نویسنده عوامل مذکور را به عنوان مهمترین عواملی که روابط سیاسی ایران و انگلستان را بیش از پیش به سمت تزلزل و شکنندگی سوق خواهد داد، در نظر گرفته است. در واقع، از یک سو ایران قدرتمند در منطقه و گسترش نفوذ انگلستان در میان کشورهای منطقه از سویی دیگر و گسترش امواج ایران هراسی و شیعه هراسی و مواردی مشابه که همگی اضمحلال نظام جمهوری اسلامی را مدنظر دارد، روابط سیاسی میان ایران و انگلستان را بیش از پیش دچار خدشه و لطمه خواهد ساخت.
سه رویکرد کلان و سه گانه استعمار انگلستان در ایران
سیاست های تجزیه طلبی ارضی
بحران های اقتصادی- نظامی
بنیاد گرایی قومی و مذهبی
بازتاب عملگرایانه مدل سه گانه فوق در قالب تهدیدها
مشروعیت زدایی بین المللی
مشروعیت زدایی داخلی
جنبش های تکفیری
ابزار مداری دموکراسی
سیاست تجزیه طلبی ارضی
کادرپروری سیاسی
اخلال در ساختار اقتصادی ایران
نمودار رویکردهای کلان سه گانه انگلستان در قالب تهدیدها
ب- مصادیق بارز بحران سازی های سیاسی انگلستان در ایران در قالب فرصت ها، بر مبنای مدل سه گانه:
از سویی دیگر امروزه بریتانیا و غرب به خوبی دریافته اند که ایران کنونی نه تنها شکنندگی و تزلزل اوایل انقلاب را ندارد بلکه قدرت منطقه ای بلافصلی مبدل گردیده است. لذا می توان بر اساس تعاملی واقع گرا، چشم انداز مثبت در آینده روابط ایران و انگلستان را ترسیم نمود.در این زمینه نخست باید دلایل استحاله در دیدگاه های انگلیس و آمریکا را در قبال جمهوری اسلامی بررسی نمود. با پیشرفت چشم گیر جمهوری اسلامی ایران در زمینه های نظامی، فناوری، هسته ای و تاکید بر اقتصاد خودمحور، و تبدیل ایران به قدرت منطقه ای، غرب و انگلستان دریافته اند که تهاجم و تقابل با جمهوری اسلامی ایران به سان گذشته منفعتی برای آنها دربر نخواهد داشت. لذا با تعدیل سیاست های واقع گرایی از سوی انگلستان و آمریکا از یک سو و اقتدار منطقه ای جمهوری اسلامی ایران می توان در آینده ای نزدیک، می توان روابط مثبت میان ایران و انگلستان و غرب مشاهده نمود.

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

- قدرت منطقه ای ایران: جک استراو، وزیر خارجه سابق انگلستان در سخنان اخیر خود بر مواضع نادرست بریتانیا و غرب علیه جمهوری اسلامی ایران اعتراف نمود و با ارائه پیشنهادی به دیوید کامرون، وزیرخارجه کنونی بریتانیا خواستار برقراری روابط هرچه بهتر با ایران شد. وی قدرت ایران در حل و فصل چالش های سیاسی خاورمیانه و خلیج فارس را غیرقابل انکار توصیف نمود و در سخنانی بیان نمود روابط مبتنی بر احترام دوجانبه میان ایران و انگلستان، می تواند منافع هر دوکشور را تامین نماید.
- شکست سیاست تغییر رژیم در ایران : تا پیش از وقوع انقلاب اسلامی و سال های ابتدایی پیروزی انقلاب، کشور ایران در زمره وابسته ترین کشورهای جهان در زمینه های صنعتی- فناورانه، زمینه های نظامی و اقتصادی به شمار می رفت. وابستگی های مذکور همواره از ابزارهای اعمال قدرت، نفوذ، اعمال فشار و حتی سیاست تغییر رژیم(Regime Change) کشورهای قدرتمند غربی علیه نظام جمهوری اسلامی ایران قلمداد می شد. لکن با توسعه و پیشرفت وسیع علمی کشورمان در زمینه های صنعتی، نظامی، فناورانه، نانو، هسته ای و اعمال سیاست هایی که از بطن خودکفایی و بومی سازی خارج شده اند، تغییر حکومت نظام اسلامی از سوی جوامع غربی میسر نگردید و اعمال سیاست های تغییر رژیم کاملا ناموفق بوده است. با اثبات قدرت علمی، صنعتی و فناورانه جمهوری اسلامی ایران از یک سو و فقدان کارایی سیاست های رئالیسم تهاجمی غرب در قبال ایران از دیگر سو، لذا ایجاد تفاهم از طریق مذاکرات متعدد و سازنده به نظر بهترین رویکردی باشد که منافع هر دو طرف مذاکره کننده را به نوعی همپوشانی نماید.
- خطر تروریسم و جنبش های تکفیری: همچنین، خطرهای بالقوه منطقه ای و بین المللی همچون جنبش های تکفیری و تروریسم انگلستان و آمریکا را متوجه این موضوع نموده است که حل و فصل بحران های منطقه ای همچون بحران سوریه، خطر گروه های تروریستی همچون داعش، القاعده و طالبان بدون حضور فعال جمهوری اسلامی ایران خل و وفصل نخواهد شد. به عبارت دیگر، وجود خطرات مشترک منطقه ای می تواند عامل بهبود روابط در آینده باشد.
- دولت برآمده از اراده مردم در ایران : با روی کار آمدن دولت هایی با مشروعیت فراگیر مردمی در ایران، انگلستان و غرب را مجبور به برقراری روابطی عاری از هرگونه چالش می نماید. تاکید دولت های دو کشور بر مناسبات دوجانبه و گفتگوهای صلح آمیز، در مورد رویدادهای منطقه ای و جهانی و تاکید بر مذاکرات سازنده می تواند رویکردی دیگر در این خصوص باشد.
- همکاری های علمی – صنعتی: روابط گسترده در زمینه های علمی- صنعتی و فناورانه رویکرد مناسبی در بهبود آینده روابط سیاسی ایران و انگلستان خواهد بود. رویکرد مذکور علاوه بر بهبود روابط سیاسی، می تواند نیازهای صنعتی – فناورانه هر دو کشور را تا حد زیادی پوشش دهد.
عواملی که در فوق بدان اشاراتی گردید، عواملی اند که می توان به عنوان رویکردهایی درنظر گرفت که آینده روابط سیاسی ایران و انگلستان را نه تنها از حالت خصمانه و بدبینی خارج کند، بلکه فرصتی مناسب در راستای ترمیم، بهبود و در نهایت گسترش روابط سیاسی دو کشور به شمار رود.
سه رویکرد کلان و سه گانه استعمار انگلستان در ایران
بحران های اقتصادی- نظامی و……
بنیاد گرایی قومی و مذهبی
سیاست های تجزیه طلبی ارضی
بازتاب عملگرایانه مدل سه گانه فوق در قالب فرصتها
قدرت منطقه ای ایران
همکاری های علمی-صنعتی
دولت برآمده از اراده مردم در ایران
خطر تروریسم و جنبش های تکفیری
شکست سیاست تغییر رژیم در ایران
نمودار رویکردهای کلان سه گانه انگلستان در قالب فرصت ها
عملکرد ایران و انگلستان، میزانِ شکل دهی رفتار سیاسی متقابل:
نویسنده بر این عقیده است که ارائه راهکاری عینی و عملگرایانه در آینده روابط سیاسی میان ایران و انگلیس منوط به اعمال برخی تغییرات و اجرای برخی از رویکردهای نوین خواهد بود. در این میان، جمهوری اسلامی تا کنون، با ارائه برخی از سیاست ها، بسترها و شرایط لازم را جهت اقدامات بعضا بحران ساز انگلستان در داخل کشور، فراهم آورده است.
روابط مبتنی بر دیپلماسی واقع گرایانه:
روابط ايران و انگليس بعد از پيروزي انقلاب اسلامي شاهد تنگناهاي منحصربه‌فردي بوده كه دليل عمده آن، از یک طرف، عدم پذيرش واقعيات جديد بعد از انقلاب توسط انگليسي‌ها و عناد با نظام جمهوري اسلامي بوده است. از مهم‌ترين موضوعات اين دوره مي‌توان به برنامه‌هاي دولت وقت انگليس براي حمايت از عراق در جريان جنگ عراق عليه ايران اشاره نمود برخي از اسناد منتشره در داخل بريتانيا مويد اين مهم مي‌باشد كه از جمله مي‌توان به اظهارات بن‌واليس عضو حزب محافظه‌كار انگليس در اين ارتباط يا افشاگري‌هاي حزب SNP اشاره نمود.همچنین ازجمله موارد ديگر تأثيرگذار در اين دوره در روابط دو كشور ماجراي سلمان رشدي است كه به دليل ماندگاري ابعاد منفي اين موضوع در افكار عمومي ايران و جهان اسلام، از بيان جزئيات آن صرف‌نظر مي‌گردد. از طرف دیگر، عدم توجه ایران به نفوذ و تاثیر دیرینه انگلستان در خاورمیانه، سبب ارائه تحلیل ها و متعاقب آن عملکردهای نه چندان موفق ایران در منطقه گردید. حال با توجه به خط مشی کلی نظام جمهوري اسلامي ايران در منطقه و بين‌الملل که اغلب مبتني بر منافع بريتانيا نیست، دو كشور، می بایستی تلاش های خود را در راستای کم نمودن بحران های میان قرار دهند.
بريتانيا، افول مستمر:
در مرحله اول، انگلستان پس از پایان جنگ دوم جهانی و به دلایل آثار این جنگ از یک سو، ظهور قدرت های بزرگی چون آمریکا و اتحادیه اروپا از سوی دیگر، همچنین قدیمی‌شدن استراتژی حضور مستقیم در مستعمرات، اين كشور سیاست خود را تغییر داد و با خروج نیروهای خود در سطح گسترده از مناطق مختلف خصوصا خلیج‌فارس و شرق سوئز، از جايگاه یک قدرت استعماري جهانی تا حد زیادی فاصله گرفت. در مرحله دوم، جمهوری اسلامی ایران نیز پس از پشت سر گذاردن جنگ تحمیلی و بحران های عدیده سیاسی گذشته، اکنون به قوام و توسعه سیاسی و نظامی خود در سطح منطقه پرداخته است تا جایی که دیگر اعمال سیاست های منتهی به تغییر رژیم از سوی انگلستان و غرب در ایران غیرممکن می باشد و موجودیت نظام جمهوری اسلامی ایران برهمگان مبرهن گردیده است. این مهم، دیپلماسی گفتمانی و عملگرایانه نوینی را در روابط طرفین طلب می کند.
اعتماد سازی دوسویه:
یقینا روابط مبتنی بر اعتماد دوسویه میان ایران و انگلستان را می توان نخستین رویکرد در راستای شکل دهی آینده روابط سیاسی دوکشور تلقی نمود. به دیگر سخن، مادامی که در ابتدا دو کشور در روابط خود اعتماد سازی نداشته باشند،کماکان روابط بحران زا و بحران ساز خواهد بود. از یک سو، سیاستمداران ایران، انگلستان را بسان استثمارگری کهن قلمداد خواهند نمود و از دیگر سو انگلیس نیز انقلاب اسلامی ایران را به مثابه بزرگترین خطر تهدید کننده منافع خویش در خاورمیانه تلقی خواهد کرد. لذا می توان در راستای اعتماد سازی میان ایران و انگلیس اقداماتی همچون بازنگری در رفتارهای دیپلماتیک دوکشور، گسترش روابط تجاری و همکاری های علمی- فناورانه را به اجرا درآورد.
گسترش همکاری های همه جانبه ایران با اتحادیه اروپا و دیگر شرکای بریتانیا:
رویکردی دیگری که به نظر در این راستا محتمل به نظر می آید، گسترش حیطه همکاری های سیاسی و اقتصادی جمهوری اسلامی ایران با اتحادیه اروپا و دیگر جوامعی است که به نحوی شرکای بریتانیا قلمداد می شوند. به عنوان مثال، گسترش روابط اقتصادی و سیاسی ایران با چین، فرانسه و آلمان، خواه ناخواه بریتانیا را نیز تحت تاثیر گسترش روابط و بهبود آن با جمهوری اسلامی ایران قرار خواهد داد. عامل مذکور نه تنها توسعه سیاسی و اقتصادی ایران را با دیگر قدرت های جهان به همراه خواهد داشت، بلکه انگلستان را علاقمند به توسعه روابط با جمهوری اسلامی ایران خواهد کرد.
تعدیل در رفتار سیاسی طرفین در منطقه و نظام بین الملل:
بررسی نوع تعامل انگلیس با کشورمان طی مقاطع مختلف تاریخی مؤید وجود دو مؤلفه بنیادین و تأثیرگذار در روابط دو کشور می‌باشد. اول نگاه برهنه و منفعت‌طلبانه‌ای است که دولت انگلیس در تعامل با ایران دنبال می کند، به شکلی که برای طرف ایرانی حساسیت ‌برانگیز بوده و حکایت از نوعی تضاد منافع بین دو طرف دارد. دوم وجود نوعی بدبینی شدید و سوء‌ظن قوی در میان بخش عمده‌اي از توده‌ها و نخبگان ایرانی نسبت به اهداف و دسیسه‌های دولت انگلیس که ریشه در پیشینه تاریخی داشته و مانع درک واقعی شرایط و فضای روابط در زمان حال است. به نظر می‌رسد توفیق طرف ایرانی در مدیریت روابط در دوره جدید از طریق اتخاذ سیاستی مؤثر و واقع‌بینانه امکان‌پذیر باشد که براساس آن امکان بهره‌برداری از نقاط آسیب‌پذیر(حقوق بشر) توسط طرف انگلیسی به حداقل برسد. همچنین، لزوم سیاست های منتهی به تنش‌زدایی در حوزه منطقه‌ای خصوصا با کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس باید مورد توجه طرف ایرانی قرار گیرد. پیروی از نگاه متوازن در روابط و احتراز از اتخاذ سیاست‌هاي سلبی يا ايجابي بدون پشتوانه، تلاش برای خنثي‌سازي اقدامات منفي طرف بريتانيايي از طریق تقویت روابط میان، توجه به ظرفیت بالای لابي‌سازي و تأثيرگذاري بر نهادهاي سياست‌گذار در انگلستان، ازجمله سایر مؤلفه‌های قابل طرح در اتخاذ راهبرد جدید روابط فیمابین قلمداد مي‌گردد.

هجویری می گوید:
خرقه کردن جامه در میان صوفیان یک عادت است و در مکان های بزرگ که مشایخ بزرگ حاضر می شدند، من گروهی از عالمان را دیدم که این عمل را انکار می کردند و می گفتند که پاره کردن جامه ی درست جایز نیست و آن نوعی فساد است و این غیرممکن است، فسادی که مراد از آن صلاح باشد آسان است و بسیاری از افراد، جامه ی درست را می برند و می دوزند، چنان که رسم است.^[۴۶۹]
آداب جامه خرقه کردن:
از دیدگاه هجویری، برای جامه خرقه کردن در طریقت هیچ اصلی وجود ندارد امّا:

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۱- در هنگام سماع و در صحت و سلامتی شایسته نیست و نوعی اسراف به شمار می آید. امّا هنگامی که بر صاحب سماع غلبه یی عارض می شود و از خود بی خود می شود، او از جامه پاره کردن معذور است.
۲- «یا چون یکی را چنان افتد اگر جماعتی بر موافقت وی خرقه کنند و آن در حال سماع بود به حکم غلبه و آن دو گونه است:
الف- یکی آن که جماعت و اصحاب به حکم پیری و مقتدائی جامه ی وی را خرقه کنند و یا در حال استغفار از جرمی.
ب- دیگر در حال سکر از وجدی و مشکل ترین این جمله خرقه ی سماعی باشد».^[۴۷۰]
خرقه ی سماعی
هجویری معتقد است که خرقه ی سماعی بر دو گونه است: ۱ - مجروح ۲- درست
۱- جامه ی مجروح دارای دو شرط است:
الف- آن را بدوزند و به این جماعت یا به درویش دیگر بدهند.
ب- یا آن را به عنوان تبرّک پاره پاره کنند و تقسیم نمایند.
جامه درست: امّا اگر جامه درست باشد باید ببینیم که مراد آن درویشی که سماع می کند و جامه
خود را می افکند چیست؟
«الف- اگر مراد قوّال بوده است وی را باشد.
ب- و اگر مراد جماعت، ایشان را.
پ- اگر بی مراد افتاد به حکم پیر باشد تا چه فرمان دهد.
ت- اگر درویش را در آن مرادی بوده باشد به هر نوع که بود از راه موافقت جماعت شرط نباشد از آن
چه به هر حال که باشد یا به مرادی یا به اضطراری دیگران را اندر او هیچ موافقت نیست.
ت - اگر مراد درویش جماعت بود یا بی مراد درویش جدا شده است موافقت اصحاب با یکدیگر
شرط باشد بی موافقت جمله درست نیاید وچون جماعت موافقتی کردند برچیزی پیر را نشاید که به قوّال
دهد: جامه ی درویشان، امّا روا بود اگر محبّی از آن ایشان چیزی فدا کند و جامه به درویشان باز دهد و یا همه خرقه کنند و قسمت کنند».^[۴۷۱]
نیکلسون درباره ی عطا کردن خرقه به مرید از جانب شیخ می گوید: «حضرت عیسی (ع) فرمود: «اگر کسی از سر نو مولود نشود ملکوت خدا را نمی تواند دید» و چون شیخ خرقه را بر مرید می پوشانید این عمل را رمز این می دانستند که مرید از اراده ی خود خلع شده و در شیخ فانی گشته و از خود دیگر اختیار ندارد. مفهومی که در پوشانیدن خرقه بر مریدان وجود دارد این است که دست شیخ را به جای دست پیغمبر
می داند. زیرا تسلیم مرید در برابر شیخ همچون تسلیم مرید در برابر خدا و پیغمبر است».^[۴۷۲]
خطّ
«یکی از زلف و خال و خطّ بیان کـرد شـراب و شمـع و شـاهد را عیـان کـرد»
شرح گلشن راز، بیت۲۹، ص۳۰
شارح گلشن راز می گوید: «خطّ» اشاره به ظهور حقیقت در مظاهر روحانی است. همچنین «خطّ اشاره به تعیّنات عالم ارواح است که اقرب مراتب وجود به غیب هویّت در تجرّد و بی نشانی است.» ^[۴۷۳]
«رخ اینجـا مظهـر حسن خـدایـی ست مـراد از خط جنـاب کبـریــایـی است»
همان، بیت۷۷۹، ص۴۹۴
در بیت بالا، مراد از خط، عالم کبریایی است که همان عالم ارواح مجرد می باشد.
«یکـی خط است از اول تـا بـه آخــر بـرو خلـق جهـان گشتـه مسـافــر»
همان، بیت ۱۶، ص۱۸
نیز گفته اند که خط عبارت از ظهور تعلّق ارواح به اجسام است.^[۴۷۴]
دکتر یثربی نظری مشابه دارد و می گوید: خط، عبارت است از عالم ارواح مجرده.^[۴۷۵]
دکتر انصاری می گوید: مراد از خط برزخ کبریایی است و این کبریایی، مخصوص خداوند است.^[۴۷۶]
خطوه
«دو خطـوه بیش نبــود راه سـالـک گـر چـه دارد او چنیــن مهــالـک»
شرح گلشن راز، بیت۳۰۶، ص۲۰۰
لاهیجی گوید: خطوه، به معنای گام است. یعنی راه سالک به حضرت حقّ، بیشتر از دوگام نیست. اوّل آن که تمام اشیاء را حق بیند؛ و دوّم آن که سالک از خودی خود رها و فانی شود و به بقای حقّ باقی گردد
و تمام اشیاء را خود بیند که این مرتبه ی «حق الیقین» است. «خطوتین و قد وصلت».
«امّا در این دو گام، سالک راه را عقبات و مهالک و مزّلات اقدام، بعضی آفاقی و بعضی انفسی که برتر از احصا [ست]، واقع است و کلیّات آن را اکابر طریقت نوشته اند تا سالک خود را در ورطه ی هلاک نبیند از دو وسیله نجات پیدا کرده، از آن مهالک به سلامت بگذرد و مهلکات، مثل اخلاق ذمیمه و اعمال سیئه و افعال قبیحه است که هر یکی موجب بعد عبد است از حقّ و سبب گرفتاری اوست به سلاسل و اغلال حرمان و عدم وصول به مطلوب و نسبت با سالک صاحب همّت که به ارشاد پیرکامل مکمّل، راه طریقت می رود، اگر چه این را دو گام است که « دع نفسک و تعال » فامّا نسبت با دیگران که راه حقّ نه بر قدم اهل کمال مسلوک می دارند، راه بی پایان است.
راه دور است ای پسـر هشیـار بـاش خواب با کـور افکـن و بیـدار بــاش
جهــد کـن تــا انـدریــن راه دراز تو بـه یک ذرّه نمـانی بستـه بــاز
گـر همـه عالـم به رفتــن بسپــری گـام اوّل باشـدت چـون بنگـری »^[۴۷۷]
به نظر دکتر سجّادی خطوه، گام هایی است که سالک در راه طریقت بر می دارد و باید مواظب و مراقب باشد تا از وسوسه ی شیطان دور ماند و از او متابعت و پیروی نکند، تا به سلامت عبور نماید چنان که خداوند در سوره ی بقره، آیه ۱۶۸ می فرماید: «و لا تتبعوا خطوات الشیطان انّه لکم عدو مبین» ابوالعباس می گوید: خطوه مخصوص انبیاء و وسوسه ویژه ی اولیاء و اندیشه خاص عوام است.^[۴۷۸]
خلع
«تـو گـویی دائمـاً در سیـر و حبسنـد کـه پیـوسته میـان خلـع و لبسنـد »
شرح گلشن راز، بیت۱۶۱، ص۱۰۹
خلع و لبس دو لفظ متضادند. خلع به معنای زوال و نابودی صورت و لبس به معنای پذیرش صورت
جدید است. مطابق نظرعرفا، جهان هر لحظه نیست می گردد و فیض خداوند دم به دم در آن جریان
دارد. بنابراین جهان هر لحظه در حال نو شدن است و صورتی را خلـع و نـابود و صـورتی را تـازه و نـو

پس شاه چگونه ای تو با بند       چون بنده خویش و مبتلائی            (همان)
گر تو بخوانی مرا، امیر ندانَمت          وَرت بخوانم مدیح، مرد مدانم             (همان :210)
حقیراست اگر اردشیر است زی من        امیری که من بردل او حقیرم        (همان :445)
3- بی خردند و فاقد حکمت و از امیری فقط جاه و جلال ظاهری را دارند:
ای امیر اجلّ چون اجل آیدت بمیری     هر چند که با عزّ و جلالیّ و جمالی    (همان :43)
زیبا به خرد باید بودنت و به حکمت        زیبا تو به تختی و به صدری و نِهالی       (همان)
میری بود آن کو چو به گرمابه درآید   خالی شود از ملکت و از جاه و جلالش   ؟  (همان :207)
و آنجا که سخن خیزد از چند و چه و چون     دانای سخن پیشه بخندد ز اقوالش     !   (همان)
4- ستمکار و گرک صفتانی هستند که خود را به رمه ی خلق زده و چنان بر جان و مال و دینشان چنگ انداخته اند که به این راحتی نمی توان از چنگ و دندانشان رهایی جست :
گرگی تو نه میر مر خراسان را         سلطان نبود چنین، تو شیطانی   (ناصرخسرو ،   1384 :60)
از بد گرگ رستن آسان است       وز ستمکاره سخت و دشوار است     (همان: 285)
گرگ مال و ضیاع تو نخورد           گرگ صعب تو میرو بندار است   (همان )
5- عامل اصل فساد و مایه ی ویرانی خراسان وخواری علم واسلامند :
جزیره خراسان چو بگرفت شیطان            درو خار بنشاند و برکند عرعر    (همان :308)
امیرانت اصل فسادند و غارت                فقیهانت اهل می و ساتگینی        (همان :16)
دجال را نبینی بر امت محمد        گسترده در خراسان سلطان و پادشاهی؟  (همان:332)
بازار زهد کاسد سوق فسوق رایج       افگنده خوار دانش، گشته روان مرائی      (همان)
2.اهل زمان یا عامه ی مردم:
اهل زمان یا عامه ی مردم در دیوان ناصر خسرو بیش از هر طبقه ای دیگر مورد انتقاد قرار گرفته است. زیرا در نظر ناصر خسرو این عامه ی مردم که « نه ببيند نه بجوید چون ستور / چشم و دلشان جز لباس و جز طعام» با سکوت و جهل خویش، موجب هموار شدن راه حاکمان ظالم و فقهاء دین فروش و رشد تحجر و تعصب در دین و آزار و اذیت اهل خرد و حکمت چون ناصر خسرو شده اند و در نتیجه ی همراهی این عامه ی جاهل با ضحاکان زمان است که هنر خوار شده و جادویی ارجمند و دست دیوان بر انواع بدی ها دراز گردیده است. بنابراین در دیوان ناصرخسرومردمانی مورد انتقاد واقع شده اند که ویژگی های زیر معرّف عینی آن هاست و ناصر خسرو از زیستن باچنین عامه ای در رنج وعذاب است واز دست وزبانشان، به یمگان پناه برده .

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

2-1.   دیندارن دنیا دوست : مردمان عصر ناصرخسرو دنیا طلبانی اند،که از دین پوسته ی آن رامی شناسند و بهترین مسلمان در نظر آن ها کسی است که حفظ ظاهرکرده ، آداب صوری دین را به جای آورد. درحالی که از باطن و حقیقت آن بی خبراست .ناصر خسرو معتقداست که آن ها این عیب نادانی خویش را با جامه ی مسلمانی می پوشند و در حقیقت فتنه ی بت خودشده اند که مَثَلشان کَمَثلُ الحُمار است که اسفاری چند را حمل می کنند و در نهایت رضایت امیر را بر رضای خدا وند متعال برمی گزینند .
ای عورت کفر و عیب نادانی               پوشیده به جامه مسلمانی      (همان : 58 )
آنک او بدَود پیش مير ده ميل             هرگز نرود زی نماز ده گام          (همان :  69)
خلق یکسره بت پرستان گشته اند      جانهاشان چون شمن شد بت بدن     (همان :160)
2-2.   ظلم و تبعیض را رواج داده اند : به نظر می رسد که جامعه ی ناصرخسرو پیام الهی اِنََّماالمُومِنونَ اِخوة را ازیاد برده است، چنان که اگر یکی را بستری از خز است ،دیگری را از بوریا هم نیست .و این عامه ی بی فسار چنان بر یکدگر اوفتاده اند که عدل درمیانشان نهان و ظلم و اضطراب فاش گردیده است .به طوری که ناصرخسرو این عامه ی بی خبر را رمه هایی از گرگ وخرس گمراه می داندکه از و این را به مثل زیر بوریا نیست     (ناصرخسرو،1384  : 115)
خلق نبینی همه خفته ز علم            عدل نهان گشته و فاش اضطراب   (همان :141 )
کرده ز بهر ستم و جور و جنگ         چنگ چو نشپيل چو شمشیر ناب  (همان )
2-3.   ارزش های اصیل اسلامی دربینشان منسوخ شده است : ناصرخسرو درجامعه ای مجبور به زیستن است که مردمان آن از مسلمانی فقط دلخوش به نام آنند و ارزش های اصیل اسلامی، جای خود را به ضدارزش ها داده وبلعکس، به طوری که درچنان عصری «می جوشیده حلال است سوی صاحب رای  / شافعی گوید شطرنج مباح است بباز » ( دیوان: 113) و زمام امور به دست بی خردان است و فضل ودانش گناهی بیش نیست .
چاکر نان پاره گشت فضل و ادب              علم به مکر و زرق معجون شد   (  همان: 78)
زهد و عدالت سفال گشت و حجر           جهل و سفه زرّ و درّمکنون شد        (همان)
سر به فلک برکشیده بی خردی          مردمی و سروری در آهون شد   (همان)
2-4.   به سستی و خفّت گرائیده اند : مردمان عصر ناصرخسرو انسانیت رادر خور و خواب و شهوت تعریف کرده و در این راه به کارهای بیهوده ای که حاصل راحت طلبی ا ست ، تن داده اندو اگر صبحی هم می جویند درپی صبوحی آنند ، نه تسبیح الهی .زیرا از دیدگاه ناصرخسرو این دیو سیرتی، زاده ی چاکری ایشان به دیوان زمان (خلفا و امیران )  است . که « الناسُ علی دینِ ملوکِهم »
بر خواب و خورد فتنه شد ستند خرس وار  تا چند گه چو خر بخورند و خر و مُرند (همان :425 )
هر صبح را ز بهر صبوحی طلب کنند     زیرا ندیم رود و می لعل و ساغرند      ( همان)
اندر رکوع خم ندهد پای و دستشان         لیکن به پیش میر به کردار چنبرند   (همان)
گر رسم و خوی دیو گرفتند لاجرم       همواره پیش دیو بد اندیش چاکرند     ( همان)
2-5.   ازاصل دین بی خبرند: دینِ مردمان عصر ناصرخسرو دینی خالی ازعلم وتحقیق است ودرچنین جامعه ای ،اهالی آن، ازحامل حقیقی دین و قرآن ناطق آن بی خبرند و دوستی و دشمنی شان هم با او بی پایه واساس است . بنابر این درنظر ناصرخسرو اسلام و دین حق در عصر وی خوار شده حرمت از آن ِکسانی است که دشمن دینند و میخواران در امان و دیندارانی چون وی در بیم وعذاب.
بودند همه گنگ و علی گنج سخن بود          بودند همه چون خر او بود غضنفر    (همان :132)
حرمت امروز مر جهودان راست             اهل اسلام و دین حق خوارند       ( همان: 474)
من به یمگان به بیم و خوار و به جرم     ایمنند آنکه دزد و میخوارند ( ناصرخسرو، 1384 :474)
2-6.   عبادت وزهدشان هم ازسرجهل ونادانی است: دین عامه ی مردم درنظرحکیم ناصرخسرو تقلید صِرف است و اعمال عبادیشان نیز ازروی عادت وغافل ازمحتوای آن .چنانکه درخت به برگ وبارخود علم ندارد ؛ زهد وعبادت اینان نیزبدون علم ومایه ی جهل است . پس برای اینکه ،جهل، جهل دیگری را نزاید ناصرخسرو آنها را به عبادت باعلم فرا می خواند .
این که تو داری سوی من نیست دین     مایه نادانی و کفر و شقاست  ( همان : 100)
کار درختان خور و باراست و برگ        کار تو تسبیح و نماز و دعاست    ( همان )
طاعت بی علم نه طاعت بُود            طاعت بی علم چو باد صباست             (همان)
2-7.   در دشمنی و در دوستی بابزرگان دین ازمنطق درستی پیروی نمی کنند :ناصرخسرو برآن است که چون اعمال اعتقادی هم عصرانش بی علم وتحقیق است؛در دوستی ودشمنی شان باخلفای صدراسلام وعلی (ع)نیز مدعی دروغین هستند وکورکورانه عمل می کنند. درحالی که به نظر وی خلفای راشدین درکناریکدیگر بدون هیچ بغضی به هم کاردین راپیش می بردند.پس این سنّیان که بغض حیدر دارند،درحقیقت ابوبکر وعمر راهم بدرستی نمی شناسند .
وینها که هستشان به ابوبکر دوستی    گر دوستند چونکه همی خصم حیدرند    (همان :244)
وین سنّیان که سیرتشان بغض حیدر است      حقا که دشمنان ابوبکر و عمّرند       ( همان )
یا کافری به قاعده یا مومنی به حق            همسایگان من نه مسلمان نه کافرند     ( همان )

3. 3. پیروان مکاتب غیراسلامی

مکاتب غيراسلامي در اشعار ناصر خسرو دو نوع است: 1- مکتب های آسمانی مثل زردشتی و مسیحی که ناصر خسرو بین اصل این ادیان و آنچه پیروانشان از خود بروز می دهند و آن را به عنوان دین خود معرفی می نمایند فرق قائل است. در حقیقت اصل این ادیان را می پذیرند اما روش پیروان آنها را مورد انتقاد قرار می دهد.  2- مکاتب غیرآسمانی مثل مانوی- هندی (برهمنی) و بت پرستی که همه ی آنها را مایه ی جهل و گمراهی می داند و نمی پذیرد.
3-1.   مکاتب آسمانی غیراسلامی
3-1-1.   زردشتیان که آنها را اهل قول می داند تا عمل. و چنین می نکوهد:

( شکل۸- نقش مایه لوزی).
از جمله سفالینۀ های بدست آمده در محوطه باستانی شهردِلِه دارای نقش هندسی که شباهت نزدیکی به نقش موجود در وسط نمد کلاردشت دارد دیده می شود. گویی هر دو اثر را یک هنرمند بر جای گذارده است (شکل۹).

(کریمیان، سقایی: ۱۳۹۲، ۸۵). (طرح نمد از محقق).
(شکل۹- نقوش هندسی میان نمد و سفال).
از دیگر نقش بسیار جالب توجه در سفالینۀ های دوره اسلامی در محوطه شهر دِلِه می توان به سفال لعاب دار با زمینۀ سبز و نقش گیاهی به رنگ سیاه را نام برد. در این سفال هنرمند نقش برگ درخت را به تصویر می کشد و در کنار یکدیگر قرار گرفتن این برگها شباهت نزدیکی را با فرم های ایجاد شده در نقش های گیاهی موجود در قالی کلاردشت دارد (شکل۱۰).

(کریمیان، سقایی: ۱۳۹۲، ۸۵). (عکس فرش از محقق).
(شکل۱۰- نقش گیاهی در قالی و سفال اسلامی شهر دِلِه).
اگرچه در حال حاضر بافنده اصلی قالی های کلاردشت اکراد مهاجر به این منطقه هستند در اینجا این موضوع را در مقایسه ای با قالی های اکراد مهاجر در قوچان و فرش بافته شده آنها و تأثیر محیط زیست شان بر قالی قوچان بررسی می کنیم.
قالی قوچان که به نام قالی کردی شهرت دارد، دارای نقوش هندسی ویژه‌ای است. این نقوش و استفاده از رنگهای طبیعی وزنده مانند روناس، لاجورد و درجات مختلف تیرگی و روشنایی این رنگ‌ها متأثر از طبیعت سخت و کوهستانی این شهر و تأثیر آن در روحیه مردم می‌باشد.
برای نمونه قالی ای بنام “سالانقوچی” که با نقش حوضی معروف است و سه لوزی کوچک و بزرگ در آن دیده می شود ( شکل۱۱). لچک و متن قالیچه از نقش مایه پرنده و دختر ملهم است و هر دو عروسک نام دارند حیوان چهار پا معمولا جیران یا بز تک شاخ نامیده می شود. از نقش های برگرفته از طبیعت نیز می توان از نقش گل و درخت نام برد که در قالی هایی بنام خرچنگ قابی بکار رفته است ( شکل ۱۲).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

از سوی دیگر نقش قالی، نقش حوضی در روستا های هم مرز شوروی بافته می شود و بنام قالی های نقش “حوضی سرحد” معروف است که نقش سه حوض در حاشیه کوچک بنام جقه زنجیره ای و در جقه بزرگ طرح قاصدک و درخت کاج و چین کوپ در آن دیده می شود و چین در زبان کردی به معنی نقشه است. در میان طرح نقش حوضی که از طرح های مشترک قالی و گلیم است برگرفته از بافته های شوروی می باشد.
معروف ترین قالی قوچان که دارای نقش هندسی است “جلیلی” نام دارد که شکل تاج در بالا و پایین، ترنج، پرنده و گل و برگ است. در این نوع قالی پرنده ها چون هما تاج بر سر دارند ( شکل۱۳) (قهرمانی نژاد، ۱۳۸۳: ۳).
(شکل۱۱- قهرمانی نژاد، ۸۳: ۲).
(شکل۱۲- قهرمانی نژاد، ۸۳: ۲).
(شکل۱۳- قهرمانی نژاد، ۸۳: ۲).
ویژگی خاص منطقه کلاردشت مانند؛ پوشش گیاهی، زیست بوم و حیات جانوری همه و همه در حفظ نگه داشتن نقشهای مورد استفاده در فرش کلاردشت تأثیر بسزایی داشته اند زیرا قالی کلاردشت دارای سرشتی ذهنی بوده است یعنی قالی کلاردشت همانطور که در فصل های پیشین گفته شد به صورت ذهنی بافته شده و دارای قالبی از پیش تعیین شده نیست، و از طرفی فرش کلاردشت نشان دهنده بافت روستایی و عشایری است آنچنان که با پیشرفت منطقه و خارج شدن از حالات عشایری و روستایی کم کم فرش کلاردشت از رونق آن کاسته شده و چهار چوب ذهنی بافت خود را از دست داده است و به صورت سفارشی و پبشنهادی بافته شده و طرح و نقش صاحب و سلیقه خریدار را به یدک می کشد و این سلایق و سفارش ها در آن تأثیر بسزایی دارد.
در(شکل۱۴) نمونه ای از قالی بافته شده در استان کرمانشاه که در مقایسه با فرش قوچان (شکل۱۵) و فرش کلاردشت (شکل ۱۶) به سادگی می توان تفاوتهای آن را مشاهده کرد و بدیهی است این تغییرات می تواند متأثر از محیط زیست و شرایط جغرافیایی منطقه باشد. (شکل ۱۸-۱۷ طرح نمد کلاردشت).
(شکل۱۵- قهرمانی نژاد،۸۳: ۲).
(شکل۱۶- عکس از محقق).

(شکل۱۷- طرح نمد، طراحی محقق).

(شکل۱۸- اشکال مختلف طرح متن نمد، طراحی محقق).
فصل پنجم:
نتیجه گیری و پیشنهادات
۵-۱ نتیجه گیری
طبق پژوهش های علمی در منطقه کلاردشت و کاوش های انجام شده در تپۀ کلار و شواهد فرهنگی بدست آمده از جمله سردوک های گلی و سفال با نقش مایه های هندسی و نیز وجود مهر با نقش جانوری می توان به این نتیجه دست یافت که منطقه کلاردشت با توجه به بستر بسیار مناسب جغرافیایی برای پرورش دام و بدست آمدن و تولید پشم برای تهیۀ نخ و نیز سردوک های بدست آمده، می توانست محیط مناسبی در خصوص رواج صنعت ریسندگی بوده باشد. پس هنرمند بافنده مشکل چندانی برای تهیه ابزار لازم برای بافندگی نداشته است.
وجود نقش مایه های هندسی و اشکال گوناگون بر روی سفال بیانگر این مطلب است که هنرمند سفالگر بشدت متأثر از محیط اطراف خود بوده است. ایجاد خطوطِ مواج زیگزاگی، با کوه ها و چین خوردگی های محیط جغرافیایی هم خوانی دارد. از طرف دیگر ایجاد نقش جانوری بر روی مهر نیز با زیست بوم منطقه قابل مقایسه است و جانورانی همچون بز وگوزن به کرات دراین منطقه دیده می شوند.
جالب توجه ترین موضوعی که می تواند تاثیر شگرفی در موضوع نتیجه گیری داشته باشد وجود نقش جانوری حک شده بر روی مهر بدست آمده در تپه کلار است که دو حیوان شاخ هایشان را نزدیک هم قرارمی دهند گویی در حال نبرد و قدرت نمایی هستند چیزی که به طور غریزی در تمام حیوانات وجود دارد و هنرمند با دیدن این صحنه آن را در هنر خویش بکار بسته است. این موضوع عیناً در فرش کلاردشت نیز دیده شده و دو حیوان مانند نقشِ مهر شاخ هایشان را به هم می زنند و نمونه های این صحنه در طبیعت نیز بسیار دیده شده است (شکل۱).

( شکل۱- عکس روی جلد، موسوی کوهپر، عباس نژاد، ۱۳۸۵). (شکل۱- نگاره گوزن در قالی، عکس از محقق).
ایجاد نقوش شیاری در لبه سفال که از نقش های جالب توجه در سفال کلار به شمار می رود ودر این لبه ها گاهی به صورت زیگزاگ و مواج نقر شده که این گونه نقش مایه ها در فرش خصوصاً در لبۀ فرش بکار گرفته شده است. از جمله نقش های دیگر نقش هندسی در سفال است که بصورت مثلث کشیده شده است و در فرش کلاردشت بچشم می خورد و این نوع نقش امروزه به نام « درب دیگ » خوانده می شود.
بنابر این می توان برای اثبات فرضیه این پاسخ را آورد که: پیشینۀ صنعت و هنر ریسندگی و بافندگی در منطقه کلاردشت به دوران مس و سنگ می رسد. زیرا که آثار فرهنگی بدست آمده در تپۀ کلار از جمله سردوک های گلی یافت شده در کاوش های علمی دلایل و اسناد مطمئنی در اثبات این مدعا باشد .
از نقش ها و طرح های موجود در سفالینه های تپه کلار باید از نقش هندسی، سبک حیوانی و گیاهی نام برد.
طرح ها و نقش مایه های به کار رفته در قالی کلاردشت با طرح و نقش مایه های سفالینه های تپه کلار بیانگر این موضوع می تواند باشد که در هر دوره هنرمند بسیاری از محیط اطراف و زیست بوم منطقه پذبرفته اند و این دو عامل نقش آفرینی در هر دو هنر و صنعت نقش بسزای داشته است.
در اثبات نظریه های گفته شده مبنی بر این که اصالت فرش ریشه در اقوام کرد های مهاجر دارد، می توان گفت که در حال حاضر نقوش به کار رفته در قالی کلاردشت با زیست بوم منطقه هم خوانی نزدیکی دارد و این نقش های حیوانی و هندسی حداقل صدها سال است که در آثار هنر کلاردشت سابقه دارند مانند سفالینه ها، مهر، نمد و آثار گیاهی بدست آمده در اشیاء های کشف شده در کلاردشت.
در توضیحی مختصری که در فصل قبل در مورد قالی های قوچان داده شد می توان گفت که اگر چه بافنده قالی امروزی کلاردشت بازماندگان و منتسب به اکراد کرد مهاجر هستند اما محیط زیست و زیست بوم در طی زمان و دخل و تصرف در طرح و نقوش بی تأثیر نبوده است همانگونه که دیدیم قالی های قوچان با قالی امروزی کلاردشت تفاوت بسیاری دارد، مانند نقش و نگاره انسان که در فرش کلاردشت (جز به سفارش) بافته نمی شود اما در قالی های قوچان از تنه اصلی نقش مایه ها بشمار می رود.
از دیگر وجوه تمایز بین فرش کردی قوچان و فرش کلاردشت این است که در فرش کردی قوچان از کمترین فضا در متن قالی برای ایجاد نقش و نگاره ها استفاده می شود اما در فرش کلاردشت فضای خالی بسیار به چشم می خورد و این فضا های خالی را با ایجاد رنگ بندی های متنوع پر می کنند.
نمونه دیگر نقش حوض قوچان است که سه لوزی تودرتو در آن دیده می شود در حالی که در فرش کلاردشت تقریبا اصلا دیده نشده، فرش کلاردشت دارای یک لوزی بزرگ و یک لوزی کوچک و دو لوزی در کنار یکدیگر است. هرچند لوزی جزء ارکان اصلی و ترکیب بند فرش کلاردشت را تشکیل می دهد اما هیچ گاه به این صورت بافته نشده است اینکه دو سر لوزی فرش کلاردشت با الهام از طبیعت از طرح کوه و آب(نقش پله ای) استفاده شده است این چیزیست که در فرش کردی قوچان خیلی ضعیف به چشم می آید.
لوزی های موجود در فرش کردی قوچان متاثر از روستاهای هم مرز شوروی است که با نام نقشه حوزی سرحد معروف است.
اما دلیل اینکه فرش کردی قوچان را با فرش کلاردشت مقایسه و تفاوتها و مغایرتهای آن نسبت به فرش کلاردشت ارزیابی شد، این است که به هر دو منطقه اقوامی مهاجرت کردند که تقریبا از لحاظ زبانی، آداب و رسوم، و طبیعت انسانی هر دو از غرب ایران و نزدیک به هم و نیز در سده ها و دوره ای یکسان و همزمان به این دو مناطق مهاجرت کرده اند و در طول این زمان می توان تفاوتها و تشابهات را در فرش این دو منطقه نسبت به محیط طبیعت پیرامون، اقوام، آثار و صنایع هنری دیگر نشان داد.
موضوع اصلی رساله مبتنی بر این نیست که قالی ها اصالت در چه قوم و منطقه ای دارد بلکه بررسی نقش ها و تأثیر نقوش های سفالینه کلار را مورد نظر بوده است.
۵-۲پیشنهادات
هرچند منابعی در مورد فرش کلاردشت تدوین شده است، اما محدودیت این منابع منجربه این می شود تا تکیه ما بر چند منبع باشد. بحول قوه الهی و با کوشش و تلاش محققان در زمینه فرش بتوان منبع موثق و کاملی در خور شأن و منزلت فرش کلاردشت تهیه گردد. همچنین تحقیقات و پژوهش های تپه کلار وسعت بیشتری پیدا کند تا از فرهنگ و تمدن این منطقه پرده بیشتری برداشته شود.
منابع
۱- امیر عضدی، کاظم، )۱۳۸۶(، مطالعه سفالینه های دوره پارتی و ساسانی تپه کلار کلاردشت، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز، دانشکده علوم انسانی.
۲- بهاءالدین محمد بن حسن بن اسفندیار کاتب، ( ۱۳۷۷)، تاریخ تبرستان، تصحیح عباس اقبال، تهران، انتشارات پیک ایران، چاپ دوم.
۳- پرهام، سیروس، (۱۳۶۴)، دست بافته های عشایری و روستایی فارس، جلد اول، چاپ خانه سپهر، تهران، چاپ اول.

۳-۱۴-باد و جریان­های هوایی:
اصطلاح هوا عبارت است از شرایط لحظه ای جو یک منطقه ،که تمام عناصر هوا را در بر می گیرد و یک تیپ هوایی ویژه ای را به وجود می آورد ،هوایی که در منطقه‌ای در مدت طولانی بیشتر تکرار شود هوای غالب و یا آب و هوای آن منطقه را تشکیل می‌دهد . علم مطالعه هوارا، هوا شناسی و علم مطالعه آب و هوا را، آب و هوا شناسی گویند . هدف اصلی آب و هوا شناسی تبین آب و هوا ی منطقه‌ای معین بر اساس عوامل کنترل کننده آن و بررسی اثرات آن بر زندگی انسانهای آن منطقه است(علی جانی، کاویانی ،۲۵:۱۳۷۱).
حرکات افقی هوا موجب می‌شود تا اختلافات مربوط به دما ،رطوبت و فشار که در جهات افقی جو وجود دارد، از بین رفته ،هوا به حالت تعادل در آید. بنابراین باد تعدیل کننده مهمی در طبیعت است. (علیزاده و دیگران ،۱۷۹:۱۳۸۴).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

گستره فعالیت‌ها و دامنه انعطاف پذیری باد در یک مکان بیرونی تا حدودی به شرایط خرد اقلیم آن، به ویژه وضعیت تابش خورشید و سرعت آن بستگی دارد. میزان سرعت باد به دلیل تأثیری که بر دمای هوا می گذارد، مهم است. (بنتلی و دیگران،۲۲۰:۱۳۸۲) باد عامل مهم انتقال رطوبت، بخار آب و تراکم آن است به­علاوه باد و تولید ابر و باران عامل بسیار مهمی است و در فرسایش خاک و حرکت شنهای روان مؤثر است. در شهرهای امروزی، وزش باد در ساعات مختلف شبانه روز همان قدر اهمیت دارد که بهداشت و سلامت مردم . باد به عنوان موجد تبادل بین رطوبت، برودت و گرما از جمله عواملی است که در برنامه ربزی های شهری و منطقه‌ای می بایست مورد توجه خاص واقع شود. در ساختمآن‌های مسکونی نیز ،به دلیل ایجاد تبادلات فراوان و نحوه استقرار ساختمآن‌ها نقش باد کمک ارزنده ای را می نماید (شیعه ،۱۹۹:۱۳۸۳).
استان فارس تحت تاثیر بادهای شمالی، باختری، جنوبی و محلی نیز قرار دارد، به طوری که جریان توده های هوایی آن به چهار گروه تقسیم می‌شود:
بادهای شمالی: که از سیبری به ایران می وزند و بسیار سرد و خشک هستند و باعث برودت هوا در زمستان، به ویژه درمناطق کوهستانی می‌شود.
بادهای باختر: که از اقیانوس اطلس و دریای مدیترانه به سوی ارتفاعات زاگرس می وزند و جزو بادهای باران آوری هستند که سبب ریزش برف و باران می شوند. این بارندگی از اواسط بهار ادامه پیدا می کند.
توده های هوای جنوبی: که از عربستان به سوی استان فارس می وزند. این توده های گرم و خشک هستند و سبب افزایش دما در تابستان می شوند. بادهای محلی که از سمت کوهستان به دشت می وزند عکس این مسیر را می پیمایند. نام یکی از آن‌ها باد قهره است که در ممسنی در امتداد رودخانه فهلیان می وزد (سازمان هوا شناسی).
۳-۱۵-آب و هوا:
در بررسی های طبیعی و جغرافیایی ،شناخت طبیعی شهر و نواحی اطراف آن و تأثیراتی که می‌تواند این پدیده بر کالبد فیزیکی شهر بگذارد، مورد مطالعه واقع می‌شود . بدیهی است که نقش آب و هوا در کالبد فیزیکی شهر و دوران زندگی روزمره دیگر عوامل فیزیولوژی ،روانی و روحی جمعیت، از اهمیت ویژه ای برخوردار است (شیعه ،۱۱۰:۱۳۸۳). بین عوامل طبیعی آب و هوا نقش بسیار مهمی را در فعالیت‌های انسانی دارد .مساعدت یا عدم مساعدت آب و هوا بیش از سایر عوامل طبیعی در زمینه گسترش اماکن شهری و روستایی مؤثر می‌باشد . چنان چه،خالی بودن فضاهای وسیع درنقاط مختلف دنیا از نظر پراکندگی اجتماعات انسانی ،نشانگر عدم مساعدت عوامل آب و هوایی است . فشردگی اجتماعات انسانی در نواحی ویژه جغرافیایی حاکی از اعتدال و مساعدت آن است. انواع آب و هوا و تغییرات سالیانه یا فصلی آن انسانها را در جهت ساختن و به وجود آوردن انواع فضای زیستی خود، به ایجاد نقاط مسکونی در رابطه با نوع آب و هوا ی محیطی که در آن زندگی می کنند، ملزم ساخته است .(شیعه ،۱۹۸:۱۳۸۳)
در استان فارس، تحت تاثیر ویژگی های توپوگرافیک، سه ناحیه آب و هوایی مشخص پدیدار شده است:
- ناحیه کوهستانی شمال، شمال باختر و باختر
دارای زمستآن‌های سرد معتدل و پوشش گیاهی قابل توجه می‌باشد. میزان بارندگی این ناحیه در حدود ۴۰۰ تا ۶۰۰ میلی متر در سال گزارش شده است
- ناحیه مرکزی
این ناحیه درزمستآن‌ها آب و هوای نسبتا معتدل توام با بارندگی و در تابستآن‌ها، هوایی گرم وخشک دارد. آب و هوای این ناحیه به علت بارندگی نسبی ارتفاعات، نسبت به شمال و شمال باختر وضعیتی کاملا متفاوت دارد، میزان باران این ناحیه بین ۲۰۰ تا ۴۰۰ میلی متر در سال است. شهرهای شیراز، کازرون، فسا و فیروزآباد در این ناحیه قرار گرفته اند.
- ناحیه جنوب و جنوب خاوری
به علت کاهش ارتفاع و پهنای جغرافیایی و نحوه استقرار کوه ها، میزان بارندگی این ناحیه درفصل زمستان نسبت به دو فصل بهار و پاییز کم تر می‌باشد. هوای این ناحیه در زمستآن‌ها معتدل و در تابستآن‌ها بسیار گرم و میزان بارندگی سالانه آن ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلی متر است. شهرهای لار، اوز و خنج جزو این ناحیه خشک به شمار می روند.
ایستگاه های هوا شناسی استان فارس: استان فارس دارای ۲۴ایستگاه هوا شناسی سینوپتیک می‌باشد که مشخصات این ایستگاه ها در جدول زیر آمده است .
جدول شماره(۳-۱):ایستگاه های هواشناسی