بانک های تخصصی کشاورزی: این بانک ها با این هدف تشکیل شده است که ناتوانی بانک های تجاری را در ارائه خدمات کافی به کشاورزان جبران کند. عملیات این بانک ها در صورت کارا بودن می‌تواند آثار فراوانی بر کشاورزی داشته باشد و یا برعکس.

بخش مردمی: شامل صندوق های قرض الحسنه است که منابع اعتباری آن کشاورزان را در تامین مالی خود یاری می‌دهد( طالب، ۱۳۷۲، ۶۸).

منابع غیر رسمی وام به منابعی به جز دولت و بانک ها اطلاق می شودکه عمدتاً شامل موارد زیر است:

دکان داران شهری یا تجار محلی

سلف خران

مالکان

صاحبان دارایی های سرمایه ای مانند تراکتور و …

دوستان و خویشان

رباخواران و نزول خوران

سایر افراد ثروتمند( همان منبع، ۶۲ تا ۶۶)

عموما نرخ های سود وام و اعتبار در بخش های غیر رسمی بالا است و ‌بنابرین‏ کشاورز مجبور است که حاصل دسترنج خود را به منظور باز پرداخت اصل و فرع وام های غیر رسمی پرداخت کند. حاصل این فرایند چیزی جز کاهش درآمدهای کشاورزان و ضعف منابع مالی آنان برای شروع تولید مجدد نخواهد بود. در صورتی که نظام مالی کارآمدی وجود داشته باشد، کشاورز مجبور نمی شود برای تامین اعتبار به منابع غیر رسمی مراجعه کند و مشکلات فراوانی را متحمل شود.

در فرایند تامین اعتبار بخش کشاورزی در ایران، بانک کشاورزی اهمیت ویژه ای دارد. این بانک که از ادغام بانک تعاون کشاورزی و بانک توسعه کشاورزی ایران به وجود آمده است با هدف حمایت مالی از کشاورزان خرده پا به فعالیت می پردازد. از نظر آماری، اطلاعات موجود نشان می‌دهد که در طول زمان سهم مهمی از اعتبارات پرداختی به بخش کشاورزی را بانک کشاورزی از آن خود ‌کرده‌است. جد ول ۱میزان تسهیلاتی را که بانک کشاورزی از کل تسهیلات، به بخش کشاورزی اختصاص داده است را نشان می‌دهد..با توجه به داده های جدول، مشهود است که بیش از ۶۰ درصد از تسهیلات اعطایی بانک کشاورزی، به بخش کشاورزی تعلق گرفته است. نمودار ۱ نشان از اهمیت بانک کشاورزی در تأمین مالی بخش کشاورزی دارد. چنان که مشاهده می شود، بیشترین سهم بانک کشاورزی مربوط به سال ۱۳۸۸ با۹۴٫۰۰ درصد و کمترین آن مربوط به سال ۱۳۸۴ با ۶۵ درصد است. در سال‌های اخیر روند سهم بانک کشاورزی صعودی و منطبق بر هدف ایجاد این بانک، یعنی تأمین مالی بخش کشاورزی، بوده است؛ اما اینکه به چه میزان بر متغیرهای بخش کشاورزی تأثیر داشته است و چگونه می توان این اعتبارات را ارزیابی کرد، نیاز به تحقیق علمی جداگانه در هر زمینه فعالیت بخش کشاورزی دارد(همان منبع).

جدول(۲-۱۰):مبلغ تسهیلات پرداختی بانک‌ها به بخش غیر دولتی بر حسب بخش های عمده اقتصادی در پایان سال(بانک کشاورزی به بخش کشاورزی) (استان گیلان)

سال

کل مبلغ پرداختی به

بخش های مختلف

مبلغ پرداختی بانک

کشاورزی به بخش کشاورزی

سهم بخش کشاورزی از کل

۱۳۸۰

۵۷۹۰۵۸

۴۱۴۶۰۳

۷۱٫۶۰

۱۳۸۱

۹۱۸۹۵۷

۷۰۴۱۷۴

۷۶٫۶۲

۱۳۸۲

۱۱۳۹۱۳۲

۷۵۹۳۶۷

۶۶٫۶۶

۱۳۸۳

۱۱۷۲۴۵۵

۷۶۳۱۳۶

۶۵٫۰۸

۱۳۸۴

۱۴۷۸۱۶۹

۹۶۰۸۱۰

۶۵٫۰۰

۱۳۸۵

۱۵۷۹۸۹۳

۱۲۳۲۶۲۵

۷۸٫۰۱

۱۳۸۶

۱۴۰۱۱۳۷

۱۲۱۲۰۲۲

۸۶٫۵۰

۱۳۸۷

۱۳۳۰۰۶۴

۱۲۲۳۶۵۸

۹۱٫۹۹

۱۳۸۸

۱۶۸۸۹۸۹

۱۵۸۷۶۵۰

۹۴٫۰۰

۱۳۸۹

۲۰۱۴۹۹۱

۱۸۹۴۰۹۱

۹۳٫۹۹

ماخذ: سالنامه استان گیلان

نمودار(۲-۴):مبلغ تسهیلات پرداختی بانک‌ها به بخش غیر دولتی بر حسب بخش های عمده اقتصادی در پایان سال(بانک کشاورزی به بخش کشاورزی) (استان گیلان)

نمودار(۲-۵): سهم تسهیلات پرداختی بانک کشاورزی به بخش کشاورزی به کل تسهیلات پرداخت شده این بانک

۲-۱۲ اهمیت اعتبارات در ایجاد اشتغال:

بازارهای پولی و مالی اهمیت ویژه ای در نظام اقتصادی کشورها دارد و در ادبیات و توسعه اقتصادی پایدار از الزامات مهم دستیابی به آن محسوب می شود، به گونه ای که بسط و توسعه بهینه مناسب بازارهای پولی و مالی را از ابزارهای مهم توسعه می دانند( بانک مرکزی، ۱۳۸۲ ، ۷۲-۷۴). در واقع بازارهای مالی و پولی، منابع تامین اعتبار برای فعالیت های مختلف اقتصادی اند. تامین مالی واحدهای تولیدی چه از دیدگاه توسعه فعالیت ها و سرمایه گذاری های جدید، از مهمترین مباحث مدیریت یک نظام است که به لحاظ اهمیت آن، مدیریتی به نام مدیریت مالی در مباحث نظری و عملی مطرح می شود که کارایی آن در حفظ و بقاء و توسعه فعالیت های نظام اهمیت دارد. در واقع دریافت وام و اعتبار و انتقال پول از یک فرد به فرد دیگر یا از یک نهاد به نهاد دیگرنقش اساسی در تامین اعتبار فعالیت های مختلف اقتصادی دارد. اعتبار و وام را می توان انتقال موقت قدرت خرید از یک فرد حقیقی و یا حقوقی به فرد دیگر دانست. اعتباارت برای تامین نهاده های مختلف تولیدی مانند نیروی کار، نهاده های سرمایه ای، فناوری و همچنین خرید مواد اولیه مورد استفاده قرار می‌گیرد و از این رو اهمیت ویژه ای در رشد و توسعه فعالیت های سرمایه گذاری و تولیدی دارد. طبیعتا مشاهده می شود که اعتبار و وام به طور مستقیم و غیر مستقیم بر اشتغال واحدهای تولیدی و یا فرصت های شغلی جدید تاثیر می‌گذارد. تزریق وام و اعتبار به جریان تولید به صورت سرمایه در گردش در کوتاه مدت، به دلیل ثابت بودن حجم سرمایه، باعث افزایش اشتغال می شود، اما در دراز مدت که جریان وام و اعتبار تبدیل به سرمایه ثابت می شود، تغییرات تکنولوژیکی را به همراه دارد. در صورتی که تغییرات تکنولوژیکی خنثی باشد، تغییر در نسبت نهاده سرمایه به کار باعث تغییر در اشتغال می شود(مهرگان، ۱۳۷۱).

‌بنابرین‏، از بعد نظری، از جمله آثار مثبت به کارگیری صحیح و بهینه، جریان وام و اعتبار می‌تواند افزایش سرمایه گذاری، تولید و درآمد و اشتغال را به دنبال داشته باشد. البته لازم به ذکر است که کارایی نظام پولی و مالی هر کشور و نحوه مدیریت مالی واحدهای اقتصادی موجود شرط لازم و کافی برای دستیابی ‌به این آثار مثبت اقتصادی است که در صورت نبود کارایی در این فرایند، چه در بخش اعطای اعتبارات و چه در بخش مصارف، اعتبارات ممکن است اثرات مطلوب و مورد انتظار را به همراه نداشته و شاید حتی آثار منفی به دنبال داشته باشد(کرباسی و همکاران، ۱۳۸۷).

۲-۱۳ نقش سرمایه در تولید: