ایلسر و فردریکسن[۲۳] (۲۰۰۷) مهارتهای اجتماعی را هم دارای جنبه های مشهود و هم دارای عناصر شناختی نامشهود می دانند. عناصر شناختی نامشهود افکار و تصمیماتی است که باید در ارتباطات متقابل بعدی گرفته شود یا انجام گیرد این عناصر همچنین مقاصد و بینش فرد دیگری را شامل می شود که واکنش در برابر آن احتمالا بر اندیشههای طرف مقابل تاثیر می گذارد (دهقان، ۱۳۸۲).
تراور (۲۰۰۷) به این نکته اشاره دارد که مهارت اجتماعی نه تنها امکان شروع و تداوم روابط متقابل و مثبت را با دیگران فراهم می آورد بلکه توانایی به اهداف ارتباطی را نیز در شخص ایجاد می کند.
الیوب و گریشمن[۲۴] (۲۰۰۷) کنش متقابل اجتماعی را به یک فرایند مرحلهای که هر مرحله نیازمند یک مجموعه از مهارتهای متفاوتی است تجربه نموده اند، مرحله اول ارتباط، نیازمند مهارت گیرندگی است که شامل مهارتهایی است که برای توجه کردن و درک درست اطلاعات اجتماعی متناسب که در موقعیتها وجود دارد لازم می باشد، چون متناسب بودن رفتار بیان فردی ما معمولا وابسته به موقعیتها است، انتخاب رفتار اجتماعی درست، بستگی زیادی به شناخت صحیح نشانه های میان فردی و محیطی دارد که ما را به پاسخهای مؤثر رهنمون می شوند. مثالهای مهارتهای گیرندگی شامل شناخت متناسب اشخاصی است که با آن ها تعامل می کنیم. شناخت صحیح احساسات و امیالی که دیگران بیان می کنند در واقع شنیدن صحیح آنچه دیگران بیان می کنند و دانستن اهداف شخصی فردی که با ما تعامل می نماید، می باشد (ده بزرگی، ۱۳۸۲). در مرحله بعدی ما نیازمند مهارتهای پردازشی میباشیم رأی موفق شدن در رویارویی میان فردی، نیازمند به این هستیم که بدانیم میخواهیم چه چیزی را به دست آوریم و چگونه میتوانیم به بهترین وجه آن را کسب کنیم. انتخاب مهارتهایی که برای کسب اهداف نزدیک تر موثرترند مستلزم توانایی حل مشکل به شیوه منظم و سازمان یافته می باشد. بعد از درک صحیح اطلاعات اجتماعی متناسب با موقعیت (مهارتهای گیرندگی) و شناخت مهارتهای لازم برای تعامل مهارتهای پردازشی میبایستی مهارتها را به طرز شایستهای برای تکمیل موفقیت آمیز مبادلههای میان فردی به اجرا درمیآوریم.
این مرحله سوم از ارتباط مستلزم مهارتهای فرستندگی رفتارهای واقعی درگیر در تبادل اجتماعی می باشد. مهارتهای فرستندگی شامل محتوای کلام یا آنچه که بیان می شود و هم این که چگونه پیام با دیگران ارتباط پیدا می کند، می باشد. ارتباط خوب مستلزم درک صحیح اجتماعی (مهارتهای گیرندگی، توانایی برنامه ریزی)، شناختی (مهارتهای پردازش، قبل از دادن یک پاسخ)، رفتار مؤثر (مهارت فرستندگی) می باشد در مجموع هندسی[۲۵] (۲۰۰۸) بر این نکات تأکید دارند.
-
- نخست این که رفتارهای اجتماعی هدفمندند. ما از این رفتارها برای کسب نتایج مطلوب استفاده می کنیم و بنابرین برخلاف سایر رفتارها که اتفاقی یا غیرعمدی هستند، مهارتهای اجتماعی هدف دارند.
-
- دومین ویژگی رفتارهای اجتماعی ماهرانه به هم مرتبط بودن این توانایی هاست. یعنی آن ها رفتارهای متفاوتی هستند که به منظور دستیابی به هدف ویژه مورد استفاده قرار می گیرند و ما به طور همزمان از آن ها استفاده می کنیم.
-
- سومین ویژگی مهارتهای اجتماعی متناسب بودن آن با وضعیت است. فردی از لحاظ اجتماعی ماهر است که بتواند رفتارهایش را متناسب با انتظارات دیگران تغییر دهد. به این ترتیب داشتن ارتباط ماهرانه بستگی به استفاده صحیح (از لحاظ بافتی) تسهیل کننده (از لحاظ رفتاری) از شیوه های برقراری ارتباط مناسب کارآمد با دیگران دارد.
-
- چهارمین ویژگی مهارتهای اجتماعی دین است که این مهارتها در واقع واحدهای رفتاری مجزا هستند. فردی که از لحاظ اجتماعی مهارت دارد، قادر است رفتارهای مختلف و مناسبی داشته باشد. این تواناییهای اجتماعی را در قالب عملکرد رفتاری پی ریزی می کند. این نکته یکی از ویژگیهای باز ارتباط اجتماعی ماهرانه است.
- آخرین مورد از ویژگیهای مهارتهای اجتماعی این است که افراد بر این مهارتها کنترل شناختی دارند. بنابرین کسی که از لحاظ اجتماعی کمبود مهارت دارد، ممکن است عناصر اصلی مهارت را فرا گرفته باشد اما از فرآیندهای فکری لازم برای استفاده از این عناصر در تعاملات خود بی بهره باشد (نریمانی و همکاران، ۱۳۸۳)
بنابرین مهارتهای اجتماعی، رفتارهای آموختنی هستند که بر روابط میان افراد تاثیر می گذارند. این مهارتها از رفتارهای مشخص و مشتمل بر توانایی شروع ارتباط دارد به پاسخ تشکیل شده اند و احتمال دریافت تقویت اجتماعی را به بیشترین حد میسازند و نیز ماهیتی تعاملی دارند و وابسته به موقعیت هستند.
با توجه به این تعریفها میتوان گفت که مهارتهای اجتماعی، رفتارهایی هستند که رشد آن ها می‌تواند به عملکرد مؤثر و مفید بودن فرد در اجتماع کمک کند. در اکثر کودکان، رشد مهارتهای اجتماعی مناسب از طریق تعامل با والدین، خواهران، برادران، بستگان و همسالان و طی فرآیندی به نسبت آرام و خود به خود صورت می گیرد (لونیس[۲۶] و افروسینی، ۲۰۰۸).
مهارتهای اجتماعی چه نوع مهارتهایی هستند؟
درباره این که مهارتهای اجتماعی واقعا چه نوع مهارتهایی هستند و چگونه باید آن ها را تعریف کرد. تا حدی ابهام وجود دارد. علت عمده این است که گروه‌های حرفهای گوناگون (مانند مددکاری اجتماعی، تعلیم و تربیت ویژه، روان شناسی مدرسه، روان شناسی رشد و روان شناسی بالینی، روان پزشکی و پرستاری روانی) نسبت به مطالعه این موضوع علاقه نشان داده نو راه حلهایی برای‌آن ارائه کرده‌اند. به همین ترتیب، افراد حرفهای با جهت گیریهای نظری متعدد نسبت به بررسی این موضوع علاقه مند شدهاند، مانند روان شناسان رفتاری، روان شناسان رشدی، روان شناسان مدرسه، روان پزشکان و متخصصان تعلیم و تربیت. در میان روانشناسان رفتاری گروه‌های فرعی دیگری نیز وجود دارد. مانند شرطی سازی عامل، نظریه یادگیری اجتماعی و شناخت- رفتار درمانی که به مطالعه مهارتهای اجتماعی علاقه نشان داده اند. این نظریه ها بعدا مورد بررسی قرار خواهند گرفت (موریس[۲۷]، ۲۰۰۹).
مسأله دیگر ابهامی است که از وجود انواع گروه‌های فرعی کودکان که مورد مطالعه و تحت درمان قرار گرفته اند، ناشی می شود. با در نظر داشتن جامعه کلی کودکان، مهارتهای میان فردی، تعریف نمونه ای است که مورد استفاده قرار گرفته است. در مورد افراد عقب مانده ذهنی، به طور مثال تعریف مهارتهای اجتماعی توسعه یافته، شامل یک مجموعه رفتارهای متفاوت از قبیل مهارتهای مربوط به لباس پوشیدن و بهداشت شخصی می شود. با توجه به وجود پیوستگی در گستره گروه هایی از کودکان که تحت درمان واقع شده اند، این رفتارها به نحو مطلوبی با تعریف مهارتهای اجتماعی تناسب ندارند. در هر حال، این مسائل نشانگر این است که در میان اشخاصی که در این رشته کار می کنند، ابهامهای متعددی وجود دارد.
|
[جمعه 1401-09-25] [ 01:41:00 ق.ظ ]
|
