۲-۲- سوابق تحقیق در ایران :

با توجه به حدود ۴ دهه سابقه فعالیت‌های بیابان‌زدائی در کشور و بروز آثار این فعالیت‌ها در ابعاد اقتصادی- اجتماعی- فرهنگی و زیست محیطی، ارزیابی این اثرات در سال های اخیر توجه برخی از محققین وکارشناسان امر را به خود معطوف نموده است.

با این حال علی رغم اهمیت تحلیل اثرات فعالیت‌های بیابان‌زدائی حداقل به منظور توجیه ادامه این فعالیت‌ها در مناطق بیابانی که سطح گسترده‌ای از اراضی کشور را در بر می گیرند، متأسفانه سوابق مطالعه و تحقیق در این زمینه زیاد نمی‌باشد که با عنایت به اهمیت موضوع لازم است توجه ویژه ای ‌به این مبحث مبذول گردد. به هر حال ذیلاً به شرح سوابق موجود پرداخته می شود.

حسن احمدی و همکاران(۱۳۸۲) تحقیقاتی را با عنوان تأثیر عملیات بیابان زدائی بر توسعه اقتصادی و اجتماعی شهر کرمان انجام داده، در این تحقیق به منظور ارزیابی فعالیت‌های ۳۰ساله بیابان‌زدائی در این منطقه مدلی طراحی گردید. به طوری که به منظور شناخت وضع موجود منابع پایه وساختار اجتماعی و اقتصادی، داده ها مورد بررسی قرار گرفت و عوامل تأثیر‌گذار بر پایداری منابع مشخص گردید و با ارزیابی وضعیت فنی پروژه و وضعیت اجتماعی و اقتصادی، داده ها مورد سنجش قرار گرفته و تلفیق و نتیجه گیری حاصل گردید. بر اساس نتایج به دست آمده، اجرای فعالیت‌های بیابان‌زدائی دارای اثرات مثبت اقتصاد ی، اجتماعی و زیست‌ محیطی به شرح زیر بوده است.

• • تثبیت و کنترل تپه‌های ماسه‌ای و ترسیب جدید رسوبات و جلوگیری از گسترش آن ها به مناطق مسکونی، زراعی و باغی

• • کاهش فرسایش و افزایش حاصلخیزی خاک

• • کاهش خسارت به محصولات زراعی و باغی و نهایتاًً افزایش تولید

• • کاهش تصادفات و خطرات ناشی از غبارآلودگی هوا و کاهش دید رانندگان

• • جلو‌گیری از مهاجرت روستاییان به شهر به علت از دست دادن زمین‌های زراعی و باغی

• • بهره‌برداری اقتصادی از جمله چرای دام‌ها و استفاده از چوب درختان کشت شده در عرصه‌های تثبیت شده

• • جلوگیری از پرشدن انهار، قنوات وچاه‌های آب از رسوبات بادی

• • ایمن سازی مناطق صنعتی

• • افزایش اراضی کشاورزی از ۵۴۱ هکتار به ۳۶۰۰ هکتار در مناطقی که ماسه‌های روان تثبیت گردیده اند.

• • افزایش سرانه درآمد

• گسترش شهر و حفاظت از شهر و فرودگاه ]۱[.

رضا انجم شعاع و همکاران(۱۳۷۵) تحقیقی را تحت عنوان بیابان‌زدائی در منطقه شهداد انجام داده، که در این تحقیق با توجه به بررسی پارامترهای زمین شناسی – هوا و اقلیم – خاکشناسی – ژئومورفولوژی – پوشش گیاه – فیزیوگرافی –هیدرولوژی و اقتصادی و اجتماعی بر ضرورت اجرای فعالیت‌های بیابان‌زدائی در این منطقه تأکید نموده و حفظ و توسعه آبادیها و مزارع موجود را منوط به انجام این اقدامات دانسته و با توجه به محدودیت‌های شدید منابع آب و خاک، توسعه کشت را تنها از طریق بهینه سازی سیستم‌های آبیاری و بهره برداری امکان‌پذیر دانسته‌اند و برداشت بی رویه از منابع آب را عامل نابودی تدریجی حیات در این منطقه عنوان نموده‌اند ]۲٫[

محمد جواهری شیرازی (۱۳۹۰)پژوهشی را با عنوان ارزیابی اثرات اجرای فعالیت‌های بیابان‌زدائی بر توسعه اقتصادی و اجتماعی روستاهای منطقه غرب کرخه را انجام دادند، در این مطالعه برای جمع‌ آوری اطلاعات مورد نیاز تحقیق از دو روش اسنادی و می‌دانی استفاده گردیده، قلمرو این تحقیق را افرادی تشکیل داده‌اند که اولاً ساکن یکی از روستاهای موجود در منطقه مورد مطالعه بوده و در این روستاها فعالیت داشته ‌و ثانیاً موضـوعاتنتایج و دستاوردهای اجرای این طرح‌ها برایشان قابل مشاهده و محسوس باشد. در این ارتباط پرسشنامه هایی تهیه، که این پرسشنامه‌ها توسط روستاییان تکمیل گردید و اطلاعات دیگری نیز با بهره گرفتن از مطالعات طرح هادی روستاها تهیه و به اطلاعات به دست آمده از پرسشنامه‌ها اضافه گردید.

پس از بررسی پرسشنامه‌ها و تحقیقات می‌دانی در منطقه مورد مطالعه که بر اساس اهداف تحقیق طراحی شدند، اثرات برنامه ها و طرحهای تثبیت شن و بیابان‌زدائی بر ساختار اقتصادی و اجتماعی منطقه مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت.

نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان می‌دهد که بسیاری از عواید و نتایج حاصل از اجرای طرحهای بیابان‌زدائی با عدد ورقم قابل محاسبه نیستند و معمولاً چنین طرحهایی به عنوان طرحهای زیربنایی قلمداد می‌گردند و ارزش تولیدات مستقیم آن ها چندان مورد توجه نیست. اجرای این طرحها بر منابع اقتصادی –اجتماعی و زیست محیطی اثرگذار بوده و وضعیت این منابع را در بخش‌های مختلف بهبود می‌بخشد.

محاسبه نسبت درآمد روستائیان ساکن داخل و حاشیه در بخش مورد مطالعه، به هزینه های اجرای طرح بیابان‌زدائی نمایانگر این مطلب است که این فعالیت‌ها مقرون به صرفه بوده و به لحاظ اقتصادی دارای بیلان مثبت می‌باشد ]۱۰[.

اسدا… بختیار و همکاران(۱۳۷۵) تحقیقاتی را پیرامون اثرات اقتصادی – اجتماعی پخش سیلاب در گربایگان انجام داده‌اند. این طرح که در سال ۱۳۶۵ اجرا گردیده آثار قابل توجهی را بر زندگی روستائیان منطقه داشته است.

در این مطالعه جهت جمع‌ آوری اطلاعات پرسشنامه‌هایی تهیه و توسط روستائیان تکمیل گردیده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که با افزایش آبهای زیرزمینی سطح زیر کشت محصولات کشاورزی در منطقه افزایش یافته و الگوی کشت از دیم به آبی تغییر ‌کرده‌است. از طرف دیگر زندگی روستائیان از دامداری صرف به کشاورزی –دامداری تغییر کرده و اشتغال افزایش یافته است. همچنین مهاجرت در حد قابل توجهی کاهش و سطح درآمد افزایش یافته است. زمین نیز بر اثر اجرای این طرح ارزش واقعی خود را به دست آورده است ]۴٫[

فصل سوم
مواد و روش‌ها

۳-۱- معرفی منطقه مورد تحقیق :

دشت لوت منطقه وسیعی از ناحیه شرق فلات ایران را در بر می‌گیرد. دشت لوت را به لحاظ جغرافیایی به ۳ منطقه تقسیم می‌کنند :

الف)لوت شمالی

ب)لوت مرکزی

ج)لوت جنوبی

دشت شهداد در حاشیه غربی لوت مرکزی قرار گرفته و دهستان تکاب با حدود ۳۷ پارچه آبادی و روستا در بخش شرقی این دشت واقع شده است. تکاب به معنی ته آب است. این منطقه از سمت شمال، جنوب و شرق به کویر‌لوت و ناحیه مرموز و ناشناخته ‌کلوت‌ها محدود می‌شود. شمالی‌ترین روستای منطقه تکاب ده‌سیف و جنوبی‌ترین آن کریم‌آباد می‌باشد. این منطقه به لحاظ منابع‌آب و خاک وقابلیت‌های کشاورزی از شرایط ویژه‌ای برخوردار می‌باشد. اما به دلیل قرار گرفتن در حاشیه پلایای لوت تحت‌تأثیر شدید فرسایش‌بادی و پیامدهای‌ناشی از آن قرار داشته، به طوری که شرایط زیست را در این منطقه مختل نموده است.

تبخیرشدید، فقرپوشش‌گیاه، طوفان‌های‌شن وکمبود نزولات جوی از شاخص‌ترین محدودیت‌های اکولوژیکی این منطقه می‌باشند.