریفات قانونی مربوطه به شرح مذکور با صدور دستور تعیین وقت رسیدگی و احضار طرفین مبادرت به صدور حکم به الزام زوجه به استرداد و تحویل جهیزیه خواهان با احتساب خسارات قانونی (مورد درخواست وی) خواهد نمود. معمولاً دادخواست­های استرداد جهیزیه که دعوی مالی می­باشد توسط خواهان­ها به‌صورت غیرواقعی تقویم می­شوند که هزینه دادرسی کمتری را در برداشته باشد و خوانندگان این دعاوی نیز نوعاً ایرادی به مبلغ و بهای خواسته به عمل نمی­آورند ولی محاکم باید توجه داشته باشند اگر حکم به «برخی از اقلام جهیزیه می­نمایند نمی ­توانند قیمت را بیش از مبلغ خواسته مورد حکم قرار دهند.» (همان، ۱۷۳-۲۹۱).
دادخواست استرداد جهیزیه و وسایل شخصی