۲-۱۱اوراق مشارکت و افزایش مشارکت های مردمی

چندین مشخصه مهم در بازار سرمایه کشورهای در حال توسعه و از جمله ایران وجود دارد که باعث کمبود پس اندازهای مولد و عدم دسترسی به منابع مورد نیاز برای ایجاد سرمایه های جدید می‌گردد و آن این است که صاحبان ثروت و پس انداز (حتی پس اندازهای کوچک) در این کشورها، غالبا ثروت و مازاد درآمد و پس انداز خود را به اشکال زیر مورد استفاده قرار می‌دهند:

• • نگهداری کالاهای مصرفی با دوام و جواهرات

• • خرید زمین و خانه

• • نگهداری دارایی هایی مالی در خارج از سیستم مالی و در بازارهای غیر رسمی بازار سرمایه نیز در این کشورها با نارسایی های زیر روبه رو است:

• • کافی نبودن بازده مالی پس انداز و سرمایه گذاری ها

• ریسک های غیر قابل جبران دارایی های مالی(تبریزی۱۳۸۶)

‌بنابرین‏ با توجه به محدودیت ها و نارسایی های فوق الذکر، تجهیز منابع به خصوص از طریق پس اندازهای مردمی، هرچند کوچک یکی از وظایف مهم سیاست گذاران پولی و مالی در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران می‌باشد. اگر چه در کشور ما سیستم بانکی همواره کوشش نموده است تا پس اندازهای مردم را جذب نماید، ولی اغلب بخشی از نقدینگی بخش خصوصی در دست مردم باقی مانده است. مضافاً آنکه فاصله بین سود پرداختی به سپرده های سرمایه گذاری و نرخ تورم در بعضی از سال ها سبب گردیده است که دارندگان پس اندازهای کوچک که وجوه خود را به صورت سپرده های سرمایه گذاری نگهداری نموده اند، از مزایای پس اندازهای خود به نحو مناسبی برخوردار نشوند. لذا هر ابزار جدیدی برای استفاده از پس اندازهای مردم در جامعه که سود بیشتری نصیب آن ها گرداند و دسترسی به وجوه پس انداز آن ها در صورت لزوم آسان نماید، سبب انتقال پس اندازها و تجهیز منابع مالی مورد نیاز خواهد شد. تجربه انتشار اوراق مشارکت در کشور به عنوان یک وسیله جدید نشانه داده است که ابزار مناسبی برای جلب و جذب پس اندازهای کوچک و بزرگ افراد جامعه بوده است(mishkin2009).

۲-۱۲اوراق مشارکت و توزیع ریسک سرمایه گذاری

یکی از مشخصه‌ های بازارهای مالی و بازار اوراق بهادار از جمله اوراق مشارکت کاهش ریسک های سرمایه گذاری از طریق ایجاد تنوع در زمینه‌های به کار گیری وجوه می‌باشد. معمولا پس انداز کنندگانی که وجوه اندکی برای سرمایه گذاری در اختیار دارند، مشکل می‌توانند که در زمینه‌های متعدد و متنوع به منظور توزیع ریسک و کاهش خاطرات سرمایه گذاری اقدام نمایند و از طریق تنوع بخشیدن به انواع سرمایه گذاری خود، ریسک سبد دارایی خود را کاهش دهند. برای این قبیل از صاحبان پس اندازهای کوچک، یکی از ابزارهای مناسب به منظور کاهش خطرات سرمایه گذاری به منظور دستیابی به تنوعی مطلوب و با هزینه اندک خرید اوراق مشارکت می‌باشد. از آنجایی که تنوع بخشیدن در سرمایه گذاری ها سبب توزیع ریسک و کاهش آن می‌گردد و با توجه به اینکه اوراق مشارکت برای طرح های تولیدی و عمرانی مختلف، هم از طریق دولت و مؤسسات دولتی و هم توسط سازمان ها و نهادهای غیر دولتی و بخش خصوصی انتشار یافته و عرضه می‌گردد، با متنوع نمودن شرایط این اوراق از نظر مدت، نرخ بازده داخلی طرح ها، نرخ های سود، انواع مختلف ناشران، وجود تضمین و عدم تضمین بازپرداخت اصل و سود آن ها و بالاخره در نظر گرفتن انواع مختلف امتیازات، می توان سرمایه گذارن مختلف را با درجات مختلف ریسک پذیری تحت پوشش قرار داد(مولایی ۱۳۸۴).

۲-۱۳شناسایی اهداف مورد انتظار از انتشار اوراق مشارکت

در قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت هدف از انتشار اوراق مشارکت، مشارکت عموم در اجرای طرح های انتفاعی مندرج در قوانین بودجه سالانه کل کشور، طرح های سودآور تولیدی و ساختمانی و خدماتی عنوان شده است که از طریق تجهیز منابع مورد نیاز برای طرح های مذکور من جمله منابع لازم برای تهیه مواد اولیه واحدهای تولیدی صورت می‌گیرد. طبق مفاد این قانون دولت، شرکت های دولتی، شهرداری ها و مؤسسات و نهادهای عمومی غیر دولتی و مؤسسات عام المنفعه و شرکت های وابسته به دستگاه های مذکور، شرکت های سهامی عام و خاص و شرکت های تعاونی دولتی تولیدی می‌توانند بر اساس قوانین بودجه و یا کسب مجوز از بانک مرکزی به انتشار و عرضه اوراق مشارکت مبادرت ورزند(تبریزی ۱۳۸۶). ‌بر اساس مفاد این قانون، اوراق مشارکت اوراقی است بهادار، با نام یا بی نام، قابل تعویض یا تبدیل با سهام که به قیمت مشخص برای مدت معین و به موجب قانون، با مجوز بانک مرکزی منتشر و از طریق عرضه عمومی واگذار می شود و دارندگان آن به نسبت قیمت اسمی و مدت زمان مشارکت، در نتیجه مال (سود و زیان) حاصل از اجرای طرح های مربوط، سهیم خواهند بود و هر ورقه مشارکت نشان دهنده میزان قدرالسهم دارنده آن در مشارکت است.^[۲] این اوراق می‌توانند مورد وثیقه بانک ها و دستگاه های اجرایی دولتی نیز قرار بگیرند، نکته مهمی که در این قانون به چشم می‌خورد این است که اوراقی که توسط شرکت های سهامی عام منتشر می‌شوند می‌توانند در سر رسید نهایی با سهام سایر شرکت های پذیرفته شده در سازمان بورس اوراق بهادار تعویض شوند و یا در سر رسید نهایی و یا زمان تحقق افزایش سرمایه، به سهام شرکت های موضوع طرح اوراق مشارکت تبدیل گردند. تشخیص انتفاعی بودن طرح های عمرانی دولت نیز به عهده هیئتی مرکب از نمایندگان وزارت امور اقتصادی و دارایی، سازمان برنامه و بودجه و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران می‌باشد(آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت مصوب ۱۸/۵/۱۳۷۷ هیئت وزیران).^[۳]

۲-۱۴تامین منابع مالی کوتاه مدت و بلند مدت واحدهای تولیدی و نقش اوراق مشارکت در این زمینه

1. 1. . Fiddler, A. T. ↑

1. 1. . Bernstein, J. ↑

1. 1. . Berg, B. J. ↑

1. 1. . Wilson, J. F. ↑

1. 1. . Weingrtner, P. J. ↑

1. 1. . Jordan, C. ↑

1. 1. . Revenson, T. A. ↑

1. 1. . Watkins, k. ↑

1. 1. . Cousineau, T. ↑

1. 1. . Domar, A. D. ↑

1. 1. . Berga, S. ↑

1. 1. . Inhorn, M. C. ↑

1. 1. . International Conference on Population & Development (ICPD) ↑

1. 1. . Peterson, B. D. ↑

1. 1. . Newton, C. R ↑

1. 1. . Rozen, K. ↑

1. 1. . Skaggs, G. E. ↑

1. 1. . Carreno Melendeez, J. ↑

1. 1. . Richlin, S. S. ↑

1. 1. . Shanti, A. ↑

1. 1. . Morphy, A. A. ↑

1. 1. . Cwikel, J. ↑

1. 1. . Gidron, Y. ↑

1. 1. . Sheiner, E. ↑

1. 1. . Liz, T. M. ↑

1. 1. . Strauss, B. ↑

1. 1. . House, SH. ↑

1. 1. . Lunenfeld, B. & ↑

1. 1. . Steirteghem, A. V. ↑

1. 1. . Benson, R. C. ↑

1. 1. . Freeman, E. W. ↑

1. 1. . Boxer, A. S. ↑

1. 1. . Rickels, k. ↑

1. 1. . Tureck, R. ↑

1. 1. . Mastroianni, L. J. R. ↑

1. 1. . Dohrenwend, B. S. ↑

1. 1. . Boyaresky, R. ↑

1. 1. . Berek, J. S. ↑

1. 1. . Vayena, E. ↑

1. 1. . Paleg, K. ↑

1. 1. . Burns, L. H. ↑

1. 1. . Covington, SH. N. ↑

1. 1. . Firestone ↑

1. 1. . Van Balen, F. V. ↑

1. 1. . Gerrits, T. ↑

1. 1. . Schmidt, L. ↑

1. 1. . Holstein, B. E. ↑

1. 1. . Christensen, U. ↑

1. 1. . Boivin, J. ↑

1. 1. . Pirritano, M. ↑

1. 1. . Pasch, L. ↑

1. 1. . Khayata, G. M. ↑

1. 1. . Rizk, D, E. ↑

1. 1. . Hasan, M. Y. ↑

1. 1. . Ghazal-Aswad, S. ↑

1. 1. . Asaad, M. A. ↑

1. 1. . Upkong, D. ↑

1. 1. . Orji. E. ↑

1. 1. . Monga, M. ↑

1. 1. . Schneider, Z. ↑

1. 1. . Elliot, D. ↑

1. 1. . Lobiondo-Wood, G. ↑

1. 1. . Beanland, C. ↑

1. 1. . Haber, J. ↑

1. 1. . Lowedermilk, D. ↑

1. 1. . Perry, S. ↑

1. 1. . Abbey, A. ↑

1. 1. . Andrews, F, M. ↑

1. 1. . Halman, L. J. ↑

1. 1. . Donald, A. ↑

1. 1. . Schalock, R. L. ↑

1. 1. . Liu, L. ↑

1. 1. . Malkina-Pykh, I. G. ↑

1. 1. . Pykh, Y. Q. A. ↑

1. 1. . Hagerty, M. R. ↑

1. 1. . Lash, J. P. ↑

1. 1. . Bresnick. E. ↑

1. 1. . Taymor, M. L. ↑

1. 1. . Penedo, F. J. ↑

1. 1. . Lopez, C. ↑

1. 1. . Beck ↑

1. 1. . Rush ↑

1. 1. . Shaw ↑

1. 1. . Emery ↑

1. 1. .mania ↑

1. 1. .hypomania ↑

1. 1. .narcissistic ↑

1. 1. . Nelson, C. J. ↑

1. 1. . Shindel, A. W. ↑

1. 1. . Naughton, C. K. ↑

1. 1. . Ohebshalom, M ↑

1. 1. . Mulhall, J. P. ↑

1. 1. . Sultan, S. ↑

1. 1. . Tahir, A. ↑

1. 1. . Tuzer, V, T. ↑

1. 1. . Galhardo, A. J. ↑

1. 1. . Beutel, M. ↑

1. 1. . General Adaptation Syndrome (GAS) ↑

1. 1. .Shaw, S. E. ↑

1. 1. . Mohr, D. C. ↑

1. 1. . Hughes, R. B. ↑

1. 1. . Mechenbaum, D. ↑

1. 1. . Dafee, M. ↑

1. 1. . Kuchenhoff, J. ↑

1. 1. . Strauss, B. ↑

1. 1. . Haemmerli, K. ↑

1. 1. . Myers, L. B. ↑

1. 1. . Wark, L. ↑

1. 1. . Carter, J. ↑

متغیرهای توضیحی

پیش‌بینی

معیار سنجش اجتناب مالیاتی

CETR

LCETR

PBDT

ضریب متغیرمدل

آماره t

P-value

ضریب متغیرمدل

آماره t

P-value

ضریب متغیرمدل

آماره t

P-value

β_۰

–

۰٫۶۲۵

۱۱٫۴۹۰

۰٫۰۰۰

۰٫۶۱۶

۱۳٫۴۸۵

۰٫۰۰۰

۰٫۰۳۳

۵٫۰۹۵

۰٫۰۰۰

AA

–

-۰٫۰۱۵

-۲٫۳۴۴

۰٫۰۰۹

-۰٫۰۱۱

-۳٫۲۲۰

۰٫۰۰۰

۰٫۰۰۲

۱٫۸۵۵

۰٫۰۶۴

Size

–

۰٫۰۱۹

۵٫۰۱۱

۰٫۰۰۰

۰٫۰۲۱

۶٫۶۳۷

۰٫۰۰۰

-۰٫۰۰۳

-۶٫۷۵۸

۰٫۰۰۰

FOR

–

-۰٫۰۰۷

-۲٫۶۵۷

۰٫۰۰۵

-۰٫۰۱۳

-۲٫۴۸۰

۰٫۰۰۱

۰٫۰۲۲

۲٫۳۴۷

۰٫۰۰۷

LEV

–

-۰٫۱۰۹

-۳٫۷۱۹

۰٫۰۰۰

-۰٫۱۱۹

-۴٫۸۳۷

۰٫۰۰۰

۰٫۰۱۰

۲٫۸۹۷

۰٫۰۰۴

MTB

–

۰٫۰۰۰

۲٫۴۱۰

۰٫۰۰۶

۰٫۰۰۰

۲٫۵۰۵

۰٫۰۰۶

۰٫۳۲۴

۵٫۰۱۶

۰٫۰۰۰

PTROA

–

۰٫۱۷۷

۴٫۰۲۶

۰٫۰۰۰

۰٫۱۲۸

۳٫۴۷۱

۰٫۰۰۱

۰٫۱۳۴

۲۵٫۸۸۱

۰٫۰۰۰

ΔPTCFO

–

۰٫۰۰۵

۲٫۶۰۳

۰٫۰۰۱

۰٫۰۰۸

۳٫۴۸۲

۰٫۰۰۱

۰٫۱۲۳

۲٫۷۱۷

۰٫۰۰۴

NOL

–

۰٫۱۱۳

۳٫۹۶۴

۰٫۰۰۰

-۰٫۰۰۳

-۲٫۱۳۸

۰٫۰۰۸

۰٫۰۱۶

۴٫۸۰۰

۰٫۰۰۰

EM1

–

-۰٫۱۱۴

-۶٫۳۸۴

۰٫۰۰۰

-۰٫۰۵۴

-۳٫۵۸۳

۰٫۰۰۰

۰٫۰۰۱

۳٫۴۰۴

۰٫۰۰۰

EM2

–

-۰٫۰۰۴

-۲٫۲۵۹

۰٫۰۰۷

-۰٫۰۰۷

-۲٫۴۹۱

۰٫۰۰۶

۰٫۰۰۲

۳٫۸۳۲

۰٫۰۰۰

EM3

–

-۰٫۰۱۴

-۲٫۷۹۷

۰٫۰۰۴

-۰٫۰۴۴

-۲٫۹۴۳

۰٫۰۰۳

۰٫۰۰۰

-۳٫۳۴۳

۰٫۰۰۰

AggReport

مثبت
۳٫۲۳۰
۲٫۲۳۸
۰٫۰۰۸
۲٫۰۱۱
۲٫۱۹۳
۰٫۰۰۲
۱٫۳۱۲
۲٫۶۰۳
۰٫۰۰۹

آماره «دوربین- واتسون»

۱٫۹۷۴

۱٫۹۹۰

۱٫۹۳۸

آمارهF

۱۱٫۴۲۴

۱۳٫۱۸۷

۸۹٫۱۴۰

P-value

۰٫۰۰۰

۰٫۰۰۰

۰٫۰۰۰

^۲Rتعدیل شده

۰٫۰۸۲

۰٫۰۹۵

۰٫۴۳۱

R

۰٫۳۰۰

۰٫۳۲۰

۰٫۶۶۰

حالت اول: نرخ مؤثر مالیاتی نقدی

همان طور که در جدول (۳-۴) مشاهده می شود، آماره F برابر با۱۱،۴۲۴ و P-value برابر با ۰٫۰۰۰ است که نشان می‌دهد در سطح اطمینان ۹۹% مدل رگرسیون خطی از نظر آماری معنی دار است.

آماره t برای متغیر توضیحی AggReport(با بتای ۳،۲۳۰) برابر با ۲،۲۳۸است و سطح معنی‌داری متغیر مذکور نیز برابر با۰٫۰۰۸ است که در سطح اطمینان ۹۹% از نظر آماری معنی‌دار است. در خصوص بررسی اولین فرضیه، رابطه بین اجتناب مالیاتی از طریق نرخ مؤثر مالیاتی نقدی با گزارشگری مالی متهورانه مثبت است زیرا بتای متغیر توضیحیAggReportبرابر۳٫۲۳۰ و آماره t نیز برابر با۲،۲۳۸ است که در سطح اطمینان ۹۹% معنی‌دار است.

همان طور که در جدول (۳-۴) مشاهده می شود ضریب همبستگی و ضریب تعیین تعدیل شده مدل (۱) به ترتیب برابر با،۰،۳۰۰و۰،۰۸۲ است.

همچنین بر اساس آماره « دوربین – واتسون » مدل (۱) که در جدول (۳-۴) نشان داده شده است مقدار این آماره برابر است با ۱٫۹۷۴ که بین۵،۱و ۲٫۵ است. از این رو می‌توان اظهار داشت که در مدل (۱) خودهمبستگی بین مشاهدات وجود ندارد.

حالت دوم: نرخ مؤثر مالیاتی نقدی بلندمدت

همان طور که در جدول (۳-۴) مشاهده می شود، آماره F برابر با۱۳٫۱۸۷ و P-value برابر با ۰٫۰۰۰ است که نشان می‌دهد در سطح اطمینان ۹۹% مدل رگرسیون خطی از نظر آماری معنی دار است.

آماره t برای متغیر توضیحی AggReport(با بتای ۲٫۰۱۱) برابر با۲،۱۹۳ است و سطح معنی‌داری متغیر مذکور نیز برابر با۰٫ ۰۰۰ است که در سطح اطمینان ۹۹% از نظر آماری معنی‌دار است. در خصوص بررسی دومین فرضیه، رابطه بین اجتناب مالیاتی از طریق نرخ مؤثر مالیاتی نقدی بلندمدت با گزارشگری مالی متهورانه مثبت است زیرا بتای متغیر توضیحی AggReportبرابر۲٫۰۱۱ و آماره t نیز برابر با ۲٫۱۹۳ است که در سطح اطمینان ۹۹% معنی‌دار است.

همان طور که در جدول (۳-۴) مشاهده می شود ضریب همبستگی و ضریب تعیین تعدیل شده مدل (۲) به ترتیب برابر با ۰٫۳۲۰و ۰٫۹۵ است.

همچنین بر اساس آماره « دوربین – واتسون » مدل (۲) که در جدول (۳-۴) نشان داده شده است مقدار این آماره برابر است با ۱٫۹۹۰ که بین ۱٫۵ و ۲٫۵ است. از این رو می‌توان اظهار داشت که در مدل (۲) خود همبستگی بین مشاهدات وجود ندارد.

حالت سوم: اختلاف دائمی مالیات

همان طور که در جدول (۳-۴) مشاهده می شود، آماره F برابر با۸۹٫۱۴۰ و P-value برابر با ۰٫ ۰۰۰ است که نشان می‌دهد در سطح اطمینان ۹۹% مدل رگرسیون خطی از نظر آماری معنی دار است.

آماره t برای متغیر توضیحی AggReport(با بتای ۱٫۳۱۲) برابر با۲٫۶۰۳ است و سطح معنی‌داری متغیر مذکور نیز برابر با۰٫۰۰۹ است که در سطح اطمینان ۹۹% از نظر آماری معنی‌دار است. در خصوص بررسی سومین فرضیه، رابطه بین اجتناب مالیاتی از طریق اختلاف دائمی مالیات با گزارشگری مالی متهورانه مثبت است زیرا بتای متغیر توضیحی AggReportبرابر۱٫۳۱۲ و آماره t نیز برابر با ۲٫۶۰۳ است که در سطح اطمینان ۹۹% معنی‌دار است.

همان طور که در جدول (۳-۴) مشاهده می شود ضریب همبستگی و ضریب تعیین تعدیل شده مدل (۳) به ترتیب برابر با ۰٫۶۶۰و ۰،۴۳۱ است.

همچنین بر اساس آماره « دوربین – واتسون » مدل (۳) که در جدول (۳-۴) نشان داده شده است مقدار این آماره برابر است با ۱٫۹۳۸ که بین ۱٫۵ و ۲٫۵ است. از این رو می‌توان اظهار داشت که در مدل (۳) خودهمبستگی بین مشاهدات وجود ندارد.

۴– ۵ –۲–خلاصه نتایج آزمون فرضیه های تحقیق

فرضیه های تحقیق باآزمون تحلیل رگرسیون بررسی شده است. چکیده نتایج با توجه به فرضیه های صفرتحقیق درجدول شماره (۴-۴) به نمایش درآمده است.

جدول (۴-۴): خلاصه نتایج آزمون فرضیه‌ها

فرضیه تحقیق
نتیجه
یافته تحقیق

اجتناب مالیاتی از طریق نرخ مؤثر مالیاتی نقدی با گزارشگری مالی متهورانه رابطه مستقیم دارد.

قبول

اجتناب مالیاتی از طریق نرخ مؤثر مالیاتی نقدی با گزارشگری مالی متهورانه رابطه مستقیم دارد.

اجتناب مالیاتی از طریق نرخ مؤثر مالیاتی نقدی بلند مدت با گزارشگری مالی متهورانه رابطه مستقیم دارد.

قبول

اجتناب مالیاتی از طریق نرخ مؤثر مالیاتی نقدی بلند مدت با گزارشگری مالی متهورانه رابطه مستقیم دارد.

اجتناب مالیاتی از طریق اختلاف دائمی مالیات با گزارشگری مالی متهورانه رابطه مستقیم دارد.

قبول

اجتناب مالیاتی از طریق اختلاف دائمی مالیات با گزارشگری مالی متهورانه رابطه مستقیم دارد.

۴–۶– خلاصه فصل چهارم

خـوبی در پیشینه پـژوهشی مسـتند است (برای مثـال، آدامز و جونز، ۱۹۸۳، کوپـر، ۱۹۸۵، نقل ازکـاکیر^۱۵و

آیدین^۱[۴]، ۲۰۰۵؛ اسمتانا^۲، کمپیون ـ بار^۳و متزگر^۴، ۲۰۰۶ ؛ نصرتی، مظاهری و حیدری، ۱۳۸۵؛ اثنی عشران، ۱۳۷۸، رزمی،۱۳۸۳؛ احمدی، ۱۳۸۳). نتایج این پژوهش‌آموزش‌ها، عموماً نشان می‎‌دهند که در دوره نوجوانی، کنش‎وری سالم خانوادگی (برای مثال، انسجام^۵ خانواده، ارتباط^۶ مثبت) با انسجام هویت به ظور مثبت ارتباط دارد.

تأثیر کنش‎وری خانوادگی بر رفتارهای مشکل‎آفرین نوجوانان نیز در چندین پژوهش نشان داده شده است (برای مثال، دیسهیون^۷، کاپالدی^۸و یورگر^۹، ۱۹۹۹؛ السون^۱۰، بیتس^۱۱، ساندی^۱۲، لانتیر^۱۳، ۲۰۰۰، نقل از شوارتز و دیگران، ۲۰۰۶؛ کیگان ـ امون^۱۴و مولدر^۱۵، ۲۰۰۵ ؛ شوارتز و دیگران، ۲۰۰۵ ؛ فیروزصمدی، ۱۳۸۰). نتایج این پژوهش‌آموزش‌ها به ظور کلی نشان داده‎اند که کنش‎وری خانوادگی سالم به ظور منفی با رفتارهای مشکل‎آفرین مرتبط است.

بیشتر مطالعاتی که رابطه بین کنش‎وری خانوادگی و رفتارهای مشکل‎آفرین را بررسی کرده‎اند، دختران و پسران را به ظور جداگانه مورد مطالعه قرار نداده‎اند اما تعداد معدودی از آن ها به نقش تعدیل‎کننده^۱۶ متغیر جنس در رابطه بین کنش‎وری خانوادگی و رفتارهای مشکل‎آفرین نوجوانان دست یافته‎اند. برای مثال، کراسنوز^۱۷، اریکسون^۱۸و درنبوش^۱۹(۲۰۰۲) ‌به این نتیجه رسیدند که دل‎مشغولی والدین ‌در مورد زندگی نوجوان^۲۰، عامل حفاظت‎کننده^۲۱ در مقابل سیگار کشیدن پسرانی است که با دوستان منحرف ارتباط دارند ولی ‌در مورد دختران چنین نیست. ‌در مورد رابطه بین کنش‎وری خانوادگی و هویت، شولتیس^۲۲ و بلاستین^۲۳(۱۹۹۴) ‌به این نتیجه دست یافتند که صمیمیت^۲۴ با خانواده، ارتباط معنادار قوی‎تری با تحول هویت در پسران نوجوان دارد اما در دختران نوجوان چنین نیست.

محیط دیگری که بر تحول نوجوان تأثیر دارد، مدرسه است. نوجوانان ساعت‎هایی از روز را در مدرسه

راهنمایی و پس از آن، در دبیرستان می‎گذرانند. بدین ترتیب، آن ها زمان بیشتری را در خارج از خانه و در

تعامل با دیگران از جمله همسالان و معلمان سپری می‎کنند.

لانگراند ـ ویلمز^۱[۵]و بوسما^۲(۲۰۰۶) در پژوهشی با عنوان “تحول هویت در بافت: مدرسه به منزله یک بافت مهم در تحول هویت”، در نمونه‎ای متشکل از ۳۱۱ نفر دانش‎آموز پایه هشتم، نشان داده‎اند که بافت مدرسه نقش مهمی در تحول هویت دانش‎آموز بازی می‎کند. ضمناً، بر اساس نتایج این پژوهش مشخص شده است که تجربه مدرسه، به عنوان یک منبع شخصی، در تحول هویت مؤثر است.

یکی از متغیرهایی که در پژوهش‎های مرتبط با آثار مدرسه بر تحول نوجوان مورد بررسی قرار گرفته، پیوند با مدرسه^۳ است. پیوند با مدرسه به ارتباطی که دانش‎آموز با مدرسه، کارکنان مدرسه و آرمان‎های تحصیلی مورد حمایت مدرسه دارد، اطلاق می‎گردد (موری^۴و گرینبرگ^۵، ۲۰۰۱). نتایج پژوهش‌آموزش‌ها نشان داده‎اند که پیوند با مدرسه، موجب افزایش تجربه‎های ‌تحولی مثبت و کاهش تجربه‎های ‌تحولی منفی می‎شود (کاتالانو^۶، هاگرتی^۷، استرل^۸، فلمینگ^۹و هاکینز^۱۰، ۲۰۰۴). پیوند ضعیف با مدرسه با میزان بالاتر رفتارهای مشکل‎آفرین (مصرف مواد، رفتارهای پرخاشگرانه، بزهکاری، اخراج از مدرسه) در ارتباط است (هاکینز و دیگران، ۱۹۹۷؛ سیمونز ـ مورتون^۱۱، کرامپ^۱۲، هاینی^۱۳و سیلور^۱۴،۱۹۹۹؛ اینالو^۱۵، استاتین^۱۶و نورمی^۱۷، ۲۰۰۰؛ کروستو^۱۸، ۲۰۰۰، نقل از مادوکس^۱۹و پرینز^۲۰،۲۰۰۳؛ لی^۲۱و اسمیت ـ آدکوک^۲۲، ۲۰۰۵؛ شوارتز و دیگران، ۲۰۰۶).

از نظر برزونسکی^۲۳و آدامز (۱۹۹۹) محیط مدرسه که حمایت معلمان^۲۴ جنبه‎ای از آن را دربر می‎گیرد، بافت مهمی است که در آن هویت نوجوان تحول می‎یابد. استاینبرگ (۲۰۰۱) نشان داد که همان رگه‎های مرتبط با شیوه‎های فرزند‎پروری اقتدارگر^۲۵، یعنی، صمیمیت، حمایت، ثبات، پذیرش، آزادی عمل (خودمختاری) روان‎شناختی^۲۶، مشخصه معلمان کارآمد نیز هست. افزون بر این، سوننز^۲۷و ونتینکیست^۲۸ (۲۰۰۵) ‌به این نتیجه دست یافتند که سبک تدریسی که حمایتگر نیاز نوجوان به آزادی عمل باشد، با تعهد^۲۹ و اکتشاف^۳۰ حرفه‎ای رابطه مثبت دارد. اگرچه پژوهش‎های کمی ‌در مورد نقش معلمان در تحوّل هویّت وجود دارد، مطالعات انجام شده مبیّن ارتباط حمایت معلمان با اکتشاف و تعهد نوجوان است (هال و براسارد، ۲۰۰۸).

روابـط با گروه همسال برای تحـول روان‎اجتماعی در دوره کـودکی و نوجـوانی مهم است، اما طیّ دوره

نوجوانی روابط با همسالان (و دوستی^۱[۶]به ظور خاص) اهمیت منحصر به فردی دارد. روابط با همسالان به تحول روان‎اجتماعی سالم نوجوان کمک می‎کند (گلداشتاین^۲، دیویس ـ کین^۳و اکلز، ۲۰۰۵). دوستی در ظهور هویت من^۴ نقش مهمی دارد و اغلب با دوستان خوب است که افراد برای اکتشاف موقعیت‌آموزش‌ها، نگرش^۵‎ها و رفتارهای جدید احساس راحتی زیادی می‎کنند و این دوستان هستند که معمولاً طیّ فرایند هویت، حمایت و پسخوراند^۶فراهم می‎آورند (ایکرز^۷، جونز و کویل^۸، ۱۹۹۸). هامر^۹و بروخ^۱۰(۱۹۹۴، نقل از هال و براسارد، ۲۰۰۸) نشان دادند که شبکه حمایتگر همسالان، در نوجوانان هویت موّفق^۱۱را ارتقا می‎بخشد و از هویت بازداشته^۱۲ جلوگیری می‎کند.

روابط با گروه همسال، همچنین می‎تواند منبع خطری برای برخی از نوجوانان باشد (گلداشتاین و دیگران، ۲۰۰۵) . نتایج پژوهش‌آموزش‌ها نشان داده است که فقدان حمایت همسالان با نشانه‎های افسردگی و برونی‎سازی‎شده مرتبط است (لوپز^۱۳و دوبوئا^۱۴، ۲۰۰۵). ریس^۱۵و یانیس^۱۶(۲۰۰۴) گزارش دادند که تعارض^۱۷‎های مستمر با همسالان (مبیّن یک محیط غیرحمایتگر) با سردرگمی هویت ارتباط دارد.

پژوهش‎هایی که تا بدین‎جا مطرح شده‎اند مبیّن رابطه کنش‎وری خانوادگی، بافت مدرسه و گروه همسال با هویت و رفتارهای مشکل‎آفرین‎اند. پیش‎تر نیز به پژوهش‎هایی که نشان می‎دادند هویت به رفتارهای مشکل‎آفرین مربوط است، اشاره شد. این مطالعات به ظور جداگانه انجام شده‎اند، اما چگونگی تأثیرات همزمان سه بافت خانواده، مدرسه و گروه همسال بر هویت و رفتارهای مشکل‎آفرین در اوایل دوره نوجوانی مشخص نیست. با توجه به مطالب بالا، مسئله اصلی پژوهش کنونی این است که آیا روابط عوامل بافتی، هویت و رفتار مشکل‎آفرین در قالب یک الگوی نظری (شکل ۱ـ۱) از برازش کافی برخوردار است.

۳ـ۱ چهارچوب نظری پژوهش

گرچه پیشینه پژوهشی در باب رابطه ۱) کنش‎وری خانوادگی و هویت، ۲) کنش‎وری مدرسه و هویت، ۳) حمایت همسال و هویت، ۴) هویت و رفتار مشکل‎آفرین، ۵) کنش‎وری خانوادگی و رفتار مشکل‎آفرین، ۶)

کنش‎وری مدرسه و رفتار مشکل‎آفرین، و ۷) حمایت همسال و رفتار مشکل‎آفرین به ظور جداگانه مورد نظر

قرارگرفته‎اند، می‎توان بر مبنای :

الف) پژوهش‎هایی که این روابط دوتایی را نشان داده‎اند (در قسمت بیان مسئله به برخی از آن ها اشاره شد)؛

ب) نظریه بوم‎تحولی شاپوچنیک و کوتس‎ورت (۱۹۹۹، نقل از کوتس‎ورت و دیگران، ۲۰۰۲) که فرایندهای چندبعدی مداخله‎گر در تحول رفتار مشکل‎آفرین نوجوان را بر اساس بافت‎های اجتماعی چندگانه تأثیرگذار بر تحول (برای مثال، خانواده، مدرسه و همسال) مفهوم‎پردازی می‎کند؛

پ) الگوی زیست‎روان‎اجتماعی^۱[۷]داج^۲و پتیت^۳(۲۰۰۳) در باب تحول مشکلات رفتار ارتباطی مزمن^۴ که بر

نظم‌جویی شناختی هیجان

هیجان‌ها اغلب اوقات به طور شگفت‌انگیزی مفید هستند. آن‌ ها می‌توانند توجه را به ویژگی‌های کلیدی محیط معطوف کنند و در بهینه‌سازی مصرف حسی، اداره کردن فرایند تصمیم‌گیری ، مهیاسازی پاسخ‌های رفتاری، تسهیل کردن تعاملات اجتماعی نقش دارند و حافظه‌ رویدادی را ارتقا می‌دهند. باوجوداین هیجان‌ها همان طور که کمک‌کننده‌اند می‌توانند آسیب‌زا هم باشند، به‌ویژه زمانی که آن‌ ها برای موقعیتی معین، ازلحاظ نوع، شدت و طول مدت نامتناسب باشند( گروس، ۲۰۱۴).

‌در روان شناسی، هیجان‌ها جایگاه بسیار حساس و بنیادی دارند، زیرا رابطه­ آن‌ ها با نیازها و انگیزش­ها بسیار نزدیک است و می ­توانند ریشه­ بسیاری از اختلال‌های روانی_تنی را تشکیل دهند. هیجان‌ها حتی می ­توانند سلامت انسان را تضمین کنند. مثلاً، ترس موجب می­ شود که انسان خود را از خطر محفوظ بدارد و خشم موجب می­ شود که به دشمن حمله کند.

به‌رغم تلاش­ های بسیار گسترده ­ای که فلاسفه، فیزیولوژیست­ها و روان­شناسان، برای تبیین هیجان‌ها، به عمل آورده­اند، ماهیت و شیوه­ عمل آن‌ ها هنوز به طور روشن بیان نشده به حالت فرضیه باقی مانده است. این محققان، مخصوصاً جلوه­های فیزیولوژیک هیجان‌ها(تغییرات ضربان­های قلب و تنفس، سست شدن اسفنگترها، خشک شدن دهان، عرق کردن، ….)، اثر آن‌ ها روی عملکردهای ذهن(افزایش تلقین‌پذیری، کاهش کنترل ارادی) و رفتارهای ناشی از هیجان‌ها(گریه­ها، خنده­ها، فرار کردن­ها، پنهان شدن­ها …) را مطالعه کرده ­اند. این مطالعات نشان داده است که در ظهور و تکوین جلوه­های هیجان، فرهنگ سهم بسزایی دارد. مثلاً، در چین­، وقتی انسان‌ها خشمگین می­شوند چشم­های خود را گرد ‌می‌کنند. ‌با این همه، شرایط تولید هیجان و پایه­ های روانی_فیزیولوژیک آن هنوز به‌خوبی شناخته نشده است. فشار روانی حاصل از هیجان اغلب به عنوان عامل مزاحم برای سلامت انسان به‌حساب می این. اشخاصی که در معرض عوامل تولیدکننده هیجان و فشار روانی قرار می­ گیرند، به طور متوسط بیشتر از کسانی که در معرض دگرگونی­های شدید قرار نمی­گیرند بیمار می­شوند (گنجی، ۱۳۸۹).

گروس (۲۰۱۴) دو ویژگی عمده را برای هیجان ذکر می‌کند:

اولین ویژگی هیجان، مرتبط با زمانی است که این هیجان روی می‌دهد. طبق نظریه ارزیابی^[۱۸۹]، زمانی که فرد به موقعیتی توجه می‌کند و آن را با اهداف خود مرتبط می‌بیند، در او هیجان برانگیخته می‌شود. هدفی که زیربنای این ارزیابی است ممکن است بادوام^[۱۹۰](زنده ماندن) یا گذرا ^[۱۹۱](خواستن تکه‌ای دیگر از کیک) هشیارانه و پیچیده (اشتیاق به پروفسور شدن) یا ناهشیار و ساده(تلاش برای اجتناب از افتادن در چاه فاضلاب) باشد. آن‌ ها همچنین می‌توانند بسیار مشترک^[۱۹۲] ( داشتن دوستان صمیمی) یا شدیداًً منحصربه‌فرد^[۱۹۳] (یافتن شیوه‌ای جدید برای گره زدن بند کفش) باشد. به‌هر حال اهداف و معنایی که موقعیت‌ها در پرتو این اهداف دارند موجب برانگیختگی هیجان در فرد می‌شوند. وقتی باگذشت زمان این معنا تغییر می‌کند، هیجان هم تغییر خواهد کرد.

دومین ویژگی هیجان ماهیت چندوجهی^[۱۹۴] آن است. هیجان‌ها پدیده‌هایی هستند مربوط به کل بدن که شامل تغییرات چندگانه در حیطه‌های تجارب ذهنی، رفتاری و فیزیولوژی مرکزی و پیرامونی می‌باشند، البته جنبه ذهنی هیجان به‌قدری با آنچه که هیجان نامیده می‌شود، پیوند خورده که در عرف معمول دو اصطلاح «هیجان» و « احساس» متقابلاً به‌جای هم به‌کاربرده می‌شوند. اما هیجان‌ها نه تنها به فرد احساس خاصی می‌دهند، بلکه به او احساس میل به انجام دادن کاری را هم می‌دهند.

مدیریت هیجانات به‌منزله فرآیندهای درونی و بیرونی است که مسئولیت کنترل، ارزیابی و تغییر واکنش­های عاطفی فرد را در مسیر تحقق ­یافتن اهداف او بر عهده دارد و هر گونه اشکال و نقص در تنظیم هیجانات می ­تواند فرد را در برابر اختلال‌ها روانی چون افسردگی و اضطراب آسیب­پذیر سازد(گارنفسکی و کرایج، ۲۰۰۳). ‌بنابرین‏ ‌می‌توان گفت، نظم­­جویی هیجان، عاملی کلیدی و تعیین­کننده در بهزیستی روانی و کارکرد اثربخش است(گارنفسکی و همکاران، ۲۰۰۱؛ گرانسفکی و کریج، ۲۰۰۳) که در سازگاری با رویدادهای تنیدگی­زای زندگی نقش اساسی ایفا می­ کند(گروس،۲۰۰۲). تا جایی که باید گفت بر کلِ کیفیت زندگی فرد اثر می­ گذارد یکی از متداول­ترین این روش­ها استفاده از راهبردهای شناختی است. راهبردهای نظم‌جویی شناختی هیجان فرایندهای شناختی هستند که افراد برای مدیریت اطلاعات هیجان‌آور و برانگیزاننده به کار می­ گیرند(گارنفسکی و بون^[۱۹۵] و کریج، ۲۰۰۳) و بر جنبه شناختی مقابله تأکید دارند(گارنفسکی و همکاران، ۲۰۰۱). چگونگی ارزیابی دستگاه شناختی فرد در هنگام روبه روشدن با حادثه منفی از اهمیت بالایی برخوردار است، سلامت روانی افراد ناشی از تعاملی دوطرفه میان استفاده از انواع خاصی از راهبردهای تنظیم شناختی تجارب هیجانی و ارزیابی درست از موقعیت تنش‌زاست(گارنفسکی، تردس^[۱۹۶]، کرایج، لجراستی^[۱۹۷]،کومر^[۱۹۸]، ۲۰۰۳). ‌بنابرین‏، افکار و شناخت­ها در توانایی مدیریت، نظم­جویی و کنترل احساس­ها و هیجان­های بعد از تجربه یک رویداد تنیدگی­زا نقش بسیار مهمی‌دارند(گارنفسکی و همکاران، ۲۰۰۳). محققان ۹ راهبرد شناختی را در تنظیم هیجانات معرفی کرده‌اند؛ ملامت خویش^[۱۹۹]، پذیرش^[۲۰۰]، نشخوارگری^[۲۰۱]، تمرکز مجدد مثبت^[۲۰۲]، تمرکز مجدد بر برنامه‌ریزی^[۲۰۳]، ارزیابی مجدد مثبت^[۲۰۴]، دیدگاه‌گیری^[۲۰۵]، فاجعه‌سازی^[۲۰۶] و ملامت دیگران^[۲۰۷] (گارنفسکی و همکاران، ۲۰۰۳). راهبردهای نظم­جویی شناختی هیجان­ها به افراد کمک می­ کند تا برانگیختگی­ها و هیجان­های منفی را تنظیم نمایند این شیوه تنظیم با رشد، پیشرفت یا بروز اختلال­های روانی رابطه مستقیم دارد(کریج، پریوم بوم^[۲۰۸] و گارنفسکی، ۲۰۰۲). نظم­جویی هیجان و مخصوصاً راهبرد مثبت باز ارزیابی شناختی هیجان‌ها باعث کاهش احساسات منفی و افزایش احساسات مثبت و رفتار سازگارانه افراد می­ شود(گروس و جوهن^[۲۰۹]، ۲۰۰۳) ‌بنابرین‏، در نتیجه ارزیابی شناختی نادرست از موقعیت به دلیل کمبود اطلاعات، برداشت اشتباه یا اعتقادات بی­منطق و نادرست، فرد راهبرد شناختی خود را برای روبه روشدن با موقعیت تنیدگی­زا برمی­گزیند. در این دیدگاه، به افراد در بازسازی الگوی فکری آنان از طریق بازسازی شناختی کمک می­ شود­(گارنفسکی و کریج، ۲۰۰۶). راهبردهای نظم­جویی شناختی هیجان پاسخ­های شناختی به وقایع فرا­خواننده هیجان هستند که به صورت هشیار یا ناهشیار سعی در تعدیل شدت و یا نوع تجربه هیجانی یا خود واقعه دارند(ویلیامز^[۲۱۰] و بارق^[۲۱۱]، ۲۰۰۷).