زوج اجازه چنین کاری را ندارد زیرا این اموال اصولاً به زن تعلق دارد و زوج فقط تا بقای زندگی مشترک حق استفاده و اباحه تصرف از این جهاز را دارد و بدون اجازه زوجه نمی­تواند در این وسایل دخل و تصرف کند و اقدام به فروش جهیزیه زوجه خود کند.
حال اگر زوج اقدام به فروش جهیزیه کرد آیا می­توان او را به‌عنوان خیانت‌درامانت تحت تعقیب کیفری قرار داد؟ گرچه با فروش جهیزیه، شوهر مسئول جبران خسارت و برگرداندن عین یا مثل قیمت جهیزیه زوجه می­باشد ولی چون رابطه امانی بین زوج و زوجه برقرار نبوده، فروش این وسایل و اسباب از سوی زوج خیانت محسوب نمی­ شود و اصل تفسیر مضیق به نفع متهم در ماده ۶۷۴ قانون مجازات اسلامی^[۱۴] شمول این جرم را نسبت به روابط امانی قانونی و عرفی موردشک قرار می­دهد، بنابراین تحقق جرم خیانت‌درامانت فرع بر سپرده شدن مالی به امین می­باشد یعنی مال باید واقعاً از سوی مالک یا متصرف آن به امین سپرده شود و شرط استرداد یا به مصرف معین رسانیدن نیز وجود داشته باشد (شامبیاتی, ۱۳۷۷, ص. ۱۱۲) و آراء دیوان عالی کشور دلالت بر عدم شمول جرم خیانت‌درامانت در مورد زوج می­داند.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

به‌عنوان‌مثال رأی شماره ۱۴۰۸ مورخ ۲۶/۸/ ۱۳۲ شعبه دوم:
«اگر نحوه اتهام مردی این باشد که مشارالیه اشیاء متعلق به شاکیه را که به‌عنوان جهیزیه به خانه خود برده و پس از تفرقه­ای که بین آن‌ها حاصل‌شده از او مطالبه کرده و متهم آن اشیاء را منکر گردیده است، صرفاً این عمل دارای جنبه­ کیفری و قابل انطباق با ماده ۶۷۴ قانون تعزیرات نخواهد بود بلکه برای انطباق عمل با آن ماده لازم است سپرده شدن مال موضوع دعوی به متهم به‌نحوی‌که قائل تطبیق با یکی از عناوین مذکور در ماده مزبور باشد محرز گردد».
در مورد موضوع اخیر، اداره حقوقی قوه قضاییه نیز در نظریه مشورتی مورخ ۱۰/ ۴/۱۳۵۴ خود با استدلال مشابهی زوج را خائن در امانت ندانسته است مطابق این نظر جهیزیه در ایام ازدواج معمولاً در اختیار زوجه است و مورداستفاده خانواده قرار می­گیرد و به‌هیچ‌وجه نمی­ توان زوج را امانت­دار جهیزیه تلقی کرد و اگر در بعضی نقاط مرسوم است که حین عقد نکاح رسید جهیزیه را از زوج می­گیرند.
این رسید حاکی از حمل جهیزیه به منزل شوهر و تعلق آن به زوجه است نه امین بودن شوهر نسبت به آن؛ بنابراین درصورتی‌که بعد از انحلال نکاح، شوهر آنچه از جهیزیه باقی‌مانده تصرف کرده و استرداد آن به زوجه امتناع نماید، موضوع عنوان جزایی ندارد و فقط از طریق حقوقی قابل مطالبه است. البته در صورت فروش این اموال از سوی شوهر می­توان از سوی دادگاه و دادسرا موضوع را به‌عنوان فروش مال غیر، تحت رسیدگی قرار داد؛ حال اگر شوهر به‌عنوان فروش مال غیر تحت محاکمه قرار گیرد و زوج محکوم شود علاوه بر مجازات مقرر در خصوص کلاه­برداری مکلف است عین مال، مثل یا قیمت آن را به زوجه مسترد کند و برای این امر نیازی به تقدیم دادخواست حقوق نیست (شهری & ستوده جهرمی, ۱۳۷۳).
فصل سوم:طرح دعوای جهیزیه در دادگاه
این فصل به سه مبحث تقسیم می‌شود:
مبحث اول: بررسی حقوقی استرداد جهیزیه و صلاحیت دادگاه و نحوه طرح دعوای جهیزیه.
مبحث دوم: امتناع زوج از استرداد جهیزیه و برخورد قانون با مرد بی‌اعتنا به جهیزیه.
مبحث سوم: نحوه رسیدگی به اختلاف و دریافت جهیزیه و تکلیف آن بعد از طلاق و نحوه صدور حکم جهیزیه و اجرای آن.
مبحث اول: بررسی حقوقی استرداد جهیزیه، صلاحیت دادگاه و نحوه طرح دعوای جهیزیه
گفتار اول: بررسی حقوقی استرداد جهیزیه
دعوای حقوقی را می­توان از جهات مختلفی طبقه ­بندی نمود. یکی از این طبقه ­بندی­ها ازنظر حقوقی است که به‌وسیله دعوا اعمال می­ شود و از این نظر دعاوی به سه دسته تقسیم می­شوند:
دعاوی عینی
دعاوی شخصی
دعاوی مختلط
هرگاه یک حق عینی مورد تعقیب باشد دعوا را عینی می­نامند و اگر موضوع تعقیب یک دین باشد دعوا را شخصی یا دینی می­خوانند حق عینی مانند مالکیت و یا شاخه­ های آن اعم از حق انتفاع یا ارتفاق می­باشد. فایده این تقسیم این است که صاحب حق عینی حق تعقیب مستقیم برعلیه هرکسی که شیء موضوع حق عینی در دست اوست دارد و اگر این حق مالکیت بر اموال منقول باشد پس از اثبات مالکیت می ­تواند آن را مسترد نماید.
یکی از موضوعات مهم در دعاوی خانوادگی استرداد جهیزیه می­باشد. در اینجا می­خواهیم به این موضوع بپردازیم که آیا چنانچه دعوایی در محاکم و یا در شورای حل اختلاف با موضوع استرداد جهیزیه مطرح باشد می­توان قیمت آن را که در رسید جهیزیه توافق شده مطالبه کرد؟ البته چون رسیدگی دعوای استرداد جهیزیه حین رسیدگی به فسخ یا انحلال نکاح و پس‌ازآن صورت می­گیرد و با توجه به عدم صلاحیت شورا در رسیدگی به دعوای طلاق یا فسخ نکاح، این موضوع نیز بالطبع بیشتر در محاکم خانواده مطرح می­باشد. تا زمانی که عین جهیزیه موجود می­باشد مطالبه قیمت آن توجیه قانونی ندارد و درصورتی‌که هم پس از مدت کوتاهی از آغاز زندگی مشترک عقد نکاح منحل شود این موضوع اماره یا قرینه­ای برای بقای جهیزیه می­باشد؛ بنابراین برای مطالبه قیمت جهیزیه حتماً باید خلاف این اماره و خلاف دلایل اثبات وجود جهیزیه را ثابت نمود و تلف عین را ثابت کرد و یا اینکه با توجه به اصل عدم و در فرض انکار زوج مبنی بر عدم بقاء عین جهیزیه، بقای آن را برای استرداد آ ن ثابت نمود و دعوای استرداد جهیزیه دارای پاره­ای از شرایط اساسی به شرح ذیل می­باشد:
استرداد جهیزیه مانند سایر دعاوی استرداد شرایط عمومی و اختصاصی دارد که گذشته از شرایط عمومی که از بدیهیات حقوقی می­باشد (مانند فرم دادخواست، تعیین خواسته و تقدیم آن و غیره در موارد ۴۸ تا ۵۳ قانون آیین دادرسی مدنی)، باید شرایط اختصاص به شرح ذیل را داشته باشد:
الف) تسلیم مال موضوع دعوا به زوج یا خواننده دعوا.
ب) بقاء عین (جهیزیه)
ج) مالکیت خواهان (زوجه)
د) تصرف گیرنده (زوج).
معمولاً جهیزیه مال و شامل اشیاء و کالاهای مادی است و در تقسیم حق به حقوق مالی و غیرمالی، جهیزیه، از حقوق مالی زوجه محسوب می­ شود و زوجه بر آن مالکیت دارد. حقوق مالی افراد به دودسته حقوق عینی و حقوق دینی تقسیم می­ شود. در تعریف حقوق عینی گفته­اند که «حق عینی حقی است که شخص، به‌طورکلی و بی­واسطه، نسبت به چیزی پیدا می­ کند و می ­تواند از آن استفاده کند. حق عینی به‌طور مستقیم بر موضوع خود اعمال می­ شود و لازم نیست که اجرا و رعایت آن از اشخاص دیگری مطالبه شود ولی هرگاه موضوع حق در تصرف دیگری باشد و او مانع اجرای آن گردد، صاحب حق می ­تواند رد مال را از متصرف بخواهد.»
گذشته از اثبات یا عدم اثبات همه این شرایط، آن چیزی که از اهمیت بیشتری برخوردار می­باشد شرط بقاء عین جهیزیه در دعوای استرداد می­باشد. در واقع برای اینکه زوجه در دعوای مطرح‌شده مواجه با قرار رد دعوی یا محکوم‌به بی حقی نشود، وی باید بقاء عین اموال را نزد زوج ثابت نماید، در اکثر موارد زوج با اقرار خودکار زوجه را ساده می­نماید و در واقع ظاهر امر هم حکایت از این موضوع دارد که زوجه جهیزیه را به خانه مشترک که مرد تهیه می­ کند برای استفاده می­برد و با توجه به مدت‌زمان زندگی مشترک و جنس کالاها می­توان به اماراتی برای بقای جهیزیه دست پیدا کرد.
موضوع دیگر این است که گاهی وقت­ها پس از طرح دادخواست زوجه خواسته خود را تغییر یا اضافه می­نماید و به این صورت که مطالبه قیمت جهیزیه را می­ کند، اما معنی استرداد؛ واخواستن، بازستاندن یا واپس­گرفتن است و دادگاه یا مرجع رسیدگی کننده مکلف است در چارچوب خواسته مطرح‌شده رسیدگی و صدور حکم نماید، در تمام مسائل مربوط به مسئولیت مدنی اعم از قراردادی و قهری نخستین مسئولیت شخص، در مورد عین خارجی بازگرداندن آن عین می­باشد و در صورت تلف عین است که مسئولیت وی تبدیل به دادن بدل اعم از مثل یا قیمت حسب مورد می­ شود.
دعوای استرداد جهیزیه دعوای عینی می­باشد و در هر جا که مسئولیت شخص شامل بازگرداندن یک عین خارجی می­باشد باید استرداد آن را درخواست نمود و تا زمانی که تلف نشده است قیمت آن، موضوع دعوا یا خواسته قرار نمی­گیرد، تغییر دعوای استرداد جهیزیه به دعوای مطالبه مبلغی، سبب تغییر نوع دعوا از استرداد به دعوای مطالبه است که در دعوای مطالبه باید منشأ آن را مانند هر دعوای دیگر ثابت نمود و در اینجا زوجه باید ابتدا ارکان اختصاصی دعوای استرداد را ثابت نماید و پس‌ازآن تلف را ثابت نماید و با رعایت شرایطی که گفته خواهد شد مطالبه قیمت نمود و در زمان طرح دادخواست باید خواسته خود را از آغاز به همین نحو تعیین نماید، یعنی مطالبه وجه که در ضمن آن می­بایست تمام شرایط فوق را به همراه تلف عین ثابت نماید.
رسیدگی در محاکم حقوقی و همچنین رسیدگی در شعبه قاضی شورا تابع قواعد و مقررات آیین دادرسی مدنی می­باشد. (ماده ۱ قانون آیین دادرسی مدنی^[۱۵] و ماده ۲۰ قانون شوراهای حل اختلاف^[۱۶])
از طرفی قانون آیین دادرسی مدنی در ماده ۹۸ خود بیان نموده است که «خواهان می ­تواند خواسته خود را که در دادخواست تصریح نموده در تمام مراحل کم کند ولی افزودن یا تغییر نحوه دعوا یا خواسته در صورتی ممکن است که با دعوای طرح‌شده مربوط بوده و منشأ واحدی داشته باشد و تا پایان اولین جلسه آن را به دادگاه اعلام کرده باشد» بنابراین و بنا بر مطالب بندهای گذشته، چون منشأ دعوای مطالبه وجه با دعوای استرداد ماهیتاً متفاوت می­باشد و نظر به اینکه قانون‌گذار در ماده ۹۸ دو شرط: ۱- ارتباط دعوا و ۲- منشأ واحد دو دعوا را به‌طور همزمان برای تغییر خواسته با نحوه دعوا عنوان نموده است؛ نخست اینکه این تغییر خواسته و دعوا باید در جلسه اول رسیدگی صورت بگیرد و دوم اینکه با توجه به عدم وجود منشأ واحد در دو دعوا این تغییر خواسته امکان‌پذیر نیست البته خواهان (زوجه) در صورت محکومیت خوانده در دعوای استرداد و اثبات تلف عین اموال در حین رسیدگی می ­تواند در مرحله تجدیدنظر و یا زمان اجرای حکم وفق مواد ۳۶۲ قانون آئین دادرسی مدنی^[۱۷] و ماده ۲۹ قانون اجرای احکام^[۱۸] قیمت آن را مطالبه یا دریافت کند. آن‌هم نه قیمت توافقی در حین عقد بلکه قیمت زمان تلف اموال که زمان استقرار مسئولیت زوج می­باشد باید پرداخت شود. همچنین چون اذن انتفاع از وسایل جهیزیه در خانه مشترک مستلزم استهلاک و کاهش قیمت آن‌ها است بنابراین زوجه از بابت این کسر قیمت و کاهش ارزش چیزی نمی‌تواند مطالبه کند مگر اینکه تلف جزء یا فرسودگی جهیزیه به علت تقصیر زوج بعد از انحلال عقد ازدواج و یا پایان اذن صورت گرفته باشد.
دعوای استرداد جهیزیه مربوط به دعوای خانوادگی بوده و در این زمینه ماده‌قانونی به‌طور خاص وجود ندارد و با توجه به وجود مقررات این موضوع در سایر قراردادها ازجمله عاریه و انتفاع و غیره اساساً نیازی هم به تکرار نمی ­باشد. مباحث مربوط به قراردادها و عقود معین و الزامات خارج از قرارداد در قانون مدنی از مواد ۱۸۳ به بعد، طی مواد زیادی دلالت بر استرداد اموالی که نزد افراد، پس از فسخ یا انحلال قرارداد باقی می­ماند دارد. اصولاً استرداد جهیزیه از مسائل مسئولیت ناشی از قرارداد می­باشد که این قرارداد مانند عقد ودیعه، عاریه یا انتفاع و یا یکی از عقود مجانی یا معوض دیگر در ضمن عقد لازم ازدواج آمده است و پس از انحلال آن طرفین مسئولیت بازگرداندن اموال مورداستفاده را پس‌ازاین انحلال بر عهده‌دارند و همچنین دعوای استرداد از توابع حقوق عینی است و از مسلمات حقوقی می­باشد که مالک حق تعقیب و استرداد مال منقول و یا خلع ید از اموال غیرمنقول را دارد (امیری, ۱۳۹۲).
گفتار دوم: صلاحیت دادگاه در مورد جهیزیه و نحوه طرح دعوا
صلاحیت عبارت است از توانایی و الزامی که مراجع قضایی هنگام رسیدگی به دعاوی به‌موجب قانون دارند که صلاحیت دادگاه به دو نوع محلی و ذاتی تقسیم می­ شود و در اینجا، مال به صلاحیت ذاتی در مورد دعوی جهیزیه می­پردازیم (مدنی, ۱۳۶۸, ص. ۲۸۹). صلاحیت دادگاه مدنی خاص برای رسیدگی به دعاوی زناشویی و اختلافات خانوادگی در بند ۱ ماده ۳ لایحه قانونی دادگاه مدنی خاص^[۱۹] مصوب ۱۳۵۸ شورای انقلاب تصریح‌شده بود و دعاوی راجع به جهیزیه از شمول این دعاوی خارج و در صلاحیت دادگاه­ های عمومی حقوقی بود، مگر اینکه طرفین دعوی بر طبق بند ۴ ماده مرقوم به رسیدگی دادگاه مدنی خاص تراضی نمایند. عمر دادگاه­ های مدنی خاص تا تصویب قانون تشکیل دادگاه­ های عمومی و انقلاب در سال ۱۳۷۳ و عام نمودن صلاحیت دادگاه­ها ادامه یافت ولی با تصویب قانون اختصاص تعدادی از دادگاه­ های موجود به دادگاه­ های موضوع اصل ۲۱ قانون اساسی مصوب ۱۳۷۶، رویکردی مجدد به تشکیل دادگاه­ های خاص برای رسیدگی به دعاوی خانوادگی بود و صلاحیت دادگاه خانواده در سیزده بند احصاء شده و یکی از آن موارد سیزده‌گانه دعوی جهیزیه می­باشد^[۲۰]. جهیزیه از مصادیق اموال منقول می­باشد که دعوا آن استرداد جهیزیه خویش از جهت حقوقی بدین شرح عمل نماید، وی می ­تواند با مراجعه به شورای حل اختلاف محل یا دادگاه خانواده مربوطه در شهرستان­ها یا دفاتر الکترونیک قضایی در تهران نسبت به طرح و ثبت و تعقیب دادخواست استرداد جهیزیه خویش به طرفیت زوجه به‌عنوان همسر خود اقدام نماید گرچه برابر رأی وحدت رویه شماره ۵۰۳ مورخ ۱۰/۰۲/۱۳۶۶ هیأت عمومی دیوان، دیوان عالی کشور مرجع رسیدگی به دعوی جهیزیه دادگاه‌های حقوقی بوده، مگر با توافق طرفین به پذیرش دادگاه­ های مدنی خاص^[۲۱] اما طبق بند ۵ ذیل ماده ۴ قانون حمایت از خانواده مصوب ۰۱/۱۲/۱۳۹۱ (قانون جدید) رسیدگی به دعوی جهیزیه در صلاحیت دادگاه خانواده است^[۲۲].
لکن در عمل شوراهای حل اختلاف با نصاب ۰۰۰/۰۰۰/۵۰ ریال و دادگاه­ های خانواده با نصاب بالاتر از آن نسبت به این موضوع رسیدگی می­ کنند (زمانی درمزاری, حقوق خانواده (ازدواج و طلاق) و راهنمای علمی و ماربردی نحوه طرح دعاوی حقوق و کیفری مربوط به ازدواج و طلاق, ۱۳۸۹, ص. ۱۷۳-۲۹۱).
نظر به مخاطرات احتمالی پیش­روی جهیزیه مورد مطالبه از حیث تعدی و تفریط آسیب­های مطروحه بدان، زوجه می ­تواند قبل از تقدیم اصل دادخواست استرداد جهیزیه یا ضمن آن به‌موجب بند ب ماده ۱۰۸ قانون آئین دادرسی مدنی نسبت به تقاضای «صدور قرار تأمین جهیزیه» برابر ایجاد امکان توقیف آن اقدام نماید، در صورت وجود ارکان قانونی درخواست مزبور، دادگاه ضمن مطالبه خسارت احتمالی از زوجه طبق بند ذیل همان ماده و تبصره آن مبادرت به صدور «قرار تأمین خواسته نسبت به جهیزیه زوجه» و ابلاغ آن به زوج می­ کند^[۲۳].
در این صورت، متعاقب ابلاغ قرار صادره به زوج یا اجراء مفاد قرار قبل از ابلاغ طبق مفاد قسمت اخیر ماده ۱۱۷ قانون آیین دادرسی مدنی^[۲۴] (از حیث فوریت آن و بیم تضییع جهیزیه یا حق زوجه) بنا به درخواست بعدی خواهان (زوجه) نسبت به تشکیل پرونده اجرایی قرار تأمین جهیزیه در مرجع صادرکننده قرار اقدام کرده و با همراهی داور اجرای احکام وزیر نظر وی و مدیر شعبه به‌عنوان مدیر اجرای احکام یا زیر نظر اجرای احکام مدنی مربوطه برابر قانون اجرای احکام مدنی نسبت به فهرست برداری از آن‌ها و تحویل جهیزیه موضوع قرار مزبور و سپردن آن به حافظ (زوج یا زوجه یا شخص ثالث موردتوافق یا تعیین) تا تعیین تکلیف نهایی در پرونده اصلی اقدام خواهد کرد، هزینه دادرسی و تمبر قانونی نسبت به‌قرار تأمین خواسته غیرمالی محسوب می­گردد و هزینه اجرای قرار نیز با خواهان (زوجه) خواهد بود و برابر ماده ۱۱۲ قانون مزبور^[۲۵] خواهان (زوجه) مکلف است ظرف مدت ۱۰ روز از تاریخ ابلاغ قرار تأمین خواسته نسبت به تقدیم دادخواست مربوطه به اصل خواسته (استرداد جهیزیه) به ترتیب یادشده اقدام کرده و در متن دادخواست جدید خویش و ستون دلایل آن به دادنامه صادره در خصوص قرار تأمین خواسته پرونده کلاسه مربوطه و شعبه صادرکننده آن حسب مورداشاره خواهد کرد. در این حالت دادخواست مربوط به اصل دعوی نیز به همان شعبه برای ادامه رسیدگی قانونی ارجاع می­گردد بااین‌وجود خواهان یا زوجه و وکیل وی بدون انجام مراتب یادشده قرار تأمین خواسته نسبت به جهیزیه را با اصل خواسته آن مبنی بر استرداد جهیزیه با لزوم تقویم آن به جهت مالی بودن خواسته مطروحه ضمن یک دادخواست واحد مطالبه نماید. دادگاه یا مرجع قانونی ذی‌ربط در صورت کامل بودن دادخواست تقدیمی و ضمایم ضمن صدور قرار تأمین خواسته نسبت به جهیزیه به‌منظور ایجاد امکان توقیف آن و هدایت پرونده جهت انجام تشریفات قانونی مربوطه به شرح مذکور با صدور دستور تعیین وقت رسیدگی و احضار طرفین مبادرت به صدور حکم به الزام زوجه به استرداد و تحویل جهیزیه خواهان با احتساب خسارات قانونی (مورد درخواست وی) خواهد نمود. معمولاً دادخواست­های استرداد جهیزیه که دعوی مالی می­باشد توسط خواهان­ها به‌صورت غیرواقعی تقویم می­شوند که هزینه دادرسی کمتری را در برداشته باشد و خوانندگان این دعاوی نیز نوعاً ایرادی به مبلغ و بهای خواسته به عمل نمی­آورند ولی محاکم باید توجه داشته باشند اگر حکم به «برخی از اقلام جهیزیه می­نمایند نمی ­توانند قیمت را بیش از مبلغ خواسته مورد حکم قرار دهند.» (همان، ۱۷۳-۲۹۱).
دادخواست استرداد جهیزیه و وسایل شخصی

۴-۴-۲. ویژگی­ها و تحولات اقتصادی روستاهای مورد مطالعه
مطالعات به عمل آمده نشان می­دهد که کارگران ساده و بدون مهارت و فروشندگان، جزو بیشترین میزان اشتغال ساکنان حسن آباد و نایسر را تشکیل می­ دهند. این مشاغل نزدیک به نیمی از اشتغال روستاهای مورد مطالعه را تشکیل می­دهد. جالب توجه است که بر خلاف غالب بودن اشتغال کشاورزی در اغلب روستاهای کشور و منطقه، اشتغال در بخش کشاورزی و امور مربوطه درصد خیلی کمی از میزان کل شاغلان روستاها را تشکیل می­دهد. همچنین محل کار دو سوم شاغلان این روستاها، شهر سنندج است.
شایان ذکر است که روستاهای حسن آباد و نایسر تا سال­های اخیر نقش حومه کشاورزی شهر سنندج را داشتند. در حال حاضر نیز این ویژگی تا حدودی حفظ شده است، با این وجود به تدریج بر اثر فرایند فزاینده تغییر و تبدیل اراضی کشاورزی، روندی کاهشی دارد. به طور کلی بررسی اقتصاد روستاهای واقع در پیرامون شهر سنندج نشان از فرایند فزاینده شهرگرایی روستاییان دارد. فرآیندی به معنی تغییر در شیوه زندگی روستایی در جهت تمایل به شیوه زندگی شهری، که تا اندازه زیادی ناشی از تعامل با شهر است.
۴-۴-۳. ویژگی­ها و تحولات کالبدی روستاهای مورد مطالعه
به لحاظ تیپولوژی، واحدهای مسکونی واقع در روستاهای مورد مطالعه به دو تیپ شهری و روستایی قابل تقسیم هستند. بررسی تیپولوژی ساختمان­های مسکونی از چند بُعد مورد مطالعه قرار گرفته است؛ ۱- شکل ظاهر و نمای ساختمان، ۲- معماری ساختمان، ۳- مصالح به کار رفته، ۴- وجود یا عدم وجود محل نگهداری دام در داخل فضای ساختمان. بر این اساس مطالعات به عمل آمده نشان می­دهد که در روستاهای حسن آباد و نایسر به ترتیب ۷۵ و ۹۵ درصد از ساختمان­های مسکونی تیپ شهری دارند. همچنین تعداد زیادی از ساختمان­های روستاهای مورد مطالعه نوساز بوده و در دهه اخیر ساخته شده ­اند.

تصویر (۴-۱): نمایی از ساخت و سازهای جدید در روستای نایسر با بهره گرفتن از مصالح و معماری غیربومی

تصویر (۴-۲): نمایی از ساخت و سازهای جدید در روستای حسن آباد با بهره گرفتن از مصالح و معماری غیربومی
در روستاهای مورد مطالعه بیشترین تعداد واحدهای مسکونی در یک و دو طبقه ساخته شده ­اند، که می­توان علل آن را به عوامل همچون ارزان بودن زمین در مقایسه با شهر سنندج، و مخالفت شدید اهالی با فرهنگ آپارتمان نشینی است. با این وجود توسعه عمودی در روستاهای مورد مطالعه روبه افزایش است.
مهاجرت پذیری روستاهای مورد مطالعه باعث افزایش تقاضا برای زمین مسکونی و قیمت آن شده است. رونق بازار زمین روند تغییر و تبدیل زمین­های کشاورزی و فروش آن را افزایش داده است. به گونه ­ای که حتی زمین­های کشاورزی با فاصله نسبتا زیاد از محدوده کالبدی روستا تقطیع و ساخته شده ­اند. این عامل به علاوه سرمایه گذاری سوداگران زمین و احتکار آن، سبب گسترش نسبتا پراکنده روستاها در اطراف و خارج از محدوده شده است. همچنین عدم مدیریت در ساخت و سازهای به عمل آمده در روستاهای مورد مطالعه تأثیر خود را در سرانه­ها و تراکم جمعیت نشان می­دهد. به گونه ­ای که استفاده فشرده از زمین باعث کاهش سرانه­ها و افزایش میزان تراکم­ها نسبت به حد معمول در سایر روستاهای منطقه شده است. قیمت زمین نیز تحت تأثیر شدت جریانات با شهر نسبت به روستاهای همجوار بسیار بالا می­باشد.

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

تصویر (۴-۳): نمایی از تفکیک زمین­های اطراف روستای حسن آباد
شایان ذکر است که میزان و نوع تعاملات روستاهای مورد مطالعه با شهر سنندج موجب تغییر در کمیت و کیفیت خدمات شده است. وجود خدماتی مانند مشاورین املاک، سالن غذاخوری به ویژه فست فودها، کلوپ بازی­های کامپیوتری، شرکت­های ساختمانی، بانک، آژانس تاکسی تلفنی، تعویض روغنی و… نشانی دیگر از تغییر و تحول در روستاهای مورد مطالعه است.

تصویر (۴-۴): شکل­ گیری برخی خدمات و امکانات جدید در روستاهای مورد مطالعه

۴-۵. جغرافیای طبیعی منطقه مورد مطالعه
شهر سنندج با موقعیت کوهپایه­ای توسط ارتفاعات آبیدر از سمت غرب و جنوب غرب و کوه کوچک رش از شمال شرق و از سمت شرق و جنوب شرق توسط تراس­های رودخانه­ای احاطه شده است. به طور کلی از لحاظ طبیعی شهر سنندج و اراضی پیرامون شامل مناطق ذیل می­گردد؛
الف) منطقه شمالی شهر سنندج که در قسمت جنوبی سد قشلاق واقع شده است. این منطقه دارای تپه­های کم ارتفاع تیره رنگ با قلل مدور بوده که عموما بر روی شیت­ها و مواد دگرگونی واقع شده شده است و شیب آن بین ۲۵ تا ۴۰ درصد بوده و ارتفاع آن بین ۱۲۰۰ تا ۱۵۰۰ متر است. منطقه مذکور دارای خاک­های کم عمق سنگلاخی و سنگریزه­دار بر روی شیت می­باشد. همچنین در برخی مناطق آن رخنمون سنگی مشاهده می­ شود و گیاهان استپی منطقه دارای پوشش پراکنده­ای بوده و چرای دام در آنها به ندرت صورت می­گیرد.
ب) منطقه غرب شهر سنندج که شامل فلات­ها و تراس­های فوقانی با پستی و بلندی متوسط تا زیاد می باشد. شیب کلی این منطقه ۴ تا ۸ درصد است و از نظر خاک شناسی دارای خاک نیمه عمیق با بافت سنگین بر روی سنگریزه و مواد آهکی می­باشد و پوشش گیاهی آن عموما دیم­کاری و غلات در بعضی قسمت ­ها چراگاه فصلی است.
ج) منطقه شمال شرق، شرق و جنوب شرق شهر سنندج که بستر رودخانه قشلاق از این منطقه می­گذرد دارای دشت­های دامنه­ای نسبتاَ مسطح و تراس­های رودخانه­ای بوده و شیب آن بین ۰/۵ تا ۲ درصد است و دارای خاک­های عمیق با بافت سنگین تا خیلی سنگین بوده و بدون سنگریزه می­باشد که زراعت آبی نباتات و درختکاری در این منطقه دیده می­ شود. لازم به ذکر است که روستای نایسر در این منطقه قرار گرفته است.
د) منطقه جنوبی شهر سنندج که بعد از فرودگاه قرار دارد دارای واریزه­های بادبزنی شکل سنگریزه دار با شیب متوسط بین ۳ تا ۸ درصد است و از نظر خاک شناسی دارای خاک کم عمق سنگریزه­دار می­باشد. لازم به ذکر است که روستای حسن آباد در این منطقه قرار گرفته است.
۴-۵-۱. وضعیت زمین شناسی
قدیمی­ترین رسوبات در این ناحیه را رسوبات پرمین تشکیل می­دهد و از سنگ­های کربناته- دولومیت، آهک، دولومیت­های چرت­دار که همراه با شیت­های کمی دگرگون شده ­اند، تشکیل یافته­اند. در لایه بندی این سری و به صورت بین لایه­ای و لکانتیک­های تیره رنگ نیز یافت می­ شود. از نظر کلی شباهت زیادی مابین سری پرمین این ناحیه و ایران مرکزی مشهود است. رخنمون­های دوران دوم و رسوبات این چرخه به وسعت زیاد منطقه را پوشانده و تقسیم بندی­های زیادی را شامل می­گردد. رخنمون­های این دوره از رخساره شیلی، شیت­های بسیار کم دگرگونه که گه گاه درجه دگرگونی آنها بالاتر رفته همراه با کانی­های ثانوی ناشی از دگرگونی است. کوارتزیت، ماسه سنگ و سنگ­های کربناته- آهک، دولومیت، آهک­های مارنی، عموما دگرگون شده و تبدیل به مرمریت و سنگ­های آهکی شده ­اند.
۴-۵-۲. لرزه خیزی
از نظر کلی توزیع زمین لرزه­ها در استان کردستان کمتر از نواحی مجاور در آذربایجان غربی و شمال کرمانشاه است و عموم لرزه­ها بر ساختارهای مشخص منطبق می­گردند. به طور کلی زمین لرزه­های حادث در این منطقه را به دو زمین ساخت عمومی می­توانیم نسبت دهیم:
الف- لرزه­های مرتبط با خط راندگی زاگرس: این خط که حد مرزی ایران مرکزی و چین خوردگی زاگرس است محلی می­باشد که صفحه عربستان با خرده قاره ایران به یکدیگر متصل شده ­اند و تقریباَ عمده زمین لرزه­ها منطبق با این خط می­باشند.
ب- زمین ساخت­های غیر اختصاصی واقع در زون ساختمانی سنندج- سیرجان: زمین لرزه­های متوسط تا کمی قوی را که در شرق خط راندگی زاگرس به وقوع می­پیوندند، می­توان مرتبط با این زمین ساخت­ها دانست.
گسل­های اصلی منطقه که در غرب سنندج و مریوان واقع شده ­اند عبارتند از: گسل مروارید،گسل اصلی سنندج – سیرجان و گسل­های نا مشخص دیگری که در اطراف سنندج و غرب مریوان وجود دارد.
۴-۵-۳. ژئومورفولوژی
ناهمواری­های شهرستان سنندج همراه با ناهمواری­های شهرستان­های قروه و بیجار با مشخصات ویژه­ای از مناطق مجاور خود به خوبی متمایز شده ­اند.
به استثنای کوه­های اطراف سنندج در بقیه نقاط دشت­های وسیع به چشم می­خورد. این دشت­ها غالبا به وسیله شبکه نسبتاَ متراکمی از آبراهه­ ها بریده شده ­اند. در نتیجه دشت­های مواج با طول موج­های بزرگ از مشخصات عمومی دشت­های ناحیه به شمار می­آیند. مرتفع­ترین این دشت­ها، دشت هوتو در شمال سنندج است که ارتفاع آن به ۲۲۰۰ متر می­رسد. شعبات رودخانه قزل اوزن با شبکه ­های گسترده خود آب­های سطحی شمال شهرستان سنندج را به سمت دریای خزر زهکشی می­ کند. چهره دیگر ناهمواری­ها در این منطقه گنبدهای تاقدیسی با چاله­های ناودیسی مجاور می­باشد که ناودیس متقارن صلوات آباد نمونه بارز آن به شمار می­رود. عوارض چین خورده عمدتاَ از رسوب­های الیگو- میوسن و همچنین نهشته­های نئوژن تشکیل شده ­اند در قلمرو رسوب­های سست نئوژن تاقدیس­ها به صورت گنبد­های کم ارتفاع پهلو به پهلو با دامنه­های ملایم و یک نواخت درآمده­اند. هر جا طبقات سخت آهک الیگوسن بین رسوب­های سست ظاهر شده ­اند در شکل ناهمواری اثر گذاشته و به صورت صخره­های عریان قلل کوه­ها را ساخته­اند. فلات­های بازالتی منطقه از ساخت­های فعالیت­های آتشفشانی منطقه محسوب می­شوند. این فلات­ها وسعت­های قابل ملاحظه­ای را می­پوشانند. پس از تشکیل گدازه­های بازالتی، عمل فرسایش آب­های جاری، سنگ­های سست مجاور را از بین برده و در نتیجه بازالت­ها به علت مقاومت بیشتر به صورت فلات­های وسیع و یا کم عرض با سطح هموار و جدار بریده نقش موثری در منظر زمین پیدا کرده ­اند.
۴-۵-۴. ویژگی­های اقلیمی
شهرستان سنندج در مسیر بادهای غربی واقع شده است و در فصل زمستان بیشتر سیکلون­ها و امواج کوتاه بادهای غربی از این ناحیه عبور می­ کنند و با همراهی ماهیت کوهستانی منطقه سبب ریزش باران­های زیاد به خصوص برف­های سنگین می­شوند. نقش ارتفاعات شهرستان در دوره گرم سال زیاد محسوس نیست اما در فصل زمستان با یورش هوای سرد سیبری و به علت کوهستانی بودن منطقه علاوه بر بارندگی زیاد موجب کاهش شدید دما در این منطقه می­ شود.

Audit-change
LevMAT
PERVAS
YEAR

همان­طور که در جدول ضرایب مدل (Coefficients) مشاهده می­ شود:
- سطح معناداری (sig) متغیر کیفیت سود بر اساس مدل دی­چو (DDEQ) به عنوان متغیر مستقل تحقیق ۰۱۵/۰ و مقدار آماره t- استیودنت آن ۴۳۸/۲- می­باشد و این بدان معناست که تاثیر متغیر کیفیت سود بر اساس مدل دی­چو و دی­شف بر متغیر وابسته تحقیق (بازده اضافی سهام) معنادار بوده است. با توجه به اینکه مقدار آماره t این متغیر مقداری منفی است و از آن­جایی که بین دو متغیر رابطه معنادار مشهود می­باشد، لذا در سطح اطمینان ۹۵% می­توان گفت کیفیت سود تاثیر منفی و بااهمیتی بر متغیر وابسته داشته و با افزایش کیفیت سود بر میزان میزان بازده اضافی سهام شرکت (CAR) افزوده می­ شود.
به عبارت دیگر این نتیجه بیانگر آن است که واکنش سرمایه ­گذاران به گزارشات مالی تعدیلی در شرکت­های با کیفیت سود بالاتر، یک واکنش مثبت­ می­باشد و در صورتی که گزارشات تعدیل شده حاوی اخبار بد (منفی) باشد، واکنش منفی سرمایه ­گذاران به این گزارشات، شدت کمتری خواهد داشت.
- مقدار آماره t- استیودنت کیفیت سود بر اساس مدل اسلوان (EQ) به عنوان متغیر مستقل تحقیق ۴۵۹/۰- و سطح معناداری (sig) آن برابر با ۶۴۷/۰ می­باشد که با توجه به بزرگ­تر بودن سطح معناداری این متغیر از میزان خطای قابل تحمل (۵%) می­توان گفت که تاثیر متغیر کیفیت سود بر اساس مدل اسلوان بر متغیر وابسته تحقیق (بازده اضافی سهام) معنادار نبوده است. با توجه به اینکه مقدار آماره t این متغیر مقداری منفی است، لذا در مجموع می­توان گفت کیفیت سود تاثیر منفی و البته بی­اهمیتی بر متغیر وابسته داشته است.
همان­طور که مشاهده شد، کیفیت سود اندازه ­گیری شده بر اساس مدل دی­چو و دی­شف تاثیر معنادار و قابل ملاحظه­ای بر واکنش سرمایه ­گذاران به گزارشات مالی تعدیلی داشته است، به عبارت دیگر کیفیت سود اندازه ­گیری شده بر اساس مدل دی­چو و دی­شف (DDEQ) در پیش ­بینی واکنش بازار به گزارشات مالی تعدیلی مناسب و مفید بوده است و این در حالی است که کیفیت سود اندازه ­گیری شده بر اساس مدل اسلوان تاثیر معناداری بر واکنش سرمایه ­گذاران به گزارشات مالی تعدیلی نداشته است و به عبارتی این مدل توانایی پیش ­بینی واکنش بازار را نداشته است.
“مطابق آنچه در بالا ذکر شد، فرضیه دوم تحقیق مبنی بر اینکه؛ کیفیت سود اندازه ­گیری شده با بهره گرفتن از الگوی اسلوان (۱۹۹۶)، از کیفیت سود اندازه ­گیری شده با بهره گرفتن از شاخص اقلام تعهدی بر اساس مدل دی چو و دی شف (۲۰۰۲) در پیش ­بینی واکنش بازار مفیدتر است، در سطح اطمینان ۹۵% رد می­ شود".
سایر نتایج بدست آمده از مدل تحقیق به شرح زیر است:
- مقدار آماره t و سطح معناداری متغیر تفاوت سود گزارش شده و سود تعدیل شده (MAT) به ترتیب برابر با ۰۸۱/۸ و ۰۵۹/۰ می­باشد که این بیانگر تاثیر مثبت و معنادار این متغیر بر بازده اضافی سهام شرکت است. این نتیجه بدست آمده نشان می­دهد شرکت­هایی که سود گزارش شده اولیه آن­ها بیشتر از سود تعدیل شده می­باشد، بازده اضافی بالاتری را کسب نموده ­اند.
- با توجه به اینکه مقدار آماره t و سطح معناداری متغیر بازده سهام در ۱۲۰ روز گذشته (Prior_Ret) به ترتیب برابر با ۵۱۹/۱۶ و ۰۰۰/۰ می­باشد، لذا می­توان گفت که این متغیر تاثیر مثبت و معناداری بر متغیر وابسته تحقیق یعنی بازده اضافی سهام شرکت داشته است. این نتیجه بیانگر آن است که بازده اضافی دوره پس از تعدیل، بطور قابل توجهی از بازده ۱۲۰ روز گذشته تبعیت می­ کند.
- مقدار آماره t و سطح معناداری متغیر CORE که نشان دهنده تاثیر نوع حساب­های اصلی بر بازده اضافی سهام می­باشد به ترتیب برابر با ۸۳۲/۳ و ۰۰۰/۰ است که این امر نشان دهنده تاثیر مثبت و با اهمیت این متغیر بر بازده اضافی سهام شرکت است. مقدار آماره t و سطح معناداری متغیر منشأ گزارشات تعدیلی (Attrib) به ترتیب برابر با ۷۰۴/۱- و ۰۸۹/۰ می­باشد که این امر نشان دهنده تاثیر منفی و بی­اهمیت این متغیر بر بازده اضافی سهام شرکت است.
- تغییرات حسابرس در دوره تعدیل گزارشات مالی (Audit_Change) تاثیر مثبت و البته بی­اهمیتی بر بازده اضافی سهام داشته است (با توجه به اینکه مقدار آماره t و سطح معناداری این متغیر به ترتیب برابر با ۴۳۹/۱ و ۱۵۱/۰ می­باشد). این نتیجه نشان دهنده آن است که تغییرات حسابرس عامل تاثیرگذاری در واکنش سرمایه­گذران به گزارشات تعدیلی نیست.
- متغیر اثرات متقابل بدهی و تفاوت سود تعدیل شده و مقابل تعدیل (LEVMAT) بر بازده اضافی سهام تاثیر منفی و قابل توجهی داشته است.
- با توجه به مقادیر آماره t و سطح معناداری متغیر تعداد گروه حساب­های اصلی که در تعدیل تحت تاثیر قرار گرفته است (PERVAS) می­توان گفت این متغیر تاثیر منفی و بی­اهمیتی بر متغیر وابسته داشته است. به عبارت دیگر نتیجه بدست آمده نشان می­دهد که هر چه تعداد حساب­های تحت تاثیر تعدیل بیشتر باشد، شرکت بازده اضافی کمتری را تجربه می­ کند. همچنین دیگر نتایج بدست آمده نشان می­دهد که متغیر اصرار بر تعدیل گزارش (YEAR) تاثیر با اهمیتی بر واکنش سرمایه ­گذاران به گزارشات تعدیلی نداشته است.
- نتایج آزمون هم­خطی نشان می­دهد که مقادیر آماره VIF در تمام متغیرهای مدل، نزدیک به یک بوده که این امر حکایت از عدم وجود هم­خطی بین متغیرهای مستقل تحقیق دارد (مقادیر کمتر از ۱۰ نشان دهنده عدم وجود احتمال هم­خطی بین متغیرهای تحقیق است). بنابراین یکی دیگر از پیش فرض­های رگرسیون نیز بدین شکل مورد تایید قرار می­گیرد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۴-۵- خلاصه فصل
در این فصل با کمک از روش­های آماری بیان شده در فصل سوم و با بهره گرفتن از داده ­های آماری جمع­آوری شده به تجزیه و تحلیل اطلاعات به کمک نرم­افزار Spss پرداختیم. نتایج آماری به تشریح بیان گردید و خلاصه اطلاعات ارائه شده در ابتدای فصل بعد به منظور تحلیل و نتیجه ­گیری ارائه خواهد شد.
فصل پنجم
خلاصه، نتیجه گیری
و پیشنهادها
۵-۱- مقدمه
هدف اصلی این پژوهش، بررسی تاثیر کیفیت سود بر واکنش سرمایه ­گذاران به گزارشات مالی تعدیلی شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می­باشد. به همین جهت، این پژوهش در پی پاسخ به این سوال بوده است که آیا کیفیت سود بر واکنش سرمایه ­گذاران به گزارشات مالی تعدیلی شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تاثیرگذار است؟
با توجه به این پرسش از دو فرضیه برای پاسخ به آن استفاده شد که به شرح زیر مطرح می­شوند:
* فرضیه اول: شرکت­هایی که کیفیت سود پایین­تری دارند در مقایسه با شرکت­های با کیفیت سود بالاتر، واکنش ضعیف­تری در خصوص گزارش تعدیلی از بازار دریافت خواهند کرد.
* فرضیه دوم: کیفیت سود اندازه ­گیری شده با بهره گرفتن از الگوی اسلوان (۱۹۹۶)، از کیفیت سود اندازه ­گیری شده با بهره گرفتن از شاخص اقلام تعهدی بر اساس مدل دی چو و دی شف (۲۰۰۲) در پیش ­بینی واکنش بازار مفیدتر است.
به منظور بررسی فرضیه ­های تحقیق، از مدل­های اشاره شده در فصل سوم استفاده شد. به منظور آزمون فرضیه ­های تحقیق، داده ­های گردآوری شده برای دوره زمانی ۸ ساله ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۰ به کمک نرم افزارهای Spss.19 و Excel مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در این فصل نتایج حاصل از آزمون فرضیه تحقیق و تجزیه و تحلیل آن به همراه پیشنهادهایی برای تحقیقات بیشتر در این زمینه ارائه می­گردد.
۵-۲- خلاصه نتایج آزمون فرضیه ­های تحقیق
۵-۲-۱- خلاصه نتایج آزمون فرضیه اول تحقیق
فرضیه اول تحقیق: شرکت­هایی که کیفیت سود پایین­تری دارند در مقایسه با شرکت­های با کیفیت سود بالاتر، واکنش ضعیف­تری در خصوص گزارش تعدیلی از بازار دریافت خواهند کرد.
مدل مورد استفاده به صورت زیر است:

برای سنجش کیفیت سود از دو الگوی دی­چو و دی­شف (DDEQ) و الگوی اسلوان (EQ) استفاده شده است. لذا مدل تحقیق یک­بار با بهره گرفتن از الگوی دی­چو و دی­شف و یک­بار نیز با بهره گرفتن از الگوی اسلوان مورد بررسی قرار خواهد گرفت خلاصه نتایج حاصل از مدل فوق به شرح زیر ایراد می­گردد:
۵-۲-۱-۱- نتایج فرضیه اول بر اساس مدل کیفیت سود دی­چو و دی­شف
خلاصه نتایج به شرح ذیل می­باشد:

• بر اساس آماره F و سطح معناداری آن، مدل معنی‌داری وجود دارد و می­توان فرضیه تحقیق را با بهره گرفتن از مدل رگرسیونی فوق مورد بررسی و آزمون قرار داد.

• میزان ضریب تعیین یا  مدل تقریباً ۴۱% است و این نشان دهنده این است که ۴۱ درصد تغییرات به عنوان متغیر وابسته تحت تاثیر متغیرهای مستقل تحقیق، قرار دارد.

• کیفیت سود بر اساس مدل دی­چو تاثیر معنادار و قابل توجهی بر واکنش سرمایه ­گذاران (بازده اضافی سهام) به گزارشات تعدیلی داشته است.

• بین کیفیت سود و بازده اضافی سهام رابطه منفی و معناداری وجود دارد.

فهــرســــــــــــت شکلها
شماره شکل عنوان صفحه
شکل ( ۱ – ۱ ) شماتیک واحد نمک زدایی یک مرحله ای ۸
شکل ( ۱ – ۲ ) شماتیک واحد نمک زدایی دو مرحله ای ۸
شکل ( ۱ – ۳ ) شماتیک یک نمک زدا ۱۱
شکل ( ۱ – ۴ ) شکل واقعی یک نمک زدا ۱۱
شکل ( ۱ – ۵ ) شماتیک یک برج تقطیر اتمسفری ۱۴
شکل ( ۱ – ۶ ) برج تقطیر اتمسفری نفت خام ۱۵
شکل ( ۱ – ۷ ) واحد تقطیر در خلأ نفت خام ۱۶
شکل ( ۲ – ۱ ) برج تقطیر اتمسفری نفت خام ۲۲
شکل ( ۲ – ۲ ) نحوه توالی برجها در روش تقطیر غیر مستقیم ۲۳
شکل ( ۲ – ۳ ) نحوه توالی برجها در روش تقطیر مستقیم ۲۴
شکل ( ۲ – ۴ ) شمای یک واحد تقطیر پیشرفته ( پالایشگاه میدر آلمان) ۲۶
شکل ( ۴ – ۱ ) نمودار جریان خوراک و فرآورده های مختلف در واحدتقطیر ۸۵
پالایشگاه آبادان در ظرفیت ۱۳۰۰۰۰ بشکه در روز ۴۱
شکل ( ۴ – ۲ ) مسیر پیش گرمایش نفت خام ۴۴
شکل ( ۴ – ۳ ) ظرف پیش تبخیر آنی و موقعیت قرار گرفتن آن در مسیر
پیش گرمایش نفت خام ۵۴
شکل ( ۵ – ۱ ) محیط اصلی شبیه سازی ( Main Case ) 64
شکل ( ۵ – ۲ ) بخش پیش گرمایش نفت خام ۶۵
شکل ( ۵ – ۳ ) کوره و برج تقطیر اتمسفری ۶۶
شکل ( ۵ – ۴ ) محیط فرعی برج تقطیر اتمسفری ۶۷
شکل ( ۵ – ۵ ) بخش خنک نمودن محصولات خروجی از برج تقطیر اتمسفری ۶۸
شکل ( ۵ – ۶ ) بخش تقطیر نفتا ۶۹
شکل ( ۵ – ۷ ) محیط اصلی شبیه سازی ( Main Case ) 81
شکل ( ۵ – ۸ ) بخش پیش گرمایش نفت خام ۸۲
شکل ( ۵ – ۹ ) کوره و برج تقطیر اتمسفری ۸۳
شکل ( ۶ – ۱ ) محیط اصلی شبیه سازی- پس از نصب Prefractionator 97
شکل ( ۶ – ۲ ) شبکه مبدّلهای حرارتی پیش گرمکن نفت خام در وضعیّت جدید ۹۸
شکل ( ۶ – ۳ ) برج تقطیر اتمسفری کوره و برج پیش تفکیک جدید ۹۹
مقدمه
هنگامی که یک شرکت پالایشی تصمیم به افزایش ظرفیت می گیرد طبیعتاً اولین واحدی که باید مورد ارزیابی قرار گیرد واحد تقطیر یا اصطلاحاً ( Topping Unit ) می باشد . سعی در برداشتن گلوگاهها از امـکانات و قابلیت‌های موجــود کــه غالباً Retrofit Design گفته می شود ، کم هزینه ترین و سریعترین راه جهت دستیابی به ظرفیتهای تولید بالاتر با قبـــول کمــتریـن ریسک می باشد.
بالا رفتن قیمت محصولات نفتی و به تبع آن هزینه های انرژی که به علت تحولات سیاسی و بین المللی صورت گرفته است باعث شد تا کشورهای صنعتی که بزرگترین مصرف کنندگان انرژی در جهان هستند تلاشهای بسیاری را به منظور بهینه سازی صنایع نفتی و پتروشیمیایی که بزرگترین و پر مصرف ترین صنایع از لحاظ مصرف انرژی می باشند ، انجام دهند . نتیجه این تلاشها عمدتاً به دو صورت زیر بیان می گردد :

1. 1. کاهش مصرف انرژی به روش استفاده بهینه از انرژیهای موجود در واحد صنعتی مورد بحث

1. 1. تجدید نظر در طراحی و ساختار واحدهای نفتی و پتروشیمی

معمولاً در روش اول نیازبه انجام تغییرات اساسی در ساختار واحد نمی باشد لذا هزینه های انجام شده کمینه خواهد بود . در حالیکه در روش دوم غالباً نیاز به انجام یک سری تغییرات جهت دستیابی به هدف مورد نظر می باشد .
در این بحث ابتدا مروری بر تئوری موجود در تقطیر معمولی خواهیم داشت. آنگاه به شرح تقطیر پیشرفته (Progressive distillation) و روش های ممکن جهت اِعمال و به کارگیری آن (در واحد تقطیر ۱۰۰ پالایشگاه آبادان) خواهیم پرداخت. سپس با انجام شبیه سازی شرایط مختلف فرایندی و میزان مصرف انرژی را در دو حالت تقطیر معمولی و پیشرفته مقایسه خواهیم کرد. همچنین توضیح مختصری در رابطه با شبیه سازی و نحوه انجام آن برای واحد مورد بحث داده خواهد شد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

فصل اول
تقطیر نفت خام
۱- ۱ ) تقطیر نفت خام
دستگاه های تقطیر نفت خام ، نخستین واحدهای فرآورش عمده در پالایشگاه هستند . این دستگاه ها برای تفکیک نفت خام به روش تقطیر به اجزایی بر حسب نقطه جوششان به کار گرفته می شوند ، بدین ترتیب که منابع خوراک هر یک از واحـدهای فــرآورش بعـدی با توجه به مشخصه های مورد نیازشان تهیه می شوند . به منظور دستیابی به بازدهی های بالاتر و هزینه های پایینتر ، تفکیک نفت خام در دو مرحله صورت می گیرد :

• • مرحله اول تفکیک جزء به جزء همه نفت خام در فشار جو

• • مرحله دوم ارسال باقیمانده دیر جوش مرحله اول به دستگاه تفکیک دیگری که تحت خلأ شدید عمل می کند .

از دستگاه تقطیر در خلأ ، برای جداسازی قسمت سنگینتر نفت خام به اجزاء مختلف استفاده می شود ، زیرا دمای بالایی که برای تبخیر این قسمت سنگین در فشار جو لازم است موجب کراکینگ گرمایی آن می شود که خود موجب ضایعات ناشی از تولید گاز خشک ، و همچنین تغییر رنگ محصول و قشر بستن تجهیزات براثر تولید کک می شود .
نقاط برش بخشهای نوعی و گستره های جوش بخشهای حاصل از دستگاه های تقطیر در فشار اتمسفری و تقطیر در خلأ در جداول ( ۱ – ۱ ) و ( ۱ – ۲ ) ارائه شده اند .

نحوه نمایش جواب مسئله در الگوریتم شبیه سازی تبرید پیشنهادی مشابه ساختار جوابی است که برای الگوریتم ژنتیک ارائه شد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

ساختار همسایگی
پس از تولید جواب اولیه شدنی که به صورت کاملاً تصادفی ایجاد می شود، باید در فضای شدنی مسئله اقدام به تولید جواب های همسایه نمود. در الگوریتم شبیه سازی تبرید، مکانیزم تولید همسایگی از اهمیت زیادی برخوردار است. طبق برخی نتایج همگرایی اولیه، همسایگی ها باید یکنواخت و متقارن باشند. بنابراین همه جواب ها تعداد یکسانی همسایه دارند و اگر جواب  همسایه جواب  باشد، جواب  نیز همسایه جواب  است. اما بعدها تحقیقات نشان داد که شرط ضعیف تری برای اثبات همگرایی کافی است و تنها لازم است هر جواب از جواب دیگری قابل دسترسی باشد. به علاوه، به منظور استفاده مؤثرتر از زمان محاسباتی لازم است که ساختار همسایگی به گونه ای انتخاب شود که تا حد ممکن سریع و کارآمد باشد. در این مساله نحوه ایجاد ساختار همسایگی بدین صورت است که یک ماتریس تصادفی با ابعاد ماتریس انتقال تولیدکننگان به توزیع کنندگان ایجاد میکنیم که درایه های آن اعداد تصادفی با توزیع نرمال ) N( 0, 0.01 پیروی میکنند.
روند کلی الگوریتم
الگوریتم شبیه سازی تبرید با یک دمای اولیه بالا شروع می کند و به طور تصادفی جواب اولیه  را انتخاب می نماید. مقدار اولیه  به عنوان یک پارامتر کنترلی دما عمل می کند. سپس جواب جدید  در همسایگی جواب موجود  در هر تکرار تولید می شود. در مسئله کمینه سازی در دست، اگر مقدار تابع هدف جواب جدید،  ، کمتر یا مساوی مقدار تابع هدف جواب موجود،  ، باشد، جواب جدید پذیرفته می شود. در غیر این صورت، الگوریتم از شاخص پذیرش متروپلیس به منظور تعیین احتمال پذیرش جواب جدید استفاده می نماید [۹۳]. این احتمال مطابق رابطه زیر محاسبه می گردد:
۲۲ – ۳  Probability =
اگر این احتمال از یک عدد تصادفی یکنواخت بین (۱ و ۰) بیشتر باشد جواب نامناسب هم پذیرفته می شود و این امر سبب می گردد که الگوریتم از نقاط بهینه محلی عبور نماید. پس از رسیدن به حداکثر تعداد تکرارها در هر دما، با بهره گرفتن از رابطه قبل دما کاهش می یابد و این فرایند تار سیدن به معیار توقف تکرار می شود.
شرط توقف
الگوریتم شبیه سازی تبرید می تواند با رسیدن به حالت انجماد متوقف شود. در این حالت، جواب های به دست آمده در هر دما، با تغییرات بیشتر دما بهبود چندانی پیدا نمی کنند. به منظور تعیین حالت انجماد باید تعدادی تغییر دمای اضافی صورت گیرد که مستلزم صرف زمان اضافی است و زمان اجرای الگوریتم را افزایش خواهد داد. رسیدن به یک دمای نهایی از پیش تعیین شده یا رسیدن به حد مطلوبی از جواب نیز می توان به عنوان شرط توقف الگوریتم در نظر گرفته شود. در این تحقیق، معیار توقف، رسیدن به یک دمای نهایی از پیش تعیین شده است. شبه کد الگوریتم شبیه‌سازی تبرید در شکل زیر نشان داده شده است.
شکل ۳-۲۳ شبه کد الگوریتم شبیه سازی تبرید [۱۰]
۳-۶-۳-۱۴٫ معیار توقف^[۹۹] :
تکنیک استانداردی برای شرایط توقف الگوریتمهای بهینه سازی چند هدفه وجود ندارد.در این پژوهش وقتی الگوریتم متوقف میشود که به ماکزیمم تکرار^[۱۰۰] یا همان تعداد نسل از پیش تعریف شده است.
۳-۶-۳-۱۵٫عملیات بایگانی :
روش کار بدین صورت است که تمام جواب های ایجاد شده روی لبه اول را بایگانی میکنیم . بنابراین پس از اتمام تکرار های الگوریتم یک بایگانی از تمام جواب های روی لبه اول هر تکرار داریم . در نهایت جواب های موجود در قسمت بایگانی را لبه بندی میکنیم و لبه اول این آرشیو به عنوان جواب نهایی انتخاب میشود.
۳-۷ . روش های اندازه گیری عملکرد الگوریتم های چند هدفه:
یکی از مشکلات که در حل مسائل چندهدفه وجود دارد چگونگی ارزیابی کیفیت حل‌‌های نهایی است که بدلیل تناقض اهداف بکار رفته گاهاً امری پیچیده خواهد بود. به این منظور و در اوایل دهه ۹۰ میلادی از روش‌های دیداری (مشاهده‌ای) برای مقایسه مجموعه‌‌های پارتو استفاده می‌کردند. بدیهی است این روش‌ها دارای دو مشکل اساسی بودند، اولاً اینکه ما در مقایسات علمی نیازمند مبنایی قابل اندازه‌گیری و کمّی بودیم و صرف اظهار نظر کیفی اشخاص نمی‌توانست محکی مناسب در اندازه‌گیری کارایی الگوریتم‌ها باشد. ثانیاً مشکل اساسی دیگر این روش‌ها در مقایسه مجموعه‌‌های پارتو این بود که فقط برای حداکثر مسأله ۳ هدفه کاربرد داشتند. به این دلیل که امکان ترسیم فضای بیشتر از سه بعد در جهت مقایسه مجموعه جواب‌ها وجود نداشت. تمام این مشکلات باعث شد تا پژوهشگران به فکر بیافتند تا روش‌های منطقی، جامع و مناسب را به این منظور ارائه نمایند.
همانطور که قبلاً گفته شد در مسائل تک هدفه، در پایان اجرای الگوریتم‌ها حلی را با توجه به نوع هدف (ماکزیمم یا مینیمم) به عنوان بهترین حل انتخاب می‌شود و در این حالی است که در مسائل چندهدفه در پایان‌ حل، مجموعه‌ای از جواب‌ها ایجاد می‌شوند که بایستی با توجه به این مجموعه از حلها راجع به عملکرد الگوریتم اظهارنظر شود. این روشها از این جهت مهم هستند که به پژوهشگر کمک می‌کنند تا عملکرد الگوریتم‌‌های مورد بررسی را با روشی کمّی ارزیابی و انحرافات الگوریتم را مدیریت نمایند.
در این مطالعه از پنج معیار عملکردی که در ادامه توضیح داده خواهد شد استفاده شده است تا در فصل نتایج آماری از آنها در جهت مقایسه الگوریتم‌های تکاملی چند هدفه استفاده شود.
تعداد حل های غیر مغلوب (N)
تعداد حل های غیر مغلوب به عنوان یک معیار عملکردی جهت سنجش کارایی الگوریتم ها نشان دهنده تعداد آلترناتیو هایی است که می توان برای انتخاب به تصمیم گیرنده ارائه نمود. در واقع هرچه تعداد این حل ها بیشتر باشد، عملکرد الگوریتم بهتر است.
فاصله از نقطه ایده‌آل^[۱۰۱] (MID)
این معیار سنجشی از نزدیکی جواب های پارتو به نقطه ایده آل (۰و۰) ارائه می کند. هرچه مقدار این فاصله کمتر باشد کیفیت جواب ها بهتر خواهد بود. با توجه به مطالب گفته شده نحوه محاسبه عملکرد مجموعه جواب‌های پارتو بصورت رابطه زیر خواهد بود.
(۳-۲۳)
در این رابطه که n تعداد جواب های غیر مغلوب بدست آمده است و c_i فاصله اقلیدسی بین هر عضو از مجموعه از مبداء مختصات بوده که از رابطه  بدست می‌آید. در این رابطه منظور از f_ki مقدار k امین تابع هدف در بردار جواب پارتو i ام است. بدیهی است که برای مجموعه‌‌های مورد مقایسه هر چقدر که این مقدار کوچکتر باشد مطلوبیت آن مجموعه بیشتر خواهد بود.
گستردگی جواب های غیر مغلوب^[۱۰۲] (SNS)
هرچه مقدار این معیار بزرگتر باشد، جواب های بدست آمده از پراکندگی بیشتری برخوردارند. این معیار از رابطه زیر بدست می آید:
(۳-۲۴)
معیار پراکندگی^[۱۰۳] (D)
این معیار نیز همانند SNS پراکندگی جواب های غیر مغلوب نهایی را به صورت زیر محاسبه می کند:
(۳-۲۵)
منطقه زیر پوشش دو مجموعه ^[۱۰۴] (SC)
معیار منطقه زیر پوشش دو مجموعه (SC) منطقه زیر پوشش دو مجموعه را مقایسه می‌کند و خروجی آن نشان‌‌دهنده درصد حلهایی از یک مجموعه پارتو است که بر حل‌های مجموعه دیگر غالب است. مقدار این معیار از رابطه زیر بدست می‌آید.
(۳-۲۶)
که در اِین رابطه دو مجموعه از بردار‌های متغیر تصمیم متعلق به فضای مسأله با  و  نمایش داده شده است. در این رابطه اگر SC=1 شود به این مفهوم است که  بر  غالب است و تمام حل های بدست آمده  مغلوب جواب های  می شوند.
امّا بحث مهمّی که در اینجا وجود دارد این است که کدام روش اندازه‌گیری روش مناسب‌تری است و برای پاسخ به این سوأل ابتدا بایستی مشخص شود که از نظر تصمیم‌گیرنده چه ملاکهایی در مقایسه الگوریتم‌ها مهمتر بوده و ثانیاً نقاط قوت و ضعف هر روش ارزیابی چیست تا بتوان در جای مناسب از آن استفاده نمود. به عنوان مثال اگر هدف تصمیم‌گیرنده داشتن تعداد حل‌های بیشتر در مجموعه پارتو باشد معیار‌‌های تعداد نقاط پارتو روش مناسب‌تری نسبت به سایر روشها است. امّا اگر هدف تصمیم‌گیرنده بهتر بودن هر یک از حل‌های در پارتو نسبت به الگوریتم‌‌های دیگر باشد روش منطقه زیر پوشش دو مجموعه مناسب‌تر بنظر می‌رسد زیرا هر حل از یک الگوریتم با حل‌های الگوریتم‌‌های دیگر نظیر به نظیر مقایسه می‌شود. اگر هدف تصمیم‌گیرنده داشتن حلهایی در پارتو با تمرکز بیشتر و نزدیک‌تر به نقطه مبدأ باشد روش پیشنهادی فاصله از نقطه ایده‌آل مناسب‌تر است و در نهایت اگر هدف تصمیم گیرنده تنها رسیدن به جواب هایی با پراکندگی بالا باشد، استفاده از دو معیار SNS و D پیشنهاد می شود.
پس همچنان که می‌بینیم نتایجی که هر یک از این روشها بدست می‌آید لزوماً یکسان نبوده و نتایج بر اساس مفاهیم خاص هر روش بدست آمده و صرفا تک بعدی به مقایسه جواب ها می پردازد اما در بین این معیار ها منطقه زیر پوشش دو مجموعه سنجشی جامع از جواب های دو الگوریتم مورد مقایسه ارائه می نماید.
فصل چهارم
محاسبات و یافته های تحقیق
۴-۱ . مقدمه :
بطور کلی برای حل مسایل بهینه سازی دو روش دقیق و فراابتکاری مورد استفاده میگیرد . روش های دقیقی که در حل مسایل مورد استفاده میگیرند مثل روش شاخه و کران ، برنامه ریزی پویا و … و از الگوریتم های فرا ابتکاری نیز میتوان به الگوریتم ژنتیک ، جست و جوی ممنوع ، الگوریتم شبیه سازی تبرید و … اشاره کرد . از انجایی که بسیاری از مسائل بهینه سازی NP-Hard هستند، بنابراین حل به روش های دقیق برای چنین مسایلی در ابعاد بزرگ در یک زمان معقول غیر ممکن بوده و در نتیجه استفاده از روش های فرا ابتکاری در این موارد مناسب می باشد. در حقیقت الگوریتم های فرا ابتکاری برای زمانی که محدودیت زمانی وجود دارد و استفاده از روش های حل دقیق میسر نباشد و یا پیچیدگی مسائل بهینه سازی زیاد باشد، مناسب هستند.
مدل ارائه شده در ابعاد کوچک و بزرگ حل و مورد بررسی قرار گرفت .برای حل مساله در ابعاد کوچک از روش دقیق محدودیت اپسیلون استفاده شد . ۸ مساله کوچک با پارامتر های مختلف توسط این روش حل ومورد بررسی قرار گرفت .برای مسایل با ابعاد بزرگ از الگوریتم فراابتکاری NSGA II استفاده و برای پیدا کردن همسایگی جواب ها و جلو گیری از مواجه با بهینه محلی از الگوریتم شبیه سازی تبرید استفاده شد . برای اطمینان از کارایی الگوریتم NSGA II مسایل کوچک حل شده با روش دقیق نیز با این الگوریتم حل و خروجی های آن با روش دقیق محدودیت اپسیلون مورد مقایسه قرار گرفت .پس از اطمینان از کارایی الگوریتم فراابتکاری ۵ مساله در ابعاد بزرگ که در ادبیات توسط پنگ پنگ[۱۰۰] مورد بررسی قرار گرفته بود با این الگوریتم حل شد که نتایج آن در این بخش مورد بررسی قرار میگیرد .
۴-۲ . نتایج مسایل طراحی شده :
برای حل مدل و تحلیل نتایج از یک نوت بوک با ۴ گیگا بایت حافظه، و پردازشگر dual core استفاده شده است. همچنین مساله با ابعاد کوچک توسط نرم افزار GAMS و برای ابعاد بزرگ مساله در نرم افزار متلب ورژن ۲۰۱۰ کد شده است .
در مسایل آزمایشی طراحی شده جهت تحلیل نتایج سیاست های زیر اتخاذ شده است .
هزینه ثابت احداث تسهیلات تولید کنندگان و توزیع کنندگان به ترتیب از توزیع یکنواخت (۱۸۰۰۰۰,۱۰۰۰۰۰) و (۵۲۰۰۰۰,۱۲۰۰۰۰) پیروی میکند .
حد اکثرعرضه تولید کنندگان و ظرفیت مراکز توزیع به ترتیب از توزیع یکنواخت (۲۰۰۰,۵۰۰) و (۴۰۰۰,۱۵۰۰) پیروی میکند .
تقاضای مشتریان در نقاط مختلف بازار از توزیع یکنواخت (۴۵۰,۲۰۰) پیروی میکند .
درصد اختلال احتمالی تولیدکنندگان و توزیع کنندگان از توزیع یکنواخت (۱,۰) پیروی میکند .
حداکثر بودجه پشتیبان برای تولیدکنندگان و توزیع کنندگان به ترتیب از توزیع یکنواخت (۳۰۰۰,۱۰۰۰) و (۱۵۰۰,۷۵۰۰) پیروی میکند .
هزینه هر واحد زمانی برون سپاری برای تولید کننگان و توزیع کنندگان به ترتیب از توزیع یکنواخت (۱۰,۲۰) و (۱۰,۳۰) پیروی میکند .