گفتار دوم: نهادهای مؤثّر در تعلیم و تربیت

هانری مندراس، نهاد اجتماعی را مجموعه ای از هنجارها می‌داند که در یک دستگاه اجتماعی به کار بسته می شود و قانونی بودن یا نبودن هر چیز را در آن دستگاه تعریف می‌کند. در این معنا ازدواج، خانواده، مدرسه و… از نهادهای اجتماعی هستند.[۶۶]

انسان در طول حیات خویش مراحل متعددی از رشد را طی می‌کند که در هر یک از این مراحل در موقعیت ها و ‌گروه‌های مختلفی قرار می‌گیرد. تربیت نیز بر همین اساس مراحلی دارد که هر مرحله، متولّی خاص خود را می طلبد. افراد و ‌گروه‌های مختلفی بر روی تربیت و به تعبیر دیگر جامعه پذیری فرد اثر می‌گذارند.[۶۷] در این جا به شناسایی اهم این موارد خواهیم پرداخت.

لازم به توضیح است که علاوه بر نهاد­ های زیر نهاد هایی چون پلیس نیز دارای برنامه های تربیتی تاثیر گزار می‌باشند ولی در عین حال یک آکادمی آموزشی (اعم از رسمی یا غیر رسمی) مستقل محسوب نمی شود ‌به این معنا که فرد مکرّرا با حضور در بطن این نهاد آموزش نمی بیند بلکه نیروی انتظامی هم برنامه های آموزشی خود را اغلب از طریق رسانه ها یا حضور در مدارس به مخاطبان منتقل می‌کند.

بند اوّل: خانواده

خانواده اجتماع ثابت، قانونی و شرعی پدر و مادر و فرزندان است که مبتنی بر حقوق و تکالیف متقابل می‌باشد. خانواده مدل های مختلفی دارد(محدود و گسترده، والدینی و والدی و…) که خود این ساختارها بر نوع تربیت فرد تأثیر می‌گذارد بدین معنا که ساختار معیوب خانواده بر شخصیت فرد و جامعه پذیری وی لطمه وارد خواهد کرد.

خانواده کارکردهای متعددی دارد که یکی از مهم ترین آن ها جامعه پذیری و تربیت فرزندان است. والدین باید بتوانند هنجارها را به درستی به فرزندان آموزش بدهند. در اهمیت نهاد خانواده همین بس که سنگ بنای جامعه است. هر گونه اقدام و رشد اجتماعی ‌در سایه ی خانواده حاصل می شود و عامل ثبات و سازش اجتماعی است، لذا سعادت جامعه تا حد زیادی در گروه آن است.[۶۸]

بند دوم: گروه همسالان

همسالان و دوستان تأثیر مهمی در تربیت فرد دارند و می توان گفت یکی از مهم ترین عوامل اجتماعی شدن کودکان و نوجوانان به حساب می‌آیند. آن ها از طرق مختلف بر یکدیگر تأثیر می­گذارند و از یکدیگر تأثیر می‌پذیرند. ارتباط افراد در این سطح، ارتباطی افقی است. یعنی ارتباطی که در بین افراد نسبتا هم سطح از لحاظ سنی، طبقه اجتماعی، تحصیلی و….برقرار است.[۶۹] اگر گروه همسالان نابهنجار و منحرف باشد، این امر بر روی فرد نیز اثر گذار خواهد بود. لذا سالم بودن گروه همسالان به عنوان یک عامل تربیتی، نقش مهمی در فرایند جامعه پذیری صحیح فرد خواهد داشت.

بند سوم: رسانه

امروزه رسانه به عنوان یکی از نهادهای بسیار مؤثر در تربیت معنوی و اجتماعی انسان محسوب می شود. پیام هایی که توسط رسانه رد و بدل می شود در ابعاد مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، نظامی، فرهنگی و… است. مخاطبان این پیام ها افراد و گروه هایی در سطوح مختلف فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی اند که در ابعاد مختلف زندگی در سراسر جهان پراکنده اند.

تمام سعی و تلاش رسانه های جمعی، رسیدن به اهداف و مقاصدی است که در عین حال هر کدام به نحوی دارای جنبه­ تربیتی هستند. آن چه اهمیت دارد توجّه متولیّان این حوزه به تأثیر رسانه ها است که در کنار خاصیّت آموزش دهی و تربیت و تعلیم فراگیر علوم مختلف، ممکن است تأثیرات بعضا نامطلوبی نیز بر روند صحیح جامعه پذیری فرد داشته باشد.[۷۰]

بند چهارم: آموزش و پرورش

آن چه تاکنون تحت عنوان نهادهای مؤثر در تعلیم وتربیت از آن ها بحث کردیم، نهادهای غیر­رسمی در امر آموزش و پرورش بوده اند. حال به بحث نهاد آموزش و پرورش می پردازیم که به عنوان نهاد رسمی متولی آموزش و پرورش، مطرح می شود.[۷۱]

نهاد آموزش به عنوان یکی از مهم ترین نهادها در عرصه ی تعلیم و تربیت و همچنین پیشگیری از بزهکاری و بزه دیدگی کودکان و نوجوانان محسوب می شود. نظام آموزش وپرورش رسمی در معنای عام تنها محدود به مدارس نیست بلکه دانشگاه ها، مؤسسات آموزش عالی و حوزه های علمیه را هم در بر می‌گیرد، ولی آن چه در این تحقیق موضوع بحث ما می‌باشد، به طور خاص مدارس است. مدرسه جزئی از نهاد آموزشی است که زیر مجموعه ی نهاد بزرگ آموزش و پرورش در هر کشوری محسوب می شود و اجرای فرایند آموزش رسمی را از دوران کودکی بر عهده دارد[۷۲]. وجود فرصت مناسب در اعمال واجرای برنامه های تربیتی، امکان ارتباط مؤثر و وسیع این نهاد با دیگر نهادها از جمله خانواده، نهاد آموزش و پرورش و به طور خاص مدرسه را به نهادی پیشرو در طرّاحی و اعمال برنامه های تربیتی و در همین راستا برنامه های پیشگیرانه از جرم و انحراف، مبدل ساخته است. تأکید مقررات داخلی و عهدنامه های بین‌المللی که درآینده از آن ها بحث خواهیم کرد، بر گسترش آموزش و پرورش مناسب و بدون تبعیض و توسعه نقش محوری نهاد آموزش در مبحث پیشگیری از جرم، خود گویای ارزش و اهمیت این نهاد در مقوله ی تربیت و پیشگیری از جرم است.

نهاد آموزش و پرورش با برخورداری از توانایی آموزش و القای هنجارهای اجتماعی و مهارت زندگی، به عنوان بخشی از نظام کنترل رسمی در محیط مدرسه، درفرآیند جامعه پذیری کودکان و نوجوانان نقش مهمی را دارا است. سازمان آموزش و پرورش از طرق مختلف و با ابزارهای گوناگون در فرایند جامعه پذیری کودک و نوجوان تأثیر می‌گذارد از جمله: برنامه های آموزشی (کتب درسی، برنامه های آموزشی فوق برنامه و…)، معلمان، محیط مدرسه و… . واضح است که وجود اخلال در کارکرد هر یک از این ابزارها باعث اخلال در فرایند رشد از یکسو و ضعف در امر تربیت و آموزش و پرورش و برنامه های آموزشی از سوی دیگر می شود.

موضوعات: بدون موضوع  لینک ثابت


فرم در حال بارگذاری ...