سبک شناختی نوگریز یا پذیرنده یا پژوهنده: نمره ای است که دانش آموزان از پرسشنامه سبک شناختی (KAI) که توسط کرتون تدوین وطراحی شده است کسب نموده اند.

فصل دوم :

ادبیات و پیشینه پژوهش

تعریف یادگیری

یادگیری تغییر نسبتا دایمی در رفتار است که در نتیجه تمرین حاصل شده است. تغییراتی در رفتار که حاصل‌اش (و نه تمرین) ، با شرایط موقت جاندار (مثل خستگی یا حالات ناشی از مصرف برخی داروها) باشند مشمول این تعریف نمی‌شود. نقش یادگیری در همه صحنه‌های زندگی نمایان است. یادگیری نه تنها در آموختن خاص مطالب درسی ، بلکه در رشد هیجانی ، تعامل اجتماعی و حتی رشد شخصیت نیز دخالت دارد. مثلا یاد می‌گیریم از چه چیزی بترسیم، چه چیز را دوست بداریم. چگونه مودبانه رفتار کنیم و چگونه صمیمیت نشان دهیم. مفهوم یادگیری و پیشرفت تحصیلی از مفاهیم بسیار اساسی روانشناسی تربیتی است .
در همین راستا، موفقیت تحصیلی و عوامل موثر بر آن موضوعی است که همواره مورد توجه روانشناسان و دست اندرکاران تعلیم و تربیت بوده است. چرا که همانطور که می دانیم بهبود کیفیت آموزشی و سرمایه گذاری بر روی منابع آموزشی و انسانی از عوامل مؤثر در توسعه همه جانبه کشورها محسوب می شود . در همین راستا پیشرفت تحص یلی دانشجویان نیز از جمله اهداف اساسی برنامه های آموزشی است. زیرا دانشجویان به واسطه پیشرفت تحصیلی به جایگاهی دست می یابند که از استعدادها و توانائیهایشان برای دستیابی به اهداف آموزش عالی استفاده نموده و شرایط اجتماعی موفقیت آمیزی را ایجاد کنند. بنابراین یافتن شرایط، عوامل و روش های موثر در جهت پیشرفت تحصیلی از جمله موضوعات مورد علاقه پژوهشگران و صاحبنظران علوم تربیتی بوده است(ریدگل^[۱۷]،۲۰۰۴). اسمیت سبک شناختی را نشان دهنده پلی بین دوحیطه متمایز از بررسی روانشناسی یعنی شناخت و شخصیت می داند(اسمیت^[۱۸]‏،۲۰۱۰) . مفهوم سبک های شناختی به طور نزدیکی با ایده تفاوت های روانشناسی مرتبط است؛ بدین معنی که تفاوت هایی در بین افراد در رابطه با ساختار شناختی و عملکردهای روانشناسی شان وجود دارد که ویتکین ۳در سال ۱۹۷۴ آن را فردیت روانشناسی نامید. سبک های شناختی از نظر ویتکین و همکاران روش هایی هستند که یک فرد برای نزدیک شدن به طیف وسیعی از موقعیتها به کار می برد (ویتکین^[۱۹] و همکاران ،۲۰۰۴).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

در دنیای امروز، داشتن اطلاعات زیاد راه گشا نیست؛ آنچه اهمیت دارد استفاده از حجم وسیع اطلاعات و به کارگیری آن در همه حیط ههای زندگی است. برای استفاده از این سطح گسترده اطلاعات، لازم است فراگیران به سطوح عالی تفکر و خودشناسی دست یافته و در فرایندهای شناختی و حل مسأله تبحر کافی داشته باشند. این مهم در آموزش عالی اهمیت دوچندان می یابد. امروزه، موضوع اساسی آموزش و پرورش تربیت انسان هایی است که بتوانند درست فکر کنند و بتوانند با تصمیم گیری های درست و مناسب، مسائل پیچیده پیش رو را حل و فصل نمایند. مجمع اهداف آموزش ملی، توانایی تفکر انتقادی و ارتباط مؤثر و حل مسأله را در دستیابی به موفقیت تحصیلی در سطوح عالی آموزش یک ضرورت می داند(گیونگ و میانگ،۲۰۰۸). افراد دارای سبکهای شناختی متفاوت در موقعیتهای یادگیری به شیوه های متفاوتی عمل می‏کنند. از نظر پردازش اطلاعات، بسته به سبک شناختی، آزمودنیها به جنبه های متفاوت اطلاعات توجه می کنند و در رمزگذاری، ذخیره و یادآوری اطلاعات و، به طور کلی، در تفکر و درک مطلب به راه های متفاوت عمل می کنند. پژوهشهای زیادی که رابطه بین سبکهای شناختی و ترجیحات تحصیلی را بررسی کرده اند نشان می دهد که یادگیرندگان نابسته به زمینه بیشتر جذب رشته های ریاضی و علوم پایه می‏شوند
و به موضوعهایی که نیازمند تفکر انتزاعی، مستقل، مهارتهای تحلیلی و توانایی های بازسازی است علاقه نشان می دهند در حالی که افراد دارای سبک وابسته به زمینه بیشتر جذب رشته های علوم انسانی می شوند و به موضوعهای علوم اجتماعی و زمینه هایی که مستلزم روابط اجتماعی نظیر خدمات اجتماعی و تدریس است علاقه نشان می دهند(رضایی و سیف ،۱۳۸۰).

تعریف سبک

سبک مانند بسیاری از توانایی های افراد امری مادرزادی نیست و حاصل تعاملات فرد با محیط پیرامونش در فرایند رشد و اجتماعی شدن است. سبک یک ویژگی فردی بخصوص در انجام امور است که امکان اجرای فعالیتهای ارادی را می دهد. بنابراین بسیاری از باورهای اخلاقی بارز افراد، افکار اقتصادی آنان، رفتارهای اجتماعی و به طور کلی ویژگیهای بنیادین شخصیت افراد را شکل می دهد.سبک در حقیقت ناشی از سرشت فرد، ارتباط فرد با سایرین، اجتماع ، خلاقیت و تطبیق پذیری است. تمایلات افراد در پردازش اطلاعات و ارتباط با محیط به منظور بهبود عملکرد بیانگر این مطلب است که هیچ سبک شناختی خوب یا بدی وجود ندارد. تفکیک افراد در سبکهای مختلف تنها نوعی طبقه بندی است و به معنی برتری قدرت یادگیری گروهی بر دیگری نیست و بیشتر به بررسی اثر این سبکها بر موفقیت در شرایط خاص دلالت دارد. سبک شناختی از بسیاری جهات با هوش متفاوت است.هوش بیانگر قابلیت فرد برای اندیشیدن به طور سازنده، استدلال کردن و حل مسئله است. در حالی که سبک شناختی به پردازش رفتارها می پردازد .برای سنجش رفتارها باید ابتدا وظایف و فعالیتهایی که نشان دهنده تفاوت افراد هستند، مشخص شود؛ وظایفی که همه از عهده انجام آن برآیند، اما هر کس به روش متفاوتی آن را انجام دهد(هومن،۲۰۰۶).

تعریف سبک شناختی

سبک شناختی ویژگیهای شخصیتی را شامل می شود که سبب تفاوت افراد از یکدیگر می شود. همچنین سبک شناختی به طریقه دریافت، ذخیره سازی، پردازش و انتقال اطلاعات توسط فرد اشاره دارد. گولداشتاین و بلکمن معتقدند که سبک شناختی ساختاری فرضی به منظور توضیح فرایند واسطه بین محرک و پاسخ است و آن را به عنوان فرایند انتقال اطلاعات از محرکهای عینی تا مفاهیم تفسیر شده توسط فرد می دانند. ویتکین، مور، گودنف، کاکسدر سبک شناختی را تفاوت افراد در مشاهده، تفکر و حل مشکلات، یادگیری و ارزیابی دیگران تعریف کرده اند .
به عقیده آزوبل سبک شناختی موجود در فرد عامل اصلی حاکم بر میزان معنی دار بودن مطلب جدید و مقدار دریافت و نگهداری آن در ذهن اوست. درتعریفی دیگر سبک شناختی یکی از انواع مهارتهای ذهنی است که اهمیت بخصوصی در یادگیری دارد.بر اساس نظریه نوین یادگیری، سبک شناختی یک فرایند کنترل است، فرایندی درونی که براساس آن یادگیرندگان، روش های توجه، یادگیری، یادآوری و تفکر خود را انتخاب می کنند وتغییر می دهند(بارکا و ین^[۲۰]،۲۰۰۷).

سبک های یادگیری از نظر کلب:

در الگوی کلب (به نقل از عاصمیان،۱۳۸۴) یادگیری یک فرایند تعاملی و شامل یک چرخه چهار مرحله ای است . این چهار مرحله به این صورت تعریف می شود : تجربه عینی (تمایل به یادگیری تجربی و آزمایشی)، مفهوم سازی انتزاعی (تمایل به تفکر تحلیلی و مفهومی به منظور دستیابی به پاسخ مورد نظر)، آزمایشگری فعال ( تمایل به یادگیری از طریق کوشش و خطای فعالانه) و در انتها افراد با سبک مشاهده انعکاسی (که قبل از هر کوششی توجه زیادی به تکالیف و راه حلهای ممکن دارد) . این ابعاد ، سبک یادگیری واگرا، همگرا، جذب کننده، انطباق یابنده را تشکیل می دهند ( کوفیلد ، موسلی ، ها ل، ، اکلستون ،۲۰۰۴).

سبک یادگیری واگرا

افراد دارای این سبک یادگیری، موقعیت های عینی را از زوایای مختلف می بینند. رویکرد آن ها نسبت به موقعیت ها بیشتر مشاهده کردن است تا عمل کردن. بهترین راه برای آموزش به افراد دارای سبک واگرا، برانگیختن یا تحریک کردن آ نها می باشد. این افراد موقعیت هایی را که متضمن تنوع در اندیشه هاست می پسندند و به جاذبه های متنوع فرهنگی و جم عآوری اطلاعات از راه تازه، علاقه نشان م ی دهند. بطور کلی، افراد دارای سبک واگرا از قدرت تخیل و احساس برخوردارند، به مردم علاقمندند و توانائی دیدن امور از زوایای مختلف را دارا هستند.این افراد به علوم انسانی و هنر تمایل بیشتری داشته و دارای علایق فرهنگی نیز می باشند (کلب و کلب^[۲۱]،۲۰۰۵)

سبک یادگیری جذب کننده

افرادی که دارای این سبک یادگیری هستند، در کسب و درک اطلاعات گسترده و ترکیب آن ها به شیوه ای دقیق، موجز و منطقی از توانائی بالائی برخوردارند. بیشتر ین توانمندی افراد دارای این سبک ، در استدلال استقرائی و خلق الگوهای نظری است. علاوه بر آن، این افراد می توانند مشاهدات ناهمخوان را به طرحی یکپارچه تبدیل کنند. این افراد در زمین ههایی چون سازمان دهی اطلاعات، طراحی الگوهای نظری، طراحی آزمای شها و تحلیل داده های کمی، توانائی بالائی دارند. این افراد به طور عمده بر اندیشه ها و مفاهیم انتزاعی تاکید می ورزند. از دید این افراد نظریه هایی که به لحاظ منطقی درست هستند، بر نظریه ها یی که که قابلیت کاربرد عملی دارند، ترجیح داده می شوند. افراد دارای این سبک یادگیری، بیشتر جذب علوم پایه و ریاضیات می شوند (کلب، به نقل از پرایس^[۲۲]،۲۰۰۴).

سبک یادگیری همگرا

افراد دارای این سبک یادگیری، بیشترین توانمندی را در کاربرد عملی اندیشه ها و نظریه ها دارند. آنها در فرایند مسئله گشایی و طراحی ساختارها عملکرد بهتری دارند. به این دلیل، این سبک را همگرا گو یند که فرد داری این سبک یادگیری، مثلا در آزمون های هوشی که نشانه ای بر پاسخ درست وجود دارد، بهتر عمل می کند. دراین سبک یادگیری، دانش از طریق استدلال فرضی قیاسی سازماندهی می شود. افراد همگرا احتمالاً در ایجاد راه های تازه در فکر کردن، ایجاد آزمایش با اید ه ها ی تازه و انتخاب بهترین هدف و راه حل موف قترند. این افراد غیرهیجانی اند و بیشتر ترجیح می دهند که به جای آدم ها با اشیاء، تکالیف و وسایل فنی سروکار داشته باشند . افراد دارای این سبک، دیدی جزئی نگر داشته تا کل نگر و در حیطه های فنون تخصصی از قبیل فنی مهندسی و طراحی، عملکرد خوبی از خود نشان می دهند (کلب و بویاتزیس^[۲۳]،۲۰۰۰).

سبک یادگیری انطباق یابنده

افراد دارای این سبک یادگیری، از تجارب دست اول می آموزند و از اجرای نقشه و درگیر شدن با اعمال چالش انگیز لذت می برند. آنها در انجام کارها و برنامه ریزی و انطباق فوری با مقتضیات و شرایط توانا هستند. این سبک به این دلیل انطباق یابنده نامیده م یشود که افراد دارای این سبک توانائی تغییر دادن فوری عادت های خود را دارند و بیشتر م یکوشند تا مسایل را به روش آزمون و خطا حل نمایند . این افراد در حل مسایل بیش از آنکه بر اطلاعاتی که خودشان از راه تحلی لهای تخصصی کسب نموده اند تکیه نمایند، به اطلاعاتی که از دیگران به دست می آورند، وابسته اند (کلب، به نقل از رید،۲۰۰۰).

انواع سبکهای شناختی

سبکهای شناختی در دامنه های بسیار وسیعی مورد توجه قرار گرفته اند و اکثر پژوهشگران این سبکها را در دو بعد مطالعه کرده اند که اهم آنها عبارتست از :

مقاومت در برابر انعطاف پذیری

این گونه افراد ، در مقابل تغییر نوعی سرسختی از خود نشان می دهند. همانند معلمان با تجربه ای که در استفاده از وسایل آموزشی در مقابل افرادی که با سبک انعطاف پذیری خویش راه‌آموزش را سریع تر طی می کنند با بی تفاوتی برخورد می کنند .

متعارف بودن در برابر فردیت

بسیاری از افراد برای یافتن راه حل یک مسئله به شیوه های مختلف دنبال جواب متعارف می گردند؛ در صورتیکه گروهی فقط به جوابهای غیر متعارف و فردی گرایش دارند .

سبک های مفهوم سازی

در این سبک فرد با توجه به محرک و اثرات آن در ادراک و ساخت مفاهیم تجزیه و تحلیل می شود .

سبک های بخش بخش سازی

افرادی که در این نوع سبک قرار دارتد معمولاً دارای نگرش پایدار در زمینه جداسازی مقولات از یکدیگر هستند ، یعنی موضوعات را به صورت مجزا از یکدیگر می بینند .

واگرایی در مقابل همگرایی

افراد این سبک در دو قطب کاملاً متضاد هستند. افراد همگرا به منابع منطقی و درست و در مقابل افراد واگرا به تنوع و کمیت پاسخ ها توجه دارند. دو قطب این سبک در مقابل یکدیگر قرار گرفته اند به این تربیت که همگرایان تفکری در جهت علوم و واگرایان تفکری در جهت هنر دارند. (سریواستاوا^[۲۴] ، ۱۹۹۱ به نقل از نوروزی ۱۳۸۲ )
کسانی که به سبک واگرا عمل می کنند توانائی بیشتری در موقعیتهای عینی و واقعی دارند و بیشتر نظاره گر هستند تا عملگرا. افراد همگرا دارای نوعی تفکر عملکردی اند و بیشترین توانائی را در کاربرد تئوریها و اندیشه های عملی را دارند .

جذب کننده در برابر انطباق یابنده

دانش آموزانی که دارای سبک یادگیری جذب کننده هستند نوعی توانائی در جذب و ترکیب اطلاعات به صورت منطقی دارند و به مفاهیم انتزاعی علاقه بیشتری نشان می دهند تا مفاهیم اجتماعی . در مقابل دانش اموزان انطباق یابنده دارای نوعی نگرش آزمایشگری و تجارب مستقیم هستند .

پردازش کننده کلامی در برابر دیداری

افرادی که سبک پردازش کننده کلامی دارند ، کسانی هستند که از طریق شنوائی و تعامل میان شنیده های خود بهتر به مرحله یادگیری می رسند تا آنهایی که از طریق دیدار می خواهند مطالبی بیاموزند.

سبک شناختی تکانشی در مقابل تاملی

در این سبک، سرعت ادراک مورد نظر است کسانی که دارای سبک شناختی تکانشی هستند بیشتر به سرعت پاسخ توجه دارند. در این سبک، سرعت ادراک مورد نظر است و شاید همین طرز تفکر این گونه افراد سبب شده است که آنها اشتباهات بیشتری را مرتکب می شوند. در حالی که، افرادی با سبک شناختی تاملی با دقت و حوصله بیشتر به کار می پردازند و چنانچه تکلیفی از آنها خواسته شود با تاخیر و تامل آن را انجام می دهند و شاید بتوان گفت در انجام امور و حل مشکلات به تحلیل می پردازند و ضمن تامل، راه حلهای مختلف را پیش بینی می کنند و با انتخاب بهترین راه‌آن را انجام می دهند .

سبکهای پیچیدگی شناختی در برابر سادگی شناختی

دانش آمو زان با پیچیدگی شناختی کسانی هستند که در شرایط پیچیده خود را سریع تر هماهنگ می کنند در حالیکه دانش آموزان دارای سبک سادگی شناختی، موقعیتهای یکنواخت و محیط منظم را بیشتر ترجیح می دهند . (نوروزی ، ۱۳۸۲ )

سبکهای شناختی وابسته به زمینه و مستقل از زمینه

در اوایل ۱۹۴۵ هرمن و یتکین متوجه تحقیقاتی پیرامون تفاوت افراد در زمینه موقعیتهای دیداری یک مسئله شد. و یتکین افراد را به دو دسته وابسته به زمینه و مستقل از زمینه تقسیم بندی کرد. ( ویتکین و مور و گودیناف^[۲۵] ، ۲۰۰۸ )
افراد وابسته به زمینه یک الگو را به شکل یک کل مشاهده می کنند نه به شکل یک سری عناصر جداگانه از هم. افراد وابسته به زمینه به سختی روی یک قسمت خاص از موقعیت ، جدا کردن جزئیات یا تحلیل الگو به بخشهای مختلف تمرکز می کنند. این افراد بیشتر گرایش دارند با گروه کار کنند و در زمینه اطلاعات اجتماعی نیز حافظه خوبی دارند و به موضوعاتی از قبیل ادبیات و تاریخ علاقه دارند. افراد مستقل از زمینه در مواجهه با موقعیتها اجزاء را جداگانه مشاهده می کنند و توانائی تحلیل مولفه های یک الگو را دارند. آنها به روابط اجتماعی و افراد وابسته به زمینه چندان گرایش ندارند و لیکن در ریاضی و علوم که توانائیهای تحلیلی را می طلبد کارایی دارند (وولفولک^[۲۶] ، ۲۰۰۹ ). سبکهای وابسته به زمینه و مستقل از زمینه گویای آن است که قضاوتهای شخصی بعضی یادگیرندگان تحت تاثیر زمینه موضوع یادگیری قرار می گیرد در حالیکه برای بعضی اشخاص دیگر تاثیر زمینه بسیار اندک است یا اصلاً وجود ندارد. (ویتکین ، مور ، گودیناف و کاکس^[۲۷] ، ۲۰۰۸). افرادی که از لحاظ سبک یادگیری وابسته به زمینه اند به راحتی نمی توانند محرکها را از زمینه ها جدا کنند؛ لذا ادراکهای آنان به سادگی تحت تاثیر تغییرات زمینه ای قرارمی گیرد . از سوی دیگر، افراد مستقل از زمینه به سادگی می توانند محرکها را از زمینه ها جدا کنند. به افراد دارای سبک وابسته به زمینه کلی نگر و به افراد دارای سبک مستقل از زمینه تحلیلی نگر نیز می گویند زیرا گروه اول شکل و زمینه را جدا از هم می بینند و لذا به راحتی میتوانند آنها را از هم جدا کنند . این دو گروه یادگیرنده یعنی وابسته به زمینه و مستقل از زمینه با محیط خود به طور متفاوت برخورد می کنند. اشخاصی که وابسته به زمینه اند جذب دیگران می شوند شغلهایی را که مستلزم ایجاد رابطه با دیگران است مانند معلمی را بر می گزینند و موضوعات درسی نظیر علوم اجتماعی را که بیشتر با مردم سر و کار دارد انتخاب می کنند. از سوی دیگر، افراد فارغ از زمینه مشاغلی را که نیاز چندانی به تعامل اجتماعی ندارند مانند اختر شناسی و مهندسی را ترجیح می دهند و موضوعات درسی نظیر ریاضیات وعلوم را که تاکید چندانی بر امور انسانها ندارند انتخاب می کنند . هوهن (۲۰۰۶) گفته است : یادگیرندگانی که از نظر سبکهای یادگیری، مستقل از زمینه و یا وابسته به زمینه اند، در فعالیت های تحصیلی و انجام تکالیف تحصیلی نیز با هم فرق دارند. یادگیرندگان مستقل از زمینه ترجیح می دهند تنها کار کنند ، قادرند کوششهای خود را در رابطه با انجام پروژه ها و حل مسائل سازمان دهند و دوست دارند هدفهایشان را خود تعیین کنند . از سوی دیگر ، یادگیرندگان وابسته به زمینه ترجیح می دهند که در گروه کار کنند با معلم تعامل بیشتری داشته باشند و به تکالیف سازمان یافته و تقویت بیرونی بیشتر نیازمندند . سبکهای یادگیری وابسته به زمینه و فارغ از زمینه به مفاهیم مشارکت و رقابت نیز ربط داده شده اند . اسلاوین^[۲۸] (۱۹۹۰) نشان داده است که دانش آموزان و دانشجویان کشورهای لاتین و‌آفریقایی در روابط با دیگران بیشتر از دانش آموزان و دانشجویان سفید پوست آمریکائی حالت مشارکتی دارند و گفته می شود علت این امر آن است که گروه اول بیشتر از گروه دوم وابسته به زمینه اند . نکته مهم آن است که ویژگی های فوق در افراد افراطی سبکهای وابسته به زمینه و مستقل از زمینه یافت می شوند. واقعیت امر این است که اکثریت افراد در حد وسط میان این دو قطب قرار می گیرند و تنها از بعضی جنبه ها متمایل به یکی از دو کرانه پیوستار وابسته به زمینه و مستقل از زمینه اند و نکته دیگر آن که هیچ یک از دو سبک به دیگری برتری نداشته و هر یک در موقعیتهایی به خصوص به کار می آیند (سیف ، ۱۳۷۹ ) .

تعریف اهمال کاری

اهمال کاری در زبان لاتین از دو بخش pro به معنی “جلو"، “پیش"، و “در حمایت از” و crastinus به معنی فردا و به گونه تحت الفظی به معنی تا فردا است. مترادف های آن شامل مسامحه ، دودلی ، به تأخیراندازی و به عقب انداختن انجام یک تکلیف خاص است. علت این پدیده تنبلی و به تعویق انداختن یا تأخیر غیر ضروری است(استیل ،۲۰۰۷). از نظر روان شناسان اهمال کاری عبارت است از به آینده موکول کردن کاری که تصمیم به اجرای آن داریم. اهمال کاری، با توجه به پیچیدگی و مؤلفه های شناختی، عاطفی و رفتاری آن، ابعاد گوناگونی دارد. از جمله، اهمال کاری تحصیلی،اهمال کاری در تصمیم گیری ،اهمال کاری روان،رنجورانه،و اهمال کاری وسواس گونه. اما متداول ترین شکل آن، اهمال کاری تحصیلی است. اهمال کاری تحصیلی عبارت است از تأخیر عمدی در انجام یک تکلیف تحصیلی با وجود اینکه شخص از نتایج و پیامدهای آن آگاهی دارد. بارکاوین (واحدی ،۲۰۱۱) معتقدند که افراد کمالگرا و اهمال کار ویژگیهای شناختی مشترکی دارند که باعث می شود هر دو بر معیارهای مطلق و بی عیب و نقص انجام دادن کارها تکیه کنند. روانشناسان در تعریف اهمال کاری گفته اند : اهمال کاری این است که کاری را که تصمیم به اجرای آن داریم به آینده موکول کنیم . در یک کلمه می توان گفت جوهره این آسیب روانی به تعویق انداختن ، تعلل ورزیدن ، سبک ورزیدن و سهل انگاری است . بنابر این اهمال هم در امور فردی و هم جمعی معنا و مفهوم پیدا می کند و در نهایت می توان گفت در همه این معانی نوعی « این دست و آن دست کردن » نهفته است . اهمال کاری به تعبیری که آلیس به کار می برد نوعی « سندرم فرد » است . یعنی کاری که تصمیم به انجام آن گرفته ای و آن کار حداقل می تواند در آینده برای فرد نتایجی را به دنبال داشته باشد ؛ بدون دلیل به آینده محول می شود . اما در عین حال عدم انجام آن به ضرر فرد است و از این بابت خود را سرزنش می کند(کالوو^[۲۹]،۲۰۰۸) . چنین فرایندی فرد را مجبور می کند برای موجه جلوه دادن عادات مورد نظر دلایل متعددی بیاورد .فرد اهمال کار مجبور است در قبال تعلل ورزیدن و همزمان سرزنش کردن خویش از خود دفاع نماید ، به همین منظور به دلیل تراشی می پردازد و کارش را به آخرین دقایق موکول می کند . از ویژگیهای فرد اهمال کار تأخیر در تصمیم گیری است علی رغم اینکه اهمال کاری مجموعه ای از عناوین و اولویتهای تحقیقاتی را در دنیا به خود اختصاص داده، رابطه آن با انواع اختلالات شخصیتی به اثبات رسیده است . بطوریکه پیشرفت تعلل در کارها در درجات بالا جنبه مرضی و بیمار گونه به خود گرفته است، که نه تنها سلامت جسم و روان را تهدید می کند ، بلکه صدمات جبران ناپذیر اقتصادی و اجتماعی را ایجاد می کند . پژوهشگران عوامل متعددی را در ارتباط با اهمال کاری شناسایی کرده اند، مانند اضطراب ، وابستگی ، تنفر از انجام وظایف ، ترس از شکست . سالمون و رتیلوم دریافتند ، که تعلل با اضطراب در ارتباط است . آلیس و جیمز علل اهمال کاری را «خود کم بینی و ترس از شکست » معرفی کردند و توزیع اهمال کاری در جامعه ۹۵% برآورد کردند. رفتار اهمال کارانه دارای ارتباط مثبت با افسردگی ، روان رنجوری ، فراموشکاری، اختلال آشفتگی ،تحریک پذیری غیر عملی ، هیجان جویی و عدم رقابتی بودن و کمبود انرژی همراه است. در روایات :در کلام امام سجاد (ع) در دعای ابوحمزه این گونه آمده است : خدایا من عمرم را به امروز و فردا کردن در عمل و عهد و پیمانی که با تو داشته ام و در آرزو های طولانی و بلند گذرانده ام و در دعای کمیل آمده است که : دنیا بوسیله فریفتن خود ، و نفسم به جنایت و سهل انگاریش ، مرا گول زده است . بنابر این اهمال کاری ، آسیبی روانی است که از حالات نفس آدمی است.

انواع اهمال کاران و مراتب آن

انسان ها گاه به چیزى آگاهى مى یابند و گاه نسبت به آن جاهل اند. امیرالمؤمنین على(علیه السلام) مى فرمایند: «… و عالمکم مسوّف»; آن که عالم و آگاه است در امور روزمره به اهمال کارى مبتلا مى شود و در زمانى دیگر به آن معتاد مى شود. ولى همه به یک نوع اهمال مبتلانیستند.بنابراین،اهمال کارى داراى انواع ومراتب متعددى است.مى توان گفت:اهمال کاران همگى با صورت مسأله برخورد یکسانى ندارند، چنانچه:
۱. برخى اهمال کاران اصلا توجهى به رفتار مسامحه آمیز خود ندارند. در واقع، به نوعى مبتلا به غفلت هستند.بنابراین، باید در انتظار طلوع بیدارى آنان ماند; یا خود بیدار شوند و یا بیدارشان کنند.
۲. بعضى به این رفتار خود اعتراف داشته ولى قضاوتى درباره آن ندارند. از آن جا که این افراد به زشتى آن پى نبرده اند، به فکر اصلاح خود برنمى آیند.
۳. گروهى از اهمال کارى خود آگاهى دارند ولى آن را چندان زشت نمى شمارند و حتّى این برچسب را به خود مى پذیرند. درمان ایشان نسبت به گروه هاى پیشین، قدرى مشکل تر است. قرآن کریم این گروه را بیش از همه به خسران و زیان نزدیک دیده است، آن جا که مى فرماید: «قل هل ننبئکم بالاخسرین اعمالا، الذین ضل سعیهم فى الحیوه الدنیا و هم یحسبون انهم یحسنون صنعا» (کهف: ۱۰۳و۱۰۴); (اى پیامبر) آیا به شما خبر دهیم که زیان کارترین (مردم) در کارها چه کسانى هستند؟ آن ها که تلاش هایشان در زندگى دنیا گم (و نابود) شده، با این حال، مى پندارند کار نیک انجام مى دهند.
۴. افرادى که به این نارسایى اخلاقى، روانى توجه پیدا کرده و خود را نیز بر این رفتار نابهنجار سرزنش و ملامت مى کنند، اما راهکار درمان و برخورد مناسب با آن را نمى دانند(آمدی،۱۳۸۰).
نکته: باید توجه داشت که درست به همین دلیل، میزان تأثر و ناراحتى اهل اهمال و تساهل نیز یکسان نیست.

۲۰۰۹

۲۰۱۰

۲۰۱۱

۲۰۱۲

عربستان

۵/۲۴

۳/۲۱

۱/۲۸

۰۷/۳۲

۶/۳۷

۷/۳۹

۰۲/۴۲

۲/۴۵

۲/۴۶

۲/۵۴

در جدول ذیل نیز میزان تولید ناخالص ملی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس ، درآمد سرانه این کشورها و بودجه نظامی آنها در سال ۲۰۱۱ مشخص گردیده است که اطلاعات مربوط به کشور عربستان سعودی در آن به رنگ آبی مشخص گردیده است(۲۰۱۴، The Gulf and the Arabian Peninsula )
جدول ۳ مقایسه درآمد سرانه کشورهای عضو شورا با بودجه نظامی
۱-۴ درجات نیروهای مسلح عربستان سعودی
در نیروهای مسلح عربستان سعودی درجات افسری از ستواندومی آغاز و تا ارتشبدی ادامه می یابد . فرماندهان نیروهای مسلح عربستان عموماً دارای درجه سرلشکری می باشند .
در تصویر ذیل روند اخذ درجات در نیروهای مسلح عربستان و شکل هر یک مشخص گردیده است .
شکل ۱ درجات نیروهای مسلح عربستان سعودی
۱-۵ نیروی زمینی عربستان سعودی
نیروی زمینی عربستان سعودی با برخورداری از حدود ۷۵۰۰۰ نیروی فعال ، بزرگترین نیروی زمینی کشورهای عضو شورای همکاری
خلیج فارس محسوب می گردد و مسئولیت اجرای عملیات های نظامی زمینی را در این کشور برعهده دارد .
ستاد فرماندهی نیروی زمینی ارتش عربستان در شهر ریاض پایتخت این کشور قرار دارد و با دارا بودن پنج معاونت شامل معاونت نیروی انسانی ، معاونت اطلاعات و امنیت ، معاونت عملیات و آموزش ، معاونت پشتیبانی و لجستیک و معاونت امور نظامیان و غیرنظامیان ، نسبت به کنترل و هماهنگی یگان های تابعه نیروی زمینی این کشور اقدام می نماید ( ۲۰۱۴ ، CSIS)
۱-۵-۱ ساختار سازمانی نیروی زمینی عربستان سعودی
نیروی زمینی عربستان سعودی پس از جنگ خلیج فارس دچار تحولات زیادی شده و به لحاظ کیفی وکمی گسترش یافته و تعداد نیروی انسانی ، تجهیزات زرهی ، نفربرها و بالگردهای آن حدود دو برابر افزایش یافته است و یگان های رزمی آن نیز توسعه یافته اند . اکثر یگان های نیروی زمینی عربستان در شهرک های نظامی این کشور از جمله شهرک نظامی ملک فهد ، شهرک نظامی ملک خالد ، شهرک نظامی ملک فیصل و … مستقر گردیده اند ( ۲۰۱۴ ، CSIS)
در سال ۲۰۱۴ نیروی زمینی عربستان سعودی دارای چهار تیپ زرهی ، پنج تیپ پیاده مکانیزه ، یک تیپ هوابرد ، یک تیپ گارد پادشاهی ، دو گردان مستقل تفنگدار دریایی و نیز فرماندهی هوانیروز می باشد . بنابراین نیروی زمینی عربستان در مجموع دارای ده تیپ رزمی و یک تیپ گارد پادشاهی می باشد. در حال حاضر«سرلشکر خالد بن بندر» فرماندهی نیروی زمینی کشور عربستان را برعهده

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

دارد ( ۲۰۱۴ ، cloudfront)
در جدول ذیل ، ساختار سازمانی نیروی زمینی عربستان مشخص گردیده است(۲۰۱۳ ،global security)
چارت سازمانی ۲ ساختار نیروی زمینی عرستان سعودی
تیپ های دوازده و شش مکانیزه نیروی زمینی عربستان در شهرک نظامی ملک فیصل واقع در منطقه تبوک ، تیپ های ۴ زرهی و ۱۱ مکانیزه در شهرک نظامی ملک عبدالعزیز واقع در منطقه «مشیت خامس»^[۱] ، تیپ های ۲۰ و ۸ مکانیزه در شهرک نظامی ملک خالد واقع در نزدیکی حفرالباطن و تیپ ۱۰ مکانیزه در منطقه شراره^[۲] واقع در نزدکی مرز یمن گسترش یافته اند . فرماندهی هوانیروز نیروی زمینی عربستان در سال ۱۹۸۶ تشکیل شده و دارای بالگردهای Bell 406 و AH-64 می باشد . گارد پادشاهی نیروی زمینی عربستان نیز یک تیپ مستقل است که در نزدیکی شهر ریاض مستقر گردیده و متشکل از سه گردان مجهز به تجهیزات زرهی سبک می باشد ( ۲۰۱۴ ، CSIS)
۱-۵-۲ تجهیزات نیروی زمینی عربستان سعودی
نیروی زمینی عربستان سعودی به انواع تجهیزات زرهی ، توپخانه ای و نفربر تجهیز گردیده و جزءکشورهای برتر منطقه در این زمینه محسوب می گردد . در این بخش انواع تجهیزات نیروی زمینی عربستان به تفکیک مورد بررسی قرار می گیرد .

• تانک های نیروی زمینی عربستان سعودی

نیروی زمینی عربستان بطور عمده دارای سه نوع تانک بشرح جدول ذیل می باشد :
جدول ۴ تانک های نیروی زمینی عربستان

ردیف

نوع تانک

کشور سازنده

تعداد

وَ لَأُضِلَّنَّهُمْ وَ لَأُمَنِّیَنَّهُمْ وَ لَآمُرَنَّهُمْ فَلَیُبَتِّکُنَّ آذانَ الْأَنْعامِ وَ لَآمُرَنَّهُمْ فَلَیُغَیِّرُنَّ خَلْقَ اللَّهِ وَ مَنْ یَتَّخِذِ الشَّیْطانَ وَلِیًّا مِنْ دُونِ اللَّهِ فَقَدْ خَسِرَ خُسْراناً مُبِیناً^[۳۳۷]؛ و قطعا آنان را گمراه سازم و حتما در دل آنان آرزوها پرورم و بی شک به آنان دستور دهم تا گوشهاى چارپایانشان را بشکافند و دستور دهم تا خلقت خدا داده را تغییر دهند.و هر کس شیطان را به جاى خدا ولى بگیرد به یقین زیان آشکار برد.
طبق این آیه شریفه یکی از راه های نفوذ شیطان در انسان از راه سرگرم کردنشان به پرستش غیر خدا و ارتکاب گناهان و مشغول کردن به آمال و آرزوهایى طولانی است که این امرموجب می شود که انسان واقعیات را رها کرده و سرگرم آنچه موهوم و خالى از واقعیت است،شود.^[۳۳۸]
دلبستگى به آرزوها، افتادن در دام فریب شیطان است‏.آرزوهاى طولانى از القائات شیطان است. «لَأُمَنِّیَنَّهُمْ» . شیطان، ابتدا در فکر و روح انسان اثر مى‏گذارد، سپس او را تسلیم خود مى‏گرداند. «لَأُضِلَّنَّهُمْ وَ لَأُمَنِّیَنَّهُمْ وَ لَآمُرَنَّهُمْ» .آرزوها زمینه اطاعت‏پذیرى از شیطان است. «لَأُمَنِّیَنَّهُمْ وَ لَآمُرَنَّهُمْ» .^[۳۳۹] پس شیطان ازطریق آرزوها در انسان نفوذ کرده و مانع از درک حقایق می شود.
۳- ب) راهکار
قرآن کریم ما را از تمایل به آرزوهای طولانی دور می سازد و این مطلب را در آیات مختلفی به ما گوشزد کرده است . از جمله برای دوری از ، زمینه ساز خطا ، راهکارهایی را به ما نشان می دهد از جمله در آیه ذیل می فرماید:

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

وَ لا تَتَمَنَّوْا ما فَضَّلَ اللَّهُ بِهِ بَعْضَکُمْ عَلى‏ بَعْضٍ لِلرِّجالِ نَصِیبٌ مِمَّا اکْتَسَبُوا وَ لِلنِّساءِ نَصِیبٌ مِمَّا اکْتَسَبْنَ وَ سْئَلُوا اللَّهَ مِنْ فَضْلِهِ إِنَّ اللَّهَ کانَ بِکُلِّ شَیْ‏ءٍ عَلِیما ؛ ^[۳۴۰] و آنچه را که خداوند سبب برترى بعضى از شما بر بعضى دیگر قرار داده آرزو نکنید. براى مردان از آنچه بدست آورده‏اند بهره‏اى است و براى زنان نیز از آنچه کسب کرده‏اند بهره‏اى مى‏باشد و (به جاى آرزو و حسادت) از فضل خداوند بخواهید، که خداوند به هر چیزى داناست.
با تأمل در این آیه و برخی آیات دیگر قرآن به غیر ازدوری جستن از آرزوهای طولانی ، راهکارهای دیگری به ما نشان می دهد.ازجمله :

۱- ۳- ب)تفکر و اندیشه

همیشه براى علاج قطعى بیماریها به ریشه کن کردن اسباب آن باید پرداخت و تا اسباب بیمارى ریشه کن نشود درمان ها سطحى و ناپایدار است و به تعبیر دیگر جنبه مسکّن را دارد. با توجّه به این اصل اساسى و با توجّه به ریشه هاى درازى آرزوها به خوبى مى توان نتیجه گرفت که براى زدودن آثار طول امل و از میان بردن آن باید به تفکّر و اندیشه پرداخت.
با اندکی تأمل در آیه ذکر شده می توان چنین برداشت کرد که به جای داشتن آرزوهای طولانی ، تفکرباید نمود.چنانچه می فرماید: تفاوتهایى را که خداوند براى بعضى از شما نسبت به بعض دیگر قائل شده هرگز آرزو نکنید؛ زیرا این تفاوتها هر کدام اسرارى دارد که از شما پوشیده و پنهان است چه تفاوتهایى که از نظر آفرینش و جنسیت و صفات جسمى و روحى دارید و پایه نظام اجتماعى شما است، و چه تفاوتهایى که از نظر حقوقى به خاطر موقعیت‏هاى مختلف همانند ارث قرار داده شده است، تمام این تفاوتها بر طبق عدالت و قانون الهى مى‏باشد و اگر غیر از آن مصلحت بود براى شما قائل مى‏شد، بنابراین آرزوى تغییر آنها یک نوع مخالفت با مشیت پروردگار که عین حق و عدالت است مى‏باشد.
البته روشن است که تقاضاى فضل و عنایت پروردگار به این نیست که انسان به دنبال اسباب و عوامل هر چیز نرود بلکه باید فضل و رحمت او را در لابلاى اسبابى که او مقرر داشته است جستجو کرد." إِنَّ اللَّهَ کانَ بِکُلِّ شَیْ‏ءٍ عَلِیماً؛ چون خداوند به همه چیز دانا است” و مى‏داند براى نظام اجتماع چه تفاوتهایى از نظر طبیعى و یا حقوقى لازم است. بنابراین در کار او هیچ گونه تبعیض ناروا و بى‏عدالتى نیست و نیز از اسرار درون مردم با خبر است و مى‏داند چه افرادى آرزوهاى نادرست در دل مى‏پرورانند و چه افرادى به آنچه مثبت و سازنده است مى‏اندیشند.^[۳۴۱]
این آیه شریفه بیانگر این مطلب است که انسان باید تفکر کندو به ظاهر نگاه نکنیم تفاوت میان افراد جامعه وزن و مرد عاملی می گردد که نسبت به همدیگر فخر بفروشند.اما با تفکر دقیق می توان این نتیجه گرفت که این آرزوی آنان از روی تفکر نبوده است.
۲- ۳- ب)دعا و درخواست نعمت از خدا
درادامه آیه ای که بیان شد، آمده است:« وَ سْئَلُوا اللَّهَ مِنْ فَضْلِهِ »؛ یعنی اگر به آنچه دیگران دارند، احتیاج پیدا کردید و خواستید که شما هم مثل ایشان باشید. از خداوند، مسألت کنید تا بشما بدهد،خداهم می دهد به شرطى که فسادى براى خود شما یا براى دیگرى در بر نداشته باشد.^[۳۴۲]
۳- ۳- ب) ضبط وجهت دهی آرزوها
در طبّ مادّى براى درمان بسیارى از بیماریهاى جسمى و روانى به فکر جانشین مى روند؛ یعنى خواسته هایى که انسان را به بیمارى مى کشاند به خواسته هاى برترى تبدیل مى کنند که منتهى به سلامت او گردد، مثلا کسى که علاقه زیادى به موادّ چربى و نشاسته اى دارد و سبب بیمارى هاى گوناگون در او شده به استفاده از کمیّت قابل ملاحظه از میوه و سبزى سالم هدایت مى کنند و یا افرادى که معتاد به موادّ مخدّرند، اعتیادهاى سالمى براى آنها پیش بینى مى کنند.
این نکته در بیماریهاى اخلاقى نیز صادق است، به این ترتیب که معلّم اخلاق، آرزوهاى دراز مادّى را به آرزوهاى معنوى نسبت به پاداش الهى در سراى آخرت تبدیل مى کند و عشق به علم و دانش و معرفه الله را جایگزین عشق به مال و جاه و مقام مى سازد.^[۳۴۳]
انسان بایدآرزوهاى خود را ضبط و کنترل کند و چیزهایى را آرزو کند که حداکثر خوشى و سعادت او را تأمین کند.آرزوها را باید نظم داد و جلوى پخش شدن و دور و دراز شدن آن را باید گرفت و در مقابل باید سطح آرزو را بالا برد؛ یعنى از طول و عرض آرزو باید کاست و بر ارتفاع آن باید افزود.^[۳۴۴]
در آیه ذکر شده جمله «لا تَتَمَنَّوْا»، «وَ سْئَلُوا اللَّهَ مِنْ فَضْلِهِ» بیانگر این مطلب است که به خصلت‏ها جهت صحیح بدهیم. آرزو در انسان هست، امّا جهت این آرزو را درخواست نعمت از خدا قرار دهیم، نه سلب نعمت از دیگران.. به جاى تمنّاى آنچه دیگران دارند، در پى کسب و تلاش باشیم. «نَصِیبٌ مِمَّا اکْتَسَبُوا …».^[۳۴۵]
یکی دیگر از چیزهایی که انسان می تواند با آن آرزوهای خود را جهت دهی کرد ، یاد مرگ است .عامل آرزوهاى دراز، هواپرستى و عشق به دنیاست، هر قدر از این امور کاسته شود دامنه آرزوها کوتاه تر مى گردد و به عکس هر اندازه انسان دلبستگى بیشتر به دنیا پیدا کند، دامنه آرزوها گسترده تر مى شود. براى کوتاه کردن دامنه آرزوها یکى از مؤثّرترین راه ها یاد مرگ است که پرده ها را از جلو چشم بصیرت انسان برمى گیرد و واقعیّت هاى زندگى را براى او آشکار مى سازد.خداوند در قرآن می فرماید:« قُلْ یا أَیُّهَا الَّذِینَ هادُوا إِنْ زَعَمْتُمْ أَنَّکُمْ أَوْلِیاءُ لِلَّهِ مِنْ دُونِ النَّاسِ فَتَمَنَّوُا الْمَوْتَ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ ^[۳۴۶]؛ بگو: اى یهودیان! اگر گمان مى‏کنید که (فقط) شما دوستان خدائید نه سایر مردم، پس آرزوى مرگ کنید اگر راست مى‏گویید».
در این آیه شریفه علیه یهود استدلال شده، استدلالى که دروغگویى یهود را در ادعایش که مى‏گوید” ما اولیاى خداییم و دوستان و پسران او هستیم” کاملا آشکار مى‏کند و خطاب به پیامبر است که ای پیامبر، یهودیان را مخاطب قرار بده، و به ایشان بگو: اى کسانى که کیش یهودى‏گرى را به خود بسته‏اید، اگر معتقدید که تنها شما اولیاى خدایید، و نه هیچ کس دیگر، و اگر در این اعتقادتان راست مى‏گویید، آرزوى مرگ کنید، و خریدار آن باشید، براى اینکه ولى خدا و دوست او باید دوستدار لقاى او باشد، شما که یقین دارید دوست خدایید، و بهشت تنها از آن شما است، و هیچ چیزى میان شما و بهشت و خدا حائل نمى‏شود مگر مردن، باید مردن را دوست بدارید، و با از بین رفتن این یک حائل به دیدار دوست برسید، و در مهمانسراى او پذیرایى شوید، و از دار دنیاى پست که به جز هم و غم و محنت و مصیبت چیزى در آن نیست آسوده گردید.^[۳۴۷]
درواقع این آیه پاسخی محکمی است برای یهودیان که با آرزوها و بلند پروازی های خودشان درصدداین بودند که خودشان را از دیگران ممتاز بدانند.قرآن در برابراین همه بلند پروازی های آنان مرگ را برای آنان به تصویر می کشاند تا با یاد مرگ دست از این آرزوهای پوچ خود بردارند اما یهود هرگز چنین کاری را نکرد.
یکی از علمای اخلاق دراین زمینه چنین می فرماید:
«چون دانستی که منشا آرزوی دراز، جهل و نادانی و حب دنیاست پس باید جهل را با فکرروشن و عاری از شوائب کوردلی و به وسیله شنیدن مواعظ از نفوس پاک و مقدس برطرف کرد.وهرکه دراحوال خود و روزگار خویش بیاندیشد در می یابد که مرگ به او از هر چیز نزدیکتر است و روزی ناگزیر جنازه او را بر دوش خواهند کشیدودرگورش دفن خواهند کرد.^[۳۴۸] یاد مرگ خواهش ها و شهوات نفس را برطرف می کند و گیاه های غفلت را می کَندودل را به وعده های خداوند قوی و مطمئن می کند و طبع را نرم ونازک می سازد و اسباب وآثار هوی را درهم می شکند… یاد مرگ آرزوی دراز را کوتاه می کند و موجب بیقراری و کناره گیری از خانه فریب است وآدمی را برای سرای جاودانی آماده می سازد» .^[۳۴۹]
پ- تعصب
۱- پ ) مفهوم تعصب
یکی دیگر از چیزهایی که انسان به آن عشق می ورزد و درواقع یک نوع دوستی است.اما آن دوستی که افراط درآن باشد، تعصب می باشد.وازعوامل روانی خطا محسوب می گردد.
ابتدا می بایست تعریفی از تعصب داشته باشیم . تعصب چیست؟
درمورد واژه تعصب اهل لغت و دیگر اندیشمندان چنین تعاریفی را بکار برده اند: تعصب از لفظ عصب گرفته شده و در لغت عرب از ریشه «عصب» به معنی رگ^[۳۵۰]، پیوندهاى مفاصل‏ ^[۳۵۱] گرفته شده است. ” التعصب” ازعصبیت است وآن حمایت کردن و مدافعه نمودن از کسی که امر او تورا وادار می کند( أو تلزمه لغرض، و منه‏)^[۳۵۲] گرایشهای باطل و دور از منطق و عقل را«تعصب» می خوانندو به هر گروه و اجتماعی که (خواه در میان آنها پیوندخویشاوندی باشد یا نباشد)ازچیزی بی دلیل و منطق طرفداری کند«عصبه» می گویند. و به معنای آن است که شخص نسبت به چیزی واکنش های عاطفی و احساسی به دورازهرگونه معیارعقلانی و عقلایی داشته باشد.در حقیقت احساسی قوی و شدید و عاطفی است که برگرفته ازوابستگی شدید به امری می باشد.بنابراین تعصب، خصلتی است که شخص را به حمایت بی چون و چرا از خانواده و خویشان،چه ظالم باشندو چه مظلوم،وادار می سازد.^[۳۵۳]
عصبیت وتعصب حالت دوستی وعلاقه به چیزی است که انسان راواداربه دفاع ازآن می کند.^[۳۵۴]حمایت همه جانبه وبی دریغ ازکسی و یا چیزی است که حقیقت ندارد،به گونه ای که صاحبش را از درک حقیقت و رسیدن به واقعیات دور ساخته، باعث تضییع حقوق دیگران و از بین رفتن عدالت اجتماعی می گردد.^[۳۵۵]عبارت است از اوج گیرى پیروى فرد از تمایلات نفسانى ، تا آن جا که به یارى و هوادارىِ فرد یا گروه یا اندیشه و سنّتى (با هدفى غیر از رعایت حریم حق) ، بیانجامد. جانبدارى از خویشان و قوم و قبیله ، هوادارى از حزب و گروه و سازمان ، حمایت از فرهنگ و آداب و رسوم ، طرفدارى از دین و مذهب ، هواخواهى نژاد و زبان و یا مانند آن ، اگر بر پایه میل نفْس ، و نه بر اساس حق و عدالت ، بنا شود ، تعصّب خواهد بود.^[۳۵۶] گرایش یا نگرش آموخته نسبتاً ثابتی است نسبت به یک شخص،گروه،موقعیت، فکروعقیده یا شی که طبعاً متضمن داوری نامعقولی می باشد.^[۳۵۷]
پس در یک کلام بایدگفت :تعصب یا عصبیت همان حمایت است از خودیا از دیگری به باطل و خروج از حق. عصبیتی که معصیت داردآن است که شخص اشرارقوم خودرا بهتر از خوبان قوم دیگر بخواهدو ایشان رابه نحوی که متضمن ظلم باشداعانت نماید.البته این بدان معنا نیست که شخص قوم خودرا دوست نداشته باشدوآنان را اعانت ننماید؛بلکه اگراین عصبیت متضمن ظلم ومعصیت نباشد می توانداعانت نماید.^[۳۵۸]
تعبیر دیگر که از عصبیت در آیات و روایات آمده” حمیت” یا” حمیت جاهلیت” است.درقرآن چنین آمده است:
إِذْ جَعَلَ الَّذِینَ کَفَرُوا فِی قُلُوبِهِمُ الْحَمِیَّهَ حَمِیَّهَ الْجاهِلِیَّهِ فَأَنْزَلَ اللَّهُ سَکِینَتَهُ عَلى‏ رَسُولِهِ وَ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ وَ أَلْزَمَهُمْ کَلِمَهَ التَّقْوى‏ وَ کانُوا أَحَقَّ بِها وَ أَهْلَها وَ کانَ اللَّهُ بِکُلِّ شَیْ‏ءٍ عَلِیما^[۳۵۹] ؛به خاطر بیاورید) هنگامى را که کافران در دلهاى خود خشم و نخوت جاهلیّت داشتند و (در مقابل) خداوند آرامش و سکینه خود را بر فرستاده خویش و مؤمنان نازل فرمود و آنها را به حقیقت تقوا ملزم ساخت، و آنان از هر کس شایسته‏تر و اهل آن بودند و خداوند به همه چیز دانا است‏.
“حمیت” از ماده “حمی"(بر وزن حمد) به معنی حرارتی است که بر اثر عوامل خارجی در بدن انسان یا اشیای دیگر به وجود می‏آید، به همین دلیل به حالت تب، حمی(بر وزن کبری) گفته می‏شود. سپس به حالات روحی همچون خشم و تکبر و تعصب، حمیت اطلاق شده است؛ برای اینکه همه اینها حالتی آتشین در انسان ایجاد می‏کند.^[۳۶۰]
حال این سوال پیش می آید که آیا هر تعصبی باطل است و انسان را به اشتباه می اندازد؟
درپاسخ باید گفت: از دیدگاه آموزه های اسلامی تعصب به دو بخش تقسیم می شود:

1. 1. تعصب ممدوح و پسندیده:در صورتی که حمایت انسان و تعصب او فقط به خاطر دفاع از حق باشد و هیچ گونه حب و بغض نفسانی وجود نداشته باشد چنین تعصبی ممدوح بوده و از بهترین صفات کمال انسانی و اخلاق انبیاء اولیاء الهی به حساب می آید. دوعلامت آن این است که حق با هر طرف هست ازآن طرف حمایت کندگرچه ازمتعلقان اونباشدبلکه ازدشمنان او باشد.چنین شخصی از حمایت کنندگان…حقیقت ودرزمره طرفداران فضیلت و حامیان مدینه فاضله به شمار آید و عضو صالح جامعه و مصلح مفاسد جمعیت است.^[۳۶۱]

تعصب به معنای حمایت از دین و تلاش در نگهبانی از دین و کوشش در خصوص ترویج آن، ممدوح بوده و در آموزه های دینی بدان سفارش شده است. تعصب دینی که گاهی از آن به غیرت دینی یاد می شود، آن است که هرگاه به دین و مقدسات و ارزش های آن اهانت شود و دین زدایی و ارزش ستیزی ظهور نمود، مسلمانان نباید در برابر آن بی اعتنا باشند، بلکه باید با بهره گیری از خِرَد و زمان شناسی و جامعه شناسی، به دفاع از دین و مقدسات آن بپردازند. همان گونه که بزرگان دین در برابر اهانت به دین بی اعتنا نبوده، حتی برای حفظ دین و ارزش های آن زحمات طاقت فرسا را متحمل شده و بعضاً به شهادت رسیدند. نمونه های مختلفی درتاریخ و حتی درروایات^[۳۶۲] ما به آن اشاره شده است.

2. 2. تعصب مذموم و ناپسند:اگر حمایت همه جانبه از خود یا متعلقات خود به گونه ای باشد که او را از درک حقیقت و رسیدن به واقعیات دور کند و تنها معیار انسان در حمایت و دفاع کردن از چیزی فقط حب و بغض نفسانی باشد نه معیارهای منطقی و دینی،چنین تعصبی مذموم و ناپسند بوده و اخلاق صفات بسیار مذموم شمرده می شود. و قرآن مجید از آن به عنوان تعصب جاهلانه نام برد: «إِذْ جَعَلَ الَّذِینَ کَفَرُوا فِی قُلُوبِهِمُ الْحَمِیَّهَ حَمِیَّهَ الْجاهِلِیَّهِ… ؛ آن گاه که کافران در دلهاى خود، تعصّب [آن هم‏] تعصّب جاهلیّت ورزیدند».^[۳۶۳]

شدت علاقه به افراد و آیین خاص و بغض و دشمنی با دسته ای و آیین دیگر از یک طرف ،سود جویی و ریاست طلبی و بی فرهنگی از طرف دیگر و بالاخره نداشتن تقوی لازم ،از ریشه های چنین تعصبی به حساب می آید.^[۳۶۴]
تعصبی مذموم و زشت است که باعث گسترش باطل و تضییع حقوق فرد و یا افرادی گردد، اما اگر تعصب، موجب دفاع از حقیقت و دین و ناموس و موارد معقول گردد نه تنها قبیح نیست بلکه گاهی واجب است.
قرآن کریم ازگرایش به این گونه تعصب ما را دور کرده است و آن را عامل خطا معرفی کرده است.
۲- پ ) چگونگی عامل خطابودن تعصب
حال که تبیین شد که منظور از تعصب چیست و کدام تعصب مذموم شناخته می شود وآن تعصبی مذموم است که ما را به خطا می کشاند درادامه، این سوالی پیش می آید که چگونه تعصب می تواند سبب خطا شود؟
۱- ۲- پ ) تعصب ،حجاب بردیده عقل
تعصب یعنى وابستگى غیر منطقى به شخص یا عقیده یا عادت و رسم خاصى، حجاب ضخیمى بر دیده عقل انسان مى افکندو او را از درک حقایق و خیر و شر و مصلحت و مفسده و عاقبت امور و پیدا کردن راه چاره محروم مى سازد. و در حالات شیطان هست که به خاطر تعصب از درک بدیهیات واماندو رشته عبودیت و بندگى را از گردن خویش برداشت و براى همیشه رانده درگاه الهى شد.^[۳۶۵] چنانچه در قرآن آمده است :«إِذْ قالَ لِأَبِیهِ وَ قَوْمِهِ ما هذِهِ التَّماثِیلُ الَّتِی أَنْتُمْ لَها عاکِفُون* قالُوا وَجَدْنا آباءَنا لَها عابِدِین‏^[۳۶۶] ؛ آن گاه که به پدرش و قومش گفت: این تندیسها که به پرستش آنها دل نهاده‏اید چیستند.گفتند: پدران خود را پرستندگان آنها یافتیم»‏.
گفتار ابراهیم در حقیقت استدلال روشنى است براى ابطال بت‏پرستى؛ زیرا آنچه از بتها مى‏بینیم همین مجسمه و تمثال است، بقیه تخیل است و توهم است و پندار، کدام انسان عاقل به خود اجازه مى‏دهد، که براى یک مشت سنگ و چوب این همه عظمت و احترام و قدرت قائل باشد؟ چرا انسانى که خود اشرف مخلوقات است در برابر مصنوع خویش، این چنین خضوع و کرنش کند، و حل مشکلات خود را از آن بخواهد؟! ولى بت‏پرستان در حقیقت هیچ گونه جوابى در برابر این منطق گویا نداشتند جز این که مطلب را از خود رد کنند و به نیاکانشان ارتباط دهند ازاین رو” گفتند ما پدران و نیاکان خویش را دیدیم که اینها را پرستش مى‏کنند و ما به سنت نیاکانمان وفاداریم” (قالُوا وَجَدْنا آباءَنا لَها عابِدِینَ) .
حضرت ابراهیم^{(علیه السلام)} بی اعتبار بودن این خدایان ساختگی و بی ارزش را از طریق بت ‏شکنی به آنها نشان داد، باز هم بر سر عقل نیامدند، بلکه ابراهیم^{(علیه السلام)} بیدارگر و پاره کننده پرده‏های جهل و تعصب و لجاجت را به سوزاندن درآتش تهدید کردندو به تهدید خود جامه عمل پوشاندندو اورا در میان دریایی از آتش پرتاب کردندو هنگامی که آتش بر ابراهیم^{(علیه السلام)} سرد و خاموش و گلستان شدو بزرگترین معجزه الهی دربرابرچشمانشان به وقوع پیوست ‏باز هم این اسیران زنجیرهای جهل وتعصب و لجاج به بهانه‏های دیگری همچون سحر به راه خود ادامه دادند. اینها همه نشان می‏دهد که تا چه حد این عوامل خطرناک و مانع از آزاد اندیشی و رسیدن به حق است. ^[۳۶۷]
متعصبین ،گروهی هستند بی سرمایه علمی و بدون آگاهی کافی و بهره شایان از دانش و بینش و بی راهنما و کتاب روشنگر، درباره خدا با پیامبران و مشاعل هدایت به جدال می ایستند. اینان گرفتار تحجر و تعصبند که نه سراغ دانش و هدایت می روند و نه می دانند که کتاب و میزان چیست و آنچه برایشان مهم است ، جدال باطل با حق و حقیقت است.اینان ، نه پشتوانه عقلی دارند که با برهان منطقی سخن بگویند و نه پشتیبان نقلی دارند که با سند معتبر ماثور احتجاج کنند. کلام آن ها هیچ پایگاه قابل اعتمادی ندارد.^[۳۶۸]

1. 1. بررسی نقش حمایت تماشاگران از تیم مورد نظرشان بر حضور آنها در مسابقات کاراته شهر تهران

1. 1. بررسی نقش علاقه تماشاگران به بازیکن خاصی بر حضور آنها در مسابقات کاراته شهر تهران

1. 1. بررسی تأثیر سرگرم کنندگی بازی ها بر تماشاگران در حضور آنها در مسابقات کاراته شهر تهران

1. 1. بررسی نقش پذیرایی بر حضور تماشاگران در مسابقات کاراته شهر تهران

1. 1. بررسی میزان مهیج بودن مسابقات بر حضور تماشاگران مسابقات کاراته شهر تهران

1. 1. بررسی میزان آگاهی و اطلاعات در زمینه کاراته بر حضور تماشاگران در مسابقات کاراته شهر تهران

۱-۴ سؤال‌های تحقیق:

1. 1. آیا حمایت از تیم بر حضور تماشاگران در مسابقات کاراته شهر تهران نقش دارد؟

1. 1. آیا علاقه به بازیکنان خاص بر حضور تماشاگران مسابقات کاراته شهر تهران نقش دارد؟

1. 1. آیا بازی پایاپای بر حضور تماشاگران در مسابقات کاراته شهر تهران نقش دارد؟

1. 1. آیا سرگرم کنندگی بازی ها بر حضور تماشاگران مسابقات کاراته شهر تهران نقش دارد؟

1. 1. آیا خدمات رفاهی بر حضور تماشاگران مسابقات کاراته شهر تهران نقش دارد؟

1. 1. آیا هیجان بازی بر حضور تماشاگران مسابقات کاراته شهر تهران نقش دارد؟

1. 1. آیا گریز بر حضور تماشاگران در مسابقات کاراته شهر تهران نقش دارد؟

1. 1. آیا آگاهی و اطلاعات در زمینه کاراته بر حضور تماشاگران مسابقات کاراته شهر تهران نقش دارد؟

1. 1. آیا پیروزی نیابتی بر حضور تماشاگران در مسابقات کاراته شهر تهران نقش دارد؟

۱-۵ فرضیه ‏های تحقیق:
۱-۵-۱ فرضیه اصلی:
بین انگیزه‌ها و عوامل موثر و حضور تماشاگران در مسابقات کاراته شهر تهران رابطه معنی داری وجود دارد.
۱-۵-۲ فرضیه های فرعی:

1. 1. بین میزان حمایت از تیم و حضور تماشاگران در مسابقات کاراته شهر تهران رابطه معنی داری وجود دارد.

1. 1. بین میزان علاقه به بازیکنان خاص و حضور تماشاگران در مسابقات کاراته شهر تهران رابطه معنی داری وجود دارد.

1. 1. بین میزان بازی پایاپای و حضور تماشاگران در مسابقات کاراته شهر تهران رابطه معنی داری وجود دارد.

1. 1. بین میزان سرگرم کنندگی بازی ها و حضور تماشاگران در مسابقات کاراته شهر تهران رابطه معنی داری وجود دارد.

1. 1. بین میزان هیجان بازی و حضور تماشاگران در مسابقات کاراته شهر تهران رابط معنی داری وجود دارد.

1. 1. بین میزان خدمات رفاهی و حضور تماشاگران در مسابقات کاراته شهر تهران رابطه معنی داری وجود دارد.

1. 1. بین میزان گریز و حضور تماشاگران در مسابقات کاراته شهر تهران رابطه معنی داری وجود دارد.

1. 1. بین میزان آگاهی و اطلاعات در زمینه کاراته و حضور تماشاگران در مسابقات کاراته شهر تهران رابط معنی داری وجود دارد.

1. 1. بین میزان پیروزی نیابتی و حضور تماشاگران در مسابقات کاراته شهر تهران رابط معنی داری وجود دارد.

۱-۶ تعریف واژه‏ ها و اصطلاحات فنی و تخصصی:
تعریف مفهومی انگیزش:
انگیزش عبارت است از حالتی درونی که انسان را به انجام فعالیت خاصی ترغیب می کند برخی از صاحب نظران انگیزه را همان نیاز، خواسته، تمایل، نیروی درونی می دانند که افراد را برای انجام کار راغب می سازد (رضاییان، ۱۳۸۴).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

تعریف عملیاتی انگیزش:
در این تحقیق منظور از انگیزش: علاقه مندی به تیم، علاقه مندی به بازیکنان خاص، هیجان بازی، علم به کاراته، پیروزی نیابتی، بازی پایاپای، گریز، خدمات به تماشاگران، سرگرمی.
تعریف مفهومی تماشاگران:
تماشاگران ورزش آن دسته از افرادی هستند که علاقه مند به تماشای رویدادهای ورزشی از قبیل مسابقات المپیک جام جهانی و سایر مسابقات هستند. (هال، ۱۹۹۲)
تعریف عملیاتی تماشاگران:
در این تحقیق افرادی که علاقمند به تماشای مسابقات کاراته هستند مد نظر ما می باشد.
تعریف مفهومی کاراته:
کاراته یعنی مبارزه و دفاع بادست خالی، این هنر، به ما اجازه میدهد تا بر دشمن، به وسیله تکنیک های و تاکنیک های مناسب و با بهره گرفتن از قسمت های مختلف بدن به طور عقلانی و مؤثر پیروز شویم. (http://www.aftabir.com)
تعریف عملیاتی کاراته:
در این تحقیق مسابقات کاراته مد نظر است که شامل دو بخش می باشد: ۱- مبارزه انفرادی و تیمی ۲- کاتای انفرادی و تیمی.

شکل ۴-۵- مقایسه تعداد طبق در بوته سه رقم گلرنگ (کوسه، گلدشت و صفه) ۳۶
شکل ۴-۶- مقایسه تعداد دانه در طبق سه رقم گلرنگ (کوسه، گلدشت و صفه) ۳۷
شکل ۴- ۷- مقایسه تعداد دانه در بوته سه رقم گلرنگ (کوسه، گلدشت و صفه) ۳۹
شکل ۴-۸- مقایسه عملکرد دانه در تک بوته تحت اثر متقابل حذف برگ و رقم ۴۰
شکل ۴-۹- مقایسه وزن هزار دانه در سه رقم گلرنگ ( کوسه، گلدشت و صفه) ۴۲
شکل ۴-۱۰- مقایسه شاخص برداشت سه رقم گلرنگ (کوسه، گلدشت و صفه) ۴۴
شکل ۴-۱۱- مقایسه درصد روغن دانه در سه رقم گلرنگ (کوسه، گلدشت و صفه) ۴۶
شکل ۴-۱۲- مقایسه محتوای قند محلول ساقه در سه رقم گلرنگ (کوسه، گلدشت و صفه)، در ۶۱ روز پس از کاشت ۴۹
شکل ۴-۱۳- مقایسه محتوای قند محلول ساقه در سه رقم گلرنگ (کوسه، گلدشت و صفه)، در ۷۹ روز پس ۵۰
فهرست جدول‌ها
عنوان صفحه
جدول ۴-۱- نتایج تجزیه واریانس سرعت رشد محصول تحت تاثیر رقم و حذف برگ در چهار دوره زمانی متفاوت ۳۱
جدول ۴-۲- نتایج تجزیه واریانس اجزای عملکرد، عملکرد، شاخص برداشت و محتوای روغن دانه گلرنگ تحت اثر رقم و حذف برگ ۴۷
جدول۴-۳- نتایج تجزیه واریانس محتوای قند محلول ساقه گلرنگ تحت اثر رقم و حذف برگ در سه زمان متفاوت ۵۰
فهرست پیوست­ها
عنوان صفحه
پیوست ۱- مقایسه میانگین سرعت رشد محصول گلرنگ تحت اثر رقم و حذف برگ در چهار زمان متفاوت ۵۴
پیوست ۲- مقایسه میانگین ارتفاع، عملکرد بیولوژیک، اجزای عملکرد، عملکرد، شاخص برداشت و محتوای روغن دانه گلرنگ تحت اثر رقم و حذف برگ ۵۵
پیوست ۳- مقایسه میانگین قند محلول ساقه در گلرنگ تحت اثر رقم و حذف برگ در سه زمان متفاوت ۵۶
فصل اول
مقدمه
گلرنگ گیاهی است یکساله با نام علمیCarthamus tinctorius ، از تیره مرکبان که ظاهری شبیه خار زرد دارد. گلرنگ از زمان‌های قدیم در استان‌های آذربایجان، خراسان و اصفهان به صورت زراعت فرعی و به منظور برداشت گل کشت شده است. گلبرگ گلرنگ دارای مواد رنگی کارتامین و کارتامیدین است که از آنها برای رنگ‌آمیزی پارچه ابریشم و گل‌های مصنوعی در طباخی و شیرینی‌پزی استفاده می‌شود. امروزه با تولید آنیلین مصنوعی از اهمیت رنگ‌های گلرنگ در صنایع رنگرزی کاسته شده است و بر اهمیت گلرنگ به عنوان دانه روغنی به خصوص به علت دارا بودن اسید چرب غیر‌اشباع و ضروری لینولِئیک افزوده شده است و به تولید آن در جهان توجه خاص گردیده است (خواجه‌پور، ۱۳۸۶). گلرنگ گیاهی پهن‌برگ از گیاهان دنیای قدیم است که از لحاظ سیستم ریشه‌ای پس از آفتابگردان، کلزا و گندم قرار دارد که قادر است آب را از عمق ۱۸۰ سانتی‌متری بافت خاک استخراج کند. بنابراین گلرنگ به عنوان گیاه تناوبی پتانسیل وارد شدن به سیستم تک‌کشتی غلات پاییزه در مناطق دیم را داشته و در مناطق وسیعی از ژاپن تا آفریقا مورد کشت بوده است. مقاومت به خشکی گلرنگ کمی از جو کمتر بوده و کشت دیم آن در مناطقی با بارش بیش از ۳۰۰ میلی‌متر در طی فصل رشد امکان‌پذیر است (گل‌پرور و قاسمی‌پیربلوطی، ۱۳۸۷). سازگاری وسیع گلرنگ با اقلیم‌های مختلف و تحمل زیاد آن به شرایط نامناسب ایجاب می کند که مطالعات به‌نژادی و به‌زراعی گسترده‌ای روی آن انجام شود و در جهت گسترش کشت آن تلاش زیادی به عمل آید (پورداد، ۱۳۸۵). با توجه به اینکه گلرنگ در مقایسه با بسیاری از گیاهان زراعی از مقاومت به خشکی و شوری بالایی برخوردار می‌باشد و همچنین دارای ارقام بهاره و پاییزه با مقاومت به سرمای مناسب است، بنابراین توسعه کشت این دانه روغنی در کشور، می‌تواند آینده نویدبخشی داشته باشد (بای‌بوردی، ۱۳۸۶).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۱-۱- اهمیت برگ در عملکرد گیاه
برگها به عنوان اولین منبع تولید مواد فتوسنتزی مورد نیاز در پر کردن دانه‌ها محسوب می‌شوند و هر گونه کاهش یا عدم کارآیی آنها موجب کاهش انتقال مواد فتوسنتزی به دانه‌ها و کاهش عملکرد می‌شود (عبدی و همکاران، ۱۳۸۶). محصولات زراعی در معرض انواع گوناگونی از برگ‌زدایی قرار می‌گیرند. تگرگ، باد، خسارت آفات و بیماری‌ها، چرای دام، مدیریت نامناسب علف‌کش‌ها و ماشین‌آلات کشاورزی از جمله مهمترین عواملی هستند که در این امر موثر هستند .(Muro et al., 1998) جهت شبیه‌سازی خسارت وارده به برگها در اثر عوامل مختلف از روش برگ‌زدایی مصنوعی استفاده می‌شود (Haile et al., 1998). اگر چه برگ‌زدایی طبیعی خسارت واقعی‌تری نسبت به برگ‌زدایی شبیه‌سازی شده ایجاد می‌کند، ولی تعیین سطح واقعی این نوع خسارت‌ها به ندرت امکان‌پذیر است، زیرا سطح از بین رفته به سادگی قابل برآورد نمی‌باشد (Boogard et al., 2001). برگ‌زدایی علاوه بر اینکه از طریق کاهش سطح فتوسنتزکننده و تغییر ساختار کنوپی منجر به کاهش دریافت نور می‌شود، بر سرعت رشد نسبی، راندمان مصرف آب، زمان رسیدگی محصول، وضعیت هورمون‌های گیاهی، و در نهایت عملکرد محصول نیز تاثیر می‌گذارد.(Milford, 1973)
میزان تجمع ماده خشک تولیدی گیاهان در شرایط فراهمی آب و مواد غذایی به مقدار تشعشع دریافتی توسط قسمت‌های فتوسنتز ‌کننده گیاه و کارآیی سیستم فتوسنتزی آنها بستگی دارد (Kirby and Jones, 1977). هر چه میزان جذب نور توسط جامعه گیاهی افزایش یابد به دنبال آن عملکرد بیولوژیکی و اقتصادی نیز افزایش خواهد یافت و باید توجه داشت که در محصولات دانه‌ای افزایش سهم عملکرد اقتصادی یا عملکرد دانه نسبت به عملکرد بیولوژیکی مد نظر است .(Urie et al., 1968) از آنجایی که برگها اندامهای اصلی فتو‌سنتز کننده هستند، هر چه میزان جذب نور توسط برگها بیشتر باشد بر عملکرد گیاه تاثیر مناسبی دارد (محمودیه‌چم‌پیری و همکاران، ۱۳۸۵). بررسی‌های فیزیولوژیک نشان می‌دهد که اثر قطع برگ می‌تواند بر صفات زراعی موثر و بر عملکرد تاثیر‌گذار باشد، به طوری که در زمان مناسب با دستکاری و تغییر منبع بتوان به نتایج جدید دست یافت (جواهری و دانشیان، ۱۳۸۶). بررسی نحوه کاهش عملکرد در اثر ریزش برگها و کاهش منبع نقش مهمی در پیش‌بینی عملکرد دارد و می‌تواند نشان دهنده اهمیت برگهای مختلف گیاه باشد (Muro et al., 2001 ; Schneiter and Miller, 1981). کاهش سطح برگ گیاه در اثر برگ‌زدایی از طریق کاهش ظرفیت فتوسنتزی بر رشد و تولید گیاه تاثیر می‌گذارد .(Muro et al., 2001) برگها منبع تولید مواد فتوسنتزی و نیتروژن مورد نیاز برای نمو دانه می‌باشند، بر این اساس برگ‌زدایی وزن دانه‌های ذرت را کاهش می‌دهد و در نتیجه بر عملکرد و کیفیت بذر ذرت هیبرید تاثیر می‌گذارد (Wilhelm and Etora, 1995). علاوه بر این برگ‌زدایی بر صفات دیگری نظیر جوانه‌زنی بذر ذرت تاثیر می‌گذارد و اختلاف معنی‌داری بین درصد جوانه‌زنی شاهد با بذور حاصل از برگ‌زدایی زود هنگام و دیر هنگام وجود دارد (مدندوست و همکاران، ۱۳۸۴).
برگهای آفتاب‌گردان از لحاظ موقعیت قرار گرفتن بر روی ساقه دارای نقش متفاوتی در تامین مواد فتوسنتزی هستند به‌گونه‌ای که تاثیر حذف ۸ و ۱۵ برگ از قسمت فوقانی گیاه بیشتر از حذف همان تعداد برگ از قسمتهای تحتانی گیاه است و این امر نشان دهنده اهمیت برگهای بالایی در فتوسنتز است (Singh and Khan, 1981). ناصری (۱۳۷۰) بیان کرد که ۵ و ۱۰ برگی که در پایین‌ترین قسمت آفتاب‌گردان قرار دارد به ترتیب تنها یک و ده درصد در عملکرد نهایی دانه شرکت داشته‌اند ولی برگهای بالایی به دلیل طول عمر بیشتر نقش بیشتری را در عملکرد دانه ایفا می‌کنند. همچنین آلیاری و شکاری (۱۳۷۹) بیان کردند که برگهای محدوده میانی ساقه بیشترین سهم را در عملکرد دانه و درصد روغن آفتاب‌گردان ایفا می‌کنند، برگهای انتهای ساقه به علت اینکه نسبت به برگهای وسط آن جوانتر و کوچکترند و تشکیل آنها مواد زیادی را می‌طلبد در پر شدن دانه نقش کمتری را دارند. در آفتاب‌گردان برگها به عنوان عمده‌ترین منبع تامین کننده مواد غذایی سایر اندامهای گیاهی از جمله طبق از اهمیت بالایی برخوردار بوده و بایستی با اتخاذ تدابیر مناسب، دوام سطح برگ را بعد از مرحله گرده‌افشانی بهبود بخشید (رشدی و همکاران، ۱۳۸۶). در ذرت موقعیت برگ نسبت به بلال در کارآیی فتوسنتزی آن اهمیت خاصی دارد. مطالعات با کربن نشان‌دار، نشان داد که برگهای بالای بلال ۲۳ تا ۹۱ درصد از مواد فتوسنتزی خود را به بلال منتقل می‌کنند که بیشترین میزان انتقال مواد به نزدیک‌ترین برگ بالای بلال تعلق دارد (مرادی و همکاران، ۱۳۸۷). آزمایشهای حذف برگ برای شبیه‌سازی خسارات ناشی از عوامل محیطی و انواع تنشها به اجرا درمی‌آیند و با اجرای این قبیل آزمایشها می‌توان به نقش برگها در قسمتهای مختلف ساقه در تامین مواد فتوسنتزی و انتقال آنها پی برد (عباسپور، ۱۳۸۰). اهداف اصلی که در این تحقیق مد نظر می‌باشند عبارتند از:
۱- بررسی نقش برگهای بالایی و پایینی در عملکرد گلرنگ
۲- مقایسه عملکرد ارقام گلرنگ در شرایط آب‌و‌هوایی رفسنجان
۳- بررسی واکنش اجزای عملکرد گلرنگ به کاهش قدرت منبع
۴- بررسی اثر زمان حذف برگ بر عملکرد گلرنگ
۱-۲- رابطه‌ی منبع و مخزن
در سال‌های اخیر بررسی روابط منبع و مخزن جهت تعیین عامل محدود کننده عملکرد در بسیاری از گیاهان زراعی مورد توجه فیزیولوژیست‌ها و متخصصین اصلاح نباتات قرار گرفته است(Barrnett and Peare, 1983) . یکی از مسایل اساسی در فیزیولوژی عملکرد، مقایسه ظرفیت تولید مواد فتوسنتزی و ظرفیت پذیرش مخزن به عنوان عوامل محدودکننده افزایش بیشتر عملکرد می‌باشد. محدود شدن عملکرد توسط منبع و مخزن نشان می‌دهد که منبع و مخزن دارای ماهیت مستقل نیستند و تحت تاثیر روابط بین محل‌های تولید و مصرف مواد فتوسنتزی قرار می‌گیرد. هر عاملی که فتوسنتز را افزایش می‌دهد موجب افزایش سرعت انتقال مواد فتوسنتزی نیز می‌شود (رحیمیان و کوچکی، ۱۳۷۷). میزان انتقال مواد پرورده به وسیله فرایندهای منبع یا مخزن کنترل می‌شود. پژوهش‌های بسیاری پیرامون محدودیت رشد مخزن به کمک تامین مواد پرورده (منبع محدود) یا به وسیله گنجایش مخزن در وارد کردن و استفاده از آن مواد (مخزن محدود) صورت گرفته است (رحیمیان و کوچکی، ۱۳۷۷). فعالیت مخزن به سرعت جذب مواد فتوسنتزی در واحد وزن، بافت و اندازه مخزن و وزن کل بافت آن بستگی دارد، لذا تغییر اندازه و فعالیت منبع یا مخزن منجر به تغییر الگوی انتقال می‌شود. اگر اجزای عملکرد تغییر کند اما عملکرد در همان سطح قبلی بماند نشان می‌دهد که اندام‌های تامین‌کننده مواد پرورده عامل محدود کننده هستند.(Gifford and Beamier, 1981) به منظور ارزیابی میزان محدودیت منبع و نحوه عرضه مواد پرورده بر رشد دانه، از تیمارهایی نظیر غنی‌سازی گازکربنیک، حذف گزینشی دانه‌ها و تنک کردن تعدادی از بوته‌ها یا قسمت‌های زایشی گیاه استفاده می‌شود (هاشمی‌دزفولی و مرعشی، ۱۳۷۴). وزن دانه یکی از شاخص‌های مهم در گیاهان دانه‌ای به شمار می‌رود. این شاخص از یک سو بر میزان مواد پرورده موجود بویژه در مراحل اولیه رشد دانه و از سوی دیگر به ظرفیت و توانایی دانه‌های در حال رشد برای ذخیره مواد پرورده بستگی دارد (هاشمی‌دزفولی و مرعشی، ۱۳۷۴). چنانچه بخشی از منبع یا تمامی منبع حذف شود مواد محلول موجود در ساقه در طی مدتی پس از گرده‌افشانی کاهش می‌یابد.(Hume and Compel, 1992) همان ‌طور که کاهش منبع در حدی کمتر از حد طبیعی موجب کاهش عملکرد می‌شود، کاهش مخزن نیز موجب کاهش عملکرد می‌شود (رادمهر و همکاران، ۱۳۸۱). با مدیریت‌های زراعی می‌توان بسیاری از عوامل محدود کننده را در سطح مزرعه بهبود بخشید اما مدیریت‌های زراعی به تنهایی قادر نیستند در بهبود عملکرد کافی باشند، آگاهی از این نکته که آیا رشد و توسعه اندام‌های اقتصادی با مقدار مواد فتوسنتزی محدود می‌شود (محدودیت منبع) و یا به وسیله اندامی که این مواد فتوسنتزی را دریافت می‌کند (محدودیت مخزن) مهم می‌باشد .(Cruz-Aguado et al., 1999)
فصل دوم
پیشینه پژوهش
۲-۱- اهمیت رقم
تاریخچه طولانی کشت، شرایط محیطی متفاوت و روش‌های گرده‌افشانی در گلرنگ باعث تشکیل بوم‌جور‌های ^[۱]مختلفی از این گیاه گردیده است و تفاوت‌های ژنتیکی بین ارقام می‌تواند بر مورفولوژی گلرنگ موثر باشد (فروزان، ۱۳۷۹). وجود توده‌های محلی و وحشی گلرنگ در ایران نشان از سازگاری آن با شرایط آب و هوایی مناطق وسیعی از کشور ما دارد (عسیسی و همکاران، ۱۳۸۹). در تحقیقات به‌نژادی، ژنوتیپی را می‌توان پایدار دانست که در شرایط مختلف محیطی دارای عملکرد و همزمان پایداری بالایی باشد، بنابراین برآورد اثر متقابل ژنوتیپ و محیط ضروری است .(Leon, 1988) عکس‌العمل متقابل محیط و ژنوتیپ بهنگام دستورزی روابط منبع و مخزن شدید گزارش شده است. به عبارتی دیگر بعضی از ارقام در یک محیط مخزن محدود و در شرایط دیگر منبع محدود می‌باشند .(Blade and Baker, 1991 ; Gustavo and Savin, 1994)
طول فصل رشد از کاشت تا آغاز گرده‌افشانی، از آغاز گرده‌افشانی تا رسیدگی فیزیولوژیک به طور بسیار معنی‌داری تحت تاثیر رقم قرار می‌گیرد (خواجه‌پور، ۱۳۸۶). ارقام گلرنگ از نظر درصد جوانه‌زنی، وزن خشک ریشه و اندامهای هوایی و تعداد شاخه‌های فرعی با هم تفاوت دارند (حاج‌غنی و همکاران، ۱۳۸۷). اثر متقابل رقم و تاریخ کاشت بر عملکرد دانه و اجزای آن ثابت شده است
(باقری و همکاران، ۱۳۸۰). در جریان شناسایی ژنوتیپهایی با عملکرد بالا در گلرنگ یکی از مسائل مهم، توجه به صفات فنولوژیکی، مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی موثر بر عملکرد می‌باشد (دادرسان و همکاران، ۱۳۸۹).
۲-۱-۱- ارتفاع بوته در ارقام گلرنگ
در میان خصوصیات مورفولوژیک گلرنگ، ارتفاع گیاه از بارزترین و در عین حال موثرترین عوامل در تعیین عملکرد می‌باشد (Hang and Evans, 1987). افزایش ارتفاع در جامعه گیاهی به دلیل تشکیل برگهای بیشتر و کاراتر باعث افزایش جذب نور و محصول‌دهی بهتر می‌شود (اهدایی و نورمحمدی، ۱۳۶۳). ارتفاع بوته در گلرنگ به مقدار قابل توجهی تحت تاثیر شاخصهای ژنتیکی قرار دارد، ضمن آنکه شرایط محیطی و عملیات زراعی هم بر آن موثر است (سیروس‌مهر و همکاران، ۱۳۸۷). بین ژنوتیپ‌های گلرنگ از لحاظ ارتفاع بوته تفاوت معنی‌داری مشاهده می‌شود و ارتفاع ارقام بین ۵۱ تا ۱۵۱ سانتی‌متر گزارش شده است (Khidir, 1974). الحانی (۱۳۸۱) به تاثیر شرایط محیطی بر ارتفاع ارقام مختلف گلرنگ اشاره کرد. در مقایسه دو رقم گلرنگ خارجی به نامهای SS766 و IR295 و دو رقم داخلی به نامهای ورامین ۲۹۵ و زرقان ۲۷۹ مشخص شد که ارقام خارجی دارای ارتفاع کمتری نسبت به ارقام داخلی هستند (راشدمحصل و بهدانی، ۱۳۷۷). در آزمایش کافی و رستمی (۱۳۸۶) ارقام مورد بررسی تفاوت معنی‌داری از لحاظ ارتفاع داشتند به طوری که رقم اصفهان بیشترین ارتفاع و رقم KH کمترین ارتفاع را دارا بودند. بهدانی و جامی‌الاحمدی (۱۳۸۷) نیز ژنوتیپ کوسه را بلندترین ژنوتیپ مورد مقایسه معرفی کردند.
۲-۱-۲- سرعت رشد محصول در ارقام گلرنگ
سرعت رشد محصول از جمله شاخص‌هایی است که برای ارزیابی توان تولیدی گیاه و بهره‌برداری از عوامل محیطی مورد استفاده قرار می‌گیرد(Johnson and Hanson, 2003) . سرعت رشد محصول در مراحل اولیه رشد به دلیل کامل نبودن پوشش گیاهی و جذب درصد کمی از نور خورشید پایین است و با نمو گیاه و توسعه سطح برگ و نفوذ کمتر نور از لابلای جامعه گیاهی به سطح خاک سریعا افزایش می‌یابد .(Rayford, 1967) در پایان فصل رشد مقدار سرعت رشد محصول منفی می‌گردد و روندی نزولی دارد که کاهش فتوسنتز دلیل این کاهش است .(Pilbeam et al., 1991 ; Karimi and Siddique, 1991) در پایان فصل رشد به دلیل کاهش روند ماده‌سازی در گیاه، مقدار سرعت رشد محصول ثابت شده و به تدریج سیر نزولی پیدا می‌کند. کاهش سرعت زمانی رخ می‌دهد که گیاه برای تولید مواد جدید بیشتر به انتقال مواد فتوسنتزی از اندام‌های مختلف به دانه پرداخته و لذا وزن کل تقریبا ثابت می‌ماند. با نزدیک شدن به مرحله رسیدگی برگها ریزش پیدا می‌کنند و سطح فتوسنتزکننده کاهش می‌یابد، به همین دلیل سرعت رشد محصول در اواخر فصل رشد به مقادیر منفی نیز می‌رسد .(Karimi and Siddique, 1991)
وزن خشک گیاه بستگی به تجمع مقدار تشعشع جذب شده در طول دوره رشد دارد. از طرفی میزان تشعشع جذب شده به وسیله گیاه بستگی به شاخص سطح برگ و رشد تاج پوش دارد. در بیشتر گیاهان هنگامی که شاخص سطح برگ به چهار تا پنج برسد بیش از ۸۰ درصد تشعشع فعال فتوسنتزی توسط گیاه جذب می‌شود. علاوه بر روابط خطی بین افزایش جذب تشعشع خورشید با شاخص سطح برگ و افزایش ماده خشک با شاخص سطح برگ، یک رابطه خطی بین تولید ماده خشک و درصد جذب تشعشع خورشید نیز مشاهده شده است (لباسچی، ۱۳۷۰). درصورت عدم بروز تنش‌های زیستی و غیر زیستی، انباشت ماده خشک گیاهی به کمیت تشعشع دریافت شده توسط سایه‌انداز بستگی دارد. بر همین اساس ارتباط بین ماده خشک گیاه و تشعشع دریافت شده به کارایی مصرف تشعشع موسوم است (Kiniry et al., 1998). بیشترین کارایی مصرف تشعشع و تبدیل آن به ماده خشک با حداکثر پوشش سایه‌انداز و افزایش سطح برگ به دست می‌آید (Rinaldi and Vonella, 2006). مجدنصیری (۱۳۸۳) ضمن مقایسه ارقام گلرنگ بیان کرد که بین ارقام از لحاظ سرعت رشد محصول تفاوت معنی‌داری وجود دارد و حداکثر سرعت رشد محصول در رقم اراک ۲۸۱ مشاهده شد.
۲-۱-۳- تعداد طبق در ارقام گلرنگ
تعداد طبق در بوته یکی از مهمترین اجزای عملکرد بوده و در بین اجزای عملکرد بیشترین همبستگی را با عملکرد دانه دارد (توکلی، ۱۳۸۱). بین ارقام مختلف گلرنگ از لحاظ تعداد طبق در بوته تفاوت معنی‌داری وجود دارد، زیرا ارقام مختلف از لحاظ تولید شاخه‌های فرعی متفاوت هستند .(Abel and Priscoll, 1976) کافی و رستمی (۱۳۸۶) تفاوت معنی‌داری را از لحاظ تعداد طبق در بوته ارقام مورد مقایسه مشاهده کردند و بیان کردند که کمترین تعداد طبق مربوط به رقم اراک و بیشترین آن مربوط به رقم اصفهان می‌باشد. در آزمایش باغخانی و فرحبخش (۱۳۸۷) نیز بین ارقام مورد مقایسه از لحاظ تعداد طبق در بوته اختلاف معنی‌داری مشاهده شد و رقم محلی اصفهان بیشترین تعداد طبق و رقم LSP کمترین تعداد طبق در بوته را دارا بودند. در آزمایشی که توسط موسوی‌فر و همکاران (۱۳۸۷) در بیرجند انجام شد به نظر می‌رسید که ژنوتیپهای مورد مقایسه پتانسیل ژنتیکی متفاوتی در تولید طبق داشته، به طوری که ارقام کوسه و اصفهان ۲۸ بالاترین تعداد طبق در بوته و رقم IL111 کمترین تعداد طبق را دارا بودند.
۲-۱-۴- تعداد دانه در طبق ارقام گلرنگ
تعداد دانه در طبق یکی از اجزای مهم عملکرد دانه است که همبستگی مثبتی با عملکرد دارد (برادران و زینالی‌خانقاه، ۱۳۷۵). محققین زیادی بیان کردند که تعداد دانه در طبق تحت تاثیر ژنوتیپ قرار می‌گیرد و سایر ارقام گلرنگ از لحاظ این صفت با یکدیگر متفاوتند (داداشی، ۱۳۸۰ ؛ ابوالحسنی، ۱۳۸۱ ؛ فرید، ۱۳۸۳). کافی و رستمی (۱۳۸۶) در آزمایشی به این نتیجه رسیدند که بیشترین تعداد دانه در طبق به رقم اصفهان و کمترین آن به رقم KH تعلق دارد اما بین رقم اراک وKH اختلاف معنی‌داری وجود ندارد. در آزمایش باغخانی و فرحبخش (۱۳۸۷) نیز بیشترین تعداد دانه در طبق متعلق به رقم محلی اصفهان و رقمLSP و کمترین آن به رقمIL تعلق دارد. موسوی‌فر و همکاران (۱۳۸۷) نیز بیان کردند که تعداد دانه بیشتر در طبق رقم کوسه، نسبت به رقم IL111 به ویژگیهای ژنتیکی این رقم برمی‌گردد.
۲-۱-۵- وزن دانه در ارقام گلرنگ
وزن دانه از سه منبع تامین می‌شود که عبارتند از: ۱- فتوسنتز جاری بعد از گرده‌افشانی، ۲- انتقال کربوهیدرات‌هایی که قبل از گرده‌افشانی در گیاه تولید و ذخیره شده و بعد از گرده‌افشانی به دانه منتقل می‌گردد، که این فرایند اصطلاحا حرکت مجدد نامیده می‌شود، ۳- انتقال کربوهیدرات‌هایی که بعد از گرده‌افشانی و در دوره رشد بطئی دانه یعنی دوره‌ای که مواد پرورده حاصل از فتوسنتز جاری گیاه بدلیل محدودیت پذیرش دانه‌های تازه تشکیل شده، بیش از نیاز دانه‌ها بوده و بنابراین به صورت موقت در گیاه ذخیره می‌شوند، که این فرایند را اصطلاحا انتقال مجدد می‌نامند. مجموعه انتقال و حرکت مجدد توزیع مجدد نامیده می‌شوند (نادری، ۱۳۷۹). انتقال مجدد یک شاخص مطلوب فیزیولوژیکی است که به عوامل مختلف از جمله ژنوتیپ، تراکم و شدت تنش کمبود آب وابسته است. بر اساس گزارش‌های موجود سهم مواد ذخیره شده قبل از گلدهی با انتقال مجدد در کمک به عملکرد دانه ذرت در شرایط مختلف بین صفر تا ۹۰ درصد متغیر و به طور متوسط ۲۰ تا ۴۰ درصد گزارش شده است (لک و همکاران، ۱۳۸۶). وزن بیشتر دانه با پر شدن سریعتر دانه و طولانی‌تر شدن دوره انتقال مجدد صورت می‌پذیرد و هر چه این دو عامل بیشتر شوند دانه‌های درشت‌تری تولید می‌شود .(Sofield et al., 1977) نادری و همکاران (۱۳۷۹) گزارش کردند که به دلیل کاهش فتوسنتز جاری گندم در شرایط دشوار محیطی وزن دانه در شرایط تنش نسبت به شرایط مطلوب وابستگی بیشتری به مکانیزم‌های جبران کننده یعنی انتقال و حرکت مجدد دارد. به همین دلیل است که اهدایی و واینز^[۲] (۱۹۹۶) و پاپاکوستا و گایاناس^[۳] (۱۹۹۱) همبستگی مثبت و معنی‌داری را در شرایط تنش بین مقدار توزیع مجدد به دانه و وزن آن به دست آوردند.