۵-۲-بی مبالاتی؛

همان طور که در باب بی احتیاطی امد تنها تعریف قانونی برای این عناوین تبصره ی ماده ۸ قانون اخلال گران در صنعت نفت است ،در قانون مذبور ازبی مبالاتی به عنوان فعل یاد شده است یعنی انجام کاری که مورد نهی مقنن است در حالی که در دکترین حقوق ‌دانان معتبر بی مبالاتی عمدتاً به ترک فعل تعبیر می شود به طور مثال راننده اتوبوسی که در حین حرکت درب اتوبوس را نمی بندد و در اثر این خطا مسافری به بیرون پرت می شود مرتکب بی مبالاتی منجر به صدمه بدنی شده است و حسب میزان نتیجه باید جوابگو باشد.

۵-۳-عدم مهارت؛

آدمی در اثر ممارست وتمرین یک حرفه یا کار به فنون و ریزه کاری هایی دست پیدا می‌کند در وهله اول واقف به آن نبوده است ،فرضا یک رانند ه ی تازه کار که دارای تصدیق رانندگی هم هست قطعا دارای تجاربی که یک راننده کهنه کار از سالها رانندگی به دست اورده است نمی باشد. در قانون اخلال گران در صنعت نفت از عدم مهارت ،به عنوان یک ترک فعل یاد ‌کرده‌است که بنا به توضیحی که در ذیل عنوان بی احتیاطی امد ،به لحاظ اشتراک معنایی همه عناوین و تفاوت در الفاظ، محلی از اعراب حقوقی ندارد.

۵-۴-عدم رعایت نظامات دولتی؛

با توجه ‌به این که در عرصه صنعت پیشرفت های شگرفی در جوامع به وجود امده است که در نتیجه آن دستگاه های مختلف با کارایی های متفاوت مورد استفاده انسان قرار گرفته است وبه جهت رعایت نظم وراندمان بهتر وحفظ سرمایه انسانی،دستوراتی به اشکال آیین نامه یا بخش نامه از سوی مدیریت مجموعه صادر می‌گردد که همه ی افراد دخیل با آن موضوع در حد وظایف خود مکلف به اجرای آن هستند.حال چنانچه فردی از این دستورات سر پیچی کند وموجب خسارت جانی شود طبق قانون مجازات اسلامی مکلف به جبران خسارت است.به طور مثال کار فرمایی که نظارت وتعلیمات لازمه را به کارگر ساده خود ارائه نمی دهد وبر اثر فعل غلط کارگر، خود یا دیگری دچار صدمه می‌شوند،قطعا مسئولیت کیفری کارفرما مفروض است.^[۱۱]

با توجه ‌به این که بحث به درازا نکشد ازین مبحث خارج شده تا تعادل در بیان مطالب رعایت شود.

بند دوم،قتل؛

۱-،مفهوم شناسی از منظر فقه اسلامی؛

همان طور که در ذیل مبحث قصد ذکر شد ،کتاب تحریرالروضه فی شرح المعه مرحوم شهید ثانی که خود شرحیست بر الروضه البهیه فی شرح المعه الدمشقیه ان مرحوم از کتب مرجع ومنبع در حوزه ‌و دانشگاه محسوب می شود که تعریف ان از قتل در زمره برترین تعریف های شرعی است،جهت حلاجی مطلب مجددا ان تعریف را ذکر می‌کنیم؛«ازهاقُ النفس المعصومه المکائفئه عمداًعدواناً»بدین معنا که«خارج کردن جان بی گناه،عمدا وبه ناحق،که با جان جنایتکار برابر است».در مکتب اسلام که اولین و والاترین منبع احکام شرعی قران کریم است،در آیات بسیاری به طور صریح به حفظ خون آدمی سفارش شده است تا آنجا که قصاص نفس را مجازاتی برای فعل جانی در نظر گرفته تا هم عدالت برقرار شود وهم بازدارندگی . از جمله ان ایات می توان ‌به این چند ایه شریف اشاره کرد۱-«مِن اجل ِ ذالکَ کتبنا علی بنی اسرائیلَ انّهُ مَن قتلَ نفساً بغیرِ نفسٍ او فسادٍ فی الارضِ فکانما قتلَ النّاسَ جمیعاٌ»^[۱۲].

ترجمه:به همین جهت بر بنی اسرائیل مقرر داشتیم که هر کس انسانی را بدون ارتکاب قتل یا فساد در روی زمین بکشد چنان است که گویی همه ی انسان ها را کشته است.

۲-«مَن یقتل مومناً متعمداً فجزاءُ هُ جهنمُ خالداً فیها غضبَ الله ُعلیه ولعنهُ و اعدَّ له ُعذاباً عظیماً»^[۱۳]

ترجمه:هر کس فرد با ایمانی را از روی عمد به قتل برساندمجازات او دوزخ است که جاودانه در ان می ماند وخداوند بر او غضب می‌کند واز رحمتش او را دور می‌سازد ‌و عذاب بزرگی برای او اماده ساخته است.

۳-«ولا تقتلوا النَّفسَ الَّتی حرَّمَ اللهُ الاّ بِالحقِّ»^[۱۴].

ترجمه:هرگز نفسی را که خداوند قتلش را حرام کرده نکشید مگر انکه به حق مستحق قتل باشد.

دو ایه شریفه صدر الذکر به طور مطلق قتل را حرام دانسته وبر عقوبت شرعی آن تذکر داده‌اند وآیه اخیر تنها آیه ای است که این اطلاق را با قید به نا حق محدود می‌سازد ‌به این معنی که قصاص و مجازات برای قتلی است که مقتول آن محقون الدم(دارای خون مورد احترام و در پناه قانون)باشد و این همان قتلی است که موجب قصاص می شود.

«ولکم فیِ القصاصِ حیاهٌ یا اولِی الباب لعلَّکم تتَّقون»^[۱۵]

ترجمه:ای خرد مندان برای شما درحکم قصاص حیات است،باشد که تقوا پیشه کنید.

در تعریف قتل عمدی بین فقهای شیعه اندک اختلافی مشهود است که به طور نمونه می توان به نظر مرحوم محقق حلی(ره)در شرائع الاسلام ‌در مورد قتل عمد اشاره کرد که اشعار می‌دارد«ویتحقق العمد؛بقصد البالغ العاقل الی القتل بما یقتل غالبا»^۱.آن مرحوم همانند شهید اول در لمعه ‌و محقق خویی(ره) بلوغ وعقل را در جانی شرط می دانند وتوام با ان قصد قتل را با فعل نوعا کشنده شرط می دانند.بر خلاف شهید ثانی که در کتاب تحریر خود قتل در اثر فعل به ندرت کشنده را به شرط وجود قصد قتل،عمد می داندو علت آن را هم عموم ادله راجع به عمد می‌داند واز نظر ما هم این نظر به صواب نزدیک تر است ومقنن ایرانی در قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۰ و۱۳۹۲از این نظر تأسی جسته است.

سوال مهمی که در مقابل این تعریف فقها قرار می‌گیرد این است که اگر قصد قتل از شرایط ضروری تحقق قتل عمد است پس چگونه است که در قتل های با فعل نوعا کشنده نیاز به وجود قصل قتل نیست. شاید بتوان ‌به این سوال این گونه پاسخ داد که در این گونه موارد به طور الزام آوری قصد قتل وجود دارد چرا که اگر فرد در ارتکاب فعل قاصد باشد وبر ان هم اگاه به طور طبیعی در وی هم قصد قتل وجود دارد واین دفاع مرتکب که می خواستم به سر او شلیک کنم ولی نمی خواستم بمیرد شنیدنی نیست والبته به نظر ما بیان مقنن در بند ب ماده ی ۲۰۶ ق.م.ا ۱۳۷۰درست نیست چرا که در این گونه قتل ها هم حتما قصد قتل هست ولی با توجه به اماره و فرض قانونی وجود قصد در مرتکب نیازی به اثبات آن نیست و بهتر بود می گفت «مواردی که قاتل عمدا کاری را انجام می‌دهد که نوعا کشنده باشد ‌و نیازی به احراز قصد نتیجه وی نیست.»البته این فرض قانونی وحی منزل نیست وامکان اثبات خلاف آن به ندرت وبه سختی وجود دارد.بی لطف نیست که در این بخش بیان شود بین قتل عمد و قتل مستوجب قصاص فرق وتباین وجود دارد چرا که قتل عمد شامل قتل حیوان وانسان می شود وبه نوعی مطلق است ‌و اشاره ی خاصی به مصداق ندارد ولیکن قتل مستوجب قصاص به انسان اشاره داشته وبرای مرتکب و مقتول هم شرایط خاصی قایل است.

باذکر این مطالب واین که در مباحث قبلی به تفصیل ‌در مورد عمد سخن به زبان امد در تجزیه تعریف شهید ثانی از قتل بیشتر به کلمات معصوم و مکافئه توجه می شود.

اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﺳﺘﺪﻻل ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ دﻧﯿﺎﻫﺎی ﻣﺠﺎزی ﺑﺮای ﻣﺮدم آﯾﯿﻨﻪای را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽآورﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻓﺮد ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺧﻮد را در آن ﻣﺄﻧﻮسﺗﺮ ﺑـﺎ ﺧﻮد واﻗﻌﯽ ﯾﺎ اﯾﺪه آﻟﺶ ﺑﯿﺎﺑﺪ، ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎ آن ارﺗﺒﺎط ﺑﺮﻗﺮار ﻣﯽﮐﻨﺪ.

۲-۱۶ انواع منکرات

هر کاری را که عقل ودین بد می دانند منکراست. منکرات را نمی توان محدود کرد. در قران نمونه هایی از منکرات بیان شده است ولی شماره کردن وشناسایی همه منکرات کار ساده ای نیست. گاهی انسان گرفتارمنکری می شود ولی خودش نمی داند که منکر انجام می‌دهد. اسراف در شستشو ووضو وغسل ومصرف بی رویه نان میوه وکاغذ وحتی پارک نا بجای اتومبیل وریختن آشغال در خیابان وبوق زدن وگاز دادن نابجا که سبب وحشت مردم شود .سیگار کشیدن که نوعی تجاوز به حریم هوایی هم نشینان ‌و آلوده کردن هوای مطلوب نیز از منکرات است که بسیاری از مردم آن را از منکر نمی دانند. رها کردن بیت المال در دست افراد غیر امین بازرسی نکردن وتاخیر استاد در کلاس وگفتن سخنان غیر مفید روی منبر وطول دادن نماز جماعت که سبب خلوت شدن مساجد می شود ودیگران را به نام بد صدا زدن ‌و تبعیض میان فرزندان و صدها نمونه دیگر که شبانه روز خواسته یا نا خواسته مر تکب آن ها می‌شویم ولی متاسفانه آن ها را منکر وگناه نمی دانیم ولذا در صددعذ رخواهی وتسویه وجبران هم بر نمی آئیم. همه منکرات در یک سطح نیستند. بعضی جنبه زیر بنایی ‌و کلیدی دارند .مثل منکرات عقیدتی که نسبت به منکرات اخلاقی وحقوقی اجتماعی سیاسی واقتصادی جنبهء زیر بنایی دارد. قران به کم فروشان می‌گوید: چرا کم فروشی می کنید؟ مگر به قیامت عقیده ندارید؟ویا برای امر به نماز می فرماید: نماز به پا دار که قیامت در پیش است! بیشتر کار انبیامبارزه با انحرافات عقیدتی مردم بوده است( امر به معروف ونهی از منکر شهید آیت الله دستغیب).

منکرات اعتقادی :شرک به خدا بیش از صد مرتبه قران از توجه به غیر خدا با بیان “دون الله و دونه” انتقاد ‌کرده‌است. و در واژه های تکبیر وتسبیح بیش از هر چیز به کلمهء”سبحان الله”تکیه شده است.نمونه دیگر منکرات اعتقادی خرافات رفتاری است .برای مثال عدهای قسمتی از گوشت گوسفند را حلال و قسمت دیگرش را حرام می دانند ویا قسمتی را مخصوص آقایان وبخشی را مخصوص خانم‌ها می‌دانستند . که قران بارها فرموده است: آیا خدا به شما اجازه این حرفها را داده است یا بر خدا افترا می بندید؟ البته در زمان ما شبهات جدیدی مطرح است که باید علمای دین ‌و مسئولان فرهنگی برای پاسخ آن ها قیام کنند که بحمدالله قیام کرده‌اند. منکرات فرهنگی منکرات فرهنگی که به یک معنا همان منکرات اعتقادی است.با ابزار قلم بیان ‌و فیلم وشایعه وایجاد مجالس گناه که رونق مراکز مذهبی را کم کند صورت می‌گیرد. که خوشبختانه مقام معظم رهبری مسئله تهاجم فرهنگی را قبل از هر کسی درک ‌و مسئولان را متوجه کرد واکنون حرکت‌های انجام شده است. منکرات اجتماعی که خود به چند گروه تقسیم می شود .۱)ترک هجرت که نظر اسلام آن است که مسلمانان فرزندان زیادی داشته باشند تا اگر هر کدام به منطقه ای هجرت نمایند بسرعت اسلام گسترده شود. ۲)غفلت از دشمن حضرت علی می فرماید: تعجب می کنم که شما نسبت به دشمن خواب وغافل هستید ولی دشمن نسبت به شما بیدار است. تقلید کور کورانه تقلید نشانهء خودباختگی برهنگی فرهنگی نداشتن ایمان به مکتب وغیرت ملی ودینی وضعف نفس است. شرکت در جلسات گناه نشستن در جلسات گناه ‌و سکوت وتماشا از منکرات اجتماعی ماست.قران می فرماید: هر گاه شنیدید که آیات خدا مورد انکار ومسخره قرار گرفته است مجلس را ترک کنید.تهمت وآبروریزی با نام بد صدا زدن وتوهین ‌و تحقیر فحش وناسزا غیبت وتهمت وآبروریزی است. پیروی از اکثریت برخلاف گمان بعضی که کارایی ‌و شجاعت راتنها در میدان جنگ می‌دانند شجاع واقعی کسی است که وقتی حق را با استدلال ومنطق شناخت از تنهایی نهراسد. سوءظن وتجسس ‌و غیبت سوء ظن زمینه تجسس وتجسس زمینه غیبت ‌و غیبت مهم ترین عامل برای گسستن محبت ها واعتمادها ست (امر به معروف ونهی از منکر آِقای محسن قرائتی).

۲-۱۷ منکرات از دیدگاه مقام معظم رهبری

امر به معروف و نهی از منکر یکی از ارکان اساسی اسلام و ضامن برپا داشتن همه فرایض اسلامی است و باید در جامعه ما احیاء شود و هر فردی از آحاد مردم، خود را در گسترش نیکی و صلاح و برچیده شدن زشتی و گمراهی و فساد، مسئول احساس کند.
مقام معظم رهبری در خطبه‌های نماز جمعه تهران بیان کردند: منکراتی که در سطح جامعه وجود دارد و می‌شود از آن‌ ها نهی کرد و باید نهی کرد، از جمله این‌هاست: اتلاف منابع عموم، اتلاف منابع حیاتی، اتلاف برق، اتلاف وسایل سوخت، اتلاف مواد غذایی، اسراف در آب و اسراف در نان. ما این همه ضایعات نان داریم؛ اصلا این یک منکر است؛ یک منکر دینی است؛ یک منکر اقتصادی و اجتماعی است؛ نهی از این منکر هم لازم است. . همچنین می فرماید بالاترین تخلف ها، آن تخلف ها و جرایمی است که پایه های نظام را سست می‌کند: نومید کردن مردم، نومید کردن دل های امیدوار، سوء‌استفاده کردن از اوضاع و احوال گوناگون در جامعه اسلامی،کج‌ نشان دادن راه راست، گمراه کردن انسان های مؤمن و بااخلاص،کمک کردن به دشمن و تلاش برای به فساد کشاندن نسل مؤمن. مخالفت کردن با احکام اسلامی، ظلم کردن، تعرض کردن، تجاوز به دیگران،اموال عمومی را حیف و میل کردن، دست درازی به نوامیس مردم، غیبت کردن، دروغ گفتن، توهین کردن، علیه نظام اسلامی کار کردن، با دشمن اسلام همکاری کردن.

امروز دست‌هایی تلاش می‌کنند تا فساد را به صورت نامحسوس نه آن طوری که شما در خیابان آن را ببینید و بفهمید و مشاهده کنید به شکل‌های گروهکی، ترویج کنند و جوانان را به فساد بکشانند؛ پسرها را به فساد بکشاننند؛ مردم را به بی‌اعتنایی بکشانند. منکرات این‌هاست؛ منکرات اخلاقی، منکرات سیاسی، منکرات اقتصادی(باشگاه خبرنگاران جوان، ۱۳۹۳)

۲-۱۸ منکرات اخلاقی از دیدگاه حاج آقا قرائتی

۴٫ منابع و امکانات

منابع و امکانات، تجهیزات و ابراز و اطلاعات، چنان­چه به میزان لازم و کافی و با کیفیت و در زمان مناسب در اختیار کارکنان قرار گیرد می ­تواند تسهیل­گر رفتارها و عملکردهای مطلوب آن­ها باشد. (ابوالعلایی، ۱۳۸۹)

۵٫ انگیزه

انگیزه و اشتیاق برای انجام کار و دستیابی به اهداف به ویژه در سازمان­ های ایرانی، از مهم­ترین عوامل تعیین کننده سطح کم و کیف عملکرد کارکنان است. انگیزه­ ها، چرایی رفتار هستند. اگر انگیزه کارکنان برای انجام کاری پایین باشد، عملکرد آن­ها درست مشابه وقتی فاقد استعداد یا دانش و مهارت کافی باشند، لطمه خواهد خورد. انسان نیازهای متنوع و متفاوتی دارد. برخی از این نیازها اقتصادی و برخی اجتماعی هستند. کارکنان به حقوق و مزایای کافی، ایمنی و امنیت، عضویت در گروه، احترام، رشد و شکوفائی، احساس هویت، احساس انصاف، و … نیاز دارند و فراهم کردن ترکیب متوازنی از این نیازها، می ­تواند بر انگیزه کارکنان در مسیر تحقق اهداف و اجرای برنامه­ ها بیفزاید.

۶٫ هدف و برنامه

هدف (هم در زندگی شخصی و هم در زندگی شغلی) می ­تواند تلاش، انرژی و انگیزه افراد را متمرکز و ‌به این ترتیب بر سرعت و موفقیت آن­ها بیفزاید. فقدان هدف یا فقدان اهداف روشن و صریح موجب پراکنده شدن انرژی و منابع می­ شود. وقتی اهداف روشن باشد، تخصیص منابع ‌بر اساس اولویت انجام می­ شود، انگیزه­ ها افزایش می­یابد، ‌می‌توان از تطابق یا مغایرت اقدامات و این که آیا در مسیر دستیابی به اهداف هستند اطمینان پیدا کرد و کنترل­های لازم را به عمل آورد. وقتی ‌در مورد یک هدف بین مدیر و کارمند توافق صورت گیرد و آن هدیه به هدف مشترک آن­ها تبدیل می­ شود اهداف چالشی­تری امکان تحقق می­یابند. هدف باید برای کارمند معنی­دار و ارزشمند باشد، او باید از تحقق اهداف احساس موفقیت کند، با تحقق اهداف احساس افتخار کند و در منافع ناشی از رسیدن به اهداف سهیم باشد.

۷٫ مثبت­اندیشی، پایداری و پشتکار

پشتکار و مثبت اندیشی کمک می­ کند تا کارکنان در مسیر اجرای برنامه­ ها و دستیابی به اهداف، کار را با انرژی و اشتیاق آغاز کنند، ادامه دهند و به سرانجام برسانند. افرادی که مثبت اندیش نیستند و پشتکار لازم را ندارند معمولاً کارها را خوب شروع ‌می‌کنند، اما خوب به سرانجام نمی­رسانند. زندگی شخصی و شغلی چنین افرادی پر از کارهای ناتمام و پروژه­ های شکست خورده است.

علاوه بر عوامل هفت­گانه مؤثر بر عملکرد، عوامل دیگری هم مثل نظم و انضباط، اراده و عزم جدی، برخوردار بودن از الگوهای عملی، نیاز به موفقیت و … هم از عواملی هستند که دستیابی به سطوح بالای عملکرد را تأمین و تضمین ‌می‌کنند. وظیفه هر مدیر این است که از طریق کشف و استفاده مناسب از استعدادهای کارکنان، فراهم آوردن فرصت­های آموزش و یادگیری برای آن­ها، تأمین ابزار و تفویض اختیار، ایجاد، حفظ و تقویت انگیزه و توجه به فراهم بودن و فراهم ماندن سایر عوامل، شرایط را برای تحقق سطوح بالاتری از عملکرد و موفقیت از سوی کارکنان ایجاد نماید. (قربانزداه، ۱۳۹۲).

۲-۳-۲ ارتباط ارزیابی و مدیریت عملکرد

دهه ۱۹۸۰ دهه تغییر و حرکت ارزیابی عملکرد به سوی مدیریت عملکرد است. ارزیابی عملکرد به عنوان ابزار مدیریت عملکرد می ­تواند مبنای استواری برای تصمیم ­گیری ‌در مورد مسائل پرسنلی مانند ترفیع، انتقال، تنزل، اخراج، افزایش یا کاهش حقوق و غیره باشد تا مدیریت عملکرد بتواند عملکرد افراد را در ارتباط با عوامل مؤثر سازمانی ارزیابی کند. ارزشیابی باید مبتنی بر هدف و دارای بازخورد بوده و بهتر است با مشارکت کارکنان ذینفع صورت گیرد. مدیریت عملکرد وقتی بیشترین تأثیر را بر مجموعه خواهد داشت که اهداف آن به طور وسیع به پرسنل منتقل شود و مجموعه سازمان آن را درک کنند. از آن­جا که یکی از اهداف مدیریت عملکرد جلب رضایت افراد است و رضایت هم عبارت است از طرز تلقی و احساس مثبت افراد از فرهنگ سازمان، ‌بنابرین‏ مدیریت عملکرد تلاش می­ کند تا بین نیازهای فردی و فرهنگ سازمانی هماهنگی لازم را ایجاد کند تا رضایت حاصل شود. پس مدیریت عملکرد به نوعی با فرهنگ سازمانی ارتباط داشته و این ارتباط از طریق متغیر تکنولوژی، هرگاه با فرهنگ همخوانی داشته باشد، مؤثر خواهد بود (الماسی، ۱۳۷۴).

مدیریت عملکرد به دنبال شناخت باورها و ارزش­های ضعیف و هنجارهای ناخواسته و نیز تقویت باورها و ارزش­ها و هنجارهای مطلوب و تثبیت فرهنگ مناسب و مؤثر بوده و سعی در کنترل، هدایت و تغییر رفتارها از طریق تغییر نگرش و باورهای افراد دارد. پس باید در این امر، انتظارات سازمان به طور مداوم و مستمر به کارکنان انتقال یافته تا موجب پرورش مهارت ­ها و قابلیت ­های فردی آن­ها شود. در این میان مدیریت عملکرد برای بهبود عملکرد افراد از ابزار بازخورد نه به طور مقطعی بلکه به صورت مستمر، بدون توقف و تعطیل استفاده کرده، همیشه کارکنان را ‌به این نکته متوجه می­سازد که در آینده چه چیزی برای سازمان حیاتی بوده و چه چیزی از آن­ها انتظار می­رود و ‌بر اساس آن­ چه چیزی ارزیابی خواهد شد. (همان منبع).

طبق نظریه بیوان^[۲۷] و تامپسون^[۲۸] در ۱۹۹۲ ویژگی­های مدیریت عملکرد به شرح زیر ‌می‌باشد:

1. 1. معمولاً یک نوع نگرش و تصویری از اهداف سازمان را برای کلیه کارکنان ایجاد می­ کند.

1. 1. مجموعه اهداف عملکرد افراد و واحدها را در ارتباط با اهداف کل سازمان تعریف و مشخص می­ کند.

1. 1. یک بررسی رسمی، عملکردهای افراد و واحدهای به سوی اهداف سازمانی را معلوم می­ کند.

1. 1. فرایند ارزیابی برای تعیین نیازهای آموزشی، برنامه­ ریزی طرح­های بهبود، بهسازی و تعدیل سیستم­های پرداخت استفاده می­ کند.

1. مدیریت عملکرد معمولاً فرایند کل بهبود و اثربخشی افراد و واحدها را ارزیابی می­ کند.

همچنین کانوک^[۲۹] معتقد است مدیریت عملکرد مانند مدیریت استراتژیک بیشتر بر آینده تأکید دارد و اظهار می­ کند که مدیریت عملکرد موارد زیر را در سازمان­ها به وجود ‌می‌آورد:

* ایجاد پاسخ­گویی و مسئولیت­دهی در فرد در مقابل مدیریت؛

* توافق بر روی اهداف آتی سازمان در هر کدام از واحدهای مربوط و مسئول؛

* توافق روی استانداردهای عملکرد که سازمان باید به آن برسد؛

* تخصیص مقیاس­های زمانی در انجام کار و اجرای استانداردها و تعیین اولویت برای آن­ها.

به نظر می­رسد مدیریت عملکرد موجب افزایش حس مسئولیت­دهی افراد در مقابل سیستم شده و یک نوع هم­افزایی بر اثر توافق افراد روی اهداف آتی سازمان به وجود آورده و مدیریت زمان را هم مد نظر دارد. مدیریت عملکرد باید ارزش­های افراد را با ارزش­های سازمانی سازگاری داده تا افراد در کلیه مراحل کاری و در تمامی مراحل عمر سازمان بتوانند با سازمان هماهنگ شوند. البته این یک استراتژی قوی برای مدیریت عملکرد است.

به نظر کانوک (۱۹۹۱) حداقل چهار دلیل اساسی برای جایگزینی مدیریت عملکرد به جای سیستم­های ارزیابی عملکرد وجود دارد:

افرادی که در مؤلفه‌ تعهد در سطح بالایی قرار دارند، به طور کامل در فعالیت‌ها درگیر می‌شوند. افراد متعهد به صورتی قوی احساس هدفمندی و خودآگاهی دارند که در آن ها این احساس را ایجاد می‌کند که آن ها و فعالیت‌هایی که درگیر آن می‌شوند، ارزشمند هستند. به نظر می‌رسد چنین افرادی فعالیت‌ها را به روشی ساده و همراه با تلاش اندک انجام می‌دهند. سطوح بالای کنترل اشاره ‌به این دارد که افراد می‌توانند بر آنچه که آن ها را احاطه ‌کرده‌است اعمال نفوذ نمایند. افرادی که در مؤلفه‌ مبارزه جویی در سطح بالایی قرار دارند، به جای اتکا بر جنبه‌های ثابت زندگی بر انجام تغییرات و تطابق با شرایط تمرکز دارند، چنین افرادی پیش‌بینی می‌نمایند که تغییرات فرصت‌هایی را برای رشد و توسعه آتی آن ها فراهم می‌کند (کرالی، ‌هاسلیپ و‌هابدی^[۱۲۱]، ۲۰۰۳؛ نقل از ضرغامیان). به باور کینگ^[۱۲۲] و همکاران (۱۹۹۸) نیز افراد سرسخت موقعیت‌های ناگوار را چالش‌انگیز ارزیابی می‌کنند تا تهدید کننده، حس تعهد بیشتر نسبت به خود و کار خود دارند، حس بیشتری از کنترل ‌در مورد زندگی شان تجربه می‌کنند و عوامل فشارزا را به عنوان فرصت‌هایی بالقوه برای تغییر می‌بینند و از این رو سلامت روان خود را حفظ می‌کنند. ‌بنابرین‏ می‌توان گفت که افراد سرسخت به دلیل برخورداری از سبک تبیینی خوشبینانه، احساس توانمندی در رویارویی با مشکلات، برخورد مسئله مدار با مشکلات، انتظارات مثبت ‌در مورد پیامدها، و باور به وابستگی پیامد به عمل، می‌توانند سلامت روان خود را در رویدادهای پیش‌بینی نشده و ناگوار حفظ کنند.

۲-۲-۴- تاب‌آوری در خانواده

۲-۲-۴-۱- تعریف تاب‌آوری خانوادگی

در پژوهش‌های تاب‌آوری براهمیت منابع درونی و بیرونی خانواده به عنوان عواملی که می‌توانند باعث تسهیل سازگاری شوند تأکید شده است (مک کوبین و همکاران، ۱۹۹۸).

بر اساس نظر ام-سی‌کابین^[۱۲۳] (۱۹۸۸؛ نقل از فروغی) تاب‌آوری خانواده شامل عواملی مانند سطح انتقادپذیری، نوع خانواده، منابع کمک، مهارت‌های حل مسئله، سازگاری، چشم‌انداز به زندگی و ارزیابی عوامل استرس‌زا است که این عوامل خانواده را در مقابل از هم پاشیدن مقاوم می‌کند. برخی از ابعاد زندگی خانوادگی مانند ابرازگری ارتباطات، انسجام، پیوند و باهم بودن اعضای خانواده در هنگام متحمل شدن یک موقعیت استرس‌آور خانوادگی بهبود پیدا می‌کند.

هاولی و دهان^[۱۲۴]، ۱۹۹۶ (نقل از ضرغامیان، ۱۳۸۹) تاب‌آوری خانواده را بدین شکل تعریف می‌کنند: روشی است که خانواده با بهره گرفتن از آن هنگامی که با چالش مواجه می‌شود قادر خواهد بود که سازگار و شکوفا شود. همان گوته که اصول سازگاری و انطباق نشان می‌دهد. تاب‌آوری خانواده راه‌های منحصر به فرد پاسخ به شرایط نامطلوب را در سیستم خانواده گسترش می‌دهد. راتر ^[۱۲۵] (۱۹۸۷) معتقد است، تاب‌آوری حاصل تعامل موفقیت‌آمیز با خطر است، به جای اینکه فرد از خطر فرار یا اجتناب کند. تاب‌آوری خانواده نیز توانایی خانواده و اعضاء آن جهت دستیابی به سطوح بالای عملکرد را در بر می‌گیرد‌. از آنجا که اعضاء خانواده با هم در ارتباط هستند. پاسخ انطباقی یک عضو خاص جهت حفظ تعادل ممکن است که باعث تغییر در الگوهای تعاملی خانواده شود. مطابق این رویکرد انسجام و یکپارچگی خانواده خود عاملی حمایتی برای اعضاء خانواده محسوب می‌شود (والش، ۲۰۰۲).

۲-۲-۴-۲- عوامل تشکیل دهنده تاب‌آوری خانواده

تاب‌آوری خانواده از دو عامل تشکیل شده است. عوامل محافظ و عوامل بازیابی کننده (مک کابین و همکاران، ۱۹۹۷)

عوامل حفاظتی در جریان چالش، و یا درگیری‌ها باعث توسعه نقاط قوت خانواده می‌شود در صورتی که افراد مورد نظر آماده تغییر باشند. عوامل محافظ عواملی هستند که کمک به یک خانواده می‌کنند تا انعطاف‌پذیری و سازگاری خود را افزایش دهند. عوامل مهم محافظ خانواده عبارتند از جشن‌های خانوادگی مانند تولد و تعطیلات، سرسختی و سلامت خانواده، گذراندن زمان در خانواده وسنت‌های خانواده می‌شود.

عوامل بازیابی کننده سودمند بخصوص در رویدادهایی مانند مقابله با یک بیماری جدی و مرگ نابهنگام، از دست دادن کارو یا یک فاجعه طبیعی، برای خانواده ‌به این معنا است که هر عضو به یک اندازه مهم است. که این عوامل عبارتند از: پشتیبانی جامعه از خانواده، ایجاد عزت نفس، مشارکت در تفریح و سرگرمی خانواده، خوشبینی نسبت به موقعیت‌های زندگی، احساس خانواده ها در کنترل زندگی و کنار آمدن با چالش‌ها و بهبود می‌شود.

۲-۲-۴-۳- مراحل تاب‌آوری خانواده

لیتز^[۱۲۶]، ۲۰۰۷ (نقل از فروغی، ۱۳۸۹) تاب‌آوری در خانواده را با بررسی راه‌هایی که نظام خانواده قادر است عملکرد خود را حفظ کند بررسی می‌کند. روش تحقیقی او در این پژوهش، بررسی ارتباط بین عوامل خطر آفرین، عوامل حفاظتی و عملکرد خانواده بود.

نتایج نشان داد که سطوح بالاتری از خطر، سطوح پایین‌تر عملکرد را پیش‌بینی می‌کند، یافته های این تحقیق نشان داد که اگر چه نوع و شدت عامل خطرآفرین، پیش‌بینی کننده تاب‌آوری خانواده است اما عامل‌های محافظتی در این زمینه اهمیت بیشتری دارد. تحقیقات کمی نشان داد که عوامل محافظتی و عوامل خطرزا، هر دو پیش‌بینی کننده‌ معنادار عملکرد خانواده هستند.

شکل (۲-۱) مراحل تاب‌آوری در خانواده را نشان می‌دهد، این شکل نتیجه تحلیل کیفی داده هایی است که حاصل مصاحبه عمیق و همه جانبه با چندین خانواده درگیر بحران می‌باشد. این شکل در سمت راست عوامل محافظتی و در سمت چپ مراحل تاب‌آوری در خانواده را نشان می‌دهد.

دادن حمایت- اجتماعی^۱

ارزیابی^۲

بینش^۳

شوخ طبعی^۴

ارتباط معنویت^۵

خلاقیت و انعطاف پذیری^۶

تعیین حد و مرز

ارتباط^۷

حمایت داخل نظام خانواده

و حمایت بیرونی^۸

گرفتن انرژی^۹

معنویت

مرحله پنجم

کمک به دیگران^۱۰

مرحله چهارم

رشد یافتگی^۱۱

مرحله سوم

پذیرش^۱۲

مرحله دوم

سازگاری

مرحله اول

بقا^۱۳

عامل‌های محافظتی

شکل (۲-۱): فرایند تاب‌آوری در خانواده

منبع: (لیتز، ۲۰۰۷)

۱- Giving social support

۲- Apprisal

۳- Insight

۴- Humor

۵- Morality/Spirituality

۶- Creativity/Flexibility

۷- Communication

۸- Exlernal & Internal social spport

اما قرارداد بای‌بک در تجارت بین‌الملل به عنوان یکی از مهمترین اشکال و شیوه های “تجارت متقابل” محسوب می‌شود که نقش آن در انتقال سرمایه و تکنولوژی پیشرفته از کشورهای صنعتی به کشورهای در حال توسعه یا کمتر توسعه یافته بیش از سایر روش‌هاست. (‌عزیزالله، ۱۳۸۹: ۱۷۱)

گفتار دوم: تعریف بای بک

قرارداد بای بک^[۱] توسط کمیسیون اقتصادی اروپا چنین تعریف شده است: در این شکل از معامله، موضوع معامله اولیه، ماشین‌آلات، تجهیزات، حقّ اختراع، دانش فنی یا کمک‌های فنی است که برای برپایی تسهیلات تولیدی برای خریدار به کار می‌رود. طرف‌های معامله توافق می‌کنند که فروشنده متعاقبا، محصولاتی را که به وسیله این تسهیلات تولید شده است، از خریدار خریداری نماید. (International Monetary fund)

از سوی دیگر، طبق اصل چهارم قانون اساسی ایران، کلیه قوانین و مقررات باید بر اساس موازین اسلامی باشد. در ذیل این اصل آمده است: «این اصل بر اطلاق یا عموم همه‌ اصول قانون اساسی و قوانین و مقررات دیگر حاکم است». با توجه به حکومت این اصل بر اطلاق یا عموم همه‌ قوانین و مقررات، و از آنجا که در آیین‌نامه‌ی معاملات متقابل موضوع بند «ی» تبصره ۲۹ قانون برنامه‌ اول توسعه‌ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی، مصوب سال ۱۳۶۸، بای بک گنجانده شده است و مسائلی مانند غرر و کالی‌به‌کالی (دِین به دِین) شبهه‌ ی بطلان شرعی چنین قراردادهایی را به ذهن نزدیک می‌کند؛ رفع این شبهات مستلزم تحقیقی جامع است. (صابر، ۱۳۸۶: ۲۷۹)

در خصوص شبهه‌ ی کالی به کالی، با تفکری عمیق در این تحقیق، ‌به این نتیجه رسیده‌ایم که بیع کالی به کالی تنها بر موردی اطلاق می‌گردد که فرد کالایی را نسیه خریداری، و سپس در موقع سررسید، به دلیل عجز مالی، همان دِین را در مقابل دین دیگری با مبلغ و مهلت بیشتری معامله می‌کند. چنین موردی بیع دین به دین و باطل است. در حالی که چنین مشکلی در قرارداد بای‌بک، در صورتی که ماهیتاً بیع باشد، وجود ندارد و از این جهت، مشروع و صحیح است و اگر بای‌بک ماهیتاً بیع نباشد، چنین شبهه‌ای از اساس منتفی است. (عنایت، ۱۳۶۵: ۱۰۲)

در خصوص ماهیت فقهی و حقوقی قرارداد بای‌بک می‌توان گفت در صورتی که اصرار بر توجیه قرارداد بای‌بک با یکی از عقود معین داشته باشیم، این قرارداد با عقد جعاله قابل توجیه است و می‌توان آن را یک جعاله‌ی بین‌المللی دانست؛ در غیر این صورت، در حقوق داخلی، این قرارداد با ماده ۱۰ قانون مدنی و در بعد بین‌المللی، با نظریه قراردادهای تجارت بین‌الملل که مبتنی بر پردازش قواعد عمومی و اختصاصی جدیدی برای قراردادهای بین‌المللی یا مبنا قراردادن حقوق سنتی است، قابل توجیه است. بر اساس این نظریه، ظرف حقوق داخلی، ولو به انضمام راه حلّ تعارض قوانین برای قراردادهای بین‌المللی، کوچک و ناکارآمد است، ولی می‌توان از آن به عنوان زیربنای تدوین قوانین عمومی و اختصاصی قراردادهای بین‌المللی استفاده نمود. در قراردادهای بین‌المللی، هر چند ویژگی‌هایی مانند تزاید و رو به فزونی بودن و تجربی بودن متدها و منابع خاص حقوق بین‌المللی، به ظاهر پردازش و تدوین چنین قواعدی را مشکل می‌سازد، ولی در عوض، خصوصیت‌هایی مانند وحدت شکلی و انعطاف‌پذیری و پویایی عملی قراردادهای بین‌المللی، زمینه‌ی تدوین چنین قواعدی را به طور کامل فراهم آورده است و علی‌رغم احساس تشتّت و بی‌نظمی در این قراردادها، دلایلی مانند ناکارآمدی حقوق داخلی در رفع معضلات قراردادهای بین‌المللی، عدم امکان شناخت کافی نسبت به همه‌ حقوق‌های داخلی و… عزم بین‌المللی را در تدوین قواعد عمومی و اختصاصی قراردادهای بین‌المللی جزم نموده که از آن تحت عنوان نظریه مستقل قراردادهای تجارت بین‌الملل یاد می‌کنیم.(صابر، ۱۳۸۶: ۲۸۳)

گفتار سوم: زمینه حقوقی و مستندات قانونی قرارداد بای‌بک

الزامات قانونی اتخاذ قراردادهای بای‌بک در صنعت نفت و گاز ایران خود به چهار قسمت تقسیم می‌شوند:

1. قانون اساسی

طبق اصل ۴۴ قانون اساسی کلیه صنایع بزرگ و مادر، معادن و … تحت تملک بخش دولتی درآمد که از طرف عموم آن را مالکیت و اداره می‌کند. اصل ۴۵ – انفال و ثروت‌های عمومی از قبیل زمین‌های موات یا رها شده، معادن و … در اختیار حکومت اسلامی است تا بر طبق مصالح عامه نسبت به آن‌ ها عمل نماید. همچنین به موجب اصل ۸۱ دادن امتیاز تشکیل شرکت‌ها و مؤسسات در امور تجاری و صنعتی و کشاورزی و معادن و خدمات به خارجیان ممنوع است و آخرین اصل در این زمینه، اصل ۱۵۳ می‌باشد: (هر گونه قراردادی که موجب سلطه‌ی بیگانه بر منابع طبیعی و اقتصادی، فرهنگ، ارتش و دیگر شئون کشور گردد ممنوع است). ‌به این ترتیب شرکت‌های نفتی خارجی از مشارکت و یا سرمایه‌گذاری مستقیم به شکل تأسيس شرکت فرعی منع شدند.

1. قوانین نفت مصوب سال‌های ۱۳۵۳- ۱۳۶۶ – ۱۳۹۰

طبق قانون نفت مصوب ۵۳، هر گونه مشارکت که متضمن مالکیت خارجیان بر منافع و نیز مالکیت نفت استحصالی بر سر چاه باشد، ممنوع است و شیوه خرید خدمت را برای اکتشاف توسعه و تولید منابع نفتی مجاز اعلام داشت. در قانون نفت مصوب سال ۶۶ نیز سرمایه‌گذاری خارجی که متضمن حضور سرمایه گذار به همراه مالکیت بر منابع، تأسیسات و تجهیزات باشد ممنوع است. در آخرین تحول قانونگذاری، یعنی قانون اصلاح قانون نفت مصوب ۱/۴/۱۳۹۰ در مواد گوناگون، صریحاً یا ضمناً بر بای‌بک اشاره داشته است. ماده ۲ قانون اخیرالذکر اشاره دارد که (کلیه منابع نفتی جزء انفال و ثروت‌های عمومی است. اعمال حق حاکمیت و مالکیت عمومی بر منابع مذکور به نمایندگی از طرف حکومت اسلامی بر عهده وزارت نفت است). همچنین ماده ۱۴ قانون مذکور اشعار می‌دارد که ( کلیه درآمدهای نفت خام، گاز طبیعی و میعانات گازی در چهارچوب قانون برنامه پس از کسر پرداخت‌های “بای بک” به طور مستقیم به خزانه‌داری کل کشور نزد بانک مرکزی واریز می‌شود).

1. الزامات برنامه های توسعه اقتصادی

در قوانین توسعه جمهوری اسلامی ایران به انعقاد قراردادهای بای‌بک در صنعت نفت اشاره گردیده است. در قانون پنجم پنج‌ساله توسعه مصوب ۱۵/۱۰/۱۳۸۹ نیز با نگاهی ویژه به نفت و گاز و تمهید بخشی جداگانه برای این صنعت، به بای‌بک اشاره شده است. برای مثال بند ۳ ماده ۱۲۵ این قانون به بای بک به عنوان یکی از روش‌های اکتشاف، توسعه و تولید اشاره دارد.

در ماده (۱۴) برنامه چهارم توسعه در قسمت (ه) برای اولین بار از استفاده از قرارداد بای‌بک برای پروژه های اکتشافی در کنار پروژه های توسعه‌ای نام برده شده است. این بند گامی دیگر در سیر تکاملی قرارداد بای‌بک محسوب می‌گردد.

1. الزامات بودجه‌ای

مجلس ایران هر سال ضمن تصویب بودجه، میزان و محل انعقاد قراردادهای بای بک را دقیقاً مشخص می‌کند. به طور مثال در ماده ۳ قانون بودجه ۱۳۹۱ و بندهای ۱۳ گانه این ماده به تفصیل و با ذکر جزئیات بر شیوه سرمایه‌گذاری‌های نفتی و نحوه بازپرداخت بدهی‌های ناشی از این قراردادها اشاره شده است.