جوامع غرب از افراط به تفریط می­گروند و بعد از قرن­ها محرومیت اجتماعی بسیار زیاد زنان، بدون در نظر داشتن تفاوت‌ها و توانایی‌های روحی و جسمی زن و مرد، شعار آزادی و برابری سر

می­ دهند و هر گونه اختلاف حقوق را امتیازی برای مرد و تضعیف حقوق زن می­پندارند، اما اسلام از قرن­ها پیش، ارزش انسانی زن را برابر مرد دانسته و می­فرماید: «هُوَالَّذی خَلَقَکُم مِن نَفسٍ واحِدَهٍ^[۱]– خدا است که همه شما (زن و مرد) را از یک جان و روح آفرید».

در همه مواردی که ارزش و شخصیت انسانی ملاک قانون­گذاری بوده است اسلام، برای زن و مرد، حقوق برابر و یکسانی قرار داده است همانند: ۱- عقیده و ایمان ۲- ثواب و عقاب ۳- مالکیت و تصرفات مالی ۴- تعلیم و تربیت ۵- ازدواج ۶- اشتغال و موارد دیگری از این قبیل که در جای خود ‌در مورد آن ها به تفصیل بحث خواهیم کرد و به هر حال «سازمان ملل متحد کنوانسیون محو کلیه اشکال تبعیض علیه زنان» را در سال ۱۹۷۹ تصویب کرد که تاکنون ۱۸۵ کشور جهان به عضویت این کنوانسیون درآمده­اند. از همان ابتدای تصویب و لازم­الاجراء شدن آن، بحث الحاق جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون مذبور در مجامع مختلف داخلی رونق گرفت برخی از اندیشمندان، حقوق ‌دانان، نویسندگان، سیاسیون، مدافعان حقوق بشر بویژه زن و روزنامه­نگاران از همان ابتدای تصویب کنوانسیون باور خود را در پذیرفتن آن اعلام نمودند و کنوانسیون را در توجه به شخصیت زن و ارتقای حقوق او ستودند؛ با این حال برای اولین بار در سال ۱۳۷۴، وزیر وقت امور خارجه طی
نامه­ای به ریاست وقت جمهوری دیدگاه خود را مبنی بر مناسب بودن پیوستن به کنوانسیون اعلام نمود. در این نامه ضمن اشاره ‌به این­که «تاکنون بیش از ۱۳۸ کشور به عضویت عهدنامه درآمده­اند و از بین ۵۱ کشور عضو سازمان کنفرانس اسلامی تاکنون حدود ۳۰ دولت عضو آن ‌شده‌اند» و نیز با تأکید بر ماده ۲۸ کنوانسیون، ‌در مورد حق شرط و نیز اعمال شرط­های اعتراض­آمیز برخی از
دولت­های اسلامی تصریح شده است: «با توجه به ابعاد مختلف سیاسی و حقوقی، به نظر می­رسد پیوستن جمهوری اسلامی ایران به عهدنامه، امکان شرکت فعال و روشنگر در کمیته محو تبعیض علیه زنان و ارائه گزارش­های مستدل و منطقی از وضعیت زنان در اسلام و جمهوری اسلامی را فراهم نماید و از این طریق نقش مؤثری در خنثی نمودن تبلیغات استکبار علیه نظام ایفا کند».

نکته حائز اهمیت این است که در این نامه، وزیر خارجه خطاب به ریاست جمهوری، اعلام
می­ کند: «‌بر اساس و با توجه به دستور حضرت عالی، رئیس محترم هیئت جمهوری اسلامی ایران در کنفرانس جهانی زن، در سخنرانی خود ضمن تذکر نکات قابل تأمل عهدنامه، شروع مراحل تصویب در جمهوری اسلامی را اعلام خواهد نمود».

در سال ۱۳۷۶ شورای عالی انقلاب فرهنگی هیأتی را مأمور نمود که الحاق یا عدم الحاق ایران به کنوانسیون را مورد بررسی قرار دهد شورا در تاریخ ۱۴/۱۱/۷۶ در چهارصد و سیزدهمین جلسه خود با توجه به نامه دبیر هیئت مذبور با الحاق جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون مخالفت کرد.

پس از گذشت چند سال، دولت جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۸۰، لایحه الحاق ایران به کنوانسیون را تقدیم مجلس شورای اسلامی نمود.

در مقدمه لایحه تقدیم شده از سوی دولت به مجلس، آمده است: «با توجه به لازم­الاجرا شدن کنوانسیون محو کلیه اشکال تبعیض علیه زنان، از شهریورماه ۱۳۶۰ شمسی و نیز الحاق اکثر
دولت­های جهان بویژه کشورهای اسلامی به آن و نظر به آثار مثبت ناشی از الحاق مشروط جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون مذکور مشتمل بر لحاظ ارزش­های اسلامی و منافع ملی، برقراری نقش فعال و مؤثر برای کشور در مجامع و نهادهای بین ­المللی ذی­ربط، بسترسازی فرهنگی، حقوقی- سیاسی برای بهره­ مندی کشور از ظرفیت­های مقرر در کنوانسیون در راستای تقویت نقش بانوان مسلمان و تبیین مناسب وضعیت زنان در اسلام و ایران، پیشگیری یا کاهش پیامدهای منفی از جمله تبلیغات علیه نظام جمهوری اسلامی ایران ناشی از عدم الحاق برای کشور، زمینه­سازی برای بروز وحدت نظر مراجع ذی­صلاح و مؤثر در تصمیم ­گیری مربوط به الحاق دولت ‌به این کنوانسیون و به منظور برخورداری کشور از مزایای الحاق به کنوانسیون …^[۲]

پس از تقدیم لایحه به مجلس، کمیسیون فرهنگی آن را مورد بررسی قرار داد و به رغم پاره­ای از
مخالفت­های ابراز شده، سرانجام در تاریخ ۱/۵/۱۳۸۲ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. لیکن با توجه به ایرادات شورای نگهبان نسبت به آن، ‌بر اساس اصل ۱۱۲ قانون اساسی جهت اظهار نظر نهایی به مجمع تشخیص مصلحت نظام ارجاع شد و از آن تاریخ تاکنون در آن مجمع مطرح رسیدگی ‌می‌باشد.

این پژوهش به بررسی نقاط اشتراک و افتراق مواد کنوانسیون از منظر فقه اسلامی و قوانین موضوعه کشور جمهوری اسلامی ایران بویژه قانون اساسی و نیز بررسی ادلّه طرفداران الحاق و نظر و ادلّه مخالفین الحاق جمهوری اسلامی ایران به «کنوانسیون محو کلیه اشکال تبعیض علیه زنان»
می ­پردازد تا به ارائه تصویری هرچند روشن­تر از پیامدهای احتمالی الحاق یا عدم الحاق و تحلیل کیفیت الحاق یا عدم الحاق به کنوانسیون مذبور نایل آید.

۱-۱- بیان مسأله

یکی از مسائل مهم و مورد توجه جامعه بین ­المللی، مسأله حفظ رعایت حقوق زنان و رعایت تساوی حقوق زن و مرد و عدم تبعیض ‌بر اساس جنسیت است.

به علاوه، بین ‌گروه‌های ذینفوذ نیز دسته بندی های دیگری وجود دارد بر حسب اینکه کدام یک از آن ها بیشتر در قدرت نفوذ می‌کنند و کدام یک بعضاً این کار را همراه با سایر فعالیتهایشان به انجام می رساند و بدین وسیله تأثیر گذاری بر سیاست تنها یکی از ابعاد کارویژه های آن ها را تشکیل می‌دهد.^[۷]

اگر حزبی خود را فقط به اعمال فشار و نفوذ بر قدرت محدود کند، با ‌گروه‌های ذینفوذ و فشار تفاوتی نخواهد داشت.

بسیاری از صاحب‌نظران چهار ممیزه سازمان، ایدئولوژی، کانونی بودن و مبارزه برای کسب قدرت را وجه تمایز حزب از غیر آن، شمرده اند.^[۸]

یکی از کانال‌های مشارکت سازمان یافته در سیاست و ‌دموکراسی‌های امروزی، ‌گروه‌های ذینفع یا ذینفوذ هستند. این گروه ها الزاماًً برای اعمال نفوذ بر حکومت تشکیل نشده اند بلکه در عین اینکه اهداف و خط مشی های اقتصادی و اجتماعی دارند، درصدد رخنه در مقامات دولتی و تلاش برای تأمین منافع خود نیز
می‌باشند. ‌در مورد این گروه ها، به طور کلی دو نظر عمده وجود دارد :

۱-عده ای این گروه ها را به ‌عنوان پیش نیازی برای دموکراسی و ضامن استمرار و بقای آن می دانند.

۲-عده ای هم بر جنبه‌های زیانبار و غیر ضروری بودن آن ها برای دموکراسی تأکید می‌کنند.

از دیدگاه مدافعان، ‌گروه‌های ذینفوذ و ذینفع از بارزترین نشانه های جامعه دموکراتیک بوده و بازتاب منافع و خواستهای مردمی اند. از سوی دیگر استدلال می‌کنند که همه قوانین اساسی دموکراتیک، آزادی و اختیار افراد را در شرکت در ‌گروه‌های دلخواه خود مورد تأیید قرار داده‌اند. همچنین این گروه ها از مهمترین منابع اطلاعاتی سیاستمداران و افراد تحت پوشش خود می‌باشند و نقش عمده ای در اجتماعی کردن و نهادینه کردن سیاست بازی می‌کنند و از این کانال کمکهای شایانی به احزاب سیاسی و پارلمان می نمایند. در جامعه آمریکا، ‌گروه‌های ذینفوذ نقش عمده ای را در تصمیم گیری‌های سیاسی و اقتصادی بازی می‌کنند و جیمز مادیسون هم یکی از هواداران قائل شدن حداکثر آزادی برای ‌گروه‌های ذینفوذ بود. بنظر می‌رسد که یکی از دلایل عمده تقویت و قدرت یاقتن در اعمال نفوذ ‌گروه‌های ذینفوذ در آمریکا، کمرنگ شدن نقش احزاب سیاسی در صحنه سیاسی این کشور باشد چرا که در امریکا احزاب از اعضای کنگره مستقل اند و بر تعیین نامزدهای انتخاباتی کنترلی اعمال نمی کنند.

در مقابل این اظهارات، منتقدان ‌گروه‌های ذینفع بر این باورند که این گروه ها صرفا به دنبال منافع و اهداف خود بوده و این منافع همیشه و الزاماًً با منافع جامعه هماهنگی ندارد.

در برخی کشورها نیز دولت جهت تضمین رقابت اقتصادی در بازار آزاد و آزادی سیاسی، مقرراتی برای تحدید فعالیت ‌گروه‌های ذینفوذ وضع ‌کرده‌است.

همچنین مقررات سختی برای ثبت ‌گروه‌های ذینفوذ برقرار گردیده است تا بدین وسیله از قدرت یافتن بیش از حد آن ها جلوگیری کرده و از سوی دیگر تلاش‌ها برای تقویت احزاب سیاسی شدت بیشتری یافته است. در آمریکا پیشنهاد این است که بین اعضای کنگره و احزاب سیاسی ارتباط ‌‌نزدیک‌تری برقرار گردد و ترتیبی اتخاذ شود تا اعضای کنگره برحسب تعلقات حزبی خود و بر مبنای مواضع حزبی انتخاب شوند. در پایان بحث از ‌گروه‌های ذینفوذ و سایر ‌گروه‌های سیاسی و اجتماعی باید نکته مهمی را خاطرنشان سازیم و آن اینکه، امروزه توازن و ایجاد هماهنگی بین منافع عمومی و خصوصی کار مشکل و فوق العاده پیچیده ای است و جای بحث زیادی دارد.

این نکته را هم باید اضافه کنیم که همچنان که قبلا مختصراً اشاره شد، همه ‌گروه‌های ذینفوذ و یا فشار در پی کسب منفعت و پیشبرد اهداف صنفی و گروهی نیستند، بلکه شمار گروه هایی که در زمینه‌های محیط زیست، بهداشت، فرهنگ و غیره در مسیر حمایت از منافع عمومی حرکت می‌کنند کم نبوده و بهر حال حرکت در مسیر دموکراتیک، هماهنگ سازی و حفظ تعادل بین منافع و ارزش‌ها، دشوار و در موارد خاصی ناممکن است. در مواردی هم چه بسا پیگیری منافع خصوصی به طور اتوماتیک وار موجب تأمین منافع عمومی و جمعی خواهد شد.

بعلاوه، مشارکت اندک جمعیت رأی دهنده آمریکاییان در انتخابات این کشور نتیجه بی اعتمادی به احزاب سیاسی است و این بی اعتمادی مردم را هرچه بیشتر به سمت ‌گروه‌های ذینفوذ و ذینفع و مشارکت غیر مستقیم آن ها در قدرت از طریق این گروه ها سوق می‌دهد.

گفتار سوم- منشأ شکل گیری احزاب

زندگی اجتماعی و گروهی به انسان‌ها آموخت که برای بیان منطقی عقاید و خواسته هایشان در قالب ‌گروه‌های منظم و هماهنگی که به طور منسجم و سازمان یافته در قالب برنامه ای مشخص گرد هم بیایند و در جهت ارضای نیازهای فردی، به نیازهای جمعی خود نیز از طریق همیاری و مساعدت به یکدیگر تحت لوای ‌تشکل‌های سیاسی، پاسخی درخور بدهند.

احزاب سیاسی در واقعشکل خاصی از سازماندهی نیروهای اجتماعی هستند و تحت شرایط اجتماعی خاص پدید می‌آیند. طبعاً باید جامعه مدنی به میزانی از پیشرفت و پیچیدگی رسیده باشد تا ضرورت پیدایش احزاب به عنوان نماینده منافع و علایق گروه ها، اقشار و طبقات گوناگون اجتماعی به وجود آید. به علاوه بخش‌های قابل ملاحظه ای از جامعه باید از لحاظ فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی آمادگی و انگیزه مشارکت در حیات سیاسی را به دست آورده باشند. در نظامهای سیاسی سنتی، جایی برای احزاب وجود ندارد، چون قدرت، محل ایفای نقش ‌گروه‌های زیادی نیست و حوزه محدودی است و می توان گفت که تحزب اساساً یکی از محصولات مدرنیته و تحولات بعد از رنسانس می‌باشد.

منشأ اولیه تشکیل احزاب در تمام کشورها از یک کانال نبوده و دلایل متنوع و متفاوتی داشته است. اجمالا می توان گفت که پیدایش احزاب، متعاقب شکل گیری ‌گروه‌های پارلمانی (فراکسیونهای پارلمانی) و انجمنهای انتخاباتی است. هر چند در مواردی عوامل مختلفی خارج از مجلس قانونگذاری موجب پیدایش احزاب شده است.^[۹] پس با این اوصاف خواستگاه تشکیل احزاب دو گونه است.

الف- منشأ انتخاباتی و پارلمانی احزاب

احزاب سیاسی همزمان با آیین های انتخاباتی و پارلمانی زاده شده و توسعه یافتند. اینان در آغاز، زیر عنوان کمیته های انتخاباتی ظاهر شده اند و مأموریت آنان در عین حال سپردن معتمدان به یک نامزد انتخابات و گردآوری اعتبارات لازم برای مبارزه در انتخابات بود. همچنین در چارچوب مجالس مقننه نیز، گسترش ‌گروه‌های پارلمانی که نمایندگان یک گرایش واحد را به منظور اقدامی مشترک جمع می کرد، دیده می شود. این نزدیکی نمایندگان در سطح بالا، طبعا منجر ‌به این می شود که کمیته های انتخاباتی آنان، در پایه اقدام به اتفاق کنند، بدین سان نخستین احزاب سیاسی به وجود آمد.^[۱۰]

متغیرها

میانگین

واریانس

مینیمم

ماکسیمم

وجه نقد

۰۴۴/۰

۰۱۳/۰

۰۰/۰

۵۶/۱

ظرفیت بدهی

۲۴۰۷/۰

۰۷۴/۰

۰۲/۰

۵۴/۳

جریانات نقدی

۲۱۵۰/۰

۰۹۵/۰

۰۸/۰-

۸۴/۳

سرمایه در گردش خالص

۰۲۴۶/۰-

۲۱۶/۰

۵۷/۰-

۵۹/۵

فرصت های رشد شرکت

۳۳۱۳/۰-

۵۷۹/۰

۹۴/۰-

۰۸/۷

اندازه شرکت

۸۹۷۳/۵

۴۶۸/۰

۴۹/۴

۹۶/۷

ارزش دفتری بدهی

۴۶۷۱/۰

۱۵۰/۱

۱۰/۰

۰۴/۱۴

سود سهام ساختگی

۶۳۶۰/۰

۲۳۳/۰

۰۰/۰

۱

نوسانات جریان وجوه نقد

۶۷۸۷/۰

۳۰۱/۰

۰۰/۰

۴۶/۸

۴-۳) آمار استنباطی

۴-۳-۱)آزمون فرضیه‌ها

در آزمون فرضیه‌ها اول تا چهارم متغیرهای اندازه شرکت، ارزش دفتری بدهی، نوسانات جریان وجوه نقد و سود ساختگی به عنوان متغیر کنترلی در نظر گرفته شد.

۴-۳-۱-۱) فرضیه اول

در بررسی اینکه بین میزان وجه نقد نگهداری شده وظرفیت بدهی شرکت رابطه مثبت و معنی‌داری وجود دارد یا خیر، بدین منظور فرض صفر و مقابل به صورت زیر تعریف شد:

: بین میزان وجه نقد نگهداری شده شرکت و ظرفیت بدهی شرکت رابطه مثبت و معنی‌داری وجود ندارد( ).

: بین میزان وجه نقد نگهداری شده شرکت و ظرفیت بدهی شرکت رابطه مثبت و معنی‌داری وجود دارد( ).

برای آزمون فرض از رگرسیون استفاده شد. ‌بنابرین‏ مدل زیر در نظر گرفته شد:

(۴-۱)
که نشان دهنده عرض از مبدأ، متغیر ظرفیت بدهی، متغیر اندازه شرکت، متغیر ارزش دفتری بدهی، متغیر نوسانات جریان وجوه نقدو متغیر سود ساختگی است و و نشان دهنده ضرایب رگرسیونی است.

۴-۳-۱-۲) آزمون دوربین- واتسون

برای انجام رگرسیون باید همواره خطاها مستقل باشند، به منظور بررسی استقلال خطاها از آماره دوربین- واتسون استفاده می‌شود، و فرضیات زیر مورد آزمون قرار می‌گیرد:

فرض : خطاها مستقل نیستند.

فرض : خطاها مستقل هستند.

اگر مقدار آماره دوربین- واتسون بین ۵/۱ تا ۵/۲ باشد فرض پذیرفته و نتیجه اینکه خطاها مستقل هستند.

در مدل کلی مقدار آماره دوربین- واتسون ۲۹۷/۲ است، چون مقدار این آماره بین ۵/۱ تا ۵/۲ می‌باشد نتیجه این که میان خطاها استقلال وجود دارد و می‌توان از رگرسیون استفاده کرد.

‌بنابرین‏ مدل مورد نظر ما به صورت زیر است:

نمودار۴-۱ : میزان ضریب رگرسیونی میان متغیرهای ظرفیت بدهی و میزان وجه نقد

در این نمودار ۱۱/۰ نشان دهنده میزان ضریب رگرسیونی میان متغیرهای ظرفیت بدهی و میزان وجه نقد است. همچنین عدد ۰۷/۰ نیز نشان دهنده واریانس متغیر ظرفیت بدهی است. سایر مقادیر ارائه شده در نمودار را نیز به همین صورت می‌توان تفسیر کرد.

۴-۳-۱-۳) مدل آماری و معادله ساختاری فرضیه اول

برای نوشتن معادلات ساختاری به ضرایب رگرسیونی نیاز است. در جدول(۴-۲) آمده است که مقدار ضریب رگرسیونی میان متغیر میزان وجه نگهداری شده و ظرفیت بدهی۱۱۰/۰ و سطح معنی‌داری ۰۰۱/۰ است که از ۰۵/۰ کمتر است، ‌بنابرین‏ با توجه به سطح معنی‌داری و مثبت بودن ضریب رگرسیونی نتیجه گرفته می‌شود فرض از نظر آماری تأیید شده و فرضیه اول پذیرفته می‌شود و با اطمینان ۹۵ درصد بین میزان وجه نقد نگهداری شده شرکت و ظرفیت بدهی شرکت رابطه مثبت و معنی‌داری وجود دارد.

در این جدول مقدار عرض از مبدأ، اندازه شرکت، ارزش دفتری بدهی، نوسانات جریان وجوه نقد و سود سهام ساختگی نیز آزمون شده است، چون سطح معنی‌داری از ۰۵/۰ کمتر است مقدار این ضرایب مخالف صفر است و می‌توان در نوشتن معادلات ساختاری از آن ها استفاده کرد.

جدول ۴-۲: جدول ضرایب رگرسیونی فرضیه اول

ضرایب

مقدار آماره آزمون T

سطح معنی داری

فرض مورد بررسی

نتیجه آزمون فرض

عرض از مبدأ

۲۱۸/۰

۳۴۵/۳

۰۰۱/۰

پذیرش فرض

ظرفیت بدهی

۱۱۰/۰

۴۱۰/۳

۰۰۱/۰

پذیرش فرض

اندازه شرکت

۰۳۵/۰-

۱۳۵/۳-

۰۰۲/۰

پذیرش فرض

ارزش دفتری بدهی

۰۴۳/۰

۷۱۸/۶

۰۰۰/۰

پذیرش فرض

نوسانات جریان وجوه نقد

۰۶۸/۰-

۳۱۴/۴-

۰۰۰/۰

پذیرش فرض

سود سهام ساختگی

۰۵۴/۰

۳۳۴/۳

۰۰۱/۰

پذیرش فرض

با بهره گرفتن از جدول ضرایب فوق، مدل رگرسیون خطی ساده میان متغیر مستقل میزان وجه نقدو متغیرهای کنترلی اندازه شرکت، ارزش دفتری بدهی، نوسانات جریان وجوه نقد و سود سهام ساختگی با متغیر وابسته ظرفیت بدهی عبارت است از:

(۴-۲)

با بهره گرفتن از این مدل رگرسیونی، هر مقدار مدنظر، از میزان وجه نقد را می‌توان با بهره گرفتن از متغیرهای ظرفیت بدهی، اندازه شرکت، ارزش دفتری بدهی، نوسانات جریان وجوه نقد و سود سهام ساختگی پیش‌بینی کرد.

در ادامه بررسی می‌شود آیا مدل رگرسیونی ارائه شده در فوق مناسب است یا خیر، بدین منظور از جدول تجزیه واریانس که با نرم افزار SPSS به دست آمده است استفاده می‌شود.

در جدول (۴-۳) فرضیات زیر آزمون می‌شوند:

فرض : مدل رگرسیون خطی برازش داده شده، معنی‌دار نیست.

فرض : مدل رگرسیون خطی برازش داده شده، معنی‌دار است.

اگر سطح معنی داری از ۰۵/۰ کمتر باشد، نتیجه اینکه فرض مقابل تأیید و مدل رگرسیون خطی برازش داده شده معنی‌دار است.

همان‌ طور که در جدول(۴-۳) آمده است، سطح معنی‌داری ۰۰۰/۰ است و از ۰۵/۰ کمتر است. ‌بنابرین‏ مدل رگرسیونی ارائه شده در رابطه فوق معنادار است.

جدول ۴-۳: جدول تجزیه واریانس مدل اول

منبع تغییرات

مجموع مربعات

درجه آزادی

میانگین مربعات

آماره F

سطح معنی داری

رگرسیون

۸۸۸/۰

۵

۱۷۸/۰

۴۵۲/۱۸

۰۰۰/۰

خطا

۱۳۷/۲

۴۶۳

۰۱۰/۰

مجموع

۰۲۵/۳

۴۶۸

۴-۳-۱-۴) معیارهای مناسبت مدل اول

به منظور بررسی مناسبت مدل می توان از دو معیار زیر استفاده کرد:

الف) ضریب تعیین: ضریب تعیین این مدل ۲۹۴/۰ می‌باشد یعنی با بهره گرفتن از رابطه رگرسیونی فوق ۴/۲۹ درصد از تغییرات را می‌توان توجیه کرد که مقدار پایینی است.

از گزارش‏های کوتاه تاریخی استفاده می‏ شود که اسیر بن زارم برخلاف ابو رافع ـ که پیش از او ریاست ‏خیبر را برعهده داشت و جنبه بازرگان بودنش بیش از ریاست و فرماندهی بودـ^[۷۵] فردی شجاع و دارای جنبه نظامی بود.^[۷۶] به همین جهت ‏خیبر و پیرامون آن، بویژه یهودیان وادی القری و مشرکان غطفان را آماده جنگ با مدینه کرده‏ بود. از سویی، دیگر مسلمانان در این برهه از زمان که هنوز صلح حدیبیه انجام نشده بود، توانایی مقابله با آن ها را نداشتند؛ چون انتظار می‏رفت در این حمله، قریش نیز بار دیگر به یاری آنان بشتابد و داستان احزاب ـ که به تصریح قرآن کریم، مسلمانان را متزلزل کرد ـ بار دیگر تکرار شود. در چنین موقعیتی بهترین دوراندیشی این بود که مسلمانان با یکی از دو گروه مشرک و یهودی کنار آیند و لااقل یکی را از دشمنی و نزاع باز دارند. از این رو پیامبر ابتدا به سراغ یهود رفت و به منظور آرام کردن شمال مدینه، عبدالله رواحه را برای گفتگو به خیبر فرستاد.

با آنچه از استحکامات و آمادگی نظامی خیبر درگزارش‏های تاریخی وجود دارد، به نظر نمی‏رسد مسلمانان در آغاز، قصد حمله ‌به این منطقه را کرده باشند؛ بلکه ابتدا درصدد برآمده‏اند با رؤسای آنان که فرد شاخص آنان در آن زمان اسیر بود، به گفتگو بنشینند تا از این راه به مخالفت‏های آنان که منجر به ناامن شدن شمال مدینه شده بود، پایان دهند. مشابه این حرکت را پیش از این نیز رسول خدا انجام‏داده ‏بود و هنگامی که قبیله‌ی غطفان در پشت‏خندق به کمک یهودیان و مشرکان آمد تلاش کرد با این قبیله مصالحه کند تا از دشمنان خود بکاهد. اینجا هم پیامبر می‏خواست میان دشمنان خود شکاف اندازد تا در فرصتی مناسب‏تر با آنان روبه‏رو گردد. همان‏گونه که با قریش صلح کرد و سپس مکه را گشود.

از گزارش‏های مربوط به سفر عبدالله رواحه به خیبر پیدا‌ است که پیش از صلح با قریش، بنا بر صلح با یهود خیبر بوده که با ناکامی همراه شده است. اگر قرار بود پیامبر اکرم‏ پیش از مصالحه با یکی از این دو گروه (مشرک و یهودی) به جنگ خیبر برود، موفقیتی که بعدها با فتح خیبر به دست آورد، حتمی نبود؛ زیرا این حقیقت قابل انکار نیست که مسلمانان در شرایط پیش از صلح حدیبیه از درگیری با یهود خیبر هراس داشتند.

در سفر عبدالله بن رواحه، یاران رسول خدا از سوی وی یا از سوی خودشان (به اختلاف روایات) پیشنهاد ریاست ‏خیبر را به اسیر دادند. این همان کاری است که پیامبر درباره‌ بزرگان سفیران تازه مسلمان انجام داد و بزرگ هر قبیله را از سوی خود به ریاست آن قبیله تنفیذ کرد.

به هر حال ناکامی مسلمانان از صلح و قرارداد با یهود خیبر موجب شد که به امید صلح با قریش به سوی مکه رهسپار شوند و پس از صلح حدیبیه با اطمینان از عدم همکاری دو گروه مخالف شمال و جنوب، گروه مستقر در شمال را قلع و قمع کنند.

پذیرش هیئت‌های خارجی

پیامبر در مدینه خانه ای ایجاد کرد تا هیئت‌های سیاسی را که برای دیدار وی و یا تشرف به اسلام و یا هدف دیگری به مدینه وارد می شدند، در آن جا بپذیرد.

‌پیامبر گرامی اسلام به دلیل برخورداری از اختیارات مختلف الهی و در راستای فعلیت بخشیدن به اهداف عالی خویش در زمینه‌های گوناگون سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، داخلی و خارجی، اقدام به تأسيس دولت کرد و پیشرفته‌ترین وکار آمدترین تشکیلات اداری و سازمان‌های مورد نیاز عصر خویش را به وجود آورد؛ به نحوی که با وجود مدت زمان کوتاه و مشکلات و موانع متعدد، بیشترین وموثرترین دستاوردهای درخشان را در جهت آزادی، عدالت، هدایت، تکامل ‌و ترقی مادی و معنوی جامعه‌ بشری به ارمغان آورد.

استراتژی‌های پیامبر

استراتژی دعوت

دعوت، استراتژی مقدم پیامبر بود اما تنها استراتژی ایشان نبود و ادامه‌ آن، بستگی به امکانات و موقعیت داشت. گاهی این استراتژی، زمان مدیدی طول می‌کشید؛ آن چنان ‌که دعوت پیامبر در مکه سیزده سال ادامه داشت بدون اینکه متوسل به استراتژی دیگری شود؛ و گاهی در یک اعلام سه روزه خلاصه می‌شد و اگر مخاطبین، آن را نمی‌پذیرفتند، پیامبر متوسل به شیوه دیگری می‌شد.

۱ـ تقدم دعوت بر جنگ

هیچ گاه مشاهده نشده که پیامبر پیش از دعوت ابتدایی، دست به شیوه دیگری برای پیشبرد اهداف خود بزنند. پیامبر همواره دعوت را عنوان و اولویت استراتژی‌های خویش مد نظر می‌داشتند و این شیوه را به عنوان یک دستور برای تمامی سفیران خویش نیز ملحوظ می‌داشتند. سفیران پیامبر موظف بودند دعوت و دیپلماسی را مقدم بر شیوه های دیگر بدارند.

پیامبراکرم(ص) نه تنها این شیوه را در رأس کار خویش قرار داده و بر آن تأکید داشت، بلکه هر گونه تخطی از آن را به شدت محکوم نموده و از آن بیزاری می‌جست تا مبادا گمان رود می‌توان به گونه‌ای دیگر عمل نمود.

۲ـ قاطعیت

پیامبر اکرم در سیاست خارجی خویش و در برخوردهای مختلفی که با سران مخالفین اعم از قوی و ضعیف داشت، ذره‌ای از اصول و مبانی خویش عدول نمی‌نمود. پیامبر در استراتژی دعوت، این‌گونه عمل می‌کرد که از یک سو اصول ثابت دعوت قابل گذشت نبود و از سوی دیگر در ابلاغ این اصول، ذره‌ای انعطاف نشان نمی‌داد. هدف غایی پیامبر که ابلاغ و اعتلای کلمه توحید بود در استراتژی دعوت بخوبی مورد توجه قرار می‌گرفت. پیامبر حتی در اهداف مقطعی خویش نیز ذره‌ای از این هدف غایی غافل نبود. تأکید بر اصول به عنوان یک مبنای ثابت در تمام استراتژی‌های سیاست خارجی پیامبر مشهود است.

تأکید بر اصول و قاطعیت نسبت به اعلان و اجرای آن ها، از ابتدای بعثت و قبل از تشکیل دولت نیز وجود داشت. جمله‌ مشهور پیامبر در برخورد با کفار قریش که به ابوطالب گفتند از محمد بخواهد یا دست از دعوت بردارد و یا با او کارزار خواهند کرد، نشانگر قاطعیت پیامبر می‌باشد؛ پیامبر فرمود:‌

«به خدا اگر خورشید را در دست راست من و ماه را در دست چپم بگذارند، دست از این کار نخواهم کشید تا اینکه در این راه هلاک گردم یا اینکه خداوند مرا نصرت داده و بر آنان غالب آیم.»^[۷۷]

پیامبر اکرم و یارانش، بیشترین آزارها را متحمل می‌شدند اما از اصول خویش دست بر نمی‌داشتند. رسول اکرم بارها در جواب مخالفان می‌گفت: «من از شما چیزی نمی‌خواهم جز یک کلمه لا اله الا الله.» در دعوت پیامبر از سران کشورها و قدرت‌های بزرگ وقت نیز این قاطعیت به خوبی مشهود است. لحن نامه‌های پیامبر صریح و قاطع بود و حتی خطر واکنش شدیدی را از جانب برخی از آنان به دنبال داشت. پیغمبر از احتمال چنین خطری هم آگاه بود و در عین حال که به چنین بی‌باکی بزرگی دست می‌زد، تا آنجا که می‌توانست زمینه را برای مقابله با آنان فراهم می‌آورد.

در نامه‌ای که برای «حارث بن ابی شمر غسانی» می‌نویسد می‌خوانیم:

«تو را دعوت می‌کنم که به خداوند یگانه که شریکی ندارد، ایمان آوری تا پادشاهی تو برایت بماند.»

در نامه‌های دیگر پیامبر اکرم نظیر نامه‌ی ایشان به «هرمزان» فرماندار خسرو و یا «منذربن ساوی» فرماندار خسرو در بحرین. این جمله به چشم می‌خورد که «مسلمان شو تا سلامت مانی.»

فرضیه ۱: یک ارتباط معنادار بین چرخش شغلی و عملکرد کارکنان در اتحادیه صادر کنندگان خشکبار ایران وجود دارد.

همچنین از فرضیات دیگر این تحقیق آن است که چرخش شغلی از طریق دو شاخص آموزش و افزایش خلاقیت و نوآوری نیروی کار موجب بهبود عملکرد نیروی کار می‌گردد.

‌بنابرین‏ فرضیات دیگر این تحقیق به صورت زیر بیان می‌گردد:

فرضیه ۲:یک ارتباط معنادار بین چرخش شغلی و آموزش نیروی کار جهت بهبود عملکرد کارکنان در اتحادیه صادر کنندگان خشکبار ایران وجود دارد.

فرضیه ۳: یک ارتباط معنادار بین چرخش شغلی وافزایش خلاقیت و نوآوری نیروی کار جهت بهبود عملکرد کارکنان در اتحادیه صادر کنندگان خشکبار ایران وجود دارد.

متغیرهای تحقیق شامل: چرخش شغلی و عملکرد به عنوان متغیرهای وابسته و آموزش و افزایش خلاقیت و نوآوری نیروی کار به عنون متغیرهای مستقل می‌باشند.

۳-۹-۲ مدل مفهومی تحقیق

با توجه به فرضیات ارائه گردیده و متغیرهای مستقل و وابسته تعریف شده، چارچوب کلی این تحقیق در قالب مدل مفهومی زیر ارائه می‌گردد:

آموزش نیروی کار

افزایش خلاقیت و نوآوری نیروی کار

۳-۱۰ روش تجزیه وتحلیل

بعد از اطمینان از روایی و پایایی پرسش نامه ، ۶۱ پرسش نامه را در میان نمونه توزیع خواهیم کرد وبا استفاده از ابزارهای آمار توصیفی،اطلاعات دموگرافیک و نتایج حاصل را ارائه خواهیم کرد و اقدام به انجام آزمون های آماری برای بررسی فرضیات ارائه شده به منظور پذیرش یا رد آن ها با نرم افزار SPSS می نماییم و نتایج را گزارش خواهیم داد.

برای بررسی نرمال بودن یا نبودن توزیع داده ها، از آزمون کلوگروف-اسمیرنف استفاده می شود و برای بررسی فرضیات در صورت نرمال بودن از آزمون های پارامتری و در صورت نرمال نبودن از آزمون های ناپارامتری استفاده می‌گردد.

در نهایت با درنظر گرفتن رابطه موجود بین چرخش شغلی مناسب با عملکرد نیروی کار یک مدل نظری را برای جابجایی کارکنان در یک بازه زمانی ارائه می‌کنیم. مدل چرخش شغلی نهایی در قالب یک الگوی نظری بوده و به نوعی یک چارچوب برای افزایش عملکرد نیروی کار ارائه می شود.

فصل ۴

تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق

۴-۱ مقدمه

در این فصل ابتدا به گزارشی از داده های جمع‌ آوری شده از طریق پرسشنامه خواهیم پرداخت و با کمک نمودارها تحلیلی توصیفی از نتایج پرسشنامه‌ها ارائه خواهیم نمود. سپس فرضیه های تحقیق را با بهره گرفتن از پاسخ های داده شده به سوالات با کمک نرم افزار SPSS مورد آزمون قرار خواهیم داد و با بهره گرفتن از نتایج آزمون ها پذیرش یا رد فرضیه های تحقیق و معناداری آماری روابط بین متغیرهای تحقیق را گزارش خواهیم نمود.

۴-۲ مشخصات دموگرافیک پاسخ دهندگان

پیش از بررسی فرضیات تحقیق به کمک داده های جمع‌ آوری شده، اطلاعات دموگرافیک پاسخ دهندگان ارائه می‌گردد. بر اساس مطالب ارائه شده در فصل قبل تعداد ۶۱ نفر از جامعه کارکنان اتحادیه صادرکنندگان خشکبار ایران به صورت تصادفی ساده انتخاب و پرسشنامه توسط آن ها تکمیل گردید. در ادامه اطلاعات دموگرافیک پاسخ دهنده گان شامل سن، تحصیلات و سابقه کاری در قالب جداول و نمودارهایی گزارش شده و فراوانی آن ها محاسبه گردیده است.

جدول ‏۴-۱ جدول فراوانی سن پاسخ دهندگان

سن(سال)
فراوانی
درصد فراوانی
درصد فراوانی تجمعی
کمتر از ۲۵
۶
۹٫۸۴
۹٫۸۴
بین ۲۶ تا ۳۰
۱۹
۳۱٫۱۵
۴۰٫۹۸
بین ۳۱ تا ۳۵
۲۴
۳۹٫۳۴
۸۰٫۳۳
بین ۳۶ تا ۴۰
۷
۱۱٫۴۸
۹۱٫۸۰
بین ۴۱ تا ۴۵
۳
۴٫۹۲
۹۶٫۷۲
بیشتر از ۴۶
۲
۳٫۲۸
۱۰۰٫۰۰
جمع کل
۶۱
۱۰۰

شکل ۴-۱ نمودارسن پاسخ دهندگان

با توجه به جدول و نمودار ۴-۱ ، ۹٫۸ درصد از پاسخ دهندگان کمتر از ۲۵ سال سن دارند، ۳۱٫۱ درصد(تعداد ۱۹ نفر از جامعه آماری) بین ۲۶ تا ۳۰ سال، ۳۹٫۳ درصد (تعداد ۲۴ نفر از جامعه آماری) بین ۳۱ تا ۳۵ سال، ۱۱٫۵ درصد (تعداد ۷ نفر از جامعه آماری) بین ۳۶ تا ۴۰ سال و ۴٫۹ درصد(تعداد ۳ نفر از جامعه آماری) در بازه ۴۱ تا ۴۵ سال بوده و ۳٫۲ درصد نیز بیش از ۴۵ سال سن دارند.

جدول ‏۴ -۲ جدول فراوانی سابقه کاری پاسخ دهندگان

سابقه (سال)
فراوانی
درصد فراوانی
درصد فراوانی تجمعی
کمتر از ۵
۱۳
۲۱٫۳۱
۲۱٫۳۱
بین ۶ تا ۱۰
۲۲
۳۶٫۰۷
۵۷٫۳۸
بین ۱۱ تا ۱۵
۱۴
۲۲٫۹۵
۸۰٫۳۳
بین ۱۶ تا ۲۰
۷
۱۱٫۴۸
۹۱٫۸۰
بیش از ۲۰ سال
۵
۸٫۲۰
۱۰۰٫۰۰
جمع کل
۶۱
۱۰۰

شکل‏۴- ۲ نمودار سابقه کاری پاسخ دهندگان

با توجه به آنچه از جدول و نمودار ۴-۲ استخراج می شود از میان پاسخ دهندگان ‌به این سوال ۲۱٫۳ درصد کمتر از ۵ سال ، ۳۶٫۰۷ درصد(تعداد ۲۲ نفر از جامعه آماری) بین ۶ تا ۱۰ سال ، ۲۲٫۶ درصد (تعداد ۱۴ نفر از جامعه آماری) بین ۱۱ تا ۱۵ ، ۱۱٫۵درصد (تعداد ۷ نفر از جامعه آماری) بین ۱۶ تا ۲۰ و ۸٫۲ درصد(تعداد ۵ نفر از جامعه آماری) بیش از ۲۰ سال سابقه کار دارند.

جدول‏۴-۳ جدول فراوانی میزان تحصیلات پاسخ دهندگان

میزان تحصیلات
فراوانی
درصد فراوانی
درصد فراوانی تجمعی
زیر دیپلم و دیپلم
۴
۶٫۵۶
۶٫۵۶
فوق دیپلم
۱۷
۲۷٫۸۷
۳۴٫۴۳
لیسانس
۲۸
۴۵٫۹۰
۸۰٫۳۳
فوق لیسانس
۹
۱۴٫۷۵
۹۵٫۰۸
دکتری
۳
۴٫۹۲
۱۰۰٫۰۰
جمع کل
۶۱
۱۰۰

شکل‏۴-۳ نمودار میزان تحصیلات پاسخ دهندگان