الف) با ظهر نویسی بیمه نامه یا به وسیله سند مجزای مکتوب.

ب) با صرف تحویل بیمه نامه که توأم با قصد انتقال باشد.

ج) به وسیله روش های عرفی دیگری که معمول است.

بیمه نامه دریایی ممکن است قبل یا بعد از ورود خسارت به شخص دیگری انتقال یابد. البته انتقال بیمه نامه قبل از ورود خسارت فقط در صورتی امکان پذیر است که منتقل الیه روی مال مورد بیمه برخی منافع کسب کرده باشد. در کلیه مواردی که انتقال بیمه نامه بعد از ورود خسارت صورت می‌گیرد، قانون این گونه تلقی می‌کند که انتقال دهنده فقط حق خودش را که در سود و زیان وارده دارد به منتقل الیه انتقال داده است.

زمانی بیمه نامه دریایی قابل انتقال خواهد بود که شرایط زیر موجود باشد:

۱٫ بیمه نامه نباید در بردارنده ی قیدی باشد که صراحتاً انتقال آن را منع ‌کرده‌است.

۲٫ شخص منتقل الیه در زمان انتقال بیمه نامه باید دارای منافعی بر روی موضوع بیمه باشد. مگر اینکه انتقال بعد از ورود خسارت صورت گیرد.

۳٫ خطری که در قبال آن مال بیمه شده است باید در زمان انتقال بیمه استمرار داشته باشد.

بند چهارم : ادعای خسارت از شرکت بیمه

بیمه گر در قرارداد بیمه دریایی تعهد می‌کند که خسارت وارده بر بیمه گزار را در صورت لطمه یا صدمه دیدن موضوع بیمه جبران کند یا وجه معینی به وی بپردازد ^[۶۵]

لکن زمانی بیمه گزار می‌تواند جهت مطالبه خسارت به بیمه گر رجوع کند که:

اولاً: حق بیمه خود را پرداخت کرده باشد.

ثانیاًً: از موضوع بیمه حفاظت لازم را به عمل آورده باشد ^[۶۶]

ثالثاً: اعلام حادثه منجر به خسارت به بیمه گر کرده باشد ^[۶۷]

اینکه بار اثبات مدعی بر عهده چه کسی می‌باشد از اهمیت عملی بسیاری برخوردار است. چرا که در یک مورد ممکن است اثبات دعوی از طریقی و ‌در مورد دیگر از روش دیگری استفاده شود.

‌بنابرین‏ زمانی که خواهان بر مبنای بیمه نامه دریایی ادعای خسارت می‌کند و مدعی است که خسارت بر یکی از خطرات بیمه شده مذکور در بیمه نامه حادث گردیده است، بار اثبات بر عهده اوست که ثابت کند خسارت اتفاقی بوده است. حال چنانچه دلایل قابل دسترسی مؤید این باشد که حادثه زیانبار توسط خطرات دریایی بوده است لکن مثلاً بر اثر سوراخ کردن کشتی صورت گرفته است، ادعای خواهان (بیمه گزار) مورد قبول واقع نخواهد شد، مگر اینکه بیمه گزار خلاف این مطلب را ثابت کند.

با وجود این در مخورد خسارت بر اثر آتش سوزی موقعیت ها فرق می‌کند. چنانچه در یک کشتی آتش سوزی اتفاقی ایجاد نشده باشد، بلکه توسط یکی از خدمه کشتی بدون رضایت بیمه گزار آتش روشن شده باشد که منجر به خسارت گردد، خواهان مستحق اخذ خسارت خواهد بود. البته ا گر خودش این آتش را برافروخته باشد دیگر نمی تواند تقاضای خسارت کند.

مبحث سوم : بررسی مقررات بین‌المللی و مسئولیت متصدی حمل و نقل در صورت بروز خسارت و تصادم کشتی ها

تا اواخر قرن گذشته، حقوق ‌دانان هیچ گونه رابطه ای بین قرارداد حمل مسافر و صدمه ای که در جریان سفر به وی وارد می شد، نمی دیدند. از این رو با فقدان اماره مسئولیت یا تقصیر، زیان‌دیده ملزم بود تقصیر متصدی حمل را ثابت کند. و این، امری بسیار مشکل و در مواردی ناممکن می نمود. برای اجتناب از این امر حقوق ‌دانان و رویه قضایی، تفسیر و تحلیلی جدید از قرارداد حمل را ارائه نمودند که ‌بر اساس آن، تعهد متصدی حمل فقط منحصر ‌به این نیست که مسافر را از محلی به محل دیگر منتقل نماید، بلکه همچنین متعهد می شود که او را سالم به مقصد برساند. بدین ترتیب، تعهد ایمنی که عمدتاً تعهدی به نتیجه است، به عنوان یک تعهد قراردادی مطرح شد، تا جایی که امروزه رویه قضایی این تعهد را به موارد بیشماری، از جمله حمل ونقل کالا نیز تسری داده است ^[۶۸]که در حمل ونقل کالا بعضا، این تعهد به صورت تعهدی به وسیله درآمده است.

از طرف دیگر، از آنجایی که مسئولیت متصدی حمل کاملاً وابسته به تعهدی است که پذیرفته، یا قانون‌گذار در مقام تفسیر اراده دوطرف، یا به طور امری بر او بار ‌کرده‌است، اینکه تعهد ایمنی را تعهدی به وسیله بدانیم، یا تعهدی به نتیجه، تحلیل مسئله متفاوت خواهد بود، که به توضیح آن می پردازیم.

گفتار اول : ماهیت حقوقی تعهد ایمنی

بند اول : تعهد ایمنی به عنوان تعهدی به وسیله

در این صورت، متصدی حمل ونقل تعهد می‌کند که مواظبتهای متعارف را در حفظ کالا، انجام دهد. بدین معنا که وسایلی را که در عرف حمل و نقل برای حفظ سلامت و ایمنی کالا ضرورت دارد، فراهم آورد و همه صلاحیتهای خود را در این زمینه به کارگیرد. در چنین صورتی، هنگامی متصدی مسئولیت دارد، که ثابت شود زیان به بار آمده ناشی از تقصیر او است. در تحمل بار اثبات این تقصیر، دو احتمال وجود دارد:

اول، ‌بر اساس قواعد عمومی، بار اثبات برعهده مدعی (زیان‌دیده) قرار گیرد.

دوم، قانون‌گذار برای سهولت کار زیان‌دیده، تقصیر متصدی حمل را مفروض بداند و او را مکلف به دفاع و رد اماره تقصیر نماید ^[۶۹]

بند دوم : تعهد ایمنی، به عنوان تعهدی به نتیجه

در این فرض، متصدی حمل تعهد می‌کند که کالا را سالم به مقصد برساند. و همین که نتیجه مطلوب، سالم به مقصد رسیدن کالا، به دست نیامد، متعهد مسئول زیان‌های ناشی از آن خواهد بود؛ مگر اینکه ثابت کند که یک حادثه خارجی و اجتناب ناپذیر مانع از حصول نتیجه شده است. به عبارت دیگر، خسارت وارد به کالا، غیر قابل انتساب به او می‌باشد. پس در این صورت، اثبات این امر که متصدی حمل مرتکب تقصیر نشده است، او را از مسئولیت نمی رهاند. البته در این فرض اگر متصدی حمل سلامت کالا را تضمین کرده باشد یا چنین تعهدی به موجب قانون بر او تحمیل شده باشد، وی مسئول هر گونه زیانی خواهد بود؛ هر چند که نتیجه عاملی خارجی یا فورس ماژور باشد. در این فرض، متصدی حمل قطع نظر از هر گونه تقصیر یا احتیاطی که کرده، نسبت به زیان‌های ناشی از به دست نیامدن نتیجه مسئول است ^[۷۰]

بدین ترتیب، چهار سیستم متفاوت مسئولیت، متصور خواهد بود:

سیستم مبتنی بر تقصیر اثبات شده«Faute prouvée»

سیستم مبتنی برفرض تقصیر«Présomption de faute»، که با اثبات عدم ارتکاب تقصیر یا اثبات سعی و کوشش متعارف از جانب متصدی حمل، مرتفع می شود.

سیستم مبتنی بر فرض مسئولیت «Présomption de responsabilité»، که با اثبات علت خسارت یا انجام ندادن تعهد و غیرقابل انتساب بودن آن به متصدی حمل، قابل رد است.

سیستم مسئولیت محض یا مطلق «Responsabilité absolue»