۲-۱۵ پیامد آرزوهای طولانی
از آنجا که آرزوهای دراز تاثیر بسیار مخربی بر زندگی معنوی و اخلاقی و حتی مادی انسان ها دارد در روایات اسلامی با تعبیرات گوناگونی از آن نکوهش گردیده و علل منطقی آن نیز بیان گردیده است .امام علی (ع) می فرمایند :اظهار الحرص یورث الفقر.( صدوق ،۱۳۶۲ق)
آرزو های طولانی موجب فقر می شود. -
آرزوی طولانی موجب سو ظن است. ( مجلسی ۱۳۸۷ق،)-
آرزوی طولانی موجب نسیان آخرت است ( همان) -
(همان).آرزوی طولانی موجب همّ و غمی پایان ناپذیر است -
آرزوی طولانی موجب عدم درک امید و نرسیدن به آن می شود . (همان)-
امام علی(ع) می فرمایند:کسانی که آرزو های طولانی دارند رفتار نا پسندی دارند و رفتار آنان با موازین اخلاقی ناسازگار است.(حکمت ۳۶)
امام سجاد (ع) می فرماید: « اى خداوند، بر محمد و خاندان او درود فرست و ما را از آرزوهاى دور و دراز در امان دار و به صدق عمل آرزوهاى ما تنگ، میدان، ساز، آن سان که ما را آرزوى آن نبود که به سر آوریم ساعتى را پس از ساعت دیگر و به پایان بریم روزى را پس از روز دیگر و بپیوندیم نفسى را به نفس دیگر و برداریم گامى را از پى گام دیگر ، اى خداوند، ما را از فریب سراب آرزوها به سلامت دار و از شر و فساد آن ایمنى بخش و روزى مباد که از یاد مرگ غافل باشیم‏.
( صحیفه السجادیه- نیایش چهلم )
۲-۱۶- تبین واژه تمنی
میل به حصول هدفی مطلوب همراه با تقدیر و اندازه‌گیری آن. (راغب اصفهانی، ۱۴۱۲ )
۲-۱۷-تبین واژه طمع
“طمع” در لغت تمایل نفس به چیزى از روى آرزوى شدید و آزمندى است.(راغب اصفهانی ،۱۴۱۲) و در اصطلاح قرآنی توقع داشتن و حریص بودن در اموال و زندگی مردم است.( موسوی همدانی ،۱۳۶۳)
۲-۱۸تفاوت رجاء با آرزو (أمَل ) و طمع
آرزو “امل” گمان داشتن به وقوع چیزی است که حصول آن بعید است، امّا “طمع” گمان داشتن به وقوع چیزی است که حصول آن بعید نیست، و رجاء، حالتی بین أمَل و طمع میباشد. (مصطفوی ،۱۳۶۲)
۲-۱۹ اهمیت امید در اسلام
ازدیدگاه اسلام، امید و آرزو جایگاه رفیعی دارد، تا جایی که در روایات معصومان از امید به عنوان رحمت الهی یاد شده است. پیامبراعظم(ص) می‌فرماید: «الامل رحمه لامتی و لولاالامل ما رضعت والده ولدها و لاغرس غارس شجرها» امید و آرزو، رحمت برای امت من است و اگر امید و آرزو نبود، هیچ مادری فرزندش را شیر نمی‌داد و هیچ باغبانی نهالی نمی‌کاشت، (مجلسی ،۱۳۸۷ق )

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

مادر سمبل عاطفه و مهربانی است، اما آنچه که یک مادر را به مهربانی وا می‌دارد و باران عطوفت او را سرازیر می‌کند، امید است. اگر روزی امید را از وی بگیرند، حتی حاضر نخواهد شد نوزاد دلبندش را شیر دهد. در حدیثی از حضرت مسیح(ع) می‌خوانیم که آن حضرت در جایی نشسته بود و پیرمردی را مشاهده کرد که با کمک بیل و کلنگ به شکافتن زمین مشغول است. حضرت مسیح(ع) به پیشگاه خدا عرضه داشت: خدایا! امید و آرزو را از او بگیر. ناگهان پیرمرد بیل را به کناری انداخت و روی زمین دراز کشید و خوابید. کمی بعد حضرت مسیح(ع) عرضه داشت: بارالها! امید و آرزو را به او برگردان. ناگهان مشاهده کرد، پیرمرد برخاست و دوباره مشغول فعالیت و کار شد. حضرت مسیح(ع) از او سوال کرد که من دو حال مختلف از تو دیدم، یک بار بیل را به کنار افکندی و روی زمین خوابیدی، اما در مرحله دوم برخاستی و مشغول به کار شدی؟ پیرمرد در جواب گفت: در مرتبه اول فکر کردم پیر و ناتوان شده‌ام، چرا این همه به خود زحمت دهم و تلاش کنم؟ بیل را به کنار انداختم و بر زمین خوابیدم، ولی چیزی نگذشت که این فکر به خاطرم خطور کرد از کجا معلوم که سال‌های زیادی زنده نمانم؟ انسان تا زنده است باید برای خود و خانواده‌اش تلاش کند، از این رو برخاستم و بیل را گرفتم و مشغول کار شدم. (مجلسی ،۱۳۸۷ق) بنابراین امید جان مایه حرکت و تلاش انسان است برای دستیابی به انتظارات، آمال ها و آرزوهایی که او در سر می‌پروراند و به طور طبیعی بدون آنها فلسفه ای برای کار و تلاش و حرکت و یا حتی زنده ماندن باقی نمی‌ماند.(باقری ،۱۳۹۲ )
درادیان بزرگ امید را در کنار ایمان به خدا وامور خیریه سه رکن اساسی فضیلت انسانی می دانند امید و محبت در دیدگاه بسیاری از مصلحان ،عصاره نیکی های زندگی اند . در اسلام به عنوان بزرگترین دین این مسله مطرح می شود. در قرآن وروایات اسلامی در هنگام شمردن صفات مومنین آنها را متصف به صفاتی کردهاند از قبیل :توکل ،تسلیم ،رضا ،خوف ورجاء(امید )و… و البته کسی که متصف به این صفات نباشد اهل ایمان نیست . (امام خمینی ،۱۳۸۰)
پشتیبانی معنوی ازبیمارانی که رشته های امید آنها از درمان قطع شده است می تواند امید به نجات رادر آنها زنده کند بنابراین ایجاد فضای معنوی رابطه با خداراتقویت وبذرامیدوآرامش رادر عمق جان بیمار بارور می سازد . (آرائی ،۱۳۹۱)
خدای رحمان و رحیم خواستار امید برای بندگانش است از نظر امام صادق دلیل امید آنست که انسان به طرف مقصد برود. (مجلسی ،۱۳۸۷ق )
قرآن در جهت امیدوار کردن انسانها و ریشه کنی نا امیدی،در حوزه رفتار فردی زمینه های فراوانی را ایجاد نموده است:)موذنی ،۱۳۹۳)
۱- ممنوعیّت نا امیدی از رحمت الهی
یکی از تدابیری که قرآن در این زمینه بکار گرفته این است که همۀ انسانها را از نا امیدی منع نموده و به رحمت خداوند امیدوار کرده است. (همان )
قُلْ یا عِبادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَهِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعاً… (زمر ،۵۳)
بگو: اى بندگان من که بر خود اسراف و ستم کرده‏اید! از رحمت خداوند نومید نشوید که خدا همه گناهان را مى‏آمرزد، زیرا او بسیار آمرزنده و مهربان است.
۲- باز بودن راه توبه
ارتکاب گناه، به منزلۀ خراب کردن پلهای پشت سر و افتادن در مسیر هلاکت می باشد، امّا از آنجا که اسلام، برای نجات انسانها از تباهی نازل شده، راه بازگشت را برای گنهکاران، باز گذاشته تا امیدوارانه به جبران گذشته بپردازند. (همان )
وَ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَیْهِ إِنَّ رَبِّی رَحِیمٌ وَدُود.(هود ،۹۰)
از پروردگار خود، آمرزش بطلبید و به سوى او بازگردید که پروردگارم مهربان و دوستدار بندگان توبه‏کار است.
این آیه خداوند را با دو صفت رحیم و ودود معرفی نموده که نشانگر عشق بی پایان او به بندگانش می باشد و این نکته بیانگر آن است که حتی با عظیم­ترین گناهان نیز راه تؤبه باز است.(مکارم شیرازی ،۱۳۷۴ )
۳- قبولی توبه و تبدیل سیّئات به حسنات
زمینۀ دیگری که در قرآن برای گسترش نور امید در نظر گرفته شده این است که علاوه بر باز بودن راه های توبه، نه تنها به بندگان، نوید قبولی توبه را داده بلکه به آنها بشارت تبدیل سیّئات به حسنات را نیز داده است.
غافِرِ الذَّنْبِ وَ قابِلِ التَّوْبِ شَدِیدِ الْعِقابِ … (غافر ،۳)
خداوندى که آمرزنده گناه، پذیرنده توبه، داراى مجازات سخت… است.‏
مجموع “غافِرِ الذَّنْبِ وَ قابِلِ التَّوْبِ” به منزله یک صفت است و به یک نوع از رفتار خدا با بندگان گنهکار، اشاره دارد و آن این است که ایشان را مى‏آمرزد، گاهى با توبه، و گاهى باشفاعت . (طباطبایی، ۱۴۱۴)
. و اینکه خداوند توبه پذیر، گناهان تؤبه کنندگان را ، به حسنات تبدیل می نماید
إِلاَّ مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلاً صالِحاً فَأُوْلئِکَ یُبَدِّلُ اللَّهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ وَ کانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِیما
مگر کسانى که توبه کنند و ایمان آورند و عمل صالح انجام دهند که خداوند گناهان آنان را به حسنات مبدّل مى‏کند. (فرقان ،۷۰)
: از نظر مفسرین، تبدیل گناهان به حسنات به سه طریق امکان دارد
الف ) با اصلاح رفتار ناپسند خود بعد از توبه
ب) خداوند سیئات اعمال او را محو مى‏کند، و به جاى آن حسنات مى‏نشاند
ج) منظور از سیئات‏، آثار سوئى است که از گناه بر روح انسان نشسته‏ که با توبه، تبدیل به آثار خیر مى‏گردد.(مکارم شیرازی ،۱۳۷۴)
۴- پاداش چندین برابر از ناحیۀ خداوند
یکی از اموری که باعث رشد اقتصادی و به گردش در آمدن چرخهای اقتصاد در جامعه می گردد، در نظر گرفتن پاداش برای فعالان اقتصادی می باشد، خداوند نیز در قرآن به کسانی که با او معامله نمایند و در راه او انفاق کنند وعدۀ سود چند برابر می دهد.(موذنی ،۱۳۹۳)
کیست که به خدا “قرض الحسنه‏اى” دهد،تا آن را براى او، چندین برابر کند؟(بقره /۲۴۵)
“اضعاف” جمع ” ضِعف” به معنى دو یا چند برابر کردن چیزى است، و چون این واژه به صورت جمع آمده و با کلمه"کثیره"، تاکید شده و جمله “یضاعف” نیز بر تاکید بیشترى، دلالت دارد، از مجموع این نکات، استفاده مى‏شود، که خداوند، براى انفاق کنندگان پاداش بسیار فراوانى قرار داده و اینگونه پاداش دادن از ناحیۀ خداوند سبب میشود که افراد جامعه، بدون دلهره و با امید مضاعف، به یاری هم نوعان خود بپردازند.(مکارم شیرازی،۱۳۷۴)
۵- جبران گناهان، با ابتلاء به گرفتاریها
برنامۀ دیگری که برای امیدوار کردن انسان در نظر گرفته شده این است که مؤمن با مبتلا شدن به مصیبت ها از ناحیۀ خداوند، خطاهای خود را جبران نموده و لذا با امید و احساس امنیّت بیشتری با آینده روبه رو میگردد، بنابر روایات متعدد، گناهان مؤمن با مبتلا شدن او به بلایا، بخشیده می شود و این باعث می شود که فرد با امید بیشتری به سوی سعادت گام بردارد.
امام صادق (ع)فرمودند :هیچ مؤمنی نیست مگر اینکه در بدنش دردی وجود دارد که تا زمان مرگ همراه اوست، که آن درد کفارّۀ گناهان او می باشد(مجلسی ،۱۳۸۷ق)
امام علی (ع) می فرماید :هرکس به دنیا دل بست در سه زیان آن افتاده
- حزن و اندوهی پیوسته و پایان ناپذیر

نظریه برابری و انتظار
بنا بر نظریه آدامز^[۳۷] نارضایتی شغلی زمانی به وقوع می پیوندد که نسبت بازده های فردی یک فرد (هدف) به دروندادهای فردی افراد دیگر مورد مقایسه قرار گرفته و کمتر از آنها برآورده می شود، رضایت یا نارضایتی شغلی نه تنها حاصل مقایسه کارکنان با یکدیگر است، بلکه می تواند ناشی از بازده های مورد انتظار نیز باشد.
وروم^[۳۸] در نظریه خود (ارزش_واسطه_انتظار) فرض را بر این قرار می دهد که افراد به گونه کلی به شکلی عمل می کنند که لذت را بیشینه و رنج را کمینه سازند.
برای بکارگیری نظریه وروم در محیط کار و فراهم آوردن رضایت شغلی بر مبنای آن مدیران باید ارزشهای مثبت پاداش دهنده را با عملکرد خوب شغلی همانند کنند. طبق نظریه پورتر ولاولر (۱۹۸۹) محرکها و عواملی که برای برانگیختن به کار خوب در نظر گرفته میشود تنها زمانی می تواند به گونه عملی بکار رود که از نظر ادراکی برای فرد ارزش داشته باشد. از این رو، به جای مجموعهای پاداشهای کلی و همگانی که همه کارکنان ارزش یکسانی برای آن در نظر می گیرند، باید درباره آنها به عواملی اندیشید که برای هر یک از افراد ارزش جداگانه و با معنا دارد. به نظر وی کارکنان نیاز دارند پاداشها را به گونه واقعی قابل دسترس ببینند (رابینز، ۱۳۸۸).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

نظریه دو عاملی هرزبرگ
هر چند نظریه هرزبرگ تا اندازه ای بر پایه اندیشه نیازهای سلسله مراتبی استوار است، اما وی از به کار بردن واژه نیاز خودداری و به جای آن محیط کار را به دو گروه عمده عوامل برانگیزانده تقسیم می کند.هرزبرگ و همکاران وی تحقیقات خود را در دهه ۱۹۵۰ بر روی ۲۰۰ نفر حسابدار و مهندس شروع کردند و نتیجه گرفتند شاخصهایی که سبب به وجود آمدن رضایت شغلی می شوند (عوامل برانگیزنده) و شاخصهایی که سبب نارضایتی شغلی می گردد (عوامل بهداشتی) با یکدیگر تفاوت دارد. به اعتقاد وی بر انگیزنده ها (مانند پیشرفت، بازشناسی^[۳۹]، مسئولیت و رشد) در ذات (درون) یک شغل خاص وجود دارند و هنگامی که تقویت شوند، سطح رضایت شغلی افراد افزایش مییابد. اما عوامل بهداشتی خارج از شغل است. با وجود این در بردارنده شاخصهایی است که در بافت سازمانی قرار دارد. شاخصهایی مانند سیاستهای سازمانی، حقوق، روابط کارکنان، سبک و کیفیت مدیریت سرپرستی، راهبردهای سازمان و شرایط کار و مقام.
به نظر هرزبرگ در جامعه معاصر، نیازهای اساسی مردم برآورده شده است. از این رو نیازهای پایین تر منجر به رضایت شغلی نمی شود. بهترین احساسی که این ارضاء ایجاد می کند نگرشی بی تفاوت نسبت به شغل است، هر چند عدم ارضای آنها منجر به نارضایتی می شود. از این رو، رضایت شغلی اساساً تابع ارضای نیازهای بالاتر است زیرا دستیابی و ارضای آنها نسبتاً دشوار است. به همین دلیل عدم ارضای این نیازها تنها به بی تفاوتی نسبت به شغل می انجامد (حیدری، ۱۳۹۲).
به اعتقاد هرزبرگ نبود نارضایتی به معنای وجود رضایت نیست. از این رو وجود عوامل بهداشتی مارا نسبت به حالت عدم رضایتی مطمئن می سازد. در حالیکه اگر عوامل بر انگیزنده وجود داشته باشد نمی توان گفت که واقعاً نارضایتی شغلی وجود دارد، بلکه فقط می توان نتیجه گرفت که رضایت وجود ندارد. هرزبرگ بر خلاف نظریه پردازان روابط انسانی که اعتقاد دارند رضایت شغلی منجر به عملکرد بالاتر و بهتر می گردد،معتقد است انجام مناسب کار و عملکرد خوب منبع عمده رضایت است (کارگر،۱۳۸۹).
نظریه طرح هدف
این اندیشه که رضایت شغلی ناشی از رسیدن به هدفها و مقاصد هشیار و آگاهانه فرد در محیط کار است. اساس کار لوکه را در نظریه طرح هدف تشکیل می دهد. به گونه کلی هدف حالت یا موضوع مطلوبی است که فرد به دنبال رسیدن به آن در آینده است. بنا بر نظریه لوکه و لاتمن^[۴۰](۱۹۹۰) هدفها تنظیم کننده های فوری و به بیان دیگر در مقیاس بزرگ تعیین کننده اجرای وظایف و تکالیف است. از این رو گر چه ممکن است نیازها برخواسته از هدفها باشد اما این هدفها و تلاش برای رسیدن به آنهاست که بعنوان یک نیروی برانگیزنده عمل می کند و سرانجام به رضایت شغلی منجر میگردد (هومن، ۱۳۸۸).
مبانی نظری هوش هیجانی
تعریف هوش^[۴۱]
هوش در زمان های مختلف، به طور متفاوتی تعریف شده است. تعاریف از تعریف نه چندان مفید فیثاغورث^[۴۲]از هوش به عنوان «بادها»^[۴۳] یا تعریف دیسکارتس^[۴۴] که هوش، توانایی قضاوت حقیقت از اشتباه است، ردیف شده اند. شاید تعریفی که بسیار ذکر شده است، اظهار وکسلر^[۴۵] باشد که هوش را به عنوان استعداد یکپارچه یا کلی افراد برای عمل هدفمند، تفکر خردمندانه و برخورد اثر بخش بامحیط خود، تعریف کرده است. این تعریف سودمند است، به خاطر اینکه به طور وسیعی چیزی که مردم توسط هوش می اندیشند را در بر می گیرد و بر خلاف تعاریف محدود کننده ای نظیر ترمن و دیگران^[۴۶] (نظیر توانایی انجام تفکر انتزاعی^[۴۷]) است. تعریف وکسلرحوزه های وسیع طراحی شده از نظر تاریخی را به عنوان دربر گیرنده هوش نظیر تمایز بین هوش های انتزاعی (کلامی^[۴۸])، مکانیکی^[۴۹] (بصری /فضایی^[۵۰]) واجتماعی را در بر می گیرد و این تمایزات توسط نظریه پردازان معاصر^[۵۱] نظیر گاردنر^[۵۲] و استرنبرگ و همکاران ^[۵۳]فرض شده اند. پژوهشگران هوش، هوش های مشخص مردم را در حوزه های فرعی مانند رفتار اجتماعی^[۵۴] و هیجانات گاه گاهی مطالعه کرده اند(به نقل از سالوی و مایر،۲۰۰۲).
تعریف هیجان
تا حدودی اکثر پژوهشگران انفاق نظر دارند که، یک تعریف دقیق از هیجان، از ویژگی های زیر برخوردار است: اول، آنها یک حالت ذهنی، احساسی و تجربی را در بر می گیرند. این یک تفکر کلیشه ای درباره هیجان است: آن چیزی را که ما به طور مشترکی به عنوان احساسات به آن اشاره می کنیم و چیزی است که روان شناسان آن را عاطفه می نامند دومی، هیجانات یک مولفه فیزیولوژیکی را در بر می گیرد .برای مثال، خشم^[۵۵] با تغییرات خودکار^[۵۶] در قسمت هایی از بدن نظیر ضربان قلب^[۵۷] و پاسخ گالوانیکی پوست^[۵۸] مرتبط است. سوم، هیجانات یک مولفه رفتاری دارند. این مورد رفتار بیانگر آنچه در تغییرات چهره ای و وضعیت و وضعیت بدنی و گرایش به عمل (نظیر گرایش به عقب نشینی^[۵۹] در زمان تجربه ترس) را در بر می گیرد. سرانجام، بیشتر تعاریف از هیجان، یک مولفه ی ارزشیابانه مرتبط کننده هیجان با یک فرد، شیء یا رویداد ویژه را در بر می گیرند. همین طور، هیجانات یک تمرکز دارند: ما از کسی خشمگین هستیم یا دربارهی چیزی غمگین هستیم. مولفه نهایی جهت تمایز هیجان از مفهوم نزدیک خلق^[۶۰]، سودمند است. خلقیات حالات عاطفی و مشابهء حالت ذهنی، احساسی تجربه شده ی هیجان هستند. همچنین، خلقیلت معمولا از دوام بیشتری و از شدت کمتری نسبت به هیجانات بر خوردارند اما جنبه ای که هیجانات را از خلقیات تشخیص می دهد، این است که بر خلاف هیجانات، خلقیات یک تمرکز ویژه را ندارند. خلقیات، وسیع تر و پراکنده تر هستند، در صورتی که هیجانات با یک شخص، شیءیا رویدادی مرتبط اند که برای افراد با اهمیت ارزشیابی شده است. در تشخیص هیجانات از مفاهیم مرتبط سودمند است که در اصطلاحاتی از سلسله مراتبی تفکر کنیم مه عاطفه وسیع تر و طبقه ی بالاتری نسبت به هیجانات و خلقیات دارد. اگر حالت عاطفی با تغییرات روان شناختی متفاوت، گرایشات رفتاری و یک شخص، شیء یا رویداد منبعی همراه شود، مناسب تر است که آن را به عنوان یک هیجان طبقه بندی کنیم(راجلبرگ^[۶۱]،۲۰۰۷).
هیجانات را می توان به عنوان واکنش های سازمان یافته ای در نظر گرفت که، مرزهای بسیاری از نظام های فرعی روان شناسی را شامل فیزیولوژیکی^[۶۲]، شناختی^[۶۳]، انگیزشی^[۶۴]، و تجربی^۶ به هم پیوند می زند(سالوی و مایر،۲۰۰۲). هیجانات معمولا در واکنش به یک رویداد درونی و بیرونی ناشی می شوند که یک معنی جذاب به طور مثبت و منفی برای افراد دارد. هیجانات می توانند از مفهوم بسیار مرتبط خلق متمایز شوند، از این حیث که هیجانات کوتاه تر و به طور کلی شدیدتر هستند .
چون هیجان یک اصطلاح در واقع رایج در زبان است، استفاده ی آن حتی در پیشینه های علمی، همیشه با تعاریف ارائه شده منطبق نیست. مفاهیمی نظیر هیجان، سرایت هیجانی و کار هیجانی، اغلب بیشتر بر حالات عاطفی عمومی متمرکز می شوند تا خود هیجانات. بنابراین، اصطلاحات صحیح فنی تری ممکن است، تنظیم عاطفی باشند. تا حدودی، در استفاده از این مفاهیم، تفاوت بین عاطفه و هیجان نسبتا بی اهمیت است و چون این اصطلاحات به خوبی در پیشینه راه اندازی شده اند، استفاده آن ها ادامه خواهد یافت(راجلبرگ،۲۰۰۷).
تعاریف و الگو های هوش هیجانی
دائره المعارف روانشناسی کاربردی^[۶۵](اسپیلبرگر^[۶۶]،۲۰۰۴) به نقل از بار- ان(۲۰۰۶) اخیراً در تلاشی برای کمک به طبقه بندی تعاریف متعدد و متنوع در مورد هوش هیجانی، پیشنهاد داد که سه الگوی مفهومی عمده در حال حاضر در بارۀ هوش هیجانی وجود دارد.
الف- الگوی سالوی– مایر که این سازه را به عنوان توانایی ادراک، درک، مدیریت و استفاده از هیجانات برای تسهیل تفکر تعریف می کنند که با یک ابزار مبتنی بر توانایی اندازه گیری می شود (مایر و همکاران،۲۰۰۲؛ به نقل از بار-ان،۲۰۰۶).
ب) الگوی گلمن(۱۹۹۸)، که این سازه را به عنوان یک مجموعه وسیعی از شایستگیها^[۶۷] و مهارتهایی در نظر می گیرد که، عملکرد افراد را سوق می دهد (به نقل از بار-ان، ۲۰۰۶).
پ) الگوی بار-ان(۱۹۹۷ب،۲۰۰۰) هوش هیجانی را مجموعه ای از شایستگی ها، مهارت ها و تسهیل کنندگانی^[۶۸] توصیف می کند که رفتار هوشمند را تحت تأثیر قرار می دهند و با خود گزارشی^[۶۹]، در یک رویکرد بالقوه قابل گسترش چند وجهی، شامل مصاحبه و سنجش چند - درجه بندی کننده، اندازه گیری می شوند.
تاریخچۀ هوش هیجانی
ملاحظات فلسفی روابط بین تفکر و هیجان در فرهنگ غربی به بیش از ۲۰۰۰ سال پیش باز می گردد. امّا در اینجا به فعالیت های صورت گرفته در روان شناسی از ۱۹۹۰ به این طرف پرداخته می شود.
دورهی ۱۹۹۰ تا ۱۹۹۳ به طور کلی به عنوان نقطهی عطف برای شروع مطالعهی رسمی هوش هیجانی تلقی می شود. در سال ۱۹۹۰ مایر و سالووی مقدار زیادی از پژوهش های را در هم آمیختند و یک نظریهی رسمی و شیوهی اندازه گیری هماهنگ از هوش هیجانی تدوین کردند. برای این کار، شواهد حاصل از پژوهش در مورد هوش و هیجانات و همین طور پژوهش در زیبایی شناسی، هوش مصنوعی، مغز و روان شناسی بالینی را بررسی کردند. آنها اصطلاح «هوش هیجانی» را برای ظرفیت انسانی به کار بردند که باور داشتند، وجود دارد و در مطالعه ای گزارش کردند که در آن اندازه گیری این سازه با بهره گرفتن از اولین آزمونی که به روشنی طراحی شده بود، بررسی شد. مایر و سالوی در سال ۱۹۹۳ در مجله ی هوش، استدلال کردند که هوش هیجانی یک هوش اساسی نادیده گرفته شده است که میتواند نوید بخش یک تعریف جدی از هوش باشد که مطالعه ای جدی می طلبد. به همین دلیل، این دوره (۱۹۹۰ تا ۱۹۹۳) را نقطهی عطف هوش هیجانی می دانند.
در سال های بعد (۱۹۹۴ تا ۱۹۹۷) بود که دانیل گلمن، روزنامه نگار علمی، در پر فروش ترین کتاب خود اصطلاح «هوش هیجانی» را ترویج کرد. در این کتاب و گزارش های همگانی همراه آن، گفته شد که هوش هیجانی می تواند بهترین عامل برای موفقیت در زندگی و چیزی شبیه به «خصلت ^[۷۰]» باشد. آزمون هایی به عنوان سنجه های هوش هیجانی فروخته شدند که چندان اصیل تعریف نشده بودند، انجمن هایی از مربیان تعلیم و تربیت و افراد کاسب پیشه برای تدریس و مشاوره ی هوش هیجانی – تعریف شده و به وجود آمدند. از ۱۹۹۸ تا این زمان، اصلاحات نظری و پژوهشی در این رشته صورت گرفته اند، ابزار های مختلفی برای سنجش هوش هیجانی ساخته شده اند و پژوهش های جدید در این حوزه انجام می شوند (سیاروچی، فورگاس و مایر، ۲۰۰۷؛ ترجمه نجفی زند،۱۳۸۵).
کاربرد های هوش هیجانی بر اساس نظریه مایر و سالوی
افراد در توانایی شان برای بهره گیری^[۷۱] از هیجانات خود برای حل مسائل، متفاوت هستند. هیجانات و خلقیات با دقت اما نظام مند، بعضی از مولفه ها و راهبرد های دیگر در حل مسئله را تحت تاًثیر قرار می دهند. اول، نوسانات^[۷۲] هیجان ممکن است پیدایش طرح های متعدد آینده را تسهیل نماید. دوم، هیجان مثبت ممکن است سازمان حافظه را تغییر دهد، بطوری که مواد شناختی بهتر جمع آوری شوند و ایده های متنوع مرتبط تر دیده شوند. سوم، هیجان وقفه هایی را برای نظام های پیچیده فراهم می کند، آنها را از یک سطح معین پردازش خالی می کند و بر نیاز های فوری تر متمرکز می شود. برای مثال، خلقیاتی نظیر اضطراب و افسردگی، ممکن است بر توجه به خود متمرکز شوند. سرانجام، هیجانات و خلقیات ممکن است برای برانگیخته کردن و کمک کردن به عملکرد در وظایف هوشی مورد استفاده قرار گیرند(سالوی و مایر،۲۰۰۲).
هوش هیجانی و سلامت^[۷۳]
فرد دارای هوش هیجانی می تواند به عنوان فردی تصور شود که حداقل مقداری از بهداشت روانی مثبت را دارا است. این افراد از احساسات خودشان و دیگران آگاه هستند. آنها در مقابل جنبه های مثبت و منفی تجربهی درونی گشوده^[۷۴] هستند، برای نامگذاری، تصدیق کردن و برقراری ارتباط با آنها توانا هستند. اغلب این آگاهی به تنظیم اثر بخش عاطفه در خودشان و دیگران منجر خواهد شد، بنابراین به بهزیستی^[۷۵] کمک می کنند.
کمبود های^[۷۶] هوش هیجانی نیز می تواند باعث مشکلاتی در افراد شود. افرادی که یاد نگرفتهاند هیجانات خود را تنظیم کنند، ممکن است، برده های^[۷۷] دیگران باشند. افرادی که نمی توانند هیجانات را در دیگران شناسایی کنند، یا اینکه نمی دانند چه چیزی باعث می شود دیگران احساس بدی داشته باشند، ممکن است به عنوان فردی نادان ادراک شده ودر نهایت وجهۀ خود را از دست دهند(سالوی و مایر،۲۰۰۴).
هوش هیجانی در محیط های کاری:
پس از ارائه تعریف، الگو ها، کاربردهای هوش هیجانی، اکنون هوش هیجانی و مولفه های مهم آن (نظیر تنظیم هیجان)، پیشایند ها و پیامد های آن (فردی و سازمانی) در محیط های کاری و سازمانی (با عنوان کار هیجانی) مورد بحث و بررسی قرار می گیرند.
کار هیجانی^{[۷۸]</ sup>}:
کار هیجانی تنظیم هیجانات احساس شده و ابراز شده^[۷۹] در کار، برای خدمت به اهداف سازمانی است. سازۀ کار هیجانی به کار اولیه آرلای هوچشیلد^[۸۰] جامعه شناس بر می گردد که کار خدمه (مهماندار) پرواز هوایی^[۸۱]و بویژه استفاده نظام مند از هیجان توسط مهماندار پرواز برای خلق(ایجاد) یک تجربۀ خوشایند برای مسافران را مطالعه کرد. پژوهش وی مشخص کرد که نقش کاری^[۸۲] خدمتکاران پرواز، چیزهایی بیشتر از توزیع نوشیدنی ها ،غذا و تأمین ایمنی و آسایش مسافران را شامل می شد. همچنین نقش شغلی^[۸۳] آن ها، ابراز هیجانات و خلق(ایجاد) حالت های احساسی در دیگران را در بر می گرفت،از آنها خواسته شده بودکه بطور صمیمی^[۸۴] و گرم^[۸۵] عمل کنند تا مسافران احساس ایمنی،شادمانی و راحتی داشته باشند. اهمیت کار اخیر، این حقیقت را بیان می کند که مدیریت هیجانات یک پدیدۀ سازمانی^[۸۶] مهم و یک فرایند پر تلاش برای کارکنان است و ممکن است بهزیستی آنها را تحت تأثیر قرار دهد. مشاغلی که معمولاً به کار هیجانی نیاز دارند، آنهایی هستند که الف – تماس مستقیم با عموم را در بر میگیرد؛ ب- نیاز دارند که کارکنان از هیجانات برای تولید یک حالت هیجانی در فرد استفاده کنند و پ- به سازمان اجازه می دهند تا مقداری کنترل روی احساس و یا نمایش هیجانات کارکنان اعمال کند. مشاغل خدمت به مشتری^[۸۷] از جمله مشاغلی هستند که معمولاًبا مطالبات بالا به کار هیجانی مرتبطند. کارکنان خدماتی، بخش وسیعی از زمان را در تعامل با عموم صرف می کنند، بخشی از شغل آنها این است که یک حالت هیجانی نظیر شادمانی یا لذت^[۸۸] را در مشتری ایجاد کنند، چون در حین ارائۀ خدمات، مقداری از آن چیزی که مشتری ارزیابی می کند، غیر ملموس^[۸۹] است. همین طور، تجربۀ عاطفی^[۹۰] بخشی از ارزشیابی مشتری از سازمان و فرآورده های آن است. در نهایت، سازمان مقداری کنترل روی نمایش هیجانی^[۹۱] عامل خدمت به مشتری اعمال می کند. بارها کارکنان دربارۀ ابرازکردن انواع هیجانات آموزش دیده اند و این رفتار توسط همکاران، مدیریت و مشتری تحمیل شده است. کار هیجانی تا حدودی برای بعضی از مشاغل مناسب است که خارج از تصورات معمولی از کار خدماتی قرار می گیرد و تمام کار هیجانی، مدیریت و ابراز هیجانات مناسب نیست. جمع آوری کنندگان صورت حساب^[۹۲] و کار آگاهان پلیس هیجانات منفی را مدیریت می کنند و نمایش می دهند تا اضطراب، ترس و متابعت را در بزهکاران و مظنونان ایجاد کنند. پزشکان با پنهان کردن هیجانات منفی برای نشان دادن بی طرفی^[۹۳] مورد نیاز در شغلشان در کار هیجانی درگیر می شوند. در همۀ موارد بالا، کارکنان سرانجام در حال مدیریت و نمایش هیجاناتشان هستند که رفتار بیانگر^[۹۴]اما، غیر محدود به حالت های چهره ای^[۹۵]، مکالمه ای^[۹۶] و وضعیت بدنی^[۹۷] را شامل می شوند. رفتار بیانـگر، اطلاعات مهم را به دریافت کننده انتقال می دهد و می تواند به عنـوان یک فعالیـت کنترلی و یا یک ابزار عمدی^[۹۸] برای دستکاری موقعیت در نظر گرفته شوند تا یک واکنش مطلوب را در دریافت کننده ایجاد کنند. همین طور، کار هیجانی یک ابزار برای نفوذ^[۹۹] است: که برای ایجاد واکنشهایی در دیگران که برای افراد و یا سازمان مفیدهستند، مورد نیاز می باشد (لوپز، براکت، نزلک، شوتز، سلین، و سالوی ^[۱۰۰]،۲۰۰۴).
پیامد های کار هیجانی برای مشتریان و سازمانها
چون مشتریان یک خدمت را به عنوان یک تجربه، ارزشیابی می کنند، نمایش هیجانات مثبت و یکپارچه توسط کارکنان، می تواند به ارزشیابی مثبت تر مشتریان از خدمت و سازمان منجر شوند. خلق مشتریان ممکن است، مستقیمأ (و شاید خارج از خودآگاهی هشیارانه) با فرایند سرایت هیجانی^[۱۰۱] تحت تأثیر قرار گرفته باشد. سرایت هیجانی، فرایندی از همانندی و همزمانی ابرازهای هیجانی بین طرفین تعامل است. نتیجتأ، طرفین تعامل از نظر هیجانی به هم نزدیک می شوند: یک فرد می تواند عاطفۀ طرف مقابل را درک کند^[۱۰۲]. پژوهش ها نشان داده اند که تعامل مشتریان با کارکنان و ابراز هیجانات مثبت، آنها را در یک خلق بهتر قرار می دهد و پس از آن مشتریان خ
دمات سازمان را بطور مثبت تری ارزشیابی میکنند. فرایند ها ی سرایت هیجانی، همچنین درون تیم ها و بین رهبران و پیروان نشان داده شده اند. بطور خلاصه، هیجانات در یک زمان متناقض با خردمندی در سازمان ها و به عنوان یک آشفتگی در نظر گرفته می شدندکه باید به حداقل رسانده شوند. امروزه، این آگاهی وجود دارد که هیجانات مهم هستند و می توانند در رسیدن به اهداف سازمانی کمک کنند. کار هیجانی، تنظیم هیجان احساس شده و ابراز شده توسط کارکنان، یک فرایند پر تلاش و آموخته شده است. کار هیجانی مانند هر رفتاری که منابع را تحت فشار قرار می دهد، ممکن است مقداری اثرات زیان آور روی سلامت و بهزیستی کارکنان داشته باشد. ماهیت و نقش ناهماهنگی هیجانی در علت یابی این اثرات زیان آور نامشخص باقی می ماند (راجلبرگ^[۱۰۳]، ۲۰۰۷).
مبانی نظری سبک هویت
دوران نوجوانی از قدیم دورانی دشوارتر از دوران کودکی تلقی شده است. شاید به این دلیل که در این دوران تغییرات قابل توجهی از نظر جسمی، روان شناختی، شناختی و هیجانی در روابط اجتماعی در نوجوان رخ میدهد. تحولات پیچیده علوم، فنون و فرهنگ و ارتباط آنها از طریق شبکه های ارتباطی ابعاد گوناگون حیات انسان را تحت تاثیر قرار داده و او را با نیازها، شرایط پیچیده و جدید روبرو کرده است(شهرآرای،۱۳۸۴). “رشد در دوره نوجوانی ناشی از تعامل عوامل چند گانه زیستی، روان شناختی، اجتماعی، میان فردی، فرهنگی و تاریخی بوده و توجه به هر یکی از این عوامل به تنهایی نمیتواند تصویر درستی از این تغییرات را به ما ارائه دهد. افراد در این مرحله سنی در معرض بسیاری از این مشکلات رفتاری و روانی قرار دارند. در دوره نوجوانی ضعف در تصمیمگیری در زمینههایی مانند مدرسه، روابط با جنس مخالف و مواد مخدر نتایج منفیتری از دوران کودکی را در بر داشته همچنین نوجوان بیشتر برای تصمیمگیریها و نتایج کارهای خود نسبت به دوره کودکی مسئول میباشد” (پترسون، ۱۹۸۸؛ به نقل از دستجردی، ۱۳۸۶). هیچ چیز در دنیا برای نوجوان و جوان به اندازه سوالاتی که به هویت او مربوط می شود نگرانی و دلواپسی ایجاد نمیکند. این که او به گمان خویش، چگونه انسانی است و درباره استنباط دیگران درباره خود چه احساسی دارد، او را برای ((تسلط بر خود)) به تلاش وا می دارد. درک هویت خود مستلزم تقابلی روانی – اجتماعی است. به عبارت دیگر نوجوان باید بین تصویری که از خودش دارد و تصویری که از استنباط و انتظار دیگران از خودش دارد، هماهنگی ایجاد کند. نوجوان زمانی به ایجاد هویت دست مییابد که ارزش های خود را انتصاب و نسبت به اهداف یا افراد خاصی احساس وفا داری میکند. “بررسی ها نشان داده اند که رفتارهای پر خطر در دوران نوجوانی افزایش مییابند و گرایش به تنوع رفتارهای پر خطر و یا پرداختن به چندین رفتار پرخطر با هم در این دوران دیده می شود برای نمونه ممکن است سو مصرف مواد و روابط جنسی ناایمن با هم رخ دهند” (فارل، وانیش، هوارد ، ۱۹۹۲؛ به نقل از دستجردی، ۱۳۸۶).
هویت
در مطالعه شخصیت انسان «هویت» جنبه اساسی و درونی است که به کمک آن فرد با گذشته خود ارتباط یافته، در زندگی احساس تداوم و یکپارچگی میکند. شکل گیری هویت، ترکیبی از مهارتها، جهان بینی و همانندسازیهای دوران کودکی است که به صورت یک کل کم و بیش منسجم، پیوسته و منحصر به فرد در می آید که برای فرد، حس تداوم گذشته و جهت گیری به سوی آینده را فراهم می سازد. اریکسون بر این باور است که شکل گیری و پذیرش هویت فرد، تکلیفی به طور کامل دشوار و اضطرابزاست. افرادی که به هویتی قوی دست مییابند، برای رویارویی با مسائل بزرگسالی آماده می شوند و افرادی که نمیتوانند به چنین هویتی دست یابند، بحران هویت را تجربه می کنند. چنین افرادی نمیدانند که چیستند، به کجا تعلق دارند یا میخواهند به کجا بروند. در نتیجه ممکن است از مسیر بهنجار زندگی، تحصیل، شغل و ازدواج کنارهگیری کنند (کشاورزی، ۱۳۸۸). شکلگیری هویت تحت تأثیر عوامل بین فردی است که شامل ظرفیتهای ذاتی خود فرد و اکتساب ویژگیهای شخصیتی است. بنابراین همان قدر که شخص با افرادی که مورد احترام او هستند و به نصیحتهای آنها گوش می دهد، همانندسازی میکند و همچنین همانقدر که فرد از عوامل فرهنگی که شامل ارزشهای اجتماعی گسترده بوده و فرد در زمان رشد در معرض آنها قرار می گیرد پیروی می کند، شکل گیری هویت او موفقیتآمیز خواهد بود (نجاین و همکاران، ۲۰۰۷). دستیابی موفقیت آمیز به هویت موجب اولین تکلیف بزرگسالی یعنی رشد احساس صمیمیت حقیقی می شود.ناکامی در دستیابی به هویت به عدم صمیمیت و فاصله گذاری منجر می شود. فاصله گذاری به آمادگی برای فاصله گرفتن از مردم و موقعیتهایی که ممکن است به طور مناسبی هویت فرد را نقض می کند اطلاق می شود. بنابراین حل موفقیت آمیز مباحث هویت نه تنها برای سلامت فرد مفید است بلکه برای روابط آنها نیز اهمیت دارد. طبق نظر اریکسون صمیمیت اصیل و واقعی تنها بعد از شکل گیری هویت ایجاد می شود. ایجاد مفهومی از خود شرط لازم و قدم اول برای صمیمیت است که به صورت توانایی داشتن روابط دوجانبه با دیگر افراد تعریف می شود. دو جانبه بودن به این مفهوم است که هر دو شخص باید همزمان نیازها، احساسات و افکار دیگری را آن چنان که به نیازها و افکار خود توجه دارند، مورد توجه قرار دهند(شوارتز،۲۰۰۱). باز شناسی مفهوم هویت نیازمند عطف توجه به ((شخصیت)) است. شخصیت عبارتند از: مجموعهای از خصوصیات م
ختلف فرد مانند ساختمان بدنی، خلق، رفتار، علایق، گرایش ها و توانایی ها و استعدادهای فرد. هویت در واقع همان شخصیت است که مورد آگاهی درونی قرار گرفته. احساس شخصیت را می توان هویت نامید. با توجه به این تعریف باید به دو نکته تاکید کرد: هویت امری عقلانی و عاطفی است و تفسیری است سنجیده و قانع کننده از شخصیت و ابعاد آن. هویت از یک سو امری درونی است و از سوی دیگر وابسته به عوامل فراوان بیرونی که بر نگرش و تفسیر آدمی اثر می گذارد (شهرآرای،۱۳۸۴).
هویت و بحران هویت
سلامت شخصیت در گرو سازگاری آدمی با محیط اجتماعی پیرامون و رعایت امور اجتماعی و نیز تفسیر متوازن و سازگار از خود، جامعه و ارزش هاست. هنگامی که در این فرایند خللی وارد شود نابهنجاری و اضطراب روانی نمودار خواهد شد و آن گاه که این اختلال مضاعف شود و پیامدهای ویرانگری بیافریند می توان آن را بحران نامید. از این رو هویت سالم و آرام در جایی معنی می یابد که شخص از نگرش یک دست و سنجیده ای از خویشتن و جهان بهرهمند باشد و عناصر سازنده شخصیت وی از سازگاری برخوردار باشند (شهرآرای، ۱۳۸۴).
پایه های نظریه هویت
الف ) فروید
فروید (به نقل از شولتز، ۲۰۰۱)، یکی از اولین روان شناسان نظریه پردازی است که سوال بنیادی ((تعریف خود)) را مطرح کرد. فروید بر این باور بود که احساس فرد از خود، از درون فکنی های والدین در طول پدید آیی فرا خود و در پایان تعارض اودپیی شکل میگیرد. فروید نه تنها معتقد بود که این درون فکنیها پایه ((تعریف خود)) فرد در طول دوره کودکی را شکل میدهد، بلکه این همانند سازی ها به طور معناداری در طول نوجوانی یا بزرگسالی تغییر نکرده و حفظ می شود. وی بر این باور بود که مفهوم خود فرد، تابعی از فرآیندهای همانند سازی مهمی است که در طول سالهای پیش دبستانی اتفاق می افتد.
ب ) اریکسون
اگر چه فروید درباره همانندسازی و دیگر فرآیندهای مشابه هویت مطالبی نوشت، اولین نوشته های روان کاوانه که شکلگیری هویت را امری فراتر از همانندسازی کودکی و درون سازی والدینی تبدیل کرد، آنهایی بودند که اریکسون در کتاب خود با عنوان ((کودک و جامعه)) آورده است. او بر این باور بود که وجود عناصر انتخاب شده هویت، کودک را از نوجوان و بزرگسال متمایز میکند. وی بر این نکته تاکید میکند که ((انسجام هویت، پایان کودکی را نشان میدهد)) (مارسیا، ۱۹۹۳؛ به نقل از شولتز، ۲۰۰۱).
اریکسون معتقد بود که هر مرحله از رشد روانی – اجتماعی می تواند به وسیله ابعاد قطبی ویژه ای مشخص گردد. این که چگونه افراد به طور موفقیت آمیز بحرانهای دو قطبی را در هر مرحله حل می کنند، فر آیند رشد سالم یا مخالف آن را تعیین می کند (شهرآرای، ۱۳۸۴).

نظریه­ های خوشبینانه مربوط به تاثیرات متقابل تکنولوژی و جامعه مفهوم جامعه اطلاعاتی را مفهومی مثبت می شناسند و نتایج اجتماعی مهم و برجسته آن را چنین معرفی می­ کنند:
۱ - دگرگونی کیفی: در جامعه اطلاعاتی ساختار اجتماعی و اقتصادی به سبب تغییرات مهمی که در طرز اشتغال افراد و معنای اجتماعی عوامل تولیدی (جانشینی عامل معرفت به جای عامل سرمایه) ایجاد می­شوند، دگرگونی مهمی پیدا می­ کند. این دگرگونی ساختاری، تغییرات عمده­ای نیز در فرآیندهای تصمیم ­گیری و از جمله کنترل فرایند سیاسی و چگونگی اعمل قدرت سیاسی پدید می ­آورد.
۲ – پاسخ­های اجتماعی: در این شرایط جدید، جامعه ترغیب و تشویق می­ شود تا از فرصتهای نوین که بر شیوه ­های زندگی و کیفیت زندگی تاثیرات وسیع می­گذارند، استقبال کند. (معتمدنژاد، ۱۳۸۹، ص ۴۹)
۴-۸ جامعه شبکه­ ای^[۳۳۷]
مانوئل کستلز^[۳۳۸]، استاد اسپانیایی­تبار برنامه­ ریزی در دانشگاه برکلی کالیفرنیاست. وی معتقد است آدمی از زمان ظهور در سیاره­ای که زادگاهش به شمار می ­آید، دو دوره مهم تاریخی را پشت سر گذارده و اینک در آستانه سومین دوره قرار گرفته است. نخستین دوره، با تفوق طبیعت بر فرهنگ و تلاش برای بقا در برابر نیروهای سهمگین طبیعی مشخص می­ شود. (کستلز a1380، ص ۲۴)

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

دومین دوره، که آغاز آن به زمان انقلاب صنعتی بازمی­گردد، تلاش برای سلطه بر طبیعت و مقهور ساختن آن است. تاریخ­نگاران نشان داده­اند که دست­کم دو انقلاب صنعتی وجود داشته است: انقلاب اول، در ثلث آخر قرن هیجدهم آغاز شد که مشخصه آن تکنولوزی­های جدید مانند ماشین بخار، ماشین نخ­ریسی، … و در پهنه­ای گسترده­تر، جایگزینی ماشین با ابزاری دستی بود. انقلاب دوم، تقریبا چندسال بعد روی داد که اختراع برق، موتورهای درونسوز، صنعت شیمی با مبنای علمی، ریخته­گری کارآمد فولاد و پیدایی تکنولوژی­های ارتباطی همراه با گسترش تلگراف و اختراع تلفن، از مشخصات آن است. به این دو انقلاب، پیوستگی اساسی و نیز برخی تفاو­تهای بنیادین وجود دارد که مهمترین آنها اهمیت تعیین­کننده دانش علمی در حفظ و هدایت توسعه تکنولوژی پس از دهه ۱۸۵۰ است. در واقع پیشرفت­های تکنولوژیک به صورت دسته­جمعی رخ دادند و هر یک با دیگری ارتباط متقابل داشت و به طور فزاینده­ای یکدیگر را تقویت می­کردند اما مهمترین بحث این است که برق، نیروی اصلی انقلاب دوم است؛ به زعم دیگر، پیشرفت­های خارق­العاده در صنعت شیمی، فولاد، موتور درونسوز، تلگراف و تلفن، بدین دلیل است که تنها از رهگذر تولید و توزیع برق بود که همه دیگر رشته­ها توانستند کاربردهای خود را گسترش دهند و به یکدیگر متصل شوند. به این ترتیب، این دو انقلاب صنعتی در سرتاسر سیستم اقتصادی گسترش یافت و در تمام تاروپود اجتماعی رخنه نمود. منابع انرژی ارزان، قابل دسترس و متحرک باعث تقویت و افزایش نیروی بدن انسان شد و مبنایی مادی جهت حرکت به سوی گسترش ذهن انسان را پدید آمد. (همان، صص ۶۸-۶۳)
در سومین دوره که ظهور جامعه شبکه­ ای، یکی از ویژگی­های آن به شمار می ­آید، در واقع تکنولوژی ارتباطات و اطلاعات امکان ظهور جامعه شبکه­ ای را فراهم آورده است که افراد و جوامع را در درون قالب­های تازه، هویت­های تازه می­بخشد و تاریخ تازه­ای از انسان عرضه می­ کند. در عین حال، خود این شبکه تحت­تاثیر دینامیسم داخلی، دستخوش تغییرات دایمی و در نتیجه ایجاد الگوهای جدید زیست و حیات در نقاط مختلف است (همان، ص ۲۰).
کستلز، جامعه شبکه­ ای را از ویژگی­های سرمایه­داری متکی به اطلاعات به شمار می ­آورد. به نظر او این نوع جامعه، در اواخر دهه ۱۹۶۰ و نیمه دهه ۱۹۷۰، بر اثر همگرایی سه فرایند تاریخی مستقل پدیدار شد: «انقلاب تکنولوژی اطلاعات» که ظهور جامعه شبکه­ ای را امکان­ پذیر ساخت؛ «تجدید ساختار سرمایه­داری» و «نهضت­های فرهنگی دهه­های ۱۹۶۰ و ۷۰ همچون آزادی­خواهی، حقوق بشر، فمینیسم و طرفداری از محیط زیست». تعامل میان این فرآیندها و واکنش­هایی که به آن دامن می­زنند، یک ساختار نوین اجتماعی مسلط یعنی جامعه شبکه، یک اقتصاد نوین یعنی اقتصاد اطلاعاتی-جهانی و یک فرهنگ نوین یعنی فرهنگ مجاز واقعی را به عرصه وجود آورد. منطق نهفته در این اقتصاد، این جامعه و این فرهنگ، زیربنای کنش و نهادهای اجتماعی در سرتاسر جهان به هم پیوسته است. (کستلزb، ۱۳۸۰، ص ۴۱۷)
اهم ویژگی­های مورد تایید کستلز در مورد جامعه شبکه­ ای را می­توان به صورت زیر بیان کرد:
۴-۸-۱تکنولوژی اطلاعات و اشاعه اطلاعات: تکنولوژی اطلاعات و اشاعه اطلاعات به فعالیت­های کشاورزی، صنعتی و خدماتی اشاره دارد که همگی متکی به دانش و اطلاعات هستند. به اعتقاد کستلز، در جهان جدید که به صورت یک شبکه درآمده، شبکه­ ای که بافت اصلی و تاروپود آن را اطلاعات و نظام ارتباطات الکترونیک، تشکیل می­دهد، برای ارتباط بین حوزه ­های مختلف، بیش از هر زمان دیگر، به معرفت، دانش و اطلاعات و تکنولوزی لازم برای پردازش این اطلاعات نیاز است. (کستلز a،۱۳۸۰، ص ۱۷)
۴-۸-۲تجدید ساختار سرمایه­داری: بحران مدل­های توسعه اقتصادی، سرمایه­داری و نیز دولت­سالاری، موجبات تجدید ساختار آنها را از دهه ۱۹۷۰ به بعد فراهم ساخت؛ یعنی، تکنولوژی­های نوین اطلاعات با فراهم آوردن ابزار شبکه­سازی، ارتباطات راه دور، ذخیره و پردازی اطلاعات، شرایط زیر را فراهم آورده­اند:
* فعالیت اقتصاد جهانی: به واسطه رشد تکنولوژی­های جدید، این نوع اقتصاد به وجود آمده و بخش­ها، بازارها و افراد غنی را به یکدیگر متصل می­سازد و در یک چرخه تولید سود به همکاری وا می­دارد. بدین ترتیب انواع کار و تکاپوی اقتصادی در تراز جهانی و مقیاس سیاره­ای در زمان واقعی به اجرا درمی­آید.
* فعالیت اقتصاد شبکه­ ای: یکی از مشخصه­های فعالیت اقتصاد جهانی، فعالیت اقتصاد شبکه­ ای است که نوع تازه­ای از سازمان و تشکیلات می­باشد. این شبکه، متشکل از شرکت­ها و موسسات و بنگاههای مختلف نظیر شرکت­های چندملیتی، اتحادیه ­های استراتژیک می­باشد که با دیگر بخش­ها در ارتباط می­باشند.
* تحول در نحوه انجام کار: روابط­کاری که در گذشته در ساختارهای گسترده صنعتی یا اداری میان کارگر و کارفرما، یا رئیس و مرئوس برقرار بود، اکنون جای حود را به روابط به مراتب انعطاف­پذیرتر داده است. کارمندان و کارگران بر خلاف گذشته قراردادهای استخدام مادام­العمر امضا نمی­کنند و شیوه ­های خوداشتغالی کار پاره وقت و اشتغال برای یک دوره موقت رواج یافته است و به نوعی مردمی شدن هماهنگ کار، تمرکز و تمرکززدایی همزمان تصمیم ­گیری به وجود آمده است.
* ظهور قطب­های متقابل: فرایند جهانی شدن و شبکه­ ای شدن فعالیت­های اقتصادی و تحولات در ساختار اشتغال و نحوه انجام کار، موجب قدرت بخشیدن به تلاش­ های فردی و تضعیف نهادهای اجتماعی، نظیر اتحادیه ­های کارگری و دولت رفاه می­ شود. این تحولات به نوبه خود تقابل میان آنان را که به اطلاعات دسترسی دارند و کسانی که دسترسی به اطلاعات را ندارند، افزایش می­دهد و در افراطی­ترین شکل خود، به ظهور گروه ­های بزرگ از افراد کاملاً به حاشیه رانده شده و طرد شده از اجتماع اطلاعاتی منجر می­ شود. (کستلز a،۱۳۸۰، صص ۱۷-۱۶)
۴-۸-۳ تاثیر بر روبناهای فرهنگی و سیاسی: فرهنگ عصر اطلاعات در چهارچوب انتقال نمادها به واسطه­های الکترونیک شکل می­گیرد. این واسطه­های متنوع با مخاطبان گوناگونی سروکار دارد و مجموعه ­ای غنی از حیث محتوای نمادین در قالب متون الکترونیک در اختیار مخاطبان قرار می­دهد. به این ترتیب این فرهنگ واقعیت مجازی، حاوی اطلاعات متکثر و متنوع، به صورت بخشی از واقعیت اجتماعی سبز فایل درمی­آید.
در فضای مسلط قرهنگ متکی به واقعیت مجازی، بازیگران سیاسی، به منظور بقا و حضور در صحنه و تاثیر­گذاری بر روند تحولات، ناگزیرند از رسانه­های حامل نمادهای الکترونیک، به خصوص تلویزیون به صورت تمام عیار بهره ­برداری کنند. پیامی که در عرصه سیاست و از طریق رسانه­های الکترونیک انتقال پیدا می­ کند، به اقتضای ماهیت رسانه و انباشت اطلاعات و داده ­ها، صورتی ساده به خود می­گیرد. موثرترین ابزار فعالیت سیاسی در این صحنه، بهره­ گیری از پیامها یا محتوای منفی است و موثرترین پیامهای منفی عبارت است از آنچه بر افشاگری­ها، بازگویی رسوایی­های اخلاقی و مالی، برجسته­کردن فقدان مشروعیت سیاسی و نقاط ضعف و دیدگاه­ های رقیب تاکید دارد. (کستلز، a 1380، ص ۱۷) بدین ترتیب پدیده زیر ظهور می­یابد:
* فضای جریانها: در جامعه شبکه­ ای، سرمایه­داری اطلاعاتی می ­تواند فاصله روابط قدرت جهانی را تغییر دهد که کستلز از آن با عنوان فضای جریان­ها یاد می­ کند. (وبستر، ۲۰۰۴، ص۱۶۸)
۴-۸-۴ زمان بی­زمان و مکان بی­مکان: کستلز عنوان می­ کند که این ساختار نوین عصر اطلاعات که آن را جامعه شبکه­ ای نامیده است، مفاهیم زمان و مکان، معانی تازه­ای یافته­اند. انتقال آنی اطلاعات، داده ­ها و سرمایه­ها و امکان ارتباط همزمان میان افراد در نقاط مختلف، عملاً فواصل زمانی را از میان برداشته و چهارچوب­های مکانیکی جهان صنعتی را به کلی دگرگون ساخته است. مکان نیز به نوبه خود با مفهوم دسترسی یا عدم دسترسی به اطلاعات و ابزار انتقال و پردازش آن ارتباط پیدا کرده است و به این اعتبار «حضور در مکان» معنایی تازه­ای به خود گرفته که می ­تواند تعیین­کننده ارتباط و اتصال مشخص به جامعه شبکه­ ای یا طرد او از این مکان فراگیر و در عین حال انحصاری به شمار آید. (کستلز،a 1380، ص۱۷)
با نگاه اجمالی به سیر نظریه­ های جامعه اطلاعاتی می­توان دریافت فرایند اطلاعاتی شدن، فرایندی است که مسلما قرن­هاست که ادامه خواهد داشت؛ اما، قطعا با تحولات سرمایه­داری صنعتی و تحکیم دولت- ملی در قرن نوزدهم شتاب گرفت و اینکه در سالهای آغازین قرن بیست و یکم، با مسائلی چون جهانی شدن و گسترش سازمان­های فراملی و دسترسی به قلمروهای بسیار دور از دسترس زمانی و مکانی، شتاب بیشتری به خود گرفته است.
بخش پنجم
پیشینه پژوهش
۵-۱ مقدمه
دیپلماسی شهروندی، مفهوم نسبتا جدیدی است که تحقیقات و مطالعات انجام شده در این حوزه اختصاص راجع به بررسی فعالیت­ها و برنامه­هایی است که در سطح بین ­المللی و میان شهروندان کشورهای مختلف برگزار می­گردد. مراکز و مؤسسات فعال در حوزه دیپلماسی شهروندی از جمله مرکز دیپلماسی شهروندی ایالات متحده آمریکا^[۳۳۹]، انجمن ملی بازدیدکنندگان بین ­المللی^[۳۴۰] و انجمن دیپلماسی شهروندی یوتا^[۳۴۱]، برنامه ­های زیادی را در حوزه دیپلماسی شهروندی به اجراء درآورده­اند که شرحی از اهداف، کارکردها و سایر اطلاعات مربوطه به آنها را در اختیار مخاطبان خود می­گذارند.
در گزارشی که در سال ۲۰۱۱، توسط موسسه ملی آموزش منتشر شد، اهم مطالعات و تحقیقات انجام شده در حوزه دیپلماسی شهروندی مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت. در این گزارش، روش انجام این تحقیقات و همچنین نتایج بدست آمده، ارائه شده است. آنچه که در ارزیابی فعالیت­های مربوط به دیپلماسی شهروندی در حال حاضر مطرح است، نتایج مربوط به تعداد شرکت­ کنندگان و یا میزان رضایت­مندی آنها از برنامه­هاست. این در حالی است که دیپلماسی شهروندی تاثیرات قابل توجه زیادی بر سازمانها و جوامع دارد؛ اما اندازه ­گیری چنین تاثیراتی به دلیل ماهیت طولی آنها به سادگی امکان­ پذیر نیست و به سالها زمان نیاز دارد تا نتیجه تاثیرات آشکار گردد. همچنین فقدان روش­های استاندارد اندازه ­گیری، مشکل دیگری در بررسی برنامه ­های مربوط به دیپلماسی شهروندی است. با توجه به تعدد و تنوع برنامه ­های دیپلماسی شهروندی، ارزیابی همه برنامه­ ها با یک نوع ابزار غیرممکن خواهد بود. لذا به دلیل تفاوت­های قابل توجه میان اهداف، رویکردها و روش­های انجام برنامه ­های دیپلماسی شهروندی، تعدادی از اطلاعات گردآوری شده در این زمینه، قابل تعمیم نیستند.
بهرحال تحقیقات زیادی وجود دارد که فعالیت­های شهروندان را در حوزه ­های مختلف به ویژه در ارتباط با مسائل سیاسی در فضای مجازی مورد بررسی قرار داده­اند که در ادامه مورد بررسی قرار خواهند گرفت.
۵-۱-۱ مطالعات غربی
فضای سایبر، فضایی را فراهم آورده است که مردم در آن می­توانند با هم، در حوزه ­های مختلفی از جمله سیاست، به تبادل نظر بپردازند. از طریق تکنولوژی­های جدید ارتباطی، مردم می­توانند در گروه های مورد علاقه خود عضو شوند، در انتخابات رای دهند یا در فرومهای سیاسی مشارکت کنند. «ریچارد دیویس»^[۳۴۲]در سال ۱۹۹۹، با بررسی گروه های خبری «یوزنت»^[۳۴۳]، معیاری را پایه­گذاری کرد که با بهره گرفتن از آن بتوان کیفیت فعالیت­های سیاسی آنلاین مورد بررسی قرار داد. وی برای انجام پژوهش خود چهار سوال مطرح نمود تا مباحث سیاسی در شبکه ­های ارتباطی جدید توسط مشارکت­کنندگان در فروم­های خبری را بررسی کند؛ دیویس برای انجام این کار از روش تحلیل محتوا استفاده نمود. به گفته «کریپندورف»^[۳۴۴]استفاده از این روش در این تحقیق دارای دو مزیت عمده بوده است: اول این که با بهره گرفتن از این روش می­توان داده ­ها را همانگونه که در متن وجود دارند و قابل دسترسی هستند، بررسی کرد. به همین دلیل نوشته­ها و اظهارنظرها میان افراد مشارکت­کننده در مباحثات مطرح شده در فروم­ها را می­توان با این روش مورد بررسی قرار داد. دوم این که تحلیل محتوا در مقایسه با تکنیک مصاحبه یا مطالعات اتنوگرافی، داده ­های کاملا واقعی به دست می­دهد؛ چرا که نه فرستادگان و نه دریافت­کنندگان پیام در این پژوهش، از این که مورد بررسی قرار گرفته­اند، آگاه نبودند. (ویلهلم، ۲۰۰۰، ص ۸۸) بنابراین از روش تحلیل محتوا برای بررسی رفتار افراد گروه های خبری استفاده شده است. موضوع سوالات مورد بررسی در تحقیق به ترتیب عبارتند از: جستجوی اطلاعات، تبادل عقاید و دیدگاه ها، تجانس و عقلانیت. برای انجام تحلیل محتوا، شاخص­ هایی برای عملیاتی کردن اندازه ­گیری متغیرهای هر کدام از سوالات تعیین گردید. جمعا هشت شاخص برای بررسی، طبقه ­بندی و کدگذاری داده ­ها در این تحقیق مورد استفاده قرار گرفته است.
سوال اول با هدف بررسی این مسئله که تا چه حد مشارکت در بحثهای بحث سیاسی در فضای سایبر، با انگیزه جستجوی اطلاعات است؛ طرح شده بود. یا به عبارت دیگر، تا چه حد مشارکت­کنندگان برای وسعت بخشیدن و تقویت دیدگاه های خود، از گروه های خبری استفاده می­ کنند. بر اساس نتایج به دست آمده از تحلیل محتوا، حجم پیامهای سیاسی ارائه شده، متونی کوتاه با کمتر از صد کلمه است که اغلب در آنها اطلاعاتی به سایر مشارکت­کنندگان ارائه می­ شود. بر اساس نتایج تحقیق، از هر چهار مطلب ارسال شده به گروه های خبری، سه مطلب اختصاصا به ارائه اطلاعات به گروه های خبری اختصاص دارد.
«فیشکین»^[۳۴۵] می­گوید: وقتی که بحثی توسط کسی مطرح شود و از سوی دیگران پاسخی دریافت نکند یا وقتی تعدادی از شهروندان نباشند و یا نخواهند که مباحثی را مورد سنجش قرار دهند و یا وقتی برای درک قدرت یک ادعا، اطلاعاتی وجود نداشته باشد، آنگاه فرایند تعامل کمتر مشورتی خواهد شد، فقط به این دلیل که ناقص است. سوال دوم راجع به این است که آیا مشارکت­کنندگان در فرومهای سیاسی، در جستجوی خود برای کسب اطلاعات، به دیدگاه های دیگران هم توجهی نشان می­ دهند و آنها را مورد استفاده قرار می­ دهند؟ بر اساس نتایج این تحقیق، مشارکت­کنندگان، کمتر به دیدگاه ها و عقاید دیگران پاسخ می­ دهند. از مجموع پیامهای بررسی شده، کمتر از یک پنجم آنها، شامل پاسخگویی مستقیم به نظرات دیگران است؛ اما در حدود نیمی از پیامها، شامل عقاید و دیدگاه های شهروندانی و یا صاحب نظرانی است که در بحث مشارکت ندارند و جزو مشارکت­کنندگان حاضر در فروم نیستند.
در دیدگاه رایج، فروم­ها به عنوان مکانهای برای گردهم­آیی مجازی به شمار می­روند که در آنها مردم بر اساس علاقه­مندیها و منافع مشترک، بدون جابجایی و صرف هزینه می­توانند راجع به مسائل مختلف به تبادل نظر بپردازند. تحقیقات نشان می­دهد که مردم ترجیح می­ دهند با افرادی هم­گروه شوند که با آنها موافق باشند، پدیده که به عنوان هموفیلی شناخته شده است (راجرز و کین­کید^[۳۴۶] ۱۹۸۱). نتایج به دست آمده راجع به تجانس گروهی مربوط به سوال سوم، این دیدگاه را تقویت می­ کند. افراد اغلب در جستجوی کسانی هستند که با آنها موافق باشند. بر همین اساس نتایج این تحقیق نیز حاکی از آن است که ۷۰ درصد پیامهای ارسالی، با یکدیگر مشابه بوده که نشان­دهنده حمایت قوی یا متوسط از وضعیت غالب راجع به یک بحث سیاسی و یا کاندیدای سیاسی است.
و بالاخره سوال آخر به جنبه انتقادی-عقلایی مباحث سیاسی گروه های خبری مربوط می­ شود. در این سوال، این مسئله مورد بررسی قرار گرفت که تا چه حد پیامهای سیاسی آنلاین به مفهوم عقلانیت هابرماس گرایش دارد. بر اساس نتایج به دست آمده، سه چهارم پیامهای ارسالی به فروم­ها، برای توجیه محتوای مطالب­شان از دلایل مختلف استفاده کرده ­اند؛ اما در سایر پیامها از هیچگونه استدلال منطقی استفاده نشده بود. عقلانیت یک نوشته یا گفته، به قابلیت اعتماد دانشی که در آن نهفته است، بستگی دارد. مشارکت­کنندگان در فروم­ها، می­توانند در دفاع از یک موضوع و قضیه معین دلایلی ارائه دهند و تا آن حدی که این دلایل معتبر شناخته شوند، اعضا می­توانند اعمالشان را توجیه کنند.
هابرماس (۱۹۹۶) عقیده دارد، جامعه مدنی برای مفصل­بندی یا تولید مسایل سیاسی مانند یک عامل انتشار عقاید عمل می­ کند. بنابراین آن دسته از افرادی که که در فضای مجازی به بحث راجع به مسایل سیاسی می­پردازند، می­توانند توجه به مشکلات را افزایش داده و روش های ابراز آنها را تولید کنند. البته فرومهای سیاسی باید مبتنی بر تعامل و مشاوره باشد؛ چرا که پیامهای جایگزین باید مبادله یا تغییر یابد. برای این که موضوعات سیاسی که در جامعه مدنی گسترش پیدا می­ کنند، باید به موضوعاتی برای کنش جمعی تبدیل شوند. اما همچنان این برای تحقیقات تجربی بعدی باقی است که تا چه حد ابزارهای انتشار عقاید مجازی در تقویت تعامل در فضای عمومی موثر و یا سودمنداند. و در نتیجه، شرایط مناسب برای تقویت تعامل چیست تا که این ابزارهای (فرومها) بتوانند به طور موثرتری برفرآیند سیاسی تاثیر بگذارند.
در حالی که محققان زیادی با رضایت­مندی و خوشحالی به صف­آرایی همه جا حاضر تکنولوژی­های اطلاعاتی و ارتباطی به ویژه شبکه ­های ارتباط راه دور متمایل شده ­اند؛ اما همچنان زمان زیادی نیاز است تا معلوم شود فرومهای سیاسی این شبکه­ ها، تا چه حد برای تعیین برنامه­ ها؛ انجام تصمیمات عمومی، مذاکرات و ورود به مذاکرات پیچیده، سودمنداند. (ویلهلم، ۲۰۰۰، صص ۹۰-۸۷)
«هوارد رینگولد»^[۳۴۷]یکی از نخستین و معروف­ترین پژوهشگرانی است که در طی یک دهه اخیر و در اوایل دهه ۹۰ میلادی در نخستین مراحل جهانی شدن شبکه اینترنت به بررسی تأثیرات این شبکه بر زندگی اجتماعی پرداخته است. رینگولد که از سال ۱۹۸۵ به عنوان عضو یک «جماعت مجازی» به برقراری ارتباط روزمره با دیگر اعضای شبکه از طریق «کنفرانس از راه دور»، پست الکترونیک و گروه ­های خبری ویژه می­پرداخت؛ نتیجه تجربیات خود را در تدوین نظریه­ای درباره تأثیرات شبکه اینترنت در تقویت و تحکیم دموکراسی و ایجاد اشکال جدیدی از مشارکت سیاسی شهروندان در یک «حوزه عمومی مجازی»^[۳۴۸] به کار گرفت.
ایده اصلی کتاب رینگولد که به صورت الکترونیک هم منتشر شده، این است که اینترنت شاید عصر جدیدی از دموکراسی مشارکتی و شورایی را در مقام حوزه عمومی سیاسی پدید آورد. وی معتقد است که جماعت مجازی در حال رشد در اینترنت می­توانند به شهروندان در احیای ابعاد از دست رفته دموکراسی و ایفای نقش جدی­تر مردم در فرایند سیاسی کمک کنند. دموکراسی نوین مشارکتی که رینگولد بدان اشاره می­ کند، صورتی از دموکراسی است که برخی آن را آرمان­شهری خوانده و به آن «آتن بدون بردگان» لقب داده­اند. دولت­شهر آتنی مدرن به شکل یک جماعت مجازی در اینترنت ظاهر می­ شود. این شبکه نقش «آگورا»^[۳۴۹]ی آتنی را عهده می­گیرد که در درون آن شهروندان آزاد به مباحثه درباره امور عمومی می­پردازند. (رینگولد، ۱۹۹۳، ص۷)
رینگولد در کتاب خود ضمن طرح دیدگاه های مختلف درباره انواع تأثیرات متقابل ارتباطات رایانه­ای و سیاست دموکراتیک با کاربرد مدل حوزه عمومی هابرماس بی­آنکه روش­شناسی دقیقی در کار باشد، چنین نتیجه می­گیرد که فن­آوری نوین ارتباطی در صورتی که به درستی از جانب شهروندان شناخته و به کار برده شود، دارای پتانسیل دموکراتیک زیادی است. همان طور که رسانه­های چاپی قرون گذشته در روند مردم­سالاری نقش برجسته­ای ایفا می­کردند. کتاب رینگولد نقطه عطفی در ادبیات مربوط به روابط میان اینترنت و دموکراسی به شمار می ­آید؛ زیرا نخستین تحلیل معتبر و شناخته شده است که از ایده حوزه عمومی به عنوان مدلی برای تبیین ارتباط بین این دو پدیده سود برده است. رینگولد با کاربرد این ایده در تحقیق خود و گرفتن نتایج مثبت از بررسی­های خود، همانند برخی دیگر از نویسندگان عملا مناسب بودن این مدل را مفروض گرفته است. هر چند برخی از یافته­های رینگولد همچنان اعتبار خود را حفظ کرده، ولی بسیاری از ایده­های وی که بهره­ گیری از تجربیات شخصی او در دوران اولیه رشد و همه­گیر شدن اینترنت حاصل آمده، اکنون نیازمند بازنگری و نقد و افزودن ابعاد نوظهور ارتباطات رایانه­ای است.
«آلینتا تورنتون»^[۳۵۰]یکی دیگر از پژوهشگران در زمینه ارتباطات سیاسی است که در بررسی خود با بهره­ گیری از مفهوم حوزه عمومی درصدد پاسخگویی به این پرسش برآمده که: آیا اینترنت دموکراسی می­آفریند؟
تورنتون همچون رینگولد از مدل نظری هابرماس و تبیین وی از ایده حوزه عمومی استفاده کرده ولی اساس کار خود را نقد و بررسی دیدگاه ها و نتایج تحلیل وی قرار داده است. در واقع تورنتون در این که مدل حوزه عمومی در تحلیل و تبیین ارتباطات سیاسی اینترنت مناسب است تردیدی ندارد؛ ولی می­ کوشد تا مفهوم هابرماسی حوزه عمومی را با افزودن ابعاد انتقادی نظریه­ های بعد از هابرماس در باب حوزه عمومی تکمیل نماید؛ زیرا به نظر وی تبیین خاص هابرماس از حوزه عمومی در بررسی ارتباطات سیاسی در اینترنت به اندازه کافی کارایی ندارد. (تورنتون، ۱۹۹۶، ص ۹)
با آن که تورنتون برخی از نتیجه ­گیری­های رینگولد را درباره تأثیرات دموکراتیک اینترنت نمی­پذیرد، ولی ضمن پذیرش مبانی آن بحث خود را از سطح نقد این نتایج فراتر می­برد. وی پس از بررسی دستاوردهای مطالعات تجربی خود درباره نحوه و انواع شیوه ­های برقراری ارتباط در اینترنت اظهار می­دارد که این شبکه فرصت­هایی هر چند محدود برای احیای حوزه عمومی دارد. به نظر تورنتون این فرصت­های تازه، محدود به گروه ­های برگزیده و برخوردار اجتماعی است، ولی حداقل افزایشی در فعالیت­های مشابه حوزه عمومی در اینترنت قابل مشاهده است. او تأکید می­ کند اگر کاربردهای اینترنت به گروه ­های اجتماعی حاشیه­نشین، کم­درآمد و زنان نیز تسری یابد، آن گاه می­توان گفت که این شبکه امکانی واقعی برای مشارکت وسیع­تر شهروندی، ارتباطات سیاسی موثر و احیای واقعی حوزه عمومی پدید آورده است. (همان، ص ۸۶) در این نتیجه ­گیری­ها بسیاری از ابعاد عملکرد واقعی اینترنت لحاظ شده است ولی تورنتون به روشنی معلوم نمی­کند که اینترنت کدام حوزه ­های زندگی سیاسی را تحت­تأثیر قرار می­دهد و این تأثیرات چگونه واقع می­ شود، ضمن آن که بسیاری از محدویت­های مشارکت سیاسی از طریق اینترنت بنا به تأکید خود تورنتون در حال کاهش است.
گسترده­ترین پژوهش بر روی فضای وبلاگستان ایران توسط «جان کلی»^[۳۵۱] و «بوروس اتلینگ»^[۳۵۲]با روش تحلیل محتوا در سال ۲۰۰۸ انجام شده است. تحقیقات آنها نشان می­دهد که وبلاگستان ایرانی یک شبکه گفتمانی گسترده است که هم از نظر موضوعات مورد بحث و هم از نظر طیف­های گوناگون وبلاگ­نویسان، از غنای ویژه­ای برخوردار است و چنین گزارش داده­اند: تحقیقات ما نشان می­دهد که وبلاگستان ایرانی یک شبکه گفتمانی گسترده است که هم به لحاظ موضوعات مورد بحث و هم از نظر طیف­های مختلف وبلاگ­نویسان از غنای خاصی برخوردار است. در ابتدا این باور وجود داشت که وبلاگ­نویسان، همگی جوانان دموکراتی هستند که منتقد نظام حاکم­اند؛ ولی در حین پژوهش به بحث­ها و گفتگوهایی برخوردیم که در برگیرنده موضوعاتی از جمله سیاست، حقوق بشر، ادبیات، مذهب و فرهنگ عامه بودند. با در نظر گرفتن فضای رسانه­ای موجود و تحدید دائم وبلاگ­نویسان، ممکن است کسی در وبلاگستان ایرانی، انتظار تضارب آرای چندانی را پیرامون موضوعات سیاسی نداشته باشد؛ ولی با وجود این، گفتمانِ منتقد رژیم، گفتمانی قوی است؛ به ویژه در بین گروه های سیاسی موجود در دو قطب سکولار/ اصلاح­طلب و محافظه­کار/ مذهبی که در دو سوی تقسیم ­بندی ایدئولوژیک گفتمان سیاسی قرار می­گیرند. فیلترینگ وبلاگ­ها توسط دولت، به خصوص در قطب سکولار/ اصلاح­طلب، از آنچه گمان می­رفت، کمتر بود. (کلی و اتلینگ، ۲۰۰۸، ۲۴) کلی و اتلینگ با اشاره به این که چندان روشن نیست که در دسترس بودن ۸۰-۹۰ درصد از وبلاگ­ها در ایران، ناشی از عدم تمایل دولت برای مسدود کردن گفتمان مخالف است یا عدم توانایی­اش، معتقدند که با در نظر گرفتن فضای محدودِ رسانه­ای در ایران، وبلاگ­ها بازترین پایگاه ارتباطی عمومی را برای گفتمان سیاسی ارائه می­ کنند. ساختار ارتباطی فردبه­فرد در وبلاگستان، نسبت به شیوه قدیمی­تر و متمرکز رسانه­های همگانی در برابر کنترل و مصادره شدن توسط دولت از خود مقاومت بیشتری نشان می­دهد و اگر نظریه «یوخای بنکلر» در مورد «حوزه عمومی شبکه­ ای» درست باشد، آنگاه مسائل بسیار مهم و برجسته سیاسی و اجتماعی برای ایرانیان، به نحوی در فضای وبلاگستان ایرانی منعکس شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار می­گیرد. (سیدعلوی، ۱۳۹۱، ص ۱۲۹)
همچنین نجفی و «مارکوس نیبلوم»^[۳۵۳]در سال ۲۰۰۶ از پایان نامه فوق­لیسانس خود در مدرسه اقتصاد استکهلم با عنوان «جوانان ایرانی و اینترنت» دفاع کردند. روش تحقیق این پایان نامه مصاحبه بوده است و در این مصاحبه­ ها با بررسی نحوه استفاده کاربران ایرانی از اینترنت، نوشتن وبلاگ، آزادی بیان، محدودیت و سانسور دولتی، اجتماعات مجازی و … نویسندگان به این نتیجه رسیده ­اند که اینترنت، حوزه عمومی و حوزه خصوصی را متاثر ساخته و با ایجاد حوزه­ای متعلق به خود (حوزه مجازی) فضایی ایجاد کرده است که افراد می­توانند با گریز از محدودیت­های حوزه عمومی و خصوصی به بیان خود بپردازند. وقتی شخصی با وجود محدودیت­های حوزه عمومی با بهره گرفتن از اینترنت مشغول نوشتن وبلاگ سیاسی می­ شود در حقیقت مشغول کنش در حوزه مجازی شده است. وبلاگ­ها می­توانند آغاز کننده بحث­های سیاسی باشند که مردم زیادی به آنها دسترسی دارند، پس می­توانند حوزه عمومی را متاثر سازند. نجفی و نیبلوم معتقدند که «حوزه مجازی»^[۳۵۴]، اجتماعی را خلق و ایجاد می­ کند که اعضای آن قادرند کنشگر باشند؛ امکانی که در غیر این صورت در جامعه بسته ایران غیرممکن است. با توجه به نفوذ اینترنت به حوزه عمومی و خصوصی ، حوزه مجازی می ­تواند محرکی برای تغییر در جامعه ایران شود. آنها بدون آن که قصد داشته باشند نتایج خود را تعمیم دهند، معتقدند که اینترنت تعادل قدرت را در جامعه متاثر ساخته است. پیش از اینترنت دولت بر تامین اطلاعات کنترل داشت اما اینترنت این موقعیت را تغییر داده است و باعث تغییر تعادل قدرت مابین مردم و حکومت شده است؛ چرا که مردم با افزایش اطلاعات می­توانند بر حکومت نظارت داشته باشند. آنها همچنین بیان می­ کنند که رسانه­های کنترل شده توسط حکومت نیز درباره انتخاب اخبار و گزارش­های خود -با توجه به این واقعیت که مردم به صورت نامحدودی از طریق اینترنت به اطلاعات دسترسی دارند- از اینترنت متاثر شده ­اند. بنابراین به نظر آنها محتوا و استفاده از اینترنت، باعث کاهش سانسور در رسانه­های زیر کنترل حکومت خواهد شد و در پایان نتیجه می­گیرند که اینترنت با فراهم ساختن آزادی بیان و گسترش آن، بر فرایند دموکراتیک در ایران تاثیرگذار خواهد بود (نجفی و نیبلوم، ۲۰۰۶، صص۴۷-۴۵)
۵-۱-۲ مطالعات ایرانی
رها خرازی در مطالعه دیگری تحت عنوان «رویکرد پسامدرنیسم به دیپلماسی رسانه­ای از منظری پسامدرنیستی» در سال ۱۳۸۶ به تاثیرات رسانه ­های نوین بر دیپلماسی و سیاست خارجی پرداخته است. دغدغه محقق در این مطالعه یافتن جواب این سوال است که اساسا پسامدرنیسم چه رویکردی به دیپلماسی دارد. بر اساس نتایج حاصل از پژوهش «سایبر دیپلماسی؛ رویکرد پسامدرنیسم در روابط بین­الملل نسبت به تأثیرات رسانه­های نوین بر دیپلماسی»، پسامدرنیست­ها اعتقاد دارند که رسانه­های نوین با ایجاد شرایطی چند بر دیپلماسی تأثیر گذاشته­اند:

• • با تغییر در ماهیت «قدرت».

• • با کاهش حاکمیت دولت-ملت.

• • با فراهم آوردن زمینه حضور بازیگران متعدد در روابط بین­الملل.

• • با ایجاد زمینه ­های تغییر در مفهوم امنیت به ویژه امنیت ملی.

• • با ایجاد زمینه ­های دگرگونی مفهوم منفعت در منافع ملی.

• • با فراهم آوردن شرایط افزایش نفوذپذیری مرزها، موجب تغییر در رویکرد صرف به «ژئوپلیتیک» و دیپلماسی مبتنی بر آن شده ­اند.

• • با فراهم آوردن موجبات ظهور دیپلماسی آشکار (تبدیل اطلاعات سری دیپلماتیک به اطلاعات آشکار)

• • با ایجاد زمینه ­های دموکراتیک کردن دیپلماسی

• • و بالاخره با فراهم آوردن شرایط نوین تأمین منافع ملی (اقتصادی، سیاسی، ایدئولوژیک و امنیتی) که از جمله اهداف مهم دیپلماسی است.

تأثیرگذاری و نفوذ رسانه بر دیپلماسی با عواملی نظیر نوع نظام رسانه­ای و نوع حکومتی که پیام دیپلماتیک در آن تعریف می­ شود؛ همچنین میزان تأثیرگذاری و اعتماد رسانه در جامعه مخاطبان خود رابطه­ای مستقیم دارد؛ به بیان دیگر، دیپلماسی رسانه­ای هر کشور با توجه به نوع نظام حکومتی و نظام رسانه­ای برآمده از آن، طراحی واجرا می­ شود. هم اینک دیپلماسی رسانه­ای در کشورهای مختلف جهان در جریان است؛ اما تقدم و تأخر، تأثیرگذاری و نیز کندی یا سرعت آن به نوع حکومت و نوع نظام رسانه­ای آن کشور بستگی دارد. مطالعه دیپلماسی رسانه­ای در کشورهای مختلف با توجه به نظام رسانه­ای و نوع حکومت­های آنها، حاکی از آن است که کشورهای مختلف با تقدم و تأخر نسبت به رویکرد و مدل دیپلماسی رسانه­ای آرمانی پسامدرن­ها، دیپلماسی سایبر خود را طراحی و آن را با سرعت­های مختلف به اجرا گذاشته­اند. (خرازی آذر، ۱۳۸۷، ص ۱۳۷)

• تعداد مجلات پذیرفته شده و انتشار یافته در دانشگاه؛

• ارتقاء اساتید در دانشگاه؛

• حضور دانشجویان خارجی در دانشگاه؛

• تعداد استادان دارای درجه دانشیاری و استادی؛

• ایجاد اتاق های فکر در دانشگاه؛

• رقابت فعال دانشگاه ها؛

• کیفیت در خدمات ارائه شده توسط دانشگاه ها؛

• مشاوره و راهنمایی گرفتن از متخصصان دانشگاهی؛

• رفتار اداری( کارکنان)؛

• گردش امور(نحوه انجام دادن کارها در دانشگاه ها).

۲-نیروی انسانی
در مقوله منابع انسانی در می یابیم که سازمان های نوآور، فعالانه آموزش و توسعه دانش اعضای خود را آن طور که روزآمد باشد تشویق می کنند. امنیت شغلی در سطح عالی برای کارکنان خود فراهم می آورند تا ترس از اخراج به خاطر اشتباه را کاهش دهند و به افراد جرأت می بخشند که تغییر پذیر باشند. زمانی که اندیشه جدیدی تکامل می یابد پیشتازان تغییر فعالانه و با شور و شوق این اندیشه را تعالی می بخشند و آن را حمایت می کنند، بر مشکلات چیره می شوند و اطمینان می دهند که نوآوری به مرحله اجرا در خواهد آمد (آقا جانی و همکاران، ۱۳۸۸).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

عوامل مختلفی می تواند بر بعد نیروی انسانیِ دانشگاهها تأثیر گذار باشد که مهمترین آنها عبارتند از :

• توانایی نیروی کار؛

• مهارت های کارمنان و آموزش آنها؛

• تشکیل دوره های آموزشی برای کارکنان؛

• سفر به کشور های دیگر جهت فرصت مطالعاتی.

۳-فناوری اطلاعات
شبکه دانش دانشگاه ها که با بهره گیری از ابزار های فناوری اطلاعات و ارتباطات به صورت یکپارچه و منسجم به دو طریق زیر از فرایند نوآوری حمایت و پشتیبانی می کند (شِریف و کینگ^[۸۲]، ۲۰۰۶):

• فراهم ساختن امکان برقراری ارتباط بین افراد و گروه ها به منظور تبادل و تسهیم دانش؛

• فراهم ساختن امکان ذخیره سازی، پردازش، انتشار و جستجو در مخازن دانش داخل و خارج از سازمان.

درّی و طالب نژاد (۱۳۸۷) مهمترین چالش های نظام آموزشی کشور در استفاده از فناوری اطلاعات را ضعیف بودن زیر ساخت ها، کمبود نیروی انسانی کارآمد، ضعف در سیاست گذاری، کمبود محتوای الکترونیکی، وجود نداشتن نهادهای حقوقی تعیین کننده مالکیت فکری و پشتیبانی مالی و فنی از شبکه ها می داند.
مهمترین عواملی که بر بعد فناوری اطلاعات در دانشگاهها تأثیر گذار می باشد عبارتند از:

• استفاده از تکنولوژی و منابع آن؛

• یادگیری مهرتهای فنی و آموزشی؛

• تاثیر فناوری اطلاعات؛

• استفاده از منابع دانشی؛

• ایجاد سازمان یادگیرنده؛

• ایجاد مکان هایی برای اساتید و کارمندان جهت به روز رسانی اطلاعات؛

• باز سازی ساختار فضایی دانشگاه؛

• به روز کردن امکانات دانشگاهی.

۴-فرایند نوآوری
فرایند نوآوری مستلزم تبادل اطلاعات در بخش های مختلف دانشگاه و خارج از آن است و همچنین واحد های مختلفی درگیر فرایند نوآوری می شوند. منبع بسیاری از ایده ها نیز فراتر از بخش های مختلف سازمان و ناشی از تبادل اطلاعات بین رشته های مختلف است (سلطانی تیرانی، ۱۳۸۷). فرایند نوآوری در دانشگاه ها، در تمام نمونه های بررسی شده یک فرایند جستجو و یادگیری است. در برخی موارد، ساختارهای سیستماتیک دایره ای این فرایند را در سازمانهای استراتژی محور می توان یافت (نصیرزاده و ناجی، ۱۳۸۷).
عوامل موثر بر فرایند نوآوری دانشگاهها عبارتند از:

• ایجاد و توسعه ایده در مورد نوآوری دانشگاه ها؛

• فنون مربوط به انتخاب و ارزیابی عملکرد نوآوری؛

• مکامیزم بکارگیری نوآوری در دانشگاه ها.

برگزاری کلاسهای کار گروهی و حل مسئله به منظور تقویت روحیه کاری
برگزاری دوره ها و کارگاههای آموزشی برای کارشناسان استانداری و فرمانداری ها با موضوع تیم سازی و کارگروهی و بیان مزایای کار گروهی

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

حمایت مدیران از کارشناسان و کارکنان جهت انجام وظایف تا حصول نتیجه از لحاظ مادی و معنوی
۵-۴-۱-۳ پیشنهادها در بعد محیطی (زمینه ای) توانمندسازی کارکنان استانداری و فرمانداری های تابعه استان
حمایت از بهسازی نیروی انسانی در متن قانون مدیریت خدمات کشوری
انطباق اهداف و راهبردهای استانداری و فرمانداری های تابعه توانمندسازی نیروی انسانی موجود در متن افق ۱۴۰۴
تاکید بر آموزش ضمن خدمت کارکنان با توجه به راهبردهای موجود در متن افق ۱۴۰۴
تشویق کارکنان به شناخت عوامل محیطی و ترغیب آنان به توانمندسازی
ارائه آموزش لازم به کارکنان جهت واکنش مناسب به فرصتها و تهدیدات با توجه به چشم انداز سند بیست ساله کشور
دسترسی کارکنان به اطلاعات لازم و در جریان امور قرار گرفتن آنها با اهداف و راهبردهای ابلاغی وزارت کشور و بخشنامه ها و دستورالعمل های داخلی
ارائه دوره های آموزشی استفاده از فناوری های روز دنیا و اعطای گواهینامه های آموزشی معتبر در این زمینه و استفاده از این گواهینامه ها جهت تشویق و ترغیب کارکنان نسبت به فراگیری (مانند طرح تعجیل ارتقای طبقه)
۱۲۸
۵-۴-۲ پیشنهادها و راهکارهای کلی
مدلسازی توانمندی کارکنان استانداری و فرمانداری های استان فصل پنجم
با توجه به تجربه پژوهشگر پیشنهادات و راهکارهای کلی زیر توصیه می گردد:
توجه به نیروی انسانی و توان مدیریتی و کارشناسی کارکنان سازمانهای حاکمیتی مانند استانداری ها و فرمانداری ها در برنامه های توسعه و سایر اسناد بالا دستی در دست تدوین و مرتبط با افق ۱۴۰۴
استفاده از مدلهای بومی و ایرانی جهت رسیدن به اهداف کلان در افق ۱۴۰۴
تقویت توان منابع انسانی دستگاه های حاکمیتی استانها جهت برنامه ریزی و دستیابی به اهداف استانی با توجه به افق ۱۴۰۴
توجه به نیروی انسانی توانمند به عنوان یک عنصر حیاتی سازمانهای حاکمیتی در سیاستهای کلان نظام اداری با همکاری وزارت کشور و سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور
ایجاد بانک مدلهای توانمندسازی بومی کشوری با همکاری استانداری ها و مرکز آموزش و پژوهش توسعه توانمندسازی استانهاو استفاده از آن در آموزش ضمن خدمت و مهارت آموزی کارکنان به منظور توانمندسازی آنان
بازنگری ساختار استانداری ها و فرمانداری های استانها با توجه به متن سند چشم انداز بیست ساله کشور در جهت توانمندسازی کارکنان
۵-۴-۳- پیشنهاد به محققان آینده
با توجه به تجربه پژوهشگر پیشنهادهای زیر برای پژوهش های بعدی به محققان آینده ارائه می گردد:
پیشنهاد می شود پژوهشی در خصوص مدلسازی کارکنان دستگاه های اجرایی استان انجام شود.
پیشنهاد می شود مطالعه ای مشابه در سایر استانداری های کشور انجام شود.
پیشنهاد می شود پژوهشی در خصوص راهکارها و مولفه های موثر در هر یک از ابعاد،جداگانه از طریق روش دلفی انجام شود.
پیشنهاد می شود مطالعه ای مشابه به منظور سیاست های کلان نیروی انسانی در برنامه هفتم توسعه انجام شود.
۱۲۹
پیشنهاد می شود اجرای مدل توانمندسازی حاصل از پژوهش از طریق روش دلفی در استانداری های کلان شهر کشور مورد بررسی قرار گیرد.
مدلسازی توانمندی کارکنان استانداری و فرمانداری های استان فصل پنجم
۵-۵محدودیت های تحقیق
با توجه به اهمیت محدودیت های پژوهش در جهت ارتقاء روایی و پایایی آن و با عنایت به اینکه تشخیص محدودیت های پژوهش و بیان آن در طرح پژوهش بر ارزش روایی داخلی و خارجی پژوهش می افزاید در اینجا به شرح محدودیت های پژوهش اشاره می شود.
محدود نمودن ابزار جمع آوری اطلاعات و استفاده از پرسشنامه
اختصاص یافتن مدل توانمندسازی به مولفه های ده گانه
این پژوهش فقط در سطح استانداری و فرمانداری های استان چهارمحال و بختیاری صورت گرفت و سایر دستگاه های حاکمیتی یا اجرایی را در بر نمی گیرد.
محدودیت زمانی
عدم صداقت احتمالی آزمودنی ها در پاسخ به سوال های پرسشنامه؛ در این رابطه ممکن است آزمودنی ها با توجه به ترس از عواقب و نتایج پژوهش به طور واقعی نظرات خود را ابراز ندارند.
دخالت ارزشهای شخصی پاسخگویان
۱۳۰
پیوست
باسمه تعالی
همکار گرامی و ارجمند
با سلام و احترام
بدینوسیله پرسشنامه حاضر در راستای مدلسازی توانمند سازی نیروی انسانی در افق ۱۴۰۴ تدوین شده است لذا مستدی است سوالات را به دقت مطالعه فرموده و جواب دهید.موفقیت پژوهشگر در این پژوهش مدیون یاری و همکاری شما در تکمیل این پرسشنامه به طور کامل و دقیق می باشد. پیشاپیش از دقت نظر و همکاری شما سپاسگزارم.
آذر مکوندی
دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت دولتی
مشخصات جمعیت شناختی