۴-۲-۲- صلاحیت در مقررات داخلی

در سال ۱۳۲۸ جهت سر و سامان بخشیدن به وضعیت حمل و نقل هوایی و قانونمند بودن آن قانونی تحت عنوان “قانون هواپیمایی کشوری” در ۳۵ ماده به تصویب مجلس شورای ملی وقت رسید که مواد ۳۰ و ۳۱ آن اختصاص به امر صلاحیت دارد. در اینجا به مسئله صلاحیت رسیدگی به جرایم ارتکابی در داخل هواپیما به موجب مقررات داخلی پرداخته می شود.

در ارتباط با جرائم ارتکابی در داخل هواپیما چهار حالت متصور است:

1. 1. جرم در داخل هواپیمای ایرانی و در داخل ایران ارتکاب یابد.

1. 1. جرم در داخل هواپیمای ایرانی، در خارج از ایران ارتکاب یابد.

1. 1. جرم در داخل هواپیمای خارجی و در خارج از ایران ارتکاب یابد.

1. جرم در داخل هواپیمای خارجی، در داخل ایران ارتکاب یابد.

موارد ۲، ۳، ۴ فوق الذکر در مواد ۳۰ و ۳۱ قانون مذبور پیش‌بینی گردیده، لیکن از مورد ۱ سخنی به میان نیامده، فرض کنید یک فروند هواپیمای ایرانی حامل مسافرانی از کشورهای مختلف در حال پرواز است. قبل از خروج هواپیما از فضای ایران یکی از مسافرین تبعه آمریکا و دارای سابقه ی کیفری اقدام به درگیری و قتل یکی دیگر از مسافرین تبعه ی دولت فرانسه می کند.

در این حالت کدام دولت صالح به رسیدگی جرم ارتکابی است؟ دولت آمریکا، فرانسه یا ایران؟سکوت قانون هواپیمایی کشوری در این مورد شاید به دلیل قطعیت پذیرش صلاحیت سرزمینی توسط دولت ها و از جمله پیش‌بینی آن در قانون مجازات عمومی ایران بوده باشد. به هر حال در این گونه موارد در مراجع قضایی ایران به عنوان محل وقوع جرم، صالح به رسیدگی هستند.

ماده ۳۰ قانون هواپیمایی کشوری، مورد دوم مذکور در بالا را پیش‌بینی کرده و چنین مقرر داشته: مقررات جزایی ایران نسبت به جرائمی که داخل یک هواپیمای ایرانی خارج از ایران ارتکاب شود وقتی اجرا می شود که متهم در ایران دستگیر شده باشد و متهم تبعه خارجی برای تعقیب به کشور خارجی رد نشده یا در موردی که متهم به علت ارتکاب آن جرم به ایران مسترد شده باشد.

مقنن در هر یک از دو ماده ۳۰ و ۳۱ که ناظر بر موارد مختلفی است صلاحیت های قضایی و قانونی ایران را به تنهایی پیش‌بینی و ذکر نموده به نحوی که در ماده ۳۰ به صلاحیت قانونی و در ماده ۳۱ به صلاحیت قضایی اشاره کرده و این بیانگر بی توجهی قانون‌گذار نسبت به مفهوم این دو اصطلاح و تفاوت آن ها با یکدیگر است. البته با استناد به بند یک ماده ۵ ق.م.ا مصوب سال ۹۲ این نقیصه حداقل در خصوص عدم پیش‌بینی صلاحیت قانونی در ماده ۳۱ قابل رفع است، لیکن جا دارد در قانون هواپیمایی کشوری تجدیدنظری در جهت اصلاح نقائص موجود به عمل آید. ماده واحده “قانون مجازات اخلال کنندگان در امنیت پرواز…” مصوب ۱۳۴۹ نیز اشاره به مسئله صلاحیت دارد. بند ۸ ماده واحده در تعیین صلاحیت قضایی این چنین مقرر داشته: رسیدگی به جرایم مندرج در این قانون منحصراً در صلاحیت مراجع قضایی پایتخت است. ‌در مورد صلاحیت قانونی نیز ماده واحده مذبور، خود، میزان مجازات و اعمال آن را مقرر ‌کرده‌است لذا ابهامی در این رابطه وجود ندارد. (سلمان پور، ۱۳۷۲ ص۱۲۰)

۴-۲-۳- مسئله صلاحیت ‌در مورد هواپیماها:

نخستین تلاش برای مقابله با دشواری ها ‌در مورد صلاحیت نسبت به جرایمی که در هواپیماهای در حال پرواز صورت می گیرند به تصویب کنوانسیون توکیو مورخ ۱۴ سپتامبر ۱۹۶۳ در باره جرایم و دیگر اعمال ارتکابی در داخل هواپیما بود. در ماده یک کنوانسیون جلوگیری از توقیف غیرقانونی هواپیما و هواپیما ربایی اینگونه تعریف شده است: توقیف یا کنترل هواپیماهای در حال پرواز یا شروع ‌به این اعمال یا معاونت در انجام آن به طور غیرقانونی با زور یا تهدید یا هرنوع ارعاب دیگر. بر طبق ماده ۶ دولت های طرف کنوانسیون مکلف اند متهم به هواپیماربایی را که در سرزمین آن ها حضور دارد را توقیف نمایند و کسانی را که مشمول قرارداد استرداد نمی شوند، تحت پیگرد و محاکمه قرار گیرند. تذکر این نکته نیز لازم است که به موجب ماده ۸ قانون مجازات اخلال کنندگان در امنیت پرواز هواپیما مصوب ۴/۱۲/۱۳۴۹ رسیدگی به جرایم مندرج در این قانون و از جمله هواپیماربایی از لحاظ رسیدگی منحصرأ در صلاحیت مراجع قضایی تهران قرار دارد. (آشوری، ۱۳۸۶ ص ۵۶)

۴-۲-۴- تعیین ترتیب احراز صلاحیت

دولت­های مستقل جهان پس از اجماع بر سر فعالیت­های مخل امنیت هوانوردی، به عنوان دومین اقدام مقتضی امنیت، به تدوین قواعدی برای تعیین دادگاه صالح جهت رسیدگی به جرائم از پیش تعیین شده دست زدند تا ملاکی برای تعیین کشور دارای صلاحیت رسیدگی بیابند. در نخستین گام، کنوانسیون توکیو قواعد صلاحیت را بیان نمود که به لحاظ اهمیت عیناً ذکر می­ شود. ‌بر اساس فصل دوم این کنوانسیون که شامل مواد ۳و۴ ‌می‌باشد: «

ماده ۳ – ۱ – دولت ثبت‌کننده هواپیما برای رسیدگی به جرائم و اعمال ارتکابی در هواپیما صالح می‌باشد.

۲ – هر یک از دول متعاهد – اقدامات لازم را برای احراز صلاحیت خود به عنوان دولت ثبت‌کننده ‌در مورد رسیدگی به جرائم ارتکابی در هواپیمایی که‌نزد او به ثبت رسیده است معمول خواهد داشت.

۳ – این کنوانسیون به هیچ یک از صلاحیتهای جزایی که به موجب قوانین داخلی اعمال می‌گردد خللی وارد نمی‌کند.

‌ماده ۴ – دولت متعاهدی که دولت ثبت‌کننده هواپیما نباشد – نمی‌تواند به منظور اعمال صلاحیت جزایی خود ‌در مورد جرم ارتکابی در داخل هواپیما‌در امر پرواز آن مداخله نماید مگر در موارد مشروحه ذیل:

‌الف – جرم در سرزمین آن دولت اثراتی ایجاد کند.

ب – جرم توسط یا علیه یکی از اتباع آن دولت یا مقیمین دائمی آن ارتکاب یافته باشد.

ج – جرم امنیت آن دولت را به مخاطره اندازد.

‌د – جرم ناقض قواعد یا مقررات جاری آن دولت ناظر به پرواز و یا مانور هواپیما باشد.

ه – اعمال صلاحیت – برای رعایت تعهدات ناشی از یک موافقتنامه چند جانبه بین‌المللی برای آن دولت ضروری باشد ». (مظفری،۱۳۹۱ ص۲۵۵-۲۵۴)

کنوانسیون لاهه نیز در مواد ۳، ۴، ۵، ۶ و ۷ پیرامون صلاحیت­ها مبسوط بحث نموده است:

ماده ۳ – ۱ – از لحاظ این قرارداد – هواپیما از زمانی که درهای خروجی آن پس از سوار شدن مسافرین و بارگیری بسته شود – تا زمانی که یکی از‌درهای مذبور به منظور پیاده شدن آنان و تخلیه بار بازگردد – در حال پرواز تلقی می‌شود.‌ ‌در مورد فرود اجباری – حالت پرواز تا زمانی که مقامات ذی صلاحیت مسئولیت هواپیما و مسافرین و اموال داخل هواپیما را به عهده گیرند – ادامه‌خواهد داشت.

۲ – این قرارداد شامل هواپیماهایی که در راه مقاصد نظامی یا گمرکی یا پلیس مورد استفاده قرار می‌گیرد – نمی‌شود.

۳ – این قرارداد فقط شامل مواردی است که محل برخاست و یا فرود واقعی هواپیمایی که در آن جرم واقع شده است – خارج از قلمرو دولت ثبت‌کننده‌آن هواپیما باشد – اعم از این که هواپیما پرواز بین‌المللی یا داخلی انجام دهد.

سایرین پیدا می‌کنند.

۸-تا حد زیادی مانع از هم پاشیدگی خانواده ها می‌گردد.

۹-با وجود امکان پرداخت نفقه افراد تحت تکفل ، از بحران اقتصادی خانواده محکوم جلوگیری می‌گردد و با بهبود وضع معیشتی و اقتصادی خانواده احتمال سوق پیدا کردن آن ها به سوی ارتکاب جرم کاهش می‌یابد.

۱۰- اعتیاد خود عاملی برای گسترش بیماری های خطرناکی چون ایدز می‌باشد و مراکز درمانی عامل پیشگیری از آن برای کاهش مبتلایان ‌به این بیماری خطرناک باید برنامه های مبارزه با سوء مصرف مواد مراکز درمانی و اصلاحی را افزایش داد.

۱۱-مانع از ارتکاب بسیاری از جرایم که فرد در حالت خماری یا مستی مرتکب آن می شود ، خواهد شد.

بند دوّم : آثار و نتیج منفی مراکز آموزشی و درمانی

۱-طی تحقیقات انجام شده در آمریکا مشخّص شده است که اگر اردوگاه های اصلاحی از شیوه های سنتّی خود استفاده کنند در مقایسه با تعلیق مجازات یا آزادی مشروط، تأثیر چندانی بر نرخ تکرار جرم در مجرمین مکرّر ندارند.^[۵۹]

۲-در آمریکا طبق گزارشی که در سال ۲۰۰۰ منتشر شد ۳/۴۴ درصد مردانی که دوره های درمانی خود را در مراکز درمانی فدرال سپری کرده بودند طی سه سال مجدداًدستگیر شدند و این رقم در میان افرادی که این دوره ها سپری نکرده اند ۵/۵۲ درصد بوده است. در میان زنان نیز اشخاصی که ‌در مراکز درمانی بوده اند در صد نرخ تکرار جرمشان ۵/۲۴ بوده است و ۴/۴۹ درصد از سایرین دوباره مرتکب جرم شده اند.^[۶۰] پس این پادگان ها آن گونه که باید، موفق عمل نکرده اند.

۳-در حال حاضر تنها افرادی که کم خطر تر هستند در مراکز و پادگان های آموزشی و درمانی نگهداری می‌شوند امّا نکته بسیار مهمی وجود دارد که باید به آن نیز توجّه کرد. اصولاً باندهای سازمان یافته در رابطه با جرایم مواد مخدر از افرادی برای بسط و گسترش فعّالیّت های خود استفاده می‌کنند که تا حدودی جنبه خطرناکی آن ها بیشتر است. پس باید برای این افراد نیز برنامه های دقیق و متناسبی فراهم نمود که مانع از افتادن آن ها به دام چنین باندهای خطرناکی شد. باندهایی که سالانه خسارات مادی و معنوی بسیاری بر تمامی جوامع دنیا وارد می‌سازند و نظم و امنیّت جهان را به مخاطره می اندازند.

فصل دوّم : تدابیر تقنینی اجتناب از ورود به زندان

گاهی اوقات در رابطه با مجرمینی که خطرناک محسوب نمی شوند و معمولاً هم به صورت اتفاقی مرتکب جرم شده اند می توان از تدابیری بهره جست که از همان ابتدا مانع ورود آن ها به زندان ها که در واقع به تعبیری ، خود مدارس جرم آموزی و بزهکاری هستند ، شد.^[۶۱] «سندرم میله های زندان» یا همان پذیرش فرهنگ زندان که ساترلند آن را از شگفتی های زندان می‌داند^[۶۲] به راستی معضل عظیمی است که امروزه تمامی کشورهای دنیا به نوعی با آن دست و پنجه نرم می‌کنند و نمی توان به سادگی از کنار آن گذشت پس نیاز است تا با در پیش گیری تدابیری مانع ورود افراد به زندانها و قرار گرفتن در کنار سایر مجرمین وتبدیل شدن به افرادی کاربلد در زمینه‌های مختلف مجرمانه شویم.

این روش ها در کشور های گوناگون به شیوه های مختلفی به چشم می‌خورد. تعویق صدور حکم ، تعلیق اجرای مجازات و مواردی از این دست از جمله این روش ها هستند که اصولاً هر دو مدّت ها است که در نظام های حقوقی کشور های مختلف دنیا به چشم می خورند و راهکارهایی پر استفاده در کاهش جمعیّت زندانها طی سالیان متمادی بوده اند.

ما در این فصل قصد داریم تا در رابطه با دو نهاد پر کاربرد تعلیق اجرای مجازات و تعویق صدور حکم سخن بگوییم و آن ها را در دو کشور ایران و آمریکا با هم مقایسه می‌کنیم.

مبحث اوّل : تعویق صدور حکم

تعویق صدور حکم به عنوان یک مجازات جایگزین در ایران نهاد نسبتاً تازه ای است امّا در کشور آمریکا پیشینه بیشتری دارد و در موارد بسیاری مورد استفاده قرار گرفته است . در این مبحث به بررسی پیشینه ، انواع و شرایط این روش جایگزین حبس در ایران و آمریکا می پردازیم.

گفتار اول: تعویق صدور حکم در ایران

تعویق صدور حکم که به تازگی وارد نظام حقوقی کشور ما شده است و هنوز در آن حدی که بتوان به صورت دقیق در رابطه با آن سخن گفت مورد استفاده قرار نگرفته است با این حال در این گفتار خصوصیّات کلّی این روش را در کشورمان مورد بررّسی قرار خواهیم داد.

بند اوّل : تعریف تعویق صدور حکم در ایران

تعویق در لغت به معنای بازداشتن، درنگ ، تأخیر و توقف آمده است^[۶۳] امّا آنچه که ما در حقوق کیفری به طور کلّی در نظر داریم به معلّق ساختن صدور حکم شخص مجرمی که مجرمیّتش هم ثابت شده است برای یک مدّت خاص گفته می شود که در پایان این مدّت در صورت حصول شرایط مورد نظر، صدور حکم مجازات فرد به فراموشی سپرده خواهد شد.

بند دوّم : تاریخچه تعویق صدور حکم

تعویق صدور حکم در ایران امری کاملاً جدید و نو پا است و به واقع فاقد هر گونه پیشینه و سابقه است. اقدام قانون‌گذار کشورمان در سال ۹۲ در جهت پیش‌بینی این نهاد کاملاً جدید و البتّه ابتکاری درست و مناسب است و اگر بتوان زمینه‌های مساعد جهت اجرا آن را ایجاد نماییم می‌توانیم از منافع بسیارآن سود ببریم. البتّه نقد و تحلیل این شیوه در حال حاضر به شکل دقیق و درست ، امکان پذیر نیست و نمی توان تمام جزئیّات آن را تحلیل کرد باید مدّت زمانی از اجرای آن گذشته باشد تا بتوان با نگریستن در آثار و پیامدهای ناشی از آن به مناسب بودن یا نبودن آن در سیستم حقوقی خود پی ببریم و ببنیم آیا این شیوه در کشور ما و نسبت به مجرمین آن قابل اعمال و اثر بخش می‌باشد یا خیر.

بند سوّم : تعویق صدور حکم در قوانین فعلی

ماده ۴۰ قانون مجازات به تعریف و بیان حدود و ثغور تعویق صدور حکم پرداخته است و این گونه بیان می‌کند که :

«در جرایم موجب تعزیر درجه شش تا هشت ، دادگاه می‌تواند پس از احراز مجرمیّت متهم با ملاحظه وضعیّت فردی ، خانوادگی و اجتماعی و سوابق و اوضاع و احوالی که موجب ارتکاب جرم گردیده است در صورت وجود شرایط زیر صدور حکم را به مدّت شش ماه تا دو سال به تعویق اندازد:

الف) وجود جهات تخفیف

ب)پیش‌بینی اصلاح مرتکب

پ)جبران ضرر و زیان یا برقراری ترتیبات جبران

ت)فقدان سابقه کیفری مؤثر^[۶۴]»

قانون‌گذار در زمان پیش‌بینی این ماده به دنبال دادن فرصتی به مجرم بوده است تا به خود سازی پرداخته و از آثار سوء زندان نیز به دور باشد. امّا نقدی که ‌به این ماده وارد شده است این است که ممکن است قضات در عمل به آن روی خوش نشان ندهند و آن را تبدیل به ماده ای متروک نمایند زیرا پی بردن و نفوذ به شخصیّت مجرم متضمن صرف وقت بسیار و یاری جستن از مددکاران اجتماعی مکفی می‌باشد که این امر همواره ممکن نیست.^[۶۵] البته باید اشاره کرد که در هنگام صدور حکم به کلیّه مجازات ها و از جمله مجازات های جایگزین حبس نیاز به کنکاش در شخصیّت فرد وجود دارد .درست است که در این ماده بیشتر از سایر موارد بدان تأکید شده باشد امّا این مسئله ، موضوعی جدید و بی سابقه برای قضات مملکت ما نیست . آن ها موظّف اند همواره با در نظر داشتن ویژگی ها و خصوصیّات فرد ، مجازات مناسب را تعیین نمایند.

1. 1. – Alfred Adler ↑

1. 1. – فرجاد، محمدعلی، روانشناسی رشد۲، (نوجوانی)، نشر شروا، چاپ اول، ۱۳۷۶، ص۷۹٫ ↑

1. 1. – فرجاد، محمد علی، همان، صص۲۰و۲۱٫ ↑

1. 1. – احدی، حسن، نوجوانان و جوانان مقالات برگزیده سمینار نوجوانان و جوانان، نشر عروج اصفهان، چاپ اول، ۱۳۷۳، ص۴۱٫ ↑

1. 1. – Stanly Hall ↑

1. 1. – فرجاد، محمدعلی،همان، صص۲۱و۲۲٫ ↑

1. 1. – برگرفته شده از www.hawzeh.net ↑

1. 1. – ضوابطی، مهدی، مبانی مشکل شناسی (کودکی و نوجوانی)، نشرفردا، چاپ اول، ۱۳۶۵، ص۱۴۰٫ ↑

1. 1. – صبور اردوبادی، احمد، همان، ص۱۴۸ ↑

1. 1. – شرافتی، سمیه، برگرفته شده از سایت mht. نوسانات سن بلوغ در دختران ایرانی.www ↑

   

1. 1. – صمدی، فرزانه، بلوغ و دگرگونی های آن، نشرایران نگین، چاپ سوم، قم، ۱۳۸۲، ص۴۰٫ ↑

1. 1. – لطف آبادی، حسین، روانشناسی رشد کاربردی نوجوانی و جوانی، نشراسپید، چاپ اول، ۱۳۷۹، جلد ۱، صص۱۵ و۱۴ ↑

1. 1. – ضوابطی، مهدی، همان، ص۱۴۰٫ ↑

1. 1. 1. – ماده ۹۵۷ق.م- حمل ازحقوق مدنی متمتع می‌گردد مشروط براینکه زنده متولد شود. ↑

   

1. 1. – فهیمی، فاطمه، زن و حقوق مالی، چاپ دوم، نشر خرسندی، تهران، ۱۳۹۰، ص۸۰و۸۱٫ ↑

1. 1. – فصیحی زاده، علیرضا، اذن و اثار حقوقی آن، نشر دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، قم، ۱۳۷۷، ص۷۵٫ ↑

1. 1. – تبصره ۱ماده ۱۲۱۰ ق.م اسلامی، چاپ اول، قم، ۱۳۷۷، ص۷۵٫ ↑

1. 1. – صلاحی، جاوید،بزهکاری اطفال و نوجوانان، تهران،نشر میزان، چاپ اول، ۱۳۸۶، ص۳۳٫ ↑

1. 1. – ماده ۱۲۱۲ ق.م. ↑

1. 1. – فصیحی زاده، علیرضا، همان، صص۷۶ تا۷۸٫ ↑

1. 1. – قربانی، فرج الله، قوانین و مقررات اساسی- مدنی، نشر دانشور، تهران، چاپ چهاردهم، ص۲۹۸٫ ↑

1. 1. – آملی، احمد، از بلوغ شرعی تا بلوغ قانونی، مجله حقوقی و قضایی دادگستری، ۱۳۷۷٫ ↑

1. 1. – رحیمی، حسین، مجله گزارش هفتگی، اسفند۱۳۹۰، شماره ۱۳۰، ص۳۱٫ ↑

1. 1. – منظور از حضانت،نگهداری از کودک است و تعین مواردی که نگهداری محسوب می شود موکول به فهم عرض است. ↑

1. 1. – نظری توکلی، سعید، حضانت کودکان (در فقه اسلامی) نشر سمت، چاپ اول، تهران،۱۳۸۵، ۳۰۶٫ ↑

1. 1. – شهید اول،لمعه دمشقیه، مترجم علی شیروانی، جلد دوم، نشر دار الفکر، چاپ بیست و دوم، قم، ۱۳۸۳، ص۹۴ ↑

1. 1. – نظری توکلی، سعید، همان، ص۳۱۲٫ ↑

1. 1. – همان، ص۳۰۸٫ ↑

1. 1. – ماده ۱۰۴۱ ق.م. ↑

1. 1. – کاظم زاده، علی، تفاوت حقوقی زن و مرد در نظام حقوقی ایران، نشر میزان، چاپ اول، زمستان ۱۳۸۲، تهران، ص۱۳۵۰٫ ↑

1. 1. – فصیحی زاده، علیرضا، همان، ص۱۹۸٫ به نقل از خویی، ابوالقاسم، منهاج الصالحین، ج۲۰، ص۳۰۰٫ ↑

1. 1. – همان، ص۱۹۸٫ به نقل از محمد بن حسن شیخ طوسی، النهایه، علی اصغر مروارید، سلسله الینابیع الفقیهه، ج۱۸، ص۱۰۵و ۱۰۶٫ ↑

1. 1. – همان، ص۱۹۹٫ ↑

1. 1. – امام خمینی، تحریرالوسیله،ج۲، ص۲۴۹٫ ↑

1. 1. – فصیحی زاده، علیرضا، همان، ص۲۰۰ ↑

1. 1. – ماده ۲۲۷ قانون مجازات اسلامی ↑

1. 1. – مهریزی، مهدی، بلوغ دختران، نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران،۱۳۸۰، ص۱۲۴٫ ↑

1. 1. – قرآن کریم. سوره نساء آیه ۶ ↑

1. 1. – صانعی، نیرالسادات، راهنمای جامع دختران نوجوان، نشر اندیشمند، چاپ اول ۱۳۸۵، ص۱۸٫ ↑

1. 1. – موسوی غروی، سید جواد، مترجم سیدعلی اصغر غروی، مبانی حقوق در اسلام (رساله بلوغ)، نشر دانشگاهی، اصفهان، چاپ اول۱۳۷۳، ص۵۷۳٫ ↑

1. 1. – مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، نشر دارالکتب الاسلامیه، جلد سوم، ۱۳۶۱، ص۲۷۱ و ۲۷۲٫ ↑

1. 1. – محمودی، عباسعلی، بلوغ دختران، نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، ۱۳۸۰، ص۳۰ ↑

1. 1. – قرآن کریم، سوره حج، آیه۵ ↑

1. 1. – موسوی همدانی، محمدباقر، ترجمه تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۴۸۵٫ ↑

1. 1. – البرزی، زهرا، بلوغ و ازدواج، نشر پل، چاپ اول، ۱۳۸۵، ص۵۳٫ ↑

1. 1. – مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، جلد چهاردهم، نشر دارالکتب اسلامیه، چاپ سی و سوم، ۱۳۸۸، ص۳۰٫ ↑

1. 1. – قرآن کریم، سوره مومن، آیه ۶۷٫ ↑

1. 1. – مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۰، ص۱۶۶٫ ↑

1. 1. – قرآن کریم، سوره قصص، آیه ۱۴ ↑

1. 1. – فلسفی، محمدتقی، همان،ص۱۱۰ و تفسیر برهان، ص۴۹۹٫ ↑

1. 1. – مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، جلد شانزدهم، همان، ص۵۱٫ ↑

1. 1. – قرآن کریم، سوره نور، آیه ۵۸ ↑

1. 1. – قرآن کریم،سوره نور، آیه ۵۹٫ ↑

1. 1. – موسوی غروی، سید جواد، همان، صص۵۷۱ و۵۷۲٫ ↑

1. 1. – مکارم شیرازی، ناصر،همان، صص۵۷۴ تا ۵۷۸٫ ↑

1. 1. – موسوی غروی، سید جواد، همان، ص۵۹۷٫ ↑

1. 1. – شیخ صدوق، خصال، ترجمه آیه الله کمره ای، نشر کتابخانه اسلامیه، چاپ چهارم، ۱۳۶۲، ص۱۱۷٫ ↑

1. 1. – موسوی غروی، سیدجواد، همان، ص۶۰۴٫ ↑

1. 1. – همان، ص۶۰۸٫ ↑

1. 1. – همان، ص۶۰۷٫ ↑

1. 1. – ابوالقاسمی، شهنام، رواشناسی رشد، چاپ اول، نشر دانشگاه آزاد اسلامی تنکابن، ۱۳۸۶، ص۵۹٫ به نقل از وسایل الشیعه، ج۱۵، ص۱۹۵٫ ↑

1. 1. – سیف، سوسن، کدیور، پروین، کرمی نوری، رضا، لطف آبادی، حسین، روانشناسی رشد «۱» تهران، نشر سمت، چاپ پنجم، ۱۳۷۳، ص۱۵۲٫ ↑

1. 1. – ایزدی، سیروسف مسائل نوجوانی، نشر چاپ پخش، چاپ اول، تهران، ۱۳۵۱، ص۹٫ ↑

الف ) پژوهش های داخلی اضطراب

مداحی و مداح ( ۱۳۹۳ ) در پژوهشی با عنوان « اثر بخشی آموزش مهارت مقابله با خلق منفی بر اضطراب و استرس دانش آموزان پسر » که در شهر کاشان انجام شده است نتیجه گرفتند که بین دو گروه در هر دو متغیر وابسته ( یعنی اضطراب و استرس ) تفاوت معناداری وجود دارد. به عبارت دیگر آموزش مهارت مقابله با خلق منفی باعث کاهش اضطراب و استرس دانش آموزان می شود.

پورسینا ، احمدی و شفیع آبادی ( ۱۳۹۲ ) در پژوهشی با عنوان « اثربخشی شادکامی بر اضطراب، پیشرفت تحصیلی و ارتباط والد _ فرزندی در دانش آموزان دختر » که در شهر اصفهان انجام شده است نتیجه گرفتند که مداخله به روش شادکامی و مثبت اندیشی، بر مؤلفه های اضطراب آشکار، اضطراب پنهان و پیشرفت تحصیلی تأثیر داشته است. همچنین آموزش شادکامی بر ارتباط والد فرزند مادر مؤثر بوده، ولی بر رابطۀ والد- فرزندی پدران اثری نداشته است.

احمدوند ، ساعی ، سپهرمنش و قنبری ( ۱۳۹۱ ) در پژوهشی با عنوان « تاثیر گروه درمانی شناختی و رفتاری بر اضطراب و افسردگی بیماران همودیالیزی در شهرستان کاشان » نتیجه گرفتند که گروه درمانی شناختی _ رفتاری به میزان قابل توجهی موجب کاهش اضطراب و افسردگی بیماران دیالیزی شده است.

عیسی زادگان ، دستوری و عبدلی سلطان احمدی (۱۳۹۱) در پژوهشی با عنوان « اثر بخشی آموزش راهبردهای برنامه ریزی عصبی زبانی بر خودکارآمدی، اضطراب و انگیزش پیشرفت دانش آموزان پسر مقطع پیش دانشگاهی » ‌به این نتایج دست یافته اند؛ تحلیل کوواریانس نشان داده که آموزش راهبردهای برنامه ریزی عصبی _ زبانی بر خودکارآمدی ، کاهش اضطراب و افزایش انگیزش پیشرفت تاثیر مثبت داشته است.

ربیعی، اسلامی ، مسعودی و سلحشوری ( ۱۳۹۰ ) در پژوهشی با عنوان « ارزیابی اثربخشی برنامه جرئت ورزی بر میزان استرس ، اضطراب و افسردگی دانش آموزان دبیرستانی » که در شهر اصفهان انجام شده است، ‌به این نتیجه رسیدند که اجرای برنامه های جرئت ورزی در دانش آموزان سنین دبیرستانی منجر به کاهش میزان اضطراب ، استرس و افسردگی آنان می شود.

نریمانی ، حسن زاده و ابوالقاسمی ( ۱۳۹۰ ) در پژوهشی با عنوان « اثر بخشی آموزش ایمن سازی روانی بر کاهش استرس ، اضطراب و افسردگی دانش آموزان دختر مقطع پیش دانشگاهی » که در شهر اردبیل انجام شده است نتیجه گرفتند که آموزش ایمن سازی روانی می‌تواند به طور معنی داری استرس ، اضطراب و افسردگی دانش آموزان دختر پیش دانشگاهی را کاهش دهد.

عراقی، اصل فتاحی و سید غلامی ( ۱۳۹۰ ) در پروهشی با عنوان « اثربخشی مشاوره گروهی به شیوه شناختی _ رفتاری بر کاهش علایم اضطراب دانش آموزان دختر دوره پیش دانشگاهی شهرستان شبستر » ‌به این نتیجه رسیدند که روش مشاوره گروهی به شیوه شناختی _ رفتاری علایم اضطراب کلی ، علایم جسمانی و علایم ذهنی اضطراب را به طور معنی داری کاهش می‌دهد.

نوری ، کلیشادی و ضیاءالدینی ( ۱۳۸۹ ) در پژوهشی با عنوان « بررسی استرس‌های شایع دانش‌آموزان شهر تهران » که در شهر تهران انجام شده است ، ‌به این نتایج دست یافتند؛ استرس های تحصیلی و ارتباطی بیشترین شیوع را در میان دانش آموزان داشته و شایع ترین مشکلات تحصیلی اضطراب امتحان ، نمره درسی و عدم علاقه به بعضی درس ها بوده. شایع ترین استرس های ارتباطی و اجتماعی نیز عبارت بوده از آشنا شدن با فرد جدید ، بی توجهی معلمان و کارکنان به توانایی‌های دانش آموزان ، آزار روانی توسط سایر دانش آموزان ، ارتباط اجتماعی نامناسب با هم کلاسی ها و نداشتن دوست صمیمی . استرس های مربوط به بلوغ و نوجوانی نیز در میان دانش آموزان شایع بوده است.

فلاح ، سهرابی و علی زاده محمدی ( ۱۳۸۷ ) در پژوهشی با عنوان « مقایسه اثربخشی موسیقی درمانی با تصور هدایت شده و راهبردهای شناختی بر کاهش میزان اضطراب دانش آموزان » که در استان یزد انجام شده است ‌به این نتیجه رسیدند که هر دو روش درمانی یعنی موسیقی درمانی با تصور هدایت شده و راهبردهای شناختی با سطح اطمینان ۹۵% ‌بر کاهش میزان اضطراب مؤثر بودند.

عطایی نخعی ( ۱۳۸۷ ) در پایان نامه ای با عنوان « بررسی اثربخشی گروه درمانی مبتنی بر روش شناختی هوشیاری » در دانشگاه فردوسی مشهد در مقطع کارشناسی ارشد کار شده است ، ‌به این نتیجه رسید که گروه درمانی مبتنی بر روش شناختی هوشیاری فراگیر با آموزش مهارت‌های مطالعه ‌در کاهش اضطراب امتحان و اضطراب پنهان دانشجویان مؤثر بوده است.

عسگری و فتحی آشتیانی ( ۱۳۸۱ ) در پژوهشی با عنوان « بررسی تاثیرتمرینهای جسمانی ‌در کاهش اضطراب » نتیجه گرفتند که در حالت اضطراب بین گروه با تمرین سنگین با ‌گروه‌های با تمرین سبک و متوسط ، تفاوت معنادار وجود دارد . در حالی که بین تمرین سبک و تمرین متوسط تفوت معناداری وجود ندارد. از نظر رگه اضطراب بین گروه با تمرین سبک و تمرین سنگین تفاوت معنادار بوده است ولی بین ‌گروه‌های با تمرین سبک و تمرین متوسط و بین ‌گروه‌های با تمرین متوسط و تمرین سنگین تفاوت معنا دار نبوده است با توجه به نتایج به دست آمده می توان گفت از ورزش می توان به عنوان روشی مطمئن برای کاهش اضطراب استفاده نمود.

ب ) پژوهش های خارجی اضطراب

هالیون ^[۸۱]و روسکیو ^[۸۲]( ۲۰۱۱ ) در پژوهشی فرا تحلیل با عنوان « اثر اصلاحات تعصب شناختی بر اضطراب و افسردگی » که در دانشگاه پنسیلوانیا انجام شده است نتیجه گرفتند که اصلاحات تعصب شناختی(^[۸۳] CBM ) تاثیر متوسطی بر تعصب و تاثیری قوی بر تفسیر و نگرش تعصبی داشته است . این تحقیقات نشان داد که درمان CBM تاثیر کمی بر اضطراب و افسردگی داشته است. در بررسی های جداگانه مشخص شد CBM بر اضطراب مؤثر تر بوده است.

هافمن^[۸۴] ، سوایر^[۸۵] ، ویت^[۸۶] و اوه^[۸۷] ( ۲۰۱۰ ) در پژوهشی فراتحلیل با عنوان ” تاثیر درمان مبتنی بر ذهن آگاهی بر اضطراب و افسردگی ” که در آمریکا انجام شده است نتیجه گرفتند که در مان مبتنی بر ذهن آگاهی ۶۸% ( تاثیر متوسط ) بر اضطراب مؤثر بوده است . این نتیجه در بیماران مبتلا به اختلالات اضطرابی و خلقی ۹۹% و ۹۵% ( تاثیر زیاد ) بوده است که این تاثیر قوی به سال نشر یا تعداد جلسات و جلسات پیگیری ارتباطی نداشته است

لیردان ، لین فلدنر و هیوارد ( ۲۰۰۹ ) در پژوهشی با عنوان « نقد ادبیات تجربی در رابطه با اضطراب و بلوغ » که در گروه روانشناسی دانشگاه آرکانزاس انجام شده است نتیجه گرفتند که در میان دختران بین بلوغ زودرس و نمره اضطراب بالا رابطه وجود دارد اما ‌در مورد تاثیر بلوغ زودرسبر اضطراب یا تاثیر اضطراب بر بلوغ زودرس اطلاعاتی به دست نیامده. همچنین در رابطه با تاثیر هورمون ها بر اضطراب زمان بلوغ در دختران اقدامات خاصی صورت نگرفته است.

فصل سوم

روش پژوهش

جامعه آماری

جامعه آماری پژوهش حاضر دانش آموزان پایه پنجم و ششم دبستان شهرستان قدس بوده است.

نمونه ها و روش نمونه گیری

ردیف

سری زمانی

مقدار آماره آزمون

مقدار بحرانی در سطح خطای ۵ درصد

مانایی

۱

GDP^V

۲۴/۲-

۵۷/۳-

نامانا

۲

GDP^I

۵۸/۲-

۵۷/۳-

نامانا

۳

EX

۸۸/۲

۶۱/۳-

نامانا

۴

IM

۶۴/۳-

۱۹/۳-

مانا

۵

ER

۸۳/۲-

۵۶/۳-

نامانا

۶

VER

۴۲/۳-

۱۹/۳-

مانا

۷

DGDP^V

۱۲/۴-

۵۷/۳-

مانا

۸

DEX

۲۹/۶-

۶۲/۳-

مانا

۹

DGDP^I

۳۴/۷-

۵۷/۳-

مانا

۱۰

DER

۴۹/۵-

۵۷/۳-

مانا

مأخذ: نتایج تحقیق

به دلیل این‌که برخی از متغیرهای تحقیق در سطح پایا و مابقی در تفاضل مرتبه‌ی اول پایا هستند، در نتیجه لازم است از روش ARDL برای تخمین مدل استفاده گردد. زیرا برای استفاده از روش VARباید تمامی متغیرهای موجود در مدل دارای مرتبه انباشتگی یکسانی باشند و اگر تمامی متغیرها در سطح پایا می‌شدند، می‌توان از روش حداقل مربعات معمولی OLS برای برآورد ضرایب مدل استفاده کرد. در ادامه فصل اقدام به تخمین ARIMA نرخ ارز خواهیم نمود. علت استفاده از روش ARIMA به جای ARMA، نامانا بودن سری نرخ ارز است که با یکبار تفاضل‌گیری مانا شده است. سپس تست ARCH را انجام داده و در صورت وجود اثر آرچ در داده های نرخ ارز از مدل GARCH جهت محاسبه نااطمینانی نرخ ارز استفاده خواهیم نمود. .

۴-۴-تخمین مدل آریمای نرخ ارز

به منظور برآورد الگوی گارچ ابتدا پایایی سری زمانی نرخ ارز بررسی شده است. نتایج آزمون پایایی توسط آزمون دیکی فولر((ADF نشان می‌دهد که سری نرخ ارز ناپایا است. در تخمین الگوی گارچ باید مدل اولیه‌ای برای تبیین رفتار نرخ ارز برآورد شود، ‌به این منظور برای انتخاب بهترین مدل ARIMAمعیار آکائیک مورد استفاده قرار می‌گیرد.

جهت تعیین مدل بهینه، اطلاعات تخمین مدل ARIMA در حالت‌های مختلف محاسبه شده است:

جدول ۴-۳ : تخمین مدل ARIMA در مرتبه‌های مختلف

مرتبه آماره

مقدار آکاییک

ARIMA(0,0)

۰۹/۱۵-

ARIMA(1,0)

۹۹/۱۴-

ARIMA(1,1)

۷۱/۱۵-

ARIMA(0,1)

۰۳/۱۵-

ARIMA(2,0)

۹۰/۱۴-

ARIMA(2,2)

۵۸/۱۵-

ARIMA(0,2)

۱۵/۱۵-

مأخذ: نتایج تحقیق

با توجه به نتایج جدول ۴-۳ تخمین مدل در حالت ARIMA(2,0) دارای کمترین آکاییک است. نتایج تخمین مدل ARIMA(2,0) در زیر ارائه شده است.

جدول ۴-۴ : تخمین مدل ARIMA(2,0) برای متغیر نرخ ارز

متغیر

ضریب

انحراف معیار

t-آزمون

سطح معنی داری

C

۷۶/۲E05-

۰۴/۲E05-

۳۵۱/۱

۱۸۸/۰

AR(1)

۰۸۶/۰-

۱۹۸/۰

۴۳۶/۰-

۶۶۶/۰

AR(2)

۱۴۹/۰-

۲۰۹/۰

۷۱۰/۰-

۴۸۳/۰

۴-۵- بررسی وجود آرچ در داده‌ نرخ ارز

جهت محاسبه نااطمینانی نرخ ارز به بررسی وجود آرچ در داده‌ نرخ ارز خواهیم پرداخت.

جدول ۴-۵ : نتایج تست آرچ برای متغیر نرخ ارز

نوع آماره

میزان آماره

درجه آزادی

سطح معنی‌داری

F-statistic

۱۱۷/۹

Prob. F(1,25)

۰۰۶۹/۰

Obs*R-squared

۳۱۸/۷

Prob. Chi-Square(1)

۰۰۱۸/۰

مأخذ: نتایج تحقیق

با توجه به نتایج تحقیق مشاهده می‌گردد در داده های نرخ ارز اثر آرچ وجود دارد((Prob<%5. در نتیجه لازم است که اقدام به تخمین مدل گارچ جهت محاسبه متغیر نااطمینانی نرخ ارز نماییم.

۴-۶- تخمین مدل گارچ

الگوی گارچ از دو جزء خودتوضیح پسماندها و واریانس شرطی تشکیل شده است که هر دو جزء با وقفه‌هایی در الگو ظاهر می‌شوند که این وقفه‌های بهینه، مرتبه الگو را تعیین می‌کنند. با توجه به حداقل معیار آکائیک، الگویGARCH(2,0) به عنوان الگوی بهینه مورد برآورد قرار گرفت. نتایج حاصل از برازش الگوی بهینه در جدول زیر خلاصه شده است.

جدول ۴-۶ : نتایج تخمین گارچ برای متغیر نرخ ارز

متغیر

ضریب

انحراف معیار

z-آزمون

سطح معنی داری

AR(1)

۰۸۴/۰-

۲۵۵/۰

۳۳۲/۰-

۷۳۹/۰

AR(2)

۰۷۷/۰-

۴۵۸/۰

۱۶۹/۰-

۸۶۵/۰

Variance Equation

C

۱/۳۶E-09

۲/۸۲E-09

۴۸۳/۰

۶۲۸/۰

RESID(-1)^2

۱۶۸/۰-

۰۷۱۴/۰

۶۶۳/۲-

۰۰۶۲/۰

GARCH(-1)

۱۱۲/۰

۳۰۹/۰

۵۹۲/۳

۰۰۰۳/۰

مأخذ: نتایج تحقیق

در الگوهای گارچ، واریانس شرطی پسماندها به عنوان شاخص نااطمینانی و نوسانات متغیر استفاده می‌شود، در این تحقیق نیز از این رویه استفاده شده است .در ادامه با محاسبه نااطمینانی نرخ ارز و وارد کردن آن در مدل صادرات و واردات اقدام به ارائه نتایج تخمین مدل ARDL و آزمون فرضیه‌ها نموده‌ایم.

۴-۷- تخمین مدل‌ها و آزمون فرضیه‌ها

در این قسمت به تخمین مدل‌های واردات و صادرات به روش ARDL وآزمون فرضیه‌ها خواهیم پرداخت.

۴-۷- ۱-تخمین مدل واردات به روش ARDL

جدول ۴-۷ تخمین اولیه روش ARDL را در مدل واردات نمایش می‌دهد.

1. 1. Autoregressive Distributed Lag. ↑

1. 1. Error Correction Model. ↑

1. 1. Nominal Exchange Rate. ↑

1. 1. Real Exchange Rate. ↑

1. 1. Hsing 2009. 1 ↑

1. 1. .Magee 1973 ↑

1. 1. Bahmani-Oskooee & Goswamil.1 ↑

1. 1. . Kreuger2 ↑

1. 1. Pilbeam,2009. ↑

1. 1. Cote,1994. ↑

1. 1. Samanta. ↑

1. 1. . Halicioglo2 ↑

1. 1. . rahman and Serltes1 ↑

1. 1. Wang. 2 ↑

1. 1. . Beak ↑

1. 1. Nishimura.2 ↑

1. 1. Hirayama .3 ↑

1. 1. . Serenis ↑

1. 1. . Tsounis5 ↑

1. 1. . Bahmani-Oskooee et al 1 ↑

1. 1. www.irica.gov.ir.1 ↑

1. 1. .www.worldbank.com2 ↑

1. 1. www.imf.org. ↑

1. 1. Unit Root Test . ↑

1. 1. Mackinnon . ↑

1. 1. .۱ Autoregressive Conditional Heteroskedastic ↑

1. 1. .۱ General Autoregressive Conditional Heteroskedastic ↑

1. 1. .۲ Bollerslev ↑

1. 1. .۱Autoregressive Distributed Lag۲ . Engle and Granger ↑

1. 1. ۱٫ Pahlavani et al, 2005 ↑

1. 1. . Johansen2 ↑

1. 1. ۳٫ Bahmani-Oskooee and Nasir, 2004 ↑

1. 1. . Dynamic Models ↑

1. 1. . AIC ↑

1. 1. . SBC ↑

1. 1. . HQC ↑