در دیدگاه اسلام، فراهم آوردن چنین پایه­ معرفتی برای حرفه، مورد توجه قرار گرفته و ‌می‌توان آن را به منزله­ یکی از شروط تربیت حرفه­ای در نظر گرفت. ابعاد مختلف این پایه­ معرفتی به شرح زیر است:

الف) توجه به ویژگی­های عام شغل در رفع نیازهای اولیه

شغل و حرفه بابی برای برطرف کردن نیازهای مادی انسان است. این ویژگی علاوه بر فایده­های مادی و غیرمادی برای زندگی انسان، می‌تواند پلی باشد برای عبور انسان از سطح زندگی مادی و پرداختن به امور دنیای غیرمادی یا آخرت (سیاوشی، ۱۳۹۱: ۳۶). انسان به سبب عجز و درماندگی در برابر فشارهای نیازهای اولیه، از حرکت به سوی غایت­های مطلوب بازمی‌ماند. پیامبر اکرم (ص) در بیان درخواستی از خدا ‌به این نکته اشاره ‌کرده‌است: «خدایا در نان ما برکت قرار ده و میان ما و آن جدایی میفکن که اگر نان نبود ما نماز نمی­گزاردیم و روزه نمی­گرفتیم و احکام واجب پروردگار خویش را انجام نمی­دادیم» (حکیمی، ۱۳۸۰، ج۵: ۱۲۱) غلبه بر این موانع کار و حرکت توسط کار و حرفه میسر می­ شود. لذا عقلانی شدن عمل حرفه­ای در گرو آن است که فرد، حرفه­ی خود را به منزله­ وسیله­ای جهت هدایت و راه‌یابی به هدفی چون تحول و تکامل آدمی در نظر بگیرد (باقری، ۱۳۷۷: ۵۲).

ب) حرفه و تکوین هویت

انسان در صورتی که قائل به هویت و شخصیت متمایز و ارزشمندی برای خود نباشد به هر چیز کم بها و بی‌ارزشی تن می­دهد و در نهایت از غایت­ها بازمی‌ماند. شغل و حرفه با ایجاد نقش در بروز توانایی‌ها و ایجاد حس استقلال در فرد، می ­تواند تأثیرات زیادی در ایجاد هویت متمایز انسانی داشته باشد (سیاوشی، ۱۳۹۱: ۳۷).

ج) حرفه به منزله­ عبادت خدا

حرفه نمی­تواند به منزله­ عامل تقرب به خدا لحاظ شود زیرا تقرب به خدا مستلزم تحول آدمی و عزت وجودی وی است و این‌ها اموری است که حرفه باید زمینه تحقق آن‌ ها را فراهم آورد. در منابع اسلامی، کار و حرفه به منزله­ عبادت لحاظ شده و حتی گاهی به عنوان شکل برتر عبادت از آن یاد شده است. عبادت در فرهنگ اسلامی به منزله­ صریح­ترین، مستقیم­ترین و درعین‌حال ارزشمندترین نحوه­ ارتباط انسان با ساحت قدسی معرفی شده است. تربیت حرفه­ای مستلزم آن خواهد بود که فرد، مهارت­ های آموخته­ی خود را در بستر چنین مبنای فکری و معرفتی قرار دهد و در چنین زمینه­ای آن را فهم کند (باقری، ۱۳۷۷: ۵۴).

‌به این ترتیب با فراهم آوردن سه بعد پایه­ معرفتی مذکور برای مهارت­ های آموخته­ی فرد، نخستین مبنای ضروری برای تربیت حرفه­ای گذاشته می­ شود. بر این اساس، در جریان تربیت حرفه­ای، فرد باید به فهم معینی نسبت به مهارت­ های خود دست یابد؛ ‌به این نحو که حرفه­ی خود را به منزله­ رفع کننده‌ موانع تحول درونی خویش و تحول اجتماعی در جامعه­ خویش، به منزله­ زمینه­ تکوین هویت و سرانجام به منزله­ باشکوه­ترین ارتباط خود و خدا یعنی به عنوان عبادت درک کند.

۲-۳-۳-۲٫ مبادی میلی تربیت حرفه­ای

نوع دوم از مبادی ضروری برای رفتار مهارت آمیز، ناظر به امیال و گرایش­های فرد در رابطه با حرفه­ی خویش است. تربیت حرفه­ای، علاوه بر فراهم آوردن بینشی معین در فرد نسبت به حرفه خویش، مستلزم آن است که گرایش­های فرد نیز در ارتباط با حرفه، صورت معینی بیابد (فرمهینی فراهانی، ۱۳۷۹: ۱۴۵).

این گرایش­ها در سه محور عمده، یعنی گرایش­های معطوف به خود، معطوف به دیگری و معطوف به خدا قابل‌توجه‌اند. در گرایش معطوف به خود، زیادت خواهی، صورت نامطلوب تمایل حرفه­ای است و قناعت در کسب‌وکار تمایلی ستودنی است. به همین سبب، مهار زدن بر میل زیادت خواهی، یکی از ابعاد تربیت حرفه‌ای را تشکیل می‌دهد. تربیت حرفه­ای مستلزم آن است که امیال و گرایش­های معطوف به دیگری نیز در قلمرو حرفه، صورت معینی بیابد. تربیت حرفه­ای مستلزم این است که فرد در قبال بهره­ مندی­های دیگران امین و در قبال فقدان­ها و نیازهای آنان حساس باشد، زیرا فردی که حرفه­ای را می­آموزد، در واقع یکی از راه­های رفع نیازها و فقدان­های دیگران را آموخته است. برخی از گرایش­های مطلوب در تربیت حرفه­ای، ناظر به ارتباط مستقیم انسان با خدا است. قرآن از کسانی سخن می­گوید که تجارت کالا و دادوستد، آنان را از باد خدا و اقامه­ نماز و پرداخت زکات بازنمی‌دارد. تربیت حرفه­ای مستلزم پدید آوردن چنین گرایشی در فرد است و نشانه­ی آن، ترک کار و حرفه به هنگام عبادت است. لذا جریان مستمر حرفه و قوانین مرتبط با حرفه نمی­تواند موجب گسستگی حضور مستمر یاد خدا در دل این افراد یا گسیختگی در ذکر عملی آن‌ ها شود (باقری، ۱۳۷۷: ۵۴-۵۸).

۲-۳-۳-۳٫ مبادی ارادی تربیت حرفه­ای

این دسته از معارف در واقع در پی این است تا عمل حرفه­ای را از حالت کسالت، سستی و اجبار برهاند و با به کار انداختن اراده فرد، عمل حرفه­ای را به نقطه کمال برساند. کیفیت مطلوب کار و محصول آن، و نیز نوآوری و آفرینندگی در کار از لوازم چنین رویارویی با کار است (سیاوشی، ۱۳۹۱: ۴۳). هنگامی اراده معطوف به کار محقق می‌شود که به محافظت از آن پرداخته شود و زمینه اعتلا و تمام شدن آن فراهم گردد (فرمهینی فراهانی، ۱۳۷۹: ۱۴۶).

لذا کار در اسلام بر ریشه ­های معرفتی، میلی و ارادی استوار است. اگر تربیت حرفه­ای به عنوان تحولی در عمل نگریسته شود، مستلزم آن خواهد بود که ظهور مهارت­ های تازه در فرد، بر بستر معرفتی، میلی و ارادی صورت پذیرد و دگرگونی­های معینی در مبادی سه گانه­ی مذکور پیشنهاد گردد.

۲-۳-۴٫ ضرورت تحکیم پیوند نظام آموزشی و کار

امروزه تلاش برای ایجاد پلی بین نظام آموزشی و نظام اقتصادی جامعه و مرتبط ساختن آموزش با دنیای کار، از موضوع­های مهمی است که پیش روی مسئولان و تصمیم گیران هر جامعه از جمله کشور عزیزمان ایران قرار دارد. بررسی مواد مذکور در اسناد بالادستی کشورمان نیز موید این امر است. تلفیق آموزش و کار به قدری دارای ارزش و اهمیت است که در اسناد بالادستی کشور دستیابی به بسیاری از اهداف مذکور جز با تلفیق این دو عنصر میسر نیست. در اینجا به عنوان نمونه، سند نقشه جامع علمی کشور را مورد بررسی قرار می‌دهیم (مقتبس از متن سند نقشه جامع علمی کشور، سایت دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی^[۱۸]).

ـ ارزش‌های بنیادین نقشه جامع علمی کشور و مهارت‌آموزی

الف) برخی از ارزش­های بنیادین که با علم و فناوری و مهارت­آموزی ارتباط دارند عبارتنداز:

ـ علم هدایت­گر و هدفمندی آخرت­گرایانه علم و فناوری

ـ عدالت محوری، پرورش استعدادها و دستیابی همگان به خصوص مستضعفان در حوزه علم و فناوری به تقویت خلاقیت، نوآوری و خطرپذیری در علم.

ـ توجه به اصل عقلانیت، تکریم علم و عالم، ارزشمندی ذاتی علم و ضرورت و دوام حقوقی و اخلاقی به آفرینش­های فکری علمی و دستاوردهای علمی بشری و بهره‌گیری از آن‌ ها در چارچوب نظام ارزشی اسلام