بسیاری از پیمانکاران نه فقط از پرداخت دیر هنگام یکی از صورت وضعیت های خود رنج می برند، بلکه در مواقعی چندین و یا تمام صورت وضعیتهایشان پرداخت نمی گردد. در چنین شرایطی در اغلب کشورها حق قانونی برای تعلیق یا آهسته کردن سرعت اجرای پروژه در نظر گرفته نشده است. تنها در ویرایش چهارم کتاب قرمز فیدیک ۱۹۸۷ مفادی وجود دارد که به پیمانکار اجازه می دهد کارهای پروژه را آهسته تر انجام دهد و یا به تعلیق اندازد. مشروط بر آنکه پیمانکار ظرف مدت بیست و هشت روز (مطابق با فیدیک قرمز ۱۹۸۷) قصد خود را در آهسته کردن اجرای پروژه یا تعلیق آن به اطلاع کارفرما یا مهندس مشاور برساند، می تواند در صورتی که پایان مهلت مقرر، پرداخت از سوی کارفرما صورت نگرفته باشد، اجرای کارها را کند کند یا به حالت تعلیق درآورد. به دنبال چنین شرایطی پیمانکار مستحق تمدید زمان و پرداخت هزینه های اضافی است و سود منطقی نیز به وی تعلق می گیرد. (عربشاهی، ۱۳۸۹،ص۱۷۵)

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-۴-۲-۸ دعاوی پیمانکار همکار
پیمانکاران جزء همکار، بیش از صد سال است که در صنعت ساختمان سابقه حضور دارند و می بایست طراحی تمام کارهای پیمانکار همکار، همگام با طراحی کل پروژه و به صورت یک واحد توسعه پیدا کنند. (عربشاهی، ۱۳۸۹،ص۱۹۶)
عدم ناهماهنگی در اجرای پروژه، منجر به تعارضات گوناگون می شود و در مواردی هم کنار هم قراردادن آیتمهایی از پروژه غیر ممکن است. ناهماهنگی ممکن است منجر به تغییرات دیر هنگام کار برای جانمایی مجدد برخی تسهیلات ساختمان، آن هم به شکل ناهنجار و یا با هزینه کوتاه شدن سقف طبقات شود. در موارد حادتری ممکن است از زیر بنای مفید ساختمان کاسته شده باشد. در بدترین حالت ممکن است موجب شود طراحی برخی اجزای ساختمان و کنترل طراحی سازه ای اتفاق بیفتد که هزینه های پروژه را در مجموع بسیار افزایش می دهد.
چه بسا این گونه هزینه های مستقیم، تنها سهم کوچکی از هزینه های تأخیر و توقف کار شود و بودجه کارفرما را هدر دهد. این اشتباهات معمولا” ناشی از عدم دقت مهندسین مشاور در نظر گرفتن مشکلات بالقوه، و به دنبال آن تهیه نقشه های کار و تهیه اسناد مناقصه می باشد که منجر می شود هزینه های قابل توجهی به پیمانکار تحمیل شده و زمینه ساز ادعا را فراهم آورده و از طرف دیگر کارفرما را مجبور به پرداخت هزینه های اضافی به پیمانکار نماید. (عربشاهی، ۱۳۸۹،ص۱۹۷)
۲-۵ بخش پنجم : مدیریت دعاوی
۲-۵-۱ مدیریت ادعا از دیدگاه استاندارد مدیریت پروژه
مدیریت ادعا، عنوانی است که موسسه مدیریت پروژه از سال ۲۰۰۰ در کنار عناوین مدیریت ایمنی، مدیریت عوامل محیطی و مدیریت مالی، به عنوان یکی از محدوده های دانش مدیریت پروژه های ساختمان و نصب به راهنمای ویژه ساختمان و نصب استاندارد مدیریت پروژه ^۱اضافه کرده است.(PMI,2004)
این عنوان اگرچه در متن اصلی این استاندارد جای نگرفته است، اما توجه این موسسه به آن می تواند گویای اهمیت نقش آن در پیکره مدیریت دانش پروژه باشد.
این فصل در معنای عام، شامل کلیه رویه هایی است که برای حذف و یا جلوگیری از افزایش دعاوی و همچنین مدیریت آنها در صورت رخداد مورد نیاز می باشد.و از این رو می توان آن را تا حدودی به مدیریت ریسک و رویه های معمول در آن شبیه دانست.
این رویه ها در چهار بخش کلی تقسیم بندی شده اند که مراحل زیر هستند:
۱-شناخت دعاوی
۲-کمی سازی دعاوی
۳-پیشگیری از دعاوی
۴-حل دعاوی دسته بندی شده
مهمترین اصل در مدیریت دعاوی، اشراف کامل بر متن قرارداد فی مابین و عبارات و بندهای آن است. به دیگر کلام، تنها با بازخوانی دقیق نص قرارداد و مقایسه آن با واقعیتهای موجود می توان به شناخت دقیقی از ادعاهای مورد نظر رسید و شایستگی و ارزش آن را برای طرح و پیگیری حقوقی برآورد نمود. (PMI,2004)
۱-PMBOK
مستند سازی از دیگر اصول جدایی ناپذیر مدیریت دعاوی است که در کلیه رویه ها و بخشهای اجرایی آن نقش کلیدی دارد. در فرایند شناخت دعوی، محدوده و عبارات قرارداد، شرحی فعالیت اضافی مورد ادعا و همچنین زمان مورد نیاز برای انجام آن ورودی های فرایند محسوب شده که با ابزار مستند سازی و نیز قضاوت کارشناسانه در خصوص ماهیت ادعا، متن حقوقی ادعا را به دست می دهد.
متن حقوقی ادعا به همراه حجم کاری که برای فعالیت مورد ادعا انجام شده است، ورودی های لازم برای کمی سازی دعوی به شمار می رود. گاه ممکن است ادعای مورد نظر تأثیر غیر مستقمی بر سایر جوانب پروژه داشته باشد که افزایش هزینه، برهم خوردن توالی فعالیت و ایجاد تأخیر در انجام دیگر فعالیتهای پروژه نمونه ای از آنها به شمار می رود. بدیهی است که تمامی این موارد می توانند در تخمین کمی و هزینه ای فعالیت مورد ادعا به کار بیایند. همچنین انجام مقایسه میان ” برنامه ریزی” و ” واقعیت” ابزار دیگری است که نه تنها به کمی سازی فعالیت مورد ادعا، بلکه به شناسایی تأثیر آن بر تراز کلی پروژه کمک می کند. شناخت موارد مشابه پیشین و انجام مقایسه تطبیقی میان آنها برای دستیابی به نوعی وحدت رویه در دعاوی همسان نیز، می تواند در طرح و چگونگی پیگیری آن راهگشا باشد. خروجی این مرحله، هزینه های مستقیم و غیر مستقیم دعوی مورد نظر به همراه زمان افزایش یافته برای انجام آن است.
اگرچه تدوین یک قرارداد دقیق که جوانب آن به درستی تعریف شده و ریسکهای احتمالی آن در نظر گرفته شده باشد، کار سهل و آسانی نیست، اما نزدیک شدن به آن می تواند تا حدود امکان زمینه بروز ادعاهای مختلف را کاهش دهد. تعریف دقیق محدوده های پروژه، برنامه ریزی معقول و واقع گرا، اتخاذ شیوه مناسب در انجام پروژه و همچنین برخورداری از یک برنامه دقیق مدیریت ریسک، می تواند برخی از راه های دسترس برای کاهش و یا حذف ادعاهای احتمالی باشد. در کنار موارد نامبرده، شفافیت و وضوح زبان قرارداد، اعمال ضرب الاجلهای زمانی مناسب برای پاسخ به در خواستهای طرفین، ایجاد شرایط شراکت هر چه بیشتر طرفین در منافع پروژه، پیش سنجی شایستگی های پیمانکاران، ایجاد شورای بررسی اختلاف و مواردی از این دست نیز از ابزار های حذف دعاوی و یا تبدیل آنها به تغییرات قرارداد می باشد.
۲-۵-۲ روند مدیریت ادعا
روند پیدایش ادعا و اختلاف را می توان به شرح زیر متصور شد:
در ابتدا خواستهایی از سوی هر یک از طرفین برای طرف دیگر مطرح می گردد و این خواستها خود بازتاب توقعات و انتظارات بر مبنای مقتضای طبیعت جایگاه طرف می باشد. در صورتی که این خواستها مورد توافق هر یک از طرفین قرار نگیرد، جرقه اختلاف زده می شود.
این عدم توافق در دو فاکتور می باشد :
الف: عدم توافق بر اصل خواسته
ب) قبول خواسته طرف مقابل، با این تفاوت که میزان جبران و انجام خواسته در این جا مورد توافق قرار نمی گیرد.
در سوء تفاهم ها و سوء برداشتها عموما” گفتگوهایی بین طرفین صورت می گیرد که خود گفتگو ها می تواند به صورتهای مختلف نظیر نامه نگاری یا مذاکرات شفاهی باشد. (محمد کریمی، ۱۳۸۹)
امروزه، شمار دعاوی و اختلاف در پروژه های شاخت افزایش یافته و در صنعت مخصوصا” در زمان رکود اقتصادی به صورت یکبار تحمیلی در آمده است.(پینگهو و لیانگ،۲۰۰۴)
در دعاوی بر خلاف تغییرات، فاکتور عدم توافق طرفین وجود دارد که این عدم توافق بر سر چیزی است که حق خود می دانند. در صورتی که توافق حاصل شود دیگر ادعا از بین می رود و تبدیل به تغییر یا اصلاحیه می شود. در غیر اینصورت ادعا بوده و به ترتیب وارد مراحل مذاکره، میانجیگری یا وساطت، حکمیت و یا نهایتا داوری و دادرسی شده تا در پایان حل و فصل و رفع گردد. (PMI,2004)
مدیریت دعاوی در قراردادهای صنعتی با ایعاد بزرگ، شکل جدیدی به خود گرفته و به اندازه ای از ساختار سنتی خود فاصله گرفته است که دعاوی به عنوان یکی از منابع بالقوه مالی در محاسبات و برآوردهای پیش از عقد قرارداد لحاظ می گردند. (عربشاهی، ۱۳۸۹)
برخی از دعاوی به علت کثرت امکان بروز آنها، معمولا” در قرارداد پیش بینی و متعاقبا” پیشگیری می شوند ولی دعاوی هستند که بسته به ساختار قرارداد، شرایط پروژه و اتفاقات رخ داده در جریان پروژه امکان طرح می یابند. و به همین دلیل پیش بینی تمامی آنها و برخورد با آنها در قرارداد مقدور نخواهد بود. (ربیعی،۱۳۸۱)
فدراسیون پیمانکاران مهندسین عمران فیدیک^۱ در چهارمین ویرایش خود رویه مدیریت ادعا را در الگوریتمی به تصویر کشیده که در ادامه آمده است.(مدیریت ساخت و معماری ،مجله تخصصی دانش مهندسی بلک ول ،ص ۱۹۷-۱۸۵)
۱-FIDIC
(شکل۱-۲) الگوریتم مدیریت ادعا در فیدیک
پیمان های پروژه (اساس و پایه دعاوی)
مشخصات ، نقشه کشی و طراحی ، شرایط خصوصی پیمان ، شرایط پیمان، توافقات ، BOQ
رویدادهایی که باعث بوجود آمدن ادعاها می شوند
کارهای اضافی که در مدارک پیمان وجود ندارد،تغییر کارها و دستورالعمل ها، کار کردن در شرایطی متفاوت ازشرایط پیش بینی شده، اضافه کاری ناشی از تغییر، اصلاح نقشه ها و مشخصات فنی توقف کار ،اعتصاب و بلایای طبیعی
پیمانکار
به همراه یک کپی برای کارفرما
آگاهی دادن نسبت به ادعاهای احتمالی
کارفرما
اطلاع
مهندسی
پیمانکار
بازرسی گزارشات همزمان و تصمیم گیری درخواست گزارشات بیشتر از پیمانکار
اجرای کار و ثبت رویدادها
ادامه رویدادها ثبت کلیه رویداد
خیر، تشریح دلایل و کنترل مشکلات
کمی سازی حساب ها و گزارشات موقتی یا گزارشات قطعی مورد نیاز مهندسان