بند چهارم : خطرات قابل بیمه شدن و خطرات غیر قابل بیمه شدن

از حیث علمی بیمه صرفا وقتی امکان پذیر است که احتمال خطری که واقع می شود قابل محاسبه باشد. ‌بنابرین‏ ممکن است بر قراری یک مراسم پر خرج در هوای آزاد علیه بدی آب و هوا قابل بیمه باشد، زیرا با بررسی گزارشات و اخبار هواشناسی در قبل و آینده می توان تغییر آب و هوا را در روز مراسم پیش‌بینی کرد. اما نمی توان سفینه ی فضایی مسافرتی را که برای اولین بار به سیاره ی دیگر می رود بیمه کرد. زیرا هیچ گونه سابقه ی قبلی در این مورد وجود ندارد و نمی شود خطر را محاسبه کرد.

البته در همین موارد نیز ممکن است شرکت بیمه حاضر به بیمه کردن باشد، لکن قطعاً حق بیمه ای که دریافت می‌کند خیلی بالا خواهد بود. ‌بنابرین‏ برخی از خطرات غیر قابل بیمه شدن هستند، مثلاً نمی شود فردی را که تازه وارد بازار تجارت شده است در مقابل ناتوانی و شکست بیمه کرد زیرا نمی توان فهمید که آیا وی در امر تجارت فکر تجارتی دارد یا خیر عموماً خطراتی که غیر قابل بیمه شدن هستند خطراتی می‌باشند که نمی توان آن ها را بر اساس احتمالاتی که از قبل وجود دارد محاسبه کرد.

در برخی موارد قیمت بیمه کردن آنقد بالا است که مورد بیمه را جز مواردی که قابل بیمه شدن نیستند قرار می‌دهد. مثلاً ‌در مورد اتومبیل های اسپرت چنانچه جوانی که تازه گواهینامه رانندگی دریافت ‌کرده‌است بخواهد چنین ماشینی را بیمه کند مبلغ بیمه بسیار بالا است و به سختی می‌تواند از پس آن برآید که البته یکی از علل آن شور و شوق جوانان به رانندگی سریع است.

مبحث دوم : مبانی بیمه کشتیرانی در صورت تصادم کشتی ها

در معاملات بین‌المللی به دلیل ارزان بودن، طرفین معامله ترجیح می‌دهند برای حمل و نقل کالا از کشتی و دیگر وسایل نقیله دریایی استفاده کنند. لذا بیمه دریایی که قدیمی ترین نوع بیمه است در حال حاضر نیز دارای اهمیت ویژه در معاملات بین‌المللی می‌باشد، که به همین دلیل ما در اینجا در مبحثی مجزا به تشریح آن می پردازیم.

همان طور که اشاره شد ببیمه دریایی قدیمی ترین نوع بیمه است لکن باید گفت این بیمه در انگلستان از قرن چهاردهم توسعه یافت. قدیمی ترین بیمه نامه دریایی انگلیسی که از گزند روزگار مصون مانده است به سال ۱۵۵۵ برمی گردد و اولین مصوبه که در رابطه با بیمه دریایی در انگلستان وضع شده در سال ۱۶۰۱ بوده است. در قرن هفدهم شغل بیمه دریایی در مرکز قهوه خانه های لندن و به ویژه در قهوه خانه ادوارد لویدز که صاحبان کشتی ها و تجار در آنجا با هم دیدار و اطلاعات رد و بدل می‌کردند آغاز شد. تجارت بیمه دریایی به طور روزافزونی مورد توجه قرار گرفت و دیری نپایید که تجار لندن اسناد استانداردی در این زمینه تهیه کردند. جالب توجه این است که بسیاری از این اسناد و عباراتی که در آن ها به کار رفته تا اخیراًً مورد استفاده قرار می گرفت.

در واقع سازمان بیمه لویدز در تاریخ ۱۷۷۹ مقرراتی تنظیم کرد که مدت ها مورد استفاده بیمه گران بود که همین مقررات نهایتاًً در قالب قانون سال ۱۹۰۶انگلستان مندرج گردیدند. در این مبحث ما به قانون ۱۹۰۶ انگلستان و شرایط اعلامی از سوی ا نجمن بیمه گران لندن (The institute of London underweiters) که به منظور رفع نواقص قانون سال ۱۹۰۶ پیشنهاد شده است، اشاره خواهیم کرد.

گفتار اول : قرارداد بیمه دریایی و تصادم کشتی ها

بند اول : تعریف بیمه دریایی

بر طبق ماده قانون ۱۹۰۶ بیمه دریایی انگلستان قرارداد بیمه دریایی قراردادی است که به موجب ان بیمه گر تعهد می‌کند خسارت بیمه گزار را در مقابل ضرر های ناشی از سفر دریایی جبران کند. البته در تعریف فوق اشاره ای به اخذ حق بیمه توسط بیمه گر به عنوان عوض قرارداد نشده است که شاید به علت بدیهی بودن آن قانون‌گذار انگلیسی از ذکر آن صرف نظر ‌کرده‌است. لکن در هر حال تعریف را نمی توان تعریفی جامع و کامل دانست. موضوعات بیمه دریایی عبارتند از کشتی ها، اثایه و لوازم آن ها، محموله های کشتی ها، سود ها و منافع حق کمیسیون و غیره که تعلق به صاحبان کشتی ها یا اجاره کنندگان کشتی ها، یا به صاحبان محموله ها یا متصدیان حمل و نقل کالا دارند.

خطرات دریایی (maritime perils) که در ماده موصوف به آن اشاره شده است عبارتند از آن خطراتی که در نتیجه سفر دریایی روی می‌دهد یا اتفاقی که ممکن است در این گونه سفر رخ دهد. به عبارت دیگر خطرات دریایی عباترند از: آتش سوزی، خطر جنگ، دزدی دریایی، غارت، دزدی، ضبط، تصرف، ممنوعیت از تصرف مالکانه، توقیف از سوی حکومت یا مردم، تفدیه و سایر خطراتی که یا شبیه ‌به این خطرات هستند یا اینکه در بیمه نامه ممکن است لحاظ شوند.

بند دوم : مندرجات قرارداد بیمه دریایی

قرارداد بیمه و شرایط آن باید به موجب سند کتبی باشد که موسوم به بیمه نامه است. به موجب ماده ۳ قانون بیمه ایران در بیمه نامه باید امور ذیل به طور صریح قید شود:

۱٫ تاریخ انعقاد قرارداد

۲٫ اسم بیمه گر و بیمه گزار

۳٫ موضوع بیمه

۴٫ حادثه یا خطری که عقد بیمه به مناسبت آن به عمل آمده است

۵٫ ابتدا و انتهای بیمه

۶٫ حق بیمه

۷٫ میزان تعهد بیمه گر در صورت وقوع حادثه

لذا در بیمه نامه دریایی نیز موارد مذکور آورده می شود. البته در رابطه با بند ۵ باید سفر یا مدت زمانی که کشتی بیمه می شود یا (با توجه به نوع بیمه نامه) هر دو را ذکر کرد.

بند سوم : خصوصیات بیمه دریایی

برخی از این خصوصیات و ممیزات عبارتند از:

۱٫ بیمه دریایی همچون بیمه آتش سوزی حق جانشینی و مشارکت ایجاد می‌کند. با وجود این چنین حقوقی در بیمه های عمر یا اشخاص ایجاد نمی گردند.

۲٫ قرارداد بیمه دریایی، برخلاف بیمه آتش سوزی، ممکن است بعد از آنکه خسارت یا تلف حاصل شود مورد از سوی بیمه گزار اعلام گردد.

۳٫ مبلغی که تحت بیمه دریایی قابل پرداخت است بر مبنای ارزش مال مشخص می‌گردد. ممکن است این مبلغ در زمانی که خطر آغاز می شود یا در زمان تلف یا خسارت تعیین شود. در حالی که در بیمه آتش سوزی صرفاً ارزش اموال در زمان تلف یا خسارت قابل جبران است.

۴٫ در یک بیمه دریایی، نفع قابل بیمه فقط در زمان خسارت مورد نیاز است در حالی که در بیمه عمر این نفع باید در زمانی که بیمه نامه تنظیم می شود وجود داشته باشد و ‌در مورد بیمه آتش سوزی نیز باید این نفع هم در موقعی که بیمه نامه تنظیم می شود و هم در زمانی که خسارت وارد می‌گردد وجود داشته باشند.

۵٫ بیمه نامه دریایی ممکن است برای یک مدت معین یا برای یک سفر دریایی معین تنظیم شود، در حالی که بیمه نامه های دیگر فقط با ارجاع به زمان تنظیم می‌گردند.

بند چهارم : کمال و حد اعلای حسن نیت در قرارداد بیمه دریایی