طهماسبی (۱۳۸۶) در پژوهشی پیرامون « بررسی رابطه مدیریت کیفیت فراگیر با رضایت شغلی کارکنان مدارس آموزش و پرورش منطقه مشهد مرغاب » انجام داد. نتایج حاصل شده از این تحقیق بیانگر آن بود که بین اجرای مدیریت کیفیت با رضایت شغلی کارکنان با ضریب همبستگی ۴۱۷/۰ درسطح ۱۰۰۰/۰ معنادار می‌باشد. یعنی اجرای این شیوه مدیریت کیفیت در مراکز آموزشی را نتیجه بخش می‌داند و پیشنهاد می کند که رضایت شغلی در هر سازمانی باید هدف اصلی باشد.
خدایاری، نظری و مرادی (۱۳۸۵) پژوهشی با هدف بررسی رابطه بین سبک های رهبری تحول آفرین و تبادلی با تعهد سازمانی انجام دادند که نتایج حاصل نشان داد بین سبک های رهبری تحول آفرین و تبادلی و تعهد سازمانی کارکنان رابطه ای معنادار وجود دارد و رهبرانی که از سبک رهبری تحول آفرین استفاده میکنند در افزایش میزان تعهد کارکنان نسبت به سازمان، موفقترند و هر اندازه سبک رهبری مدیران از تبادلی به سمت تحول آفرین حرکت کرده است، در بین کارکنان وفاداری بیشتری نسبت به سازمان بوده است.
همچنین سلطانحسینی، امیرتاش و مظفری (۱۳۸۴) پژوهشی را با هدف توصیف و مقایسه سبکهای مختلف رهبری با تعهد سازمانی و ابعاد آن از دیدگاه اعضای هیأت علمی دانشگاههای کشور انجام دادند که یافتهها نشان داد بین ادراک اعضا هیات علمی از سبکهای رهبری مدیران خود، اختلاف نظر معناداری در حد ۰۱/۰p< و در مورد میزان و ابعاد تعهد سازمانی، تفاوت معنیداری در حد ۰۱/۰ p< به دست آمد و در مقایسه میزان و ابعاد تعهد سازمانی اعضا هیأت علمی مورد مطالعه با ادراک آنها از سبکهای رهبری مدیران نیز تفاوت معناداری در حد ۰۱/۰p< به دست آمد که بیشترین میزان به ترتیب از تعهد عاطفی، هنجاری و در آخر عقلایی به دست آمد.
چورلی (۱۳۸۴) نیز پژوهشی با عنوان بررسی رابطه بین سبکهای رهبری تحول تحولی، تبادلی و تکلیفگرایی مدیران با تعهد سازمانی کارکنان اداره کل تربیت بدنی استان گلستان تو انجام داد، که نتایج آن چنین گزارش شد ۱- بین سبک رهبری تحولی مدیران و تعهد سازمانی کارکنان تحت سرپرستی آنان رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. ۲- سبک رهبری تبادلی با تعهد سازمانی کارکنان تحت سرپرستی آنان رابطه منفی و معناداری دارد. ۳- سن مدیران با سبک های رهبری تحولی، تبادلی رابطه معناداری دارد. ۴- مدرک تحصیلی با سبک های رهبری تحولی و تبادلی رابطه معناداری ندارد. ۵- رشته تحصیلی با سبک های رهبری تحولی و تبادلی مدیران رابطه معناداری ندارد. ۶- نوع استخدام با سبک های رهبری تحولی و تبادلی رابطه معناداری دارد و ۷- سابقه خدمتی مختلف نیز با سبک های رهبری تحولی و تبادلی رابطه معناداری دارد.
فرهادیان (۱۳۸۲) پژوهشی پیرامون « بررسی رابطه‌ی مدیریت مشارکتی بر رضایت شغلی و تعهد سازمانی معلمان دبیرستان‌های نواحی چهارگانه آموزش و پرورش شیراز» انجام داد که نتا‌یج ذیل حاصل شده است. سبک رهبری مشارکتی می‌تواند موجب افزایش جو همکاری و تفاهم و تعهد سازمانی و وفاداری به اهداف سازمان و رضایت و رغبت شغلی در کارکنان گردد، بخصوص در محیط‌های آموزشی که لازمه‌ی عملکرد مناسب در آن ایجاد جو صمیمت و روابط دوستانه است.‌کاربرد شیوه‌ی مدیریت مشارکتی می‌تواند موجب تحقق و هر چه بهتر اهداف سازمان گردد. همچنین چون اثرات رضایت شغلی هم بر زندگی سازمانی و هم بر زندگی خصوصی افراد نمود دارد یکی از عوامل مهمی است که باید در جهت ایجاد تقویت آن در سازمان گام برداشت. رضایت شغلی موجب سازگاری عاطفی فرد با شغل می‌گردد و موجب جلب توجه و مورد علاقه ‌بودن کار می‌گردد.
قربانی ( ۱۳۸۲) پژوهشی با موضوع ” بررسی رابطه بین ویژگی‌های شخصیت با تعهد سازمانی و رضایت شغلی دبیران دوره راهنمایی نواحی چهارگانه شهر شیراز ” انجام داده نتایج ذیل حاصل شده است. بین ویژگی‌های شخصیتی ( درون گرایی ـ برون گرایی ) با رضایت شغلی با مؤلفه‌های آن ( ارتقاء، سرپرستی، کار، همکاران ) رابطه معناداری وجود ندارد. (درون گرایان و برون گرایان نسبت به رضایت شغلی و ابعاد آن نگرش تقریباً یکسانی دارند).
۲-۲-۲- پژوهش های خارجی
در ادبیات پژوهش رابطه بین تعلق خاطر و تعهد سازمانی از زوایای مختلفی مطالعه شده است. ساکس^[۷۳] (۲۰۰۶) و هاکانن و همکاران^[۷۴] (۲۰۰۶) از منظر تعهد سازمانی محض؛ پارکز و لنگ فورد^[۷۵] (۲۰۰۸) نیت ماندگاری؛ ساکس (۲۰۰۶) و شاوفلی و بکر^[۷۶] (۲۰۰۴) از منظر نیت ترک کار و یا نیت جابجایی؛ و ریچمن^[۷۷] (۲۰۰۸) از بعد ماندگاری مورد انتظار مورد مطالعه قرار داده اند. نتایج حاصل از مطالعات بالا نشان داد که تعلق خاطر با نیت ترک کار و نیت جابه جایی رابطه منفی و با تعهد سازمانی و ماندگاری مورد انتظار رابطه مثبت دارد. هم چنین شواهد متقنی در رابطه با نقش میانجی بین پیش آیندهای تعلق خاطر و پیامدهای آن (از جمله تعهد سازمانی) وجود دارد (فانی و همکاران، ۱۳۹۰).
در پژوهش دیگری که ریاض و دیگران (۲۰۱۱) با عنوان تاثیر سبک رهبری تحولی بر تعهد عاطفی کارمندان انجام دادند رهبری تحولی تاثیر مثبت و معناداری بر تعهد مستمر کارمندان داشت. همچنین یافته های پژوهش رینگپین^[۷۸] (۲۰۰۷) که با هدف دریافت عملکردهای رهبری، تعهد سازمانی و رضایت با ناظران انجام داد حاکی از آن بود که هر یک از عملکردهای رهبری رابطه مثبت و معناداری با تعهد سازمانی و رضایت ناظران را دارد.
ولومبا و دیگران (۲۰۰۵) پژوهشی را با هدف بررسی رهبری تحولی، تعهد سازمانی و رضایت شغلی در چارچوب مطالعهای مقایسهای از مؤسسات اقتصادی کنیا و آمریکا انجام دادند که نتایج نشان دهنده اثر مثبت و معنادار رهبری تحولی بر تعهد سازمانی بود.
در پژوهش دیگری که انگونی، سلجرز و دنسن^[۷۹](۲۰۰۶) با عنوان تاثیر رهبری تحولی و تبادلی بر رضایت شغلی، تعهد سازمانی و رفتارهای شهروندی سازمانی معلمان ابتدایی در کشور تانزانیا انجام دادند یافته های تحلیل رگرسیون نشان داد که ابعاد رهبری تحولی تاثیری قوی بر رضایت شغلی، تعهد سازمانی و رفتارهای شهروندی سازمانی معلمان دارد. همچنین نشان داده شد اگر چه رهبری تبادلی هم با متغیرهای مذکور مرتبط است، ولی نسبت به رهبری تحولی پیشبینیکننده ضعیف تری برای این متغیرهاست.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

لپنورم، دوبسون و دیگران^[۸۰] (۲۰۰۶) طی تحقیقی با عنوان “عوامل مؤثر در ایجاد رضایت شغلی پزشکان جراح و روان پزشکان ” در کشور کانادا به نتایج زیر رسیدند، پزشکان جراح، ساختار غیر رسمی را جهت اداره امور حرفه ای خویش برگزیده در حالی که روانپزشکان، شیوه‌های رسمی در مدیریت واداره امور حرفه ای خویش را برگزیده و از پیچیده گی شغلی بیشتر استقبال می کنند. البته این تفاوت در دیدگاه هارا باید در عوامل خاص از جمله ماهیت قوانین و چگونگی ارائه خدمات به دو گروه آزمودنی و نیز ماهیت وظایف آنان جستجو کرد.
در سال ۲۰۰۶ میلادی، ون هوت^[۸۱] تحقیقی را با عنوان"ارتباط میان پیگیری امور شغلی و رضایت شغلی مربیان ” در دبیرستان های بلژیک انجام داد و طبق نتایج حاصله، میان پیگیری امور شغلی و رضایت شغلی مربیان رابطه معنا دار وجود دارد. همچنین، فرهنگ بر مدارس نیز بر رضایتمندی شغلی آنان و پیگیری امور حرفه ایشان تأثیر گذار است.
پیلای و ویلیامز^[۸۲] (۲۰۰۴) با هدف بررسی رابطه میان رهبری تحولی، کفایت نفس، انسجام گروهی، تعهد و عملکرد بر روی ۳۰۳ نفر از کارکنان آتش نشانی پژوهشی انجام دادند که یافته نشان داد در گروه های کاری، فرایند رهبری تحولی ضمن تأثیرگذاری بر کفایت نفس و انسجام گروهی، موجب افزایش تعهد و بهبود عملکرد پیروان خواهد شد.
در پژوهش یو، لیتوود و جانتزی^[۸۳](۲۰۰۲) با عنوان بررسی آثار رهبری تحولی بر تعهد به تغییرات در میان معلمان هنگکنگ نتایج به دست آمده نشان داد که تعهد معلمان با سبک رهبری تحولی رابطه مثبت و معناداری دارد و رهبری تحولی پیشبینیکننده ۷/۱۰ درصد از واریانس تعهد معلمان میباشد. البته موضوع قابل توجه در این پژوهش این بود که از میان ابعاد رهبری تحولی که مورد بررسی قرار گرفته بودند، مؤلفه تحریک انگیزه بیشترین همبستگی را با تعهد معلمان داشت.
آرنولد، بارلینگ و کلوی^[۸۴] (۲۰۰۱) در مطالعهای در خصوص رهبری تحولی و قفس آهنی، کدام یک پیش بینی کننده خوبی برای اعتماد، تعهد و کارآیی تیمی کارکنان میباشد؟ بدین نتیجه دست یافتند که سبک رهبری تحولی با اعتماد، تعهد و کارآیی تیم رابطه معناداری دارد.
ماتیو و زاجاک (۱۹۹۰) یافته های بیش از دویست تحقیق را بررسی و مشخص نمودند که تعهد سازمانی با سن افراد دارای همبستگی نسبی و مثبت و با تحصیلات رابطه ای ضعیف و منفی دارد به عبارت دیگر هر چه میزان تحصیلات افراد بیشتر باشد میزان تعهد آنان کمتر خواهد بود. هم چنین در این فرا تحلیل مشخص گردید که بین سنوات خدمت و تعهد سازمانی، رابطه ای ضعیف و بین نوع رفتار مدیران با تعهد سازمانی همبستگی نسبی و مثبت و بین چگونگی ارتباطات رهبری و رهبری مشارکتی با تعهد سازمانی کارکنان همبستگی قوی و مثبت وجود دارد و کارکنان رسمی و قراردادی ازمیزان تعهد مشابهی برخوردارند. در پژوهشی که توسط ای لینگ سیو^[۸۵] (۲۰۰۲) در زمینه بررسی میزان تعهد سازمانی در میان کارکنان مدیریتی و غیر مدیریتی در نمونه های هنگ کنگی و چینی انجام شد، نتایج نشان داد که میزان تعهد سازمانی در کارکنان غیرمدیریتی بیشتر از کارکنان مدیریتی است.
مانو^[۸۶] و همکاران (۲۰۰۷) از یک طرح چند مقطعی برای تعلق خاطر و پیش آیندهای آن استفاده کردند که در آن منابع شغلی نسبت به الزام های شغلی تعلق خاطر را بهتر پیش بینی می کرد. کنترل شغلی و عزت نفس سازمانی بهترین پیش بینی کننده های سه بعد تعلق خاطر بودند.
نتایج تحقیقات یون و آلن^[۸۷] (۲۰۰۵) نشان داد عوامل فردی در افزایش تمایل افراد نسبت به شرکت در فعالیت های اشتراک دانش، نقش مؤثری داشته است. انگیزه های فردی به عنوان یک عامل مهم در این رابطه شناسایی و به سازمانها پیشنهاد شده است. علاوه بر توجه به دیگر عوامل، به انگیزه های فردی که ناشی از شخصیت فرد می باشند نیز توجه ویژه ای داشته باشند.
کانلی و کلاوی^[۸۸] (۲۰۰۲) در تحقیقی به بررسی تأثیر عوامل سازمانی چون حمایت مدیریت، فرهنگ تعاملی و فناوری های مرتبط با اشتراک دانش و عوامل فردی چون سن، جنسیت و پست سازمانی بر فرهنگ اشتراک دانش کارکنان پرداختند و به این نتیجه رسیدند که دو عامل سازمانی (یعنی، حمایت مدیریت و فرهنگ تعاملی)؛ همچنین یک عامل فردی (یعنی جنسیت) تأثیری بسزا در فرهنگ اشتراک دانش میان کارکنان دارد.
نئو^[۸۹] (۲۰۰۲) در تحقیقی در خصوص عوامل تأثیرگذار بر اشتراک دانش در یکی از شرکت های خبری سنگاپور، در می یابد که عوامل فرهنگی تأثیر مثبتی بر تصمیم گیری فردی مبتنی بر اشتراک یا عدم اشتراک دانش می گذارد. مطالعه وی آشکار کرد نبود انگیزه، حمایت مدیریتی، اعتماد و روحیه کار گروهی، موانع اصلی و عمده در اشتراک دانش هستند.
المشان اوس^[۹۰] (۲۰۰۱) تحقیقی با عنوان استرس شغلی و رضایت شغلی و ارتباط آنها با نوروتیسم انجام تیپ A رفتار و کانون کنترل در بین کارمندان کویتی انجام داد نتایج این پژوهش نشان داد که میزان استرس شغلی، روان رنجورخویی و کانون کنترل بیرونی در زنان بیشتر از مردان است در حالیکه مردان به طور معناداری نمرات بالاتری در رضایت شغلی کسب کردند. همچنین همبستگی مثبتی بین روان رنجورخویی و کانون کنترل افراد با استرس شغلی و همبستگی منفی بین رضایت شغلی با کانون کنترل بیرونی به دست آمد. همچنین رضایت شغلی فقط با رفتار تیپ A زنان همبستگی داشت. در نهایت یک همبستگی منفی بین استرس شغلی و رضایت شغلی به دست آمد.
۲-۲-۳- نتیجه گیری
با توجه به نتایج تحقیقات پیشین می توان گفت متغیرهای رضایت شغلی، تعهد سازمان و اشتراک دانش تحت تاثیر متغیرهای گوناگونی قرار می گیرند و سطح آنان با توجه به متغیر تاثیر گذار بر آنان تغییر می یابد. در این بین نقش تعلق کاری و تعلق سازمانی بیشتر نمایان می شود. تاثیرات این متغیرها می تواند کارایی و اثربخشی سازمان را تحت تاثیر قرار دهد. نتایج تحقیقات مختلف نشان د هنده اثر پذیری متغیرهای وابسته از عوامل مختلفی بود که مهمترین آن می تواند تعلق کاری و سازمانی باشد. در این بین و در دهه های اخیر تعلق سازمانی بیشتر مورد بحث قرار گرفته و اثرش بر متغیرهای دیگر سازمانی بررسی شده است. در پژوهش حاضر به دلیل اهمیت موضوع تعلق سازمانی رابطه آن را با سه متغیر رضایت شغلی، تعهد سازمانی و اشتراک دانش کارکنان بررسی می کنیم.
فصل سوم
روش تحقیق
۳-۱- مقدمه
پژوهش فرایندی پویا برای حل مسائل و دستیابی به راه حل مشکلات است. بشر از دیر باز به دنبال شناخت پدیده‌ها بوده است و از همان زمان مباحثی پیرامون روش شناخت در ذهن وی قرار گرفته است. پایه هر پژوهش «روش شناخت یا روش پژوهش» است. روش‌شناسی مبحثی است که به بررسی روش‌های شناخت در علوم می‌پردازد. روش پژوهش، مجموعه‌ای از قواعد، ابزار و راه‌های معتبر (قابل اطمینان) و نظام یافته برای بررسی واقعیت‌ها، کشف مجهولات و دستیابی به راه حل مشکلات است. هر پژوهشی با یک مسأله آغاز می‌شود. مسأله پژوهش موجب ایجاد سؤالاتی در ذهن محقق گردیده و به ارائه فرضیه منجر می‌شود. بنابراین وظیفه اصلی و اساسی هر محقق، بررسی و پژوهش جهت تأئید یا رد فرضیات می‌باشد. جهت پاسخگویی به سؤالات پژوهش و نتیجه‌گیری در خصوص فرضیات، داده‌های جمع‌ آوری شده در خصوص پژوهش، ورودی اساسی و پایه پژوهش می‌باشد و در نهایت محقق بایستی با توجه به داده‌های گردآوری شده، در خصوص رد یا تأیید فرضیات و پاسخگویی به سؤالات پژوهش اقدام نماید. اما همان‌گونه که آشکار و مشخص می‌باشد، داده‌ها اطلاعات خام و غیر قابل اتکائی می‌باشند که جهت تبدیل شدن به اطلاعات قابل استفاده بایستی تحلیل گردند، تا با تبدیل داده‌ها به اطلاعات بتوان اقدام به تصمیم‌گیری نمود (خاکی- ۱۳۸۴).
در این فصل به معرفی روش پژوهش، جامعه آماری پژوهش، روش نمونه‌گیری و حجم نمونه پرداخته و در ادامه ضمن معرفی ابزار پژوهش، روایی و پایایی آن و نیز نحوه‌ی نمره‌گذاری آن گزارش شده است. در انتهای این فصل نیز به روش‌های جمع‌ آوری و نیز روش‌های تجزیه و تحلیل اطلاعات پرداخته شده است.
۳-۲ روش تحقیق
هدف از انتخاب روش پژوهش این است که مشخص نماییم برای بررسی موضوعی خاص چه روش تحقیقی لازم است و محقق چه روش و شیوه‌ای را اتخاذ کند تا هر چه دقیق‌تر و سریعتر به پرسش یا پرسش‌های پژوهش مورد نظر دست یابد. دستیابی به هدف‌های علمی یا شناخت علمی میسر نخواهد بود مگر زمانی که با روش‌شناسی درست صورت پذیرد. به عبارت دیگر پژوهش از حیث روش است که اعتبار می‌یابد نه موضوع پژوهش (خاکی،۱۳۸۲). با توجه بدین مساله که پژوهش حاضر به بررسی رابطه بین متغیرهای پژوهش و ابعاد آن می پردازد یک پژوهش توصیفی از نوع همبستگی میباشد. متغیر پیش بین تعلق سازمانی و متغیرهای ملاک رضایت شغلی، تعهد سازمانی و اشتراک دانش میباشد.
.
۳-۳- جامعه آماری، نمونه و روش نمونهگیری
جامعه آماری به کل افراد، وقایع یا چیزهایی اشاره دارد که محقق می‌خواهد به پژوهش درباره آنها بپردازد. (متانی، ۱۳۸۶). نمونه عبارت است از مجموعه‌ای از نشانه‌ها که از یک قسمت، یک گروه، یا جامعه‌ای بزرگتر انتخاب می‌شود، بطوری‌که این مجموعه معرف کیفیات و ویژگی‌های آن قسمت، گروه، یا جامعه بزرگتر باشد. در نمونه گیری معمولا نمونه کوچکی از جامعه را بررسی می‌کنیم و آن را برای کل جامعه تعمیم می‌دهیم آورد (سرمد و همکاران، ۱۳۸۹). جامعه آماری پژوهش کلیه کارکنان شهرداریهای سطح استان هرمزگان اعم از شهر و شهرستان های این استان می باشد که شامل ۱۳۰۰ نفر می باشند. از این تعداد ۲۴۵ نفر زن و ۱۰۵۵ نفر مرد می باشد. با توجه به تعداد کارکنان و لحاظ زیر گروه ها از جامعه نمونه گیری شد. روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای با بهره گرفتن از فرمول کوکران می باشد. بر این اساس با توجه به تعداد جامعه و استفاده از فرمول کوکران ۲۹۶ نفر به عنوان نمونه حجم برآورد شد. اما به دلیل تعمیم بهتر و این مساله که احتمال می رفت برخی پرسشنامه ها برگشت داده نشود به میزان ۳۳۰ نفر پرسشنامه توزیع گشت و پس از آن تعداد ۳۰۶ نفر مورد بررسی قرار گفتند.
۳-۴- ابزار گردآوری داده ها
پرسشنامه یکی از ابزارهای رایج پژوهش و روشی مستقیم برای کسب داده‌های پژوهش است. پرسشنامه مجموعه‌ای از سؤال‌ها (گویه ها) است که پاسخ دهنده با ملاحظه آن‌ها پاسخ لازم را ارائه می‌دهد. این پاسخ، داده مورد نیاز پژوهشگر را تشکیل می‌دهد. از طریق گویه‌های پرسشنامه می‌توان دانش، علایق، ‌نگرش و عقاید فرد را مورد ارزیابی قرار داد، به تجربیات قبلی وی پی برده و به آنچه در حال حاضر انجام می‌دهد آگاهی یافت. در این پژوهش جهت جمع آوری اطلاعات مورد نیاز از روش پرسشنامه با طیف لیکرت استفاده شده است.
در پژوهش حاضر از یک ابزار برای گردآوری اطلاعات استفاده شد که (طبق پیوست) شامل چهار پرسشنامه می باشد:
۱- پرسشنامه تعلق سازمانی: به منظور سنجش تعلق سازمانی کارکنان از پرسشنامه شاوفلی و همکاران (۲۰۰۳) که دارای سه بعد قدرت (گویه های ۱، ۴، ۸، ۱۲، ۱۵ و ۱۷) فداکاری (۲، ۵، ۷، ۱۰و ۱۳)، جذب و شیفتگی (۳، ۶، ۹، ۱۱، ۱۴، ۱۶) میباشد. استفاده شد. مقیاس حاضر بر اساس طیف پنج گزینهای لیکرت خیلی زیاد (نمره ۵)، زیاد (۴)، متوسط (۳)، کم (۲) و خیلی کم (نمره۱) نمره‌گذاری شده است. روایی صوری پرسشنامه تعلق سازمانی توسط شافلی و همکاران (۲۰۰۷) مورد تایید قرار گرفته و پایایی به روش آلفای کرونباخ برای بعد قدرت ۸۳/۰، برای بعد فداکاری ۹۰/۰ و برای بعد جذب و شیفتگی ۸۸/۰ گزارش شد. در پژوهش حاضر روایی به روش تحلیل گویه برای بعد قدرت ۸۸/۰- ۴۲/۰- ، برای بعد فداکاری ۸۶/۰- ۴۷/۰ برای بعد جذب و شیفتگی ۸۱/۰- ۴۰/۰ گزارش شد. روایی کل نیز ۸۴/۰- ۴۵/۰ گزارش می شود. اما پایایی به روش آلفای کرونباخ توسط پژوهشگر بعد قدرت ۸۹/۰ ، برای بعد فداکاری ۸۶/۰ و برای بعد جذب و شیفتگی ۸۱ گزارش شد. پایایی کل نیز ۸۵/۰ گزارش می شود.
۲- پرسشنامه رضایت شغلی: برای سنجش رضایت شغلی از پرسشنامه مقیمی و رمضان (۱۳۹۰) که مشتمل بر ۱۴ گویه بر حسب ۵ گزینه‌ای از نوع طیف لیکرت می‌باشد و بر اساس کاملاًموافقم (نمره ۵)، موافقم (۴)، متوسط (۳)، مخالفم (۲) و کاملاً مخالفم (نمره۱) نمره‌گذاری شده است استفاده شد. روایی صوری این پرسشنامه توسط مقیمی و رمضان تایید و پایایی به روش آلفای کرونباخ ۸۹/۰ گزارش شد. روایی کل پرسشنامه به روش تحلیل گویه توسط پژوهشگر ۸۹/۰- ۵۱/۰ گزارش شد و پایایی به روش آلفای کرونیاخ ۸۶/۰ گزارش شد.
۳- پرسشنامه تعهد سازمانی: برای سنجش تعهد سازمانی از پرسشنامه مییر و آلن (۱۹۹۷) استفاده شد که یک پرسشنامه سه مؤلفهای دارای مؤلفه های عاطفی، مستمر و هنجاری و ۲۴ گویه می باشد. در این پرسشنامه پاسخ به هر عبارت بر اساس طیف هفت درجهای لیکرت (کاملاً مخالف۱، بسیارمخالف۲، مخالف۳، نظری ندارم۴، موافق۵، بسیار موافق۶، و کاملاً موافق۷) امتیازگذاری شد. در این مقیاس سؤالات ۱تا۸ مربوط به بعد عاطفی و سؤالات ۴-۵-۶-۸ امتیازات به صورت معکوس بود. سؤالات ۹ تا ۱۶ مربوط به بعد تعهد مستمر که در سؤالات ۱۰-۱۱-۱۳-۱۴-۱۵-۱۶ امتیازات به صورت مستقیم و در سوالات ۹ و ۱۲ امتیارات به صورت معکوس محاسبه گردید. سؤالات ۱۷ تا ۲۴ مربوط به مؤلفه تعهد هنجاری بوده و در سؤالات ۲۰-۲۱-۲۲-۲۳ امتیازات به صورت مستقیم و در سؤالات ۱۷-۱۸-۱۹-۲۴ امتیارات به صورت معکوس محاسبه گردید. روایی کل پرسشنامه به روش تحلیل گویه توسط پژوهشگر ۹۰/۰- ۵۴/۰ و پایایی به روش آلفای کرونیاخ ۸۹/۰ گزارش شد.
۴- اشتراک دانش:
پرسشنامه اشتراک دانش: برای سنجش اشتراک دانش کارکنان از پرسشنامه چناماننی^[۹۱] (۲۰۰۶) در قالب ۷ گویه بر حسب ۷ گزینه‌ای از نوع طیف لیکرت و بر اساس بسیار موافقم (نمره ۶)، نسبتا موافقم (۵)، تا حدی موافقم (۴)، در حد متوسط (۳)، تا حدی مخالفم (۲)، نسبتا مخالفم (۱) و بسیار مخالفم (۰) نمره‌گذاری شده است استفاده شد. روایی آن توسط چناماننی (۲۰۰۶) تایید و پایایی به روش آلفای کرونباخ ۸۷/۰ گزارش شد. روایی کل پرسشنامه به روش تحلیل گویه توسط پژوهشگر ۸۲/۰- ۴۳/۰ و پایایی به روش آلفای کرونیاخ ۸۲/۰ گزارش شد.
۳-۵- روش گردآوری داده ها
پس از امور مربوط به تایید موضوع پایان نامه به منظور اجرای پژوهش حاضر و نامه نگاری دانشگاه به شهرداری مربوطه و کسب مجوز از آن مرکز، پرسشنامه ها از طریق شهرداری به مراکز مورد نظر بین ارسال و پس از مدت یک ماه و نیم به پژوهشگر عودت یافت. که ازکل عودت یافتهها تعداد ۳۰۶ مورد برای تحلیل مناسب تشخیص داده شد.
۳-۶- روش های تجزیه و تحلیل داده ها
بعد از تهیه پرسشنامه و جمع‌ آوری پاسخ‌های آزمودنیها به سؤالات آن، نوبت به تجزیه ‌و‌ تحلیل داده‌های بدست آمده می‌رسد. به این منظور در این پژوهش از روش‌های آماری توصیفی و استنباطی به شرح زیر استفاده شده است.
آمار توصیفی
در بخش توصیفی اطلاعاتی نظیر میانگین، فراوانی، درصد، انحراف معیار و نمودارها از نمونه مورد تحقیق و متغیرها آورده شده است.
آمار استنباطی

۱-۴-۲- مقدمه
دین و دینداری عوامل شناخته شده‌ای هستند که رفتار در موقعیت‌های مختلف اجتماعی را تحت تأثیر قرار داده(جوادی آملی، ۱۳۷۲؛ طباطبایی، ۱۴۱۷)، با این حال تحقیقات بسیار کمی به بررسی ارتباط بین آن‌ها و اثرات گردشگری پرداخته است. دین به عنوان یک مفهوم به مسائل متنوعی در ادبیات پژوهشی گردشگری ارتباط دارد. تحقیقات انجام گرفته نشان می‌دهد که رابطه بسیار قوی بین مردم مذهبی و نگرانی بیشتر برای استانداردهای اخلاقی (وبی و فلک^[۵۵]، ۱۹۸۰)، محافظه کار بودن (بارتون و وگان^[۵۶]، ۱۹۷۶) و داشتن نگرش‌های سنتی (ویلکس و همکارن^[۵۷]، ۱۹۸۶) وجود دارد؛ بنابراین، می‌توان آن را مسلم فرض کرد که سطح دینداری اسلامی می‌تواند بر روی ادراک از صنعت گردشگری و به ویژه در ارتباط با اثرات اجتماعی و فرهنگی گردشگری تأثیر داشته باشد (فراهانی و موسی^[۵۸]، ۲۰۱۲). وجه تمایز اصلی بشر دین است. بعضی از حیوانات ممکن است از بعضی انسان‌ها در برخی توانایی‌های خاص نظیر شدت دریافت‌های حسی و…، پیشرفته تر باشند اما تاکنون هیچ حیوانی نشانه‌ای از یک حیات دینی بروز نداده است و یا هیچ حیوانی کاری انجام نداده است که بتوان آن را به عنوان تمهیدی برای زندگی پس از مرگ به حساب آورد. در تاریخ بشر هرگز حتی قبیله‌ای وجود نداشته است که به نوعی دین نداشته باشد. نقش برجسته دین برخلاف فلسفه و اخلاق و هرگونه فعالیت‌های آرمان‌گرایانه و فرهنگی، این است که برای افراد بالاترین درجه از رضایت را از طریق ارتباط زنده با آنچه وی به عنوان قدرت و یا قدرت‌های مافوق بشری این جهان تشخیص می‌دهد فراهم می‌آورد(هیوم. آ^[۵۹]، ۱۳۷۸).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

آنچه اهمیت پیدا می‌کند این است که بین دین و دینداری تفاوت وجود دارد و به میزانی که افکار، نگرش‌ها، ادراکات، گفتار و رفتار افراد متأثر از دین باشد، فرد دیندارتر است. با توجه به اینکه صرفاً دینداری و بی دینی مطرح نمی‌شود و در این بین، سطوح دینداری افراد نیز مطرح می‌گردد، لذا موضوع سنجش میزان دینداری افراد و شاخص‌های این سنجش مطرح می‌گردد. در کنار این موضوع، سنجش این موضوع که به میزانی که سطح دینداری افراد تغییر کند، چه تأثیری بر ادراک و نگرش آن‌ها از گردشگری و پیامدهای فرهنگی اجتماعی آن دارد؟
۲-۴-۲- دین
علامه طباطبایی (ره) دین را چنین معرفی می‌کند: «دین عقاید و دستورهای عملی و اخلاقی اسلام است که پیامبران از طرف خدا برای راهنمایی و هدایت بشر آورده‌اند. دانستن این عقاید و انجام این دستورها سبب خوشبختی انسان در دو جهان است». ایشان در جای دیگر می‌نویسد: «…آن [دین] روش مخصوصی در زندگی است که صلاح دنیا را به طوری که موافق کمال اخروی و حیات دائمی حقیقی باشد تأمین می کند. پس در شریعت باید قانون‌هایی وجود داشته باشد که روش زندگانی را به اندازه احتیاج روشن سازد…»(طباطبایی، ۱۳۷۴). دین، برنامه زندگی است که بر اساس اعتقادت افراد است و همان روش ‍ زندگی است و از آن جدایی ندارد.
آیه‌الله جوادی آملی در تعریف دین، می‌فرمایند: «مجموعه معارف نظری و عملی قدسی است؛ یعنی، مجموعه گزاره‌های ناظر به واقع و عمل که حول محور قدسی، شکل گرفته است». در حقیقت، دین «مجموعه معارف دست اول است که معمولاً در متونی مقدس گرد آمده است». با تطبیق تعریف مزبور بر اسلام، این دین عبارت است از: «مجموعه معارفی که در نسبت با خداوند، تدوین یافته و در متن مقدس قرآن و سنت گرد آمده‌اند». آیه‌الله مصباح یزدی در تعریف دین می‌فرمایند: «مجموعه عقاید، اخلاق، قوانین و مقررات اجرایی است که خداوند آن را برای هدایت بشر فرستاده تا انسان، در پرتو آموزه‌های آن، هوا و هوس خود را کنترل، و آزادی حقیقی خویش را تأمین کند. دین الهی به حقیقت انسان و نیازهای او توجه داشته و برنامه کامل و همه جانب‌های ارائه می‌کند که انتظارت او را از همه نظر برآورده سازد»(شاکرین، ۱۳۸۷). دین ایده‌ای برای زندگیست، که در ارزش‌ها و نگرش‌های فردی و اجتماعی که شکل دهنده رفتار و عمل فردی و اجتماعی است، منعکس می‌شود (فام و همکارن^[۶۰]، ۲۰۰۴).
۳-۴-۲- دینداری
تلاش‌های متفکران گذشته بیشتر متوجه محتوای دین و سرگذشت تاریخی ادیان بوده است و کمتر مباحثی چو دینداری و تغییرات آن که نیازمند بررسی و مطالعه روی جامعه و افراد است، مورد توجه قرار گرفته است. تنها در دهه‌ های اخیر تحقیقاتی در زمینه دینداری صورت گرفته و به بررسی دینداری افراد و نه صرفاً محتوای دین پرداخته شده است. در حالی که با توجه به اینکه دینداری، جلوه و مصداق دین است و چیزی است که در واقعیت وجود دارد و لذا ضروری است که به آن پرداخته شود. (دینی بودن) عنوان عامی است که به هر فرد یا پدیده‌ای که ارزش‌ها یا نشانه‌های دین در آن متجلی باشد، اتلاق می‌شود. تجلی ارزش‌ها و نشانه‌های دینی بودن فرد را در نگرش، گرایش و کنش‌های آشکار و پنهان فرد می‌توان جست و شناسایی کرد. بنابراین یک فرد دیندار را از دو طریق؛ یکی از طریق پایبندی و التزام دینی‌اش و دیگری از پی‌آمد دینداری و آثار تدین در فکر و عمل فردی و اجتماعی می‌توان شناخت. بنابراین، دینداری به طور کلی یعنی داشتن اهتمام دینی به نحوی که نگرش، گرایش و کنش‌های فرد را متأثر سازد(شجاعی زند، ۱۳۸۴). دین و دینداری یک عامل مهم در ارتباط میهمان- میزبان است، حتی زمانی که هر دو طرف گردشگر و جامعه میزبان دین یکسانی داشته باشند. در صنعت گردشگری که با مهمان نوازی جامعه محلی پیوند دارد نیز ادبیات مربوطه نشان داده است که مذهب در تفسیر از مهمان نوازی و رفتار مهمان نواز عاملی مؤثر است (کیریلوا^[۶۱]، ۲۰۱۴). با توجه به آنچه در تفاوت دین و دینداری و اهمیت تأثیر دینداری در تعیین نگرش و گرایش افراد، بیان می‌شود، دینداری که به عنوان عاملی مؤثر در ادراک ساکنین از پیامدهای گردشگری می‌باشد، نیازمند بررسی از ابعاد مختلف آن در جامعه میزبان می‌باشد.
۴-۴-۲- کارکردهای دین و دینداری در گردشگری
گرچه تحقیقاتی که به طور مستقیم کارکرد دینداری در گردشگری را مورد سنجش قرار دهد کمتر انجام گرفته است و تنها در سالهای اخیر تحقیقاتی در این زمینه انجام گرفته است، اما تحقیقاتی در زمینه مواردی که به طور غیر مستقیم با گردشگری در ارتباط باشد، مانند رابطه دینداری و سرمایه اجتماعی که خود شامل مشارکت و اعتماد اجتماعی می‌باشد و حوزه مشترک تحقیقات گردشگری نیز می‌باشد، رضایت از زندگی، میزان جرم و جنایت که در حوزه تحقیقات پیامدهای منفی گردشگری می‌باشد و مواردی از این قبیل، صورت گرفته است. در زمینه رابطه دین داری با رضایت از زندگی، تحقیقات رابطه مثبت معنا داری را نشان داده است. ابعاد عاطفی و مناسکی دینداری، بیشترین ارتباط را با رضایت از زندگی دارند، ولی ابعاد پیامدی و اعتقادی رابطه معناداری با متغیر رضایت از زندگی ندارند(حاجی زاده میمندی، زارع شاه آبادی، مروی نام و ابوترابی زارچی، ۱۳۹۱). همچنین در این زمینه تحقیقات ربانی و بهشتی بیانگر این است که ابعاد مختلف دینداری اثر یکسانی در میزان رضایت از زندگی ندارند به این صورت که اعتقاد به خدا و نیز مشارکت در مناسک جمعی دینی رضایت از زندگی بالاتری را برای فرد به همراه می‌آورند(ربانی و بهشتی، ۱۳۹۰). یکی از کارکردهای مهم دین، ایجاد اعتماد و اطمینان اجتماعی است. اعتماد اجتماعی یکی از عناصر بنیادین در برقراری تعامل اجتماعی است. اعتماد، شاخصی از سرمایه اجتماعی است که تبادل اجتماعی را در شرایط عدم اطمینان و ریسک تسهیل می‌کند. تحقیقات نشان داده است که بین میزان دینداری با ابعاد مختلف میزان اعتماد اجتماعی (به جز اعتماد به محیط)، رابطه مستقیم و معنی داری وجود دارد؛ به عبارت دیگر با افزایش میزان دینداری، اعتماد نهادی، اعتماد تعمیم یافته و اعتماد بین شخصی افزایش می‌یابد. در مجموع نیز با افزایش میزان دینداری، میزان اعتماد اجتماعی افزایش پیدا می‌کند(افشانی، فاضل نجف آبادی، حیدری و نوریان نجف آبادی، ۱۳۸۹). در تحقیقی که علیزاده اقدم و همکاران با عنوان «بررسی رابطه عمل به احکام اسلامی و سرمایه اجتماعی» در بین ۳۸۷ نفر از دانشجویان دانشگاه تبریز انجام دادند، با توجه به اینکه سرمایه اجتماعی، مفهومی است که در بسیاری موارد توسط تحلیل گران اجتماعی برای توصیف طیف وسیعی از فرآیندهای اجتماعی به کار برده می‌شود و کمک می‌کند تا به درک این پرسش برسیم که چرا برخی افراد، گروه‌ها و طبقات مردم به نتایج سیاسی، اقتصادی و یا اجتماعی مثبت تری نسبت به دیگران نائل می‌شوند، پس از سنجش دینداری و شاخص‌های سرمایه اجتماعی (انسجام اجتماعی، مشارکت اجتماعی و اعتماد اجتماعی) به این نتیجه رسیدند که افراد دیندار از سرمایه اجتماعی بیشتری نیز برخوردارند؛ بنابراین می‌توانند به نتایج سیاسی، اجتماعی و اقتصادی مثبت تری نسبت به دیگران نائل آیند(علیزاده‌اقدم، کوهی، عباس‌زاده و مبارک‌بخشایش، ۱۳۹۲). یکی از آسیب‌هایی که به قلمرو ذهن انسان تعلق دارد و همه مکاتب و ایدئولوژی‌ها به نحوی با آن دست به گریبان بوده‌اند، مسئله بیگانگی و اشکال مختلف آن است. به طور کلی از بیگانگی به عنوان تنفر یا بیزاری در احساس و نیز احساس انفصال، جدایی و دور افتادن فرد از خود، جامعه، کار و… یاد کرده‌اند که در این زمینه آنچه این موضوع را با گردشگری پیوند می‌زند، معاشرت افراد و میزان پیوندشان با یکدیگر است. سراج زاده و همکاران بیان کرده‌اند که هرچه دینداری فرد افزایش یابد بر شدت انسجام اجتماعی، گسترش نظم و وفاق اجتماعی افزوده می‌شود، گرچه بیان کرده‌اند که بعد عاطفه دینی که عمدتاً بر تجربه دینی و وجه احساس مذهبی استوار است، احتمالاً می‌تواند به طریق آنچه در عرفای اسلامی یا دست کم اهل تصوف موجب دنیاگریزی شده، اما دیگر ابعاد دینداری در کاهش بیگانگی اجتماعی موثرند(سراج زاده، قصابی و چمنی، ۱۳۹۱). در زمینه جرم و جنایت نیز، نتایج تحقیقات نشان داده است که متغیر مناسکی (از ابعاد دینداری)، تأثیر مستقیمی در کاهش ارتکاب رفتار مجرمانه داشته است؛ و بقیه متغیرها یعنی ابعاد اعتقادی و پیامدی و تجربی، تأثیر غیرمستقیمی داشته‌اند(محسنی تبریزی و نوروزی گودرزی، ۱۳۸۳). در زمینه تحقیقات خارجی صورت پذیرفته در رابطه بین دینداری و گردشگری، در پژوهشی با عنوان « نقش دینداری اسلامی در رابطه بین ارزش ادراک شده و رضایت گردشگران»، شش بعد از ارزش ادراک شده مشتری مسلمان (کیفیت، قیمت، ارزش عاطفی، ارزش‌های اجتماعی، ارزش اسلامی ویژگی‌های فیزیکی و ارزش اسلامی ویژگی‌های غیر فیزیکی) که تأثیر مثبتی بر رضایت مشتری مسلمان دارند، شناسایی شد و این مطالعه نشان می‌دهد که دینداری اسلامی اثرات ارزش اسلامی ویژگی‌های فیزیکی و ارزش اسلامی ویژگی‌های غیر فیزیکی را روی رضایت مشتری مسلمان (گردشگر مسلمان) تعدیل می‌کند. نتایج این پژوهش بر اهمیت دینداری در درک رضایت و رفتار گردشگر مسلمان تأکید کرده است (اید^[۶۲]، ۲۰۱۵). نتایج پژوهشی دیگر نیز در این زمینه (کیریلوا، ۲۰۱۴) نشان داده است که مذهب در تفسیر از مهمان نوازی و رفتار مهمان نواز عاملی مؤثر است.
۵-۴-۲- ابعاد و سنجش دینداری اسلامی
انسان چون دارای ابعاد اعتقادی، اخلاقی، حقوقی و فقهی است و چون در همه این زمینه‌ها نیازمند به برنامه‌ریزی است، دین نیز باید دربردارنده همه این ابعاد باشد و نیازهای اعتقادی، اخلاقی، حقوقی و فقهی بشر را تأمین نماید و برنامه‌ریزی‌هایی در ابعاد مختلف زندگی داشته باشد تا انسان با بهره‌گیری از آن‌ها به سعادت ابدی برسد(جوادی آملی، ۱۳۹۱). دین دارای سه رکن اساسی است که از آن‌ها به «نظام اعتقادی»، «نظام ارزشی یا اخلاقی» و «نظام فقهی یا رفتاری» نام برده می‌شود(شاکرین، ۱۳۸۷). هیچ دینی بدون سه رکن پیش گفته تحقق پذیر نیست؛ هرچند ممکن است محتوای این ارکان در ادیان مختلف با یکدیگر تفاوت‌های جدی داشته باشند. به منظور سنجش دینداری، یکی از روش‌های به کار گرفته شده توسط پژوهشگران مختلف این عرصه، استفاده از مدل و ساخت سنجه بر اساس آن بوده است. دین پژوهان مدل‌های مختلفی ارائه کرده‌اند که این مدل‌ها معمولاً تحت تأثیر نوع دین آن جامعه، ابعاد مورد نظر برای آن دین از سوی پژوهشگر و شرایط اجتماعی آن جامعه بوده است. از طرف دیگر، انواع دینداری‌های موجود در یک دین مشخص، تحت تأثیر میزان اهتمام پیروان به ابعاد مختلف آن دین، شکل می‌گیرد. به این معنا که دیندار تحت تأثیر شرایط بیرونی و احوال درونی خود، در بعضی از ابعاد دین سعی بیشتری دارد و برخی را خواسته یا ناخواسته مورد بی توجهی قرار می‌دهد. از آنجا که برای رسیدن به یک مدل دینداری، نیاز به بررسی ابعاد دین می‌باشد، بر اساس پژوهشی که به جمع آوری ابعاد دین از نظر پژوهشگران مختلف پرداخته، مروری اجمالی به ابعاد دین ارائه می‌گردد (جدول ۳-۲).
جدول ۳-۲- بعدشناسی دین - [۳۲]

(همان: ۱۲)
اغراق درشاهد مثال زیر به وضوح دیده می شود:

• • به شمشیر او باز بسته ست گیتی عرض باز بسته ست لابد به جوهر

به اندیشه اندر نگنجد مدیحش که مدحش تمام است و اندیشه ابتر
(همان: ۱۲)
ازرقی هروی در بیت زیر ادعا می کند که اگر ممدوحش شمشیر خود را در مشرق زمین برکشد، در سریع ترین زمان موج خون تا مغرب زمین می رسد:

• • گر از باختر برکشد تیغ هندی رسد موج خون در زمان تا به خاور

(همان: ۱۲)
شاعر در بیت زیر با اغراق به ممدوح خود می گوید اگر سخنران بر منبر نام تو را بر زبان بیاورد، منبر برای ستایش تو به سخن می آید:

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

• • چو نام تو خاطب ز منبر بخواند سخنگوی گردد به مدح تو منبر

(همان: ۱۲)
همچنین شاعر در ابیات زیر از صنعت اغراق استفاده کرده است:

• • روزی که آب و آتش بارد ز تیغ تو این لاله قطره گردد و آن ارغوان دخان

از هیبت استخوان مبارز چنان شود کز خوردنش همای کند قصد زعفران
پیدا شود ز چهره ی دشمن به چند میل در گوهر بلارک تو گنج شایگان
گر گوهری ز چشمه ی تیغ تو برکشند صد جان زنگ خورده برون آید از میان
(همان: ۶۷)

• • بدانگهی که چو شیران یلان آهن پوش برون شوند خروشان همال پیش همال

ز بهر کین ز رهِ تنگ حلقه در پوشند به جای پوست در ارحام مادران اطفال
هوا چو بیشه ی الماس گردد از شمشیر زمین چو پیکر مفلوج گردد از زلزال
پس از نبرد تو مر کشتگان تیغ تو را به جای خون رود الماس ریزه از قیفال
به روز حرب مجوّف کنی ز یک فرسنگ به نیزه در زره تنگ حلقه نقطه ی خال
پس از مصاف تو عمری دراز بر شخ کوه ز زخم تیر تو بر موج خون روند ابدال
(همان: ۴۹)

• • خدنگ پر مکش اندر کمان که گاه گشاد زمین ندارد درخورد سیر او فرسنگ

(همان: ۴۶)

• • نم بگیرد چشم مرد از شرم چون گوهر و لیک

خون چنان راند که در شمشیر نم گیرد گهر
(همان: ۱۵)

• • تو آن کسی که ز بس روشنی، سجود بَرَد خیال رای تو را اندر آسمان، اختر

(همان: ۲۲)

• • گر گوهری ز چشمه ی تیغ تو بر کشند صد جانِ زنگ خورده برون آرد از میان

(همان: ۶۸)
ابیاتی در رابطه با این صنعت در دیوان ازرقی وجود دارد که شماره های این ابیات در ذیل آمده است:
۱۶-۲۱-۲۵-۳۶-۴۱-۴۲-۴۳-۷۴-۷۵-۷۸-۷۹-۸۶-۹۳-۹۶-۱۰۸-۱۱۲-۱۴۲-۱۴۶-۱۴۷-۱۴۹-۱۵۰-۱۶۳-۱۷۴-۲۷۴-۲۸۵-۲۸۷-۲۸۹-۲۹۱-۲۹۳-۲۹۵-۲۹۶-۲۹۹-۳۰۰-۳۰۱-۳۰۵-۳۴۰-۳۴۱-۳۴۴-۳۴۷-۳۵۰-۳۵۵-۳۶۰-۳۶۳-۳۶۷-۴۳۹-۴۴۰-۴۴۲-۴۷۰-۵۸۵-۶۲۳-۶۷۴-۷۲۳-۷۳۶-۷۳۸-۷۴۴-۷۹۸-۸۳۰-۸۲۹-۸۶۷-۹۲۴-۹۴۸-۹۸۰-۹۸۱-۹۸۸-۹۹۶-۱۰۰۳-۱۰۰۵-۱۰۲۰-۱۰۲۸-۱۰۶۸-۱۰۷۲-۱۱۱۸-۱۱۳۳-۱۱۳۵-۱۱۷۶-۱۱۸۱-۱۱۸۳-۱۲۴۵-۱۲۵۵-۱۲۵۶-۱۲۵۸-۱۳۲۷-۱۳۳۵-۱۸۸۶-۱۹۰۲-۱۹۲۶-۱۹۰۸-۱۹۱۷-۱۹۳۲-۱۹۷۲-۱۹۷۳-۱۹۷۷-۱۹۸۳-۱۹۹۴-۱۹۹۸-۲۰۰۳-۲۰۱۸-۲۰۱۹-۲۰۶۵-۲۰۷۳-۲۰۸۹-۲۰۹۱-۲۰۹۳-۲۰۹۴-۲۱۰۱-۲۱۰۳-۲۱۱۷-۲۱۲۳-۲۱۲۹-۲۱۳۰-۲۱۳۱-۲۱۳۴-۲۱۳۹-۲۱۴۵-۲۱۴۹-۲۱۶۱-۲۱۶۳-۲۱۶۵-۲۱۶۶-۲۱۷۴-۲۱۷۶-۲۱۸۲-۲۱۸۴-۲۲۱۱-۲۲۱۵-۲۲۱۸-۲۲۲۴-۲۲۴۰-۲۲۴۷-۲۲۵۶-۲۲۶۰-۲۲۶۳-۲۲۶۹-۲۲۷۰-۲۲۷۴-۲۲۸۴-۲۲۸۸-۲۲۹۲-۲۲۹۵-۲۳۰۵-۲۳۰۷-۲۳۱۹-۲۳۲۱-۲۳۲۴-۲۳۳۸-۲۳۴۸-۲۳۵۳-۲۳۵۴-۲۵۰۴-۲۵۴۳
۵-۱۲- تضمیــن
«آوردن آیه یا حدیث در بیت را تضمین می گویند». (نوروزی، ۱۳۷۸: ۱۰۳).

الف) رادیو
رادیو در یک بیان ساده عبارت است از استفاده از امواج مخصوص برای فرستادن پیام از یک مرکز

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

پیامرسانی و دریافت بدون سیم به کمک دستگاهی که گیرندهی رادیو است که در سال ۱۸۶۰ توسط جیمز کلارک ماکسون فیزیکدان اسکاتلندی با کشف امواج رادیویی توسط او به عنوان یک رسانه معرفی گردید.در سال ۱۹۰۶ اولین کنفرانس رادیوئی بین المللی با شرکت ۲۷ کشور جهان تشکیل گردید و آئیننامه و مقررات ارتباطات رادیوئی به تصویب رسید.عصر طلایی فعالیت رادیو به سالهای ۱۹۲۵تا۱۹۵۰ میلادی بر
میگردد که البته هرچند با ظهور تلویزیون خاتمه یافت ،ولی کماکان رادیو شنوندگان خود را به خاطر کیفیت برنامهها و آسانی دریافت امواج حفظ نمود.^[۸]
ب) تلویزیون
اساس کار تلویزیون بر مبنای انتقال صحنههای ساکن و یا متحرک به وسیله برق و معمولاً به وسیله امواج الکترومغناطیسی به منظور رؤیت آنی آنها و نه ضبط دائمی در دستگاه گیرنده تلویزیون استوار است^[۹]. که آغاز حضور این وسیله را میتوان از نیمه قرن ۱۹ دانست.«جووانی کازلی»ایتالیایی در سال۱۸۵۶ دستگاهی به نام پانتگراف اختراع کرد که این حرکت توسط کورن آلمانی در سال۱۹۰۷ تبدیل به نخستین ارتباط تصویری بین برلین و پاریس شد. نهایتاًدر سال ۱۹۵۴ تلویزیون به بازار آمد^[۱۰] در همین زمانها بود که «لرد سلسلدان»اقدام به پخش اولین برنامه تلویزیونی از طریقBBC انگلستان نمود. از آن پس تلاش
توسعهدهندگان این رسانه صرف بررسی ،تجزیه و تحلیل مخاطبین و تشکیل سازمانهای مستقل رادیو و تلویزیونی شده و به عنوان رسانهای ارتباطی به سرعت به پیشرفتهای فنی و جمعی دست یافت^[۱۱].
درخصوص پخش رادیو تلویزیونی، براساس فرهنگ فرانسویROBERT، کلمه پخش(Emission)را «انتقال علائم، صداو تصویر به کمک امواج الکترونیکی» تعریف کرده است،^[۱۲]که دارای دو مشخصه است،یکی اینکه به صورت امواج با معیار «هرتز»ارسال می شود و دوم اینکه مستقیماً توسط گیرنده های معمولی قابل دریافت میباشد.در مرحله اول عمل پخش صورت نگرفته ولی در مرحله دوم صورت گرفته است.^[۱۳] (از این روست که قانون ۱۹۸۸ انگلستان در بند۱ ماده۶ میگوید)«بخش عبارت است از انتقال تلگرافی بدون سیم تصاویر، صدا ، سایر اطلاعات که اولاً قابل آن است که به صورت قانونی توسط مخاطبین دریافت گردد و ثانیاً ارسال برای ارائه به تمام مخاطبین باشد».^[۱۴]
ج) رسانه های دیجیتال
هرچند رسانه های دیجیتال هنوز تعریف مشخصی در کشور ندارند اما به عقیده ی برخی از کارشناسان، رسانه های دیجیتال مفهوم عامتری از رسانه های آن لاین است که همه نوع نرمافزار و محصولات الکترونیکی را شامل میشود و این واژه در جهان اغلب نسخهی وب روزنامهها،وب سایتهای خبری، وبلاگها،وب سایتهای شخصیتهای دولتی و خصوصی،سازمانها ،روز نتها وغیره را شامل
میشود.رسانه های دیجیتال،فضایی تعاملی،سریع،دارای باز خورد فوری و در برخی موارد بیواسطه را برای مخاطبان فراهم می سازند و امکانات و تجهیزاتی پیشروی مخاطبان قرار میدهند که بسیار متنوع و دارای انعطاف است و یک کاربر مسلط به این رسانه ها میتواند آرای متنوع و امکانات وظرفیتهای رسانهای مختلفی را در اختیار داشته باشد. بنابراین رسانه های دیجیتال، هم ابزار محسوب شده و هم در ماهیت فرهنگی تأثیر گذارند، به عبارت دیگر از جنبه ابزاری چون قادر به برقراری صورتهای مختلف ارتباطیاند ،امکان نشر پیامهای فرهنگی بیش تر را فراهم می آورند.
د) ماهواره ^[۱۵]
ماهواره، عموماً به هر چیز گردنده به دور چیز دیگر میگویند و در محاوره دستگاهی گیرنده/فرستنده بیسیم است که توسط راکت به فضا پرتاب میشود و در یک مدار دور زمین جای میگیرد که برای کارهایی مثل هواشناسی ،مخابرات، پخش رادیویی و تلویزیونی ،GPS و… استفاده میشود. ماهواره های رادیو و تلویزیونی زمان و ثبات اطلاعات ارسالی را حل کرده و کارایی شبکه های تلویزیونی را به شکل چشمگیری افزایش داده است. شکی نیست که وسایل ارتباط جمعی از قبیل رادیو و تلویزیون در پیشبرد هدفهای اجتماعی ،اقتصادی ،فرهنگی و فنی تاثیر بسزایی دارند.در سالهای اخیر پخش صدا وتصویر از طریق ماهواره به عنوان موثرترین وسیله رسیدن به هدفهای موفق ،توجه همگانی را به خود جلب کرده است.استفاده از این ماهواره ها برای پخش برنامههای رادیویی و تلویزیونی است ماهوارهای بر فراز قسمتی از زمین قرار داده میشود، برنامه تلویزیونی از یک ایستگاه زمینی به آن فرستاده میشود، سپس ماهواره تصویر فوق را روی یک شعاع باریک که فقط ناحیه مشخص شده ای از زمین را میپوشاند بر
میگرداند.ایستگاه زمینی مقابل با انتهای بشقابی شکل،تصویر را میگیرد و آن را دوباره پخش می کند.
رسانه های تصویری همچون ماهواره با برنامههای متنوع علمی ، سیاسی ، تفریحی و سرگرم کننده در دراز مدت باعث یکسان سازی سلیقه توده های مختلف جامعه خواهد شد و به ایجاد شکافهای جدید طبقاتی و تعمق آنها منجر می شود.گستردگی بی نظیر ماهواره به عنوان یک رسانهی جمعی فراگیر در بین جوامع مختلف و حضور آن حتی در حریم خلوت و خصوصی مردم،آن را به عنوان پذیرفتنی ترین فرمانروای اجتماعی و فرهنگی تبدیل کرده است ماهواره به عنوان محسوسترین و تاثیرگذارترین رسانه همچنان در حال یکه تازی در عرصه اجتماع جوامع است.چرا که بدون اتلاف وقت و رفت و آمد برای خرید روزنامه و مجلات و حوصله برای خواندن مطالب آنها،جعبه جادویی تلویزیون با برنامههای متنوع و تاثیرگذاری عمیق تر نقش تمامی رسانه ها را به تنهایی ایفا می کند.
ارائه کنندگان خدمات ماهوارهای چه خدمتشان داخل کشور یا خارج از کشورباشد باید امتیاز مربوط به کمیسیون شبکه های مستقل را دارا باشند.امروزه استفاده از امتیاز ماهواره ها در کشورهای دیگر دعاوی
بین المللی زیادی را ایجاد نموده است. به عنوان مثال در سال ۱۹۹۲«ردهات داج» که یک شبکه ماهوارهای در زمینه موضوعات جنسی بود و از هلند پخش میشد، از فرکانسی استفاده میکرد که برای پخش
ماهوارهای در انگلستان از آن استفاده می شد.بنابراین شبکه مذکور می توانست بدون دارا بودن امتیاز،تصاویرمستهجن را برای بینندگان انگلیسی پخش نماید،که این امر مخالف دستورالعمل اتحادیه اروپا در خصوص شبکه های فرا مرزی بود. البته قبل از اینکه موضوع پرونده به دیوان دادگستری اروپا کشیده شود شبکه «رد هات»برنامه هایش را قطع نمود.^[۱۶]
هـ : شبکه های کابلی
گروهی از کامپیوترها و وسایل مرتبط دیگر بوسیله تسهیلات ارتباطی به یکدیگر متصل می شوند.ارتباط موارد مذکور در یک شبکه ممکن است با اتصالات دائمی مثلاًکابلها ،یا اتصالات موقتی چون خطوط تلفن یا دیگر پیوندهای ارتباطی باشد.یک شبکه میتواند به کوچکی یک شبکه محلی ،متشکل از چند کامپیوتر،چاپگر و وسایل دیگر باشد و یا از تعداد زیادی کامپیوتر کوچک و بزرگ ،که در نقاط جغرافیایی مختلف توزیع شده اند تشکیل گردد.
شرکت های کابلی معمولاً برنامه های خود را از منابع دیگر دریافت می نمایند و سپس آنها را در مقابل دریافت هزینه ای ماهانه برای مصرف کنندگان خانگی ارسال می نمایند . فعالیت تلویزیون کابلی در انگلیس نیازمند دریافت مجوز از «آوکام»^[۱۷] می باشد. واژه های موجود در اجازه فعالیت تلویزیون کابلی، ممکن است تعهداتی خاص از جمله پخش کانال هایی مشخص را در بردارنده مجوز، تحمیل نماید.^[۱۸]
امروزه از رسانه های متفاوتی به عنوان محیط انتقال در شبکه های کامپیوتری استفادهمی شود که از آنان با نام ستون فقرات در یک شبکه یاد می شود.کابل های مسی،فیبر نوری و شبکه های بدون کابل
نمونه هائی متداول در این زمینه می باشند.از کابل های مسی تقریباً در اکثر شبکه های محلی استفاده
می گردد. این نوع کابلها دارای انواع متفاوت و مزایا و محدودیت های مختص به خود هستند.اطلاعات در کابل ها ی مسی با بهره گرفتن از جریان الکتریکی حمل می گردد.
با بهره گرفتن از رسانه های نوری،از نور برای انتقال داده بر روی فیبرهای نازک شیشه ای و یا پلاستیک استفاده می گردد.
و: شبکه های پخش خانگی
یکی از مصادیق رسانه صوتی و تصویری پخش خانگی می باشد.به این صورت که یک سریال یا برنامه تلویزیونی بصورت سی دی و یا دی وی دی تهیه و در حجم بالایی به صورت هفتگی در محلهای خاص به فروش رفته و در واقع مخاطبین با انتخاب و خرید به آنها دسترسی دارند.این پخش عمدتاً به این دلیل است که یا مجوز پخش را به صورت تلویزیونی نمی توانند دریافت کنند و یا مخاطبین خاصی دارند.ذکر این نوع از شبکه ها به این دلیل است که اخیراًپخش خانگی سی دی و دی وی دی به یکی از طرق پخش رسانه های صوتی و تصویری تبدیل شده است.
بند۲: به لحاظ نوع مالکیت و نحوه اداره
مالکیت رسانه ها امروزه در دست دو بخش خصوصی و دولتی است : برخی از رسانه ها توسط دولت و نهادهای دولتی اداره شده و برخی دیگر توسط اشخاص خصوصی و با سرمایه ی این اشخاص اداره
می شوند.این تفکیک در تعیین مسولیت مدنی بسیار حائز اهمیت است.
الف) رسانه های دولتی
دولت به عنوان برترین شخص حقوقی حقوق عمومی ،اداره ی امور حاکمیتی جامعه ی ملی را بر عهده دارد و به عنوان یک شخص حقوقی همانند اشخاص حقیقی ناگزیر از برقراری ارتباط با اشخاص دیگر به شکل های مختلف است که برای انجام این مهم از وسایل و ابزارهای اطلاع رسانی بهره جسته و آنها را تحت نظارت خود قرار می دهد. همانند رادیو و تلویزیون در کشور ما که از مهمترین وسایل تحت تملک دولت برای اطلاع رسانی به مردم هستند.مطبوعات متعددی از روزنامه و نشریات وجود دارند که وابسته به نهادهای مختلف زیر مجموعه قوای سه گانه هستند که عملاً این نهادها بر این مطبوعات نظارت دارند و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در رأس همه ی آنها نظارت و هماهنگ سازی این مطبوعات را با اصول مورد پذیرش نظام برعهده دارد ولی رادیو و تلویزیون در کشور ما زیر مجموعه دولت است و توسط اداره صدا و سیما که تحت نظر دولت است اداره می شود ضمناً رسانه های دیگر صوتی تصویری از جمله
رسانه های دیجیتال و اینترنتی به صورت خصوصی نیز در کشور ما فعالیت دارند که بعضاً تحت نظارت دولت هستند.
ب) رسانه های خصوصی
حق مالکیت افراد حقی شناخته شده در قانون است و چنین حقی را نمی توان از اشخاص سلب کرد. بحث مالکیت خصوصی بحثی است که در همه ی کشور ها وجود دارد و افراد حقوق خصوصی می توانند برخی از رسانه ها نظیر مطبوعات و یا شرکت های تولید و پخش نوار و فیلم را با سرمایه ی شخصی خود و البته با اعمال نظارت هایی توسط دولت برای پیش روی و نظم بهتر در رسانه ها اداره نمایند.
بند۳: به لحاظ تابعیت
یکی دیگر از تقسیم بندی های موجود در مورد رسانه های همگانی تقسیم آنها بر اساس تابعیت
رسانه ها می باشد که براین مبنا رسانه های همگانی به رسانه های ملی یا داخلی و رسانه های خارجی تقسیم می شوند.رسانه های همگانی ملی یا داخلی آن دسته از رسانه ها هستند که مقر اصلی آنها در داخل کشور است،درحالیکه رسانه های همگانی خارجی شامل کلیه مؤسسات مطبوعاتی ،خبری،
خبرگزاری ها،آژانس های عکس،رادیو و تلویزیون و هرگونه سازمان یا مؤسسه ای است که به کار انتشار یا انعکاس اخبار و اطلاعات اشتغال داشته ،مقر اصلی آنهادر خارج از کشور است^[۱۹].
با این حال خبرنگاران یا گزارشگران رسانه ی خارجی ممکن است،اشخاصی باشند که دارای تابعیت ایرانی هستند. تفکیک رسانه های ملی از رسانه های خارجی ما را در حل برخی مسائل تعارض قوانین یاری خواهد کرد^[۲۰].
گفتار چهارم: رادیو تلویزیون در ایران
امروزه هیچ کس منکر عملکرد سهم مهم رادیو و تلویزیون نیست. این رسانه با بکارگیری آخرین پیشرفتهای تکنولوژی در صدر کارآمدترین وسایل ارتباط جمعی قار می گیرد، به گونه ای که به نظر
می رسد، جهان امروزی بدون این دو رسانه ناقص است. به هرحال رادیو و تلویزیون به مثابه چاقویی است که هم می تواند مضر باشد و هم مفید. منتقدان براین باورند که رادیو و تلویزیون نه تنها می توانند بیاموزند آگاه کنند، ترغیب کنند، الهام ببخشند و احساس را برانگیزند ، همچنین می توانند آسیب برسانند و گمراه کنند.
البته تلویزیون نقش مهم تری نسبت به رادیو ایفا می کند. ترکیب صدا و تصویر و حرکت ، امکان استفاده از جلوه های ویژه ، احساس همدلی و یگانگی تماشاگر و باورپذیری آنچه می بینند تلویزیون را به صورت رسانه ای مطلوب در می آورند.
بیننده تلویزیون به طور ضمنی توافق می کند با دیدن برنامه های تبلیغی تلویزیون، مقداری آگهی تحمل کند و در عوض انتظار دارد انواع معین شده از تصورات ارضاء کننده از نوع خیلی خاص به او القاء شود .^[۲۱]
باتوجه به اهمیت این دو رسانه در مقایسه با مصادیق دیگر رسانه های صوتی و تصویری و جایگاه ویژه آن، در این گفتار به صورت اختصاصی رادیو و تلویزیون را در ایران مورد بررسی قرار می دهیم .
بند۱:تاریخچه فعالیت رادیو تلویزیون در ایران
بیست سال بعد از شروع به کار نخستین فرستنده ی رادیویی در جهان ،در سال
۱۹۴۰(۱۳۱۹ه-ش)اولین فرستنده ی رادیویی ایران مشغول به کار شد.البته قبل از شروع فعالیت این فرستنده تعداد زیادی گیرنده رادیویی به کشور وارد شده بود^[۲۲].این فرستنده زیر نظراداره کل پرورش افکار وزارت فرهنگ اداره می شد . سپس اداره کل انتشارات و تبلیغات تأسیس شد و اداره رادیو را زیر نظر گرفت. به موجب اساسنامه مصوب ۱۱/۴/۱۳۲۲ وظایف رادیویی اداره مذکور نوعاً درزمینه های تبلیغاتی ،آموزشی،ارشادی و خبری مقرر شده بود.^[۲۳]

در واقع بانک­داری الکترونیک، یکپارچه­سازی بهینه فعالیت­های بانکی توسط به­ کارگیری فن­آوری­های نوین اطلاعات و ارتباطات، مبتنی بر فرآیندهای بانکی و منطبق بر ساختارهای سازمانی بانک­ها است که امکان ارائه کلیه خدمات مورد نیاز مشتریان بدون قید مکانی و زمانی را فراهم می­سازد. در واقع در خودکارسازی بانکی صرفاً از رایانه جهت آسان­تر نمودن محاسبات مربوط به حساب­ها استفاده می­ شود. بدین­صورت که مثلاً دستورهای پرداخت و یا انتقال اعتبار با توجه به اسناد کاغذی صادره انجام گرفته سپس اسناد مذکور وارد رایانه شده و محاسبات انجام می­گیرد، اما در بانک­داری الکترونیکی زیرساخت­های بانکی تغییر نموده و برای انتقال منابع نیازی به صدور اسناد کاغذی نمی ­باشد بلکه از طریق دستورهای کامپیوتری مشتری، این عمل انجام می­گیرد. در زیر توضیحات کوتاهی در مورد بانک­داری سنتی و دوگانه آورده شده است.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-۲-۵-۴-۱-۱ بانک­داری سنتی
اینوستپدیا^[۵۱] بانک­داری سنتی را به معنای بانک­داری به صورت کسب و کار در خیابان تعریف نموده است که با مشتریان خود در شعبه و یا هر محل فیزیکی مانند گیشه در ارتباط هستند این نوع بانکداری مشتریان را جهت انجام تمام فعالیت­های بانکی بالاجبار به شعب فیزیکی می­کشاند.
در بانک­داری سنتی محل تعامل و ارئه خدمات بانکی، شعب فیزیکی بانک­ها می­باشند. مشتریان می­بایست فقط در ساعات کاری محدود شده در طی روز و در محل جغرافیایی معین شعب حضور پیدا کرده و کار بانکی خود را انجام می­ دهند( دهکردی، ۱۳۹۰)
با تغییر در روش زندگی جوامع، تحرک فیزیکی مشتریان بانک و متنوع شدن درخواست های خدمات بانکی، اینگونه بانکداری ناتوانی خود را به اثبات می­رساند محدودیت های زمانی، مکانی و مرزها، صف های طولانی و اتلاف وقت مشتریان از معایب بانکداری سنتی است(جیاناکودی^[۵۲]، ۱۹۹۹).
در بانکداری سنتی دستور انتقال وجوه با بهره گرفتن از اسناد کاغذی صورت می گیرد .به­علاوه جهت پردازش اطلاعات از نظر عملیاتی به نیروهای زیادی نیاز است. یکی از معایب بانکداری سنتی تاخیر موجود در پردازش چک­ها می­باشد، در این زمینه بانک­ها می­بایستی با بکارگیری امکانات مناسب این تاخیر را به حداقل ممکن برسانند( شیخانی، ۱۳۷۹). در واقع سیستم­های مالی تجارت بر جریان پیچیده اسناد کاغذی متکی هستند، این حالت بسیار کند، پرهزینه و پر خطا است . اسناد کاغذی برای بانک ها، مشتر یان و محیط یک موضوع پرهزینه و نوعی اسراف می­باشد(ویر^[۵۳]، ۲۰۰۷).
۲-۲-۵-۴-۱-۲ بانک­داری دو گانه^[۵۴]
بانک­های دوگانه با توجه به ساختاری که انتخاب کرده ­اند، به خوبی می­توانند با انعطاف­پذیری بالا و سرعت مناسب خدمات بانکی را در دو فضای سنتی و الکترونیکی پاسخ دهند. بانک­داری دو گانه به مشتریان این امکان را می­دهد که سطح گسترده­ای از نقل و انتقالات وجوه و اطلاعات را به شیوه سنتی و الکترونیکی انجام دهند. در آغاز بخش غیر فیزیکی^[۵۵] بان­های دو گانه، به شکل گسترده­ای تنها به عنوان واسطه اطلاعات در بانک­هایی به کار برده می­شد که محصولات و خدمات بانکی را به صورت غیر مستقیم( خارج از فضای شعبه) ارائه می­دادند. با پیشرفت فن­آوری و رواج استفاده از اینترنت در صنعت بانک­داری، بانک­ها دامنه فعالیت­های اینترنتی خود را افزایش دادند که به معنای پررنگ شدن بیشتر سهم بخش غیرفیزیکی نسبت به بخش فیزیکی^[۵۶] بود. بانک­داری بخش فیزیکی بیشتر با یک دید محافظه ­کارانه سعی می­نماید به شیوه ­های مختلفی هزینه­ های بانک را کاهش دهد. در صورتی که بانک­داری مبتنی بر بخش غیرفیزیکی ضمن ارائه جامع خدمات بانکی در فکر توسعه و تحول بر مبنای جلب رضایت مشتری و افزایش درآمد بر مبنای ارائه خدماتی است که در قبالش کارمزد دریافت می­دارد. بنابراین در بانک­داری مبتنی بر بخش غیرفیزیکی هرچند که کاهش هزینه­ های بانکی مورد توجه قرار می­گیرد بر رشد درآمد بانک از طریق ارائه خدمات متنوع و کارمزدها تآکید می­گردد. در برخی کشورها حضور این دو بخش در بانک­داری تنش­هایی را برای مشتریان ایجاد نموده است( ریس و دیگران^[۵۷]، ۲۰۱۱).
۲-۲-۵-۴-۲ زیرساخت­های فرهنگی
یکی از زیر ساخت­های مورد نیاز جاری شدن فن­آوری زیرساخت­های فرهنگی و اجتماعی آن است. جامعه باید به کارگیری تکنولوژی و شیوه فرهنگ استفاده از آن را داشته باشد.
فرهنگ در ارتباط با ایجاد و توسعه تکنولوژی در دو سطح مطرح است: ۱- فرهنگ عمومی ۲- فرهنگ تکنولوژی. فرهنگ عمومی به طور کلی بستری است که در آن تجربه­ها، الگوها، قالب­های رفتاری، ذهنیت­ها، ارزش­ها، هنجارها، کدها و نمادها شکل می­گیرند که به نوعی بر فعالیت­های عملی و تکنولوژی تأثیر می­گذارند. این مجموعه می ­تواند توسعه تکنولوژی را تسهیل و حمایت کند یا آن را کند یا آن را کند و متوقف نماید.
فرهنگ تکنولوژی از مجموعه عناصری ترکیب یافته است که راه را برای علم و تکنولوژی هموار می­سازد و ظرفیت­های به کارگیری و جذب تکنولوژی و خلق و توسعه تکنولوژی نوین را در سازمان ارتقاء می­بخشد. به طور کلی، فرهنگ تکنولوژی، فرهنگی است نو و بسیار پویا که محصول آمیزش و برخورد فرهنگ­هاست. فرهنگ تکنولوژی به طور خاص دارای عناصری است که بیشتر به صورت مجموعه ­ای از ارزش­ها و باورها با یکدیگر رابطه­ای تنگاتنگ داشته و یکدیگر را تقویت می­ کنند. برخی از عناصر این فرهنگ عبارتند از:
شناخت، کشف و نوآوری ۲- تغییر و تغییرپذیری ۳- اهمیت فرد در سازمان ۴- کار، فعالیت و روحیه تلاشگری ۵- حمایت از زمان و وقت­شناسی ۶- روحیه تیمی و کارگروهی ۷- انتقاد­پذیری ۸- نظم­پذیری و ضابطه­گیری ۹- انگیزه پیشرفت ۱۰- بهادادن به کیفیت در همه امور ۱۱- وجود ذهنیت بهره­­وری و کارآیی ۱۲- نوآوری و خلاقیت ۱۳- بها دادن به اطلاعات ۱۴- آینده­نگری و دوراندیشی ۱۵- بهادادن به یادگیری و آموزش ۱۶- فرهنگ تولید در برابر فرهنگ مصرف(گلستان، ۱۳۸۲).
به طور کلی فرهنگ مردم در استفاده از سیستم­های بانک­داری و همچنین فرهنگ سازمانی بانک­ها و مؤسسات مالی در ارائه خدمات الکترونیکی ( از جمله : onlin، بانک­داری اینترنتی، استفاده از خدمات بانکی از طریق تلفن همراه و دستگاه­های خودپرداز) به این دلیل این که باعث می­گردد منابع مالی با حجمی بسیار بیشتر از گذشته و سرعتی بالا انتقال یابد نقش مؤثری در تجهیز منابع مالی بانک­ها دارد.
۲-۲-۵-۴-۳ دستگاه­های خودپرداز^[۵۸]
دستگاه­های خودپرداز شیوه­ای در بانک­داری بخش غیرفیزیکی هستند که در آن­ها بسیاری از امور بانکی از طریق برنامه یا نرم­افزار نصب شده بر روی آن، انجام می­گیرد. یا به عبارت دیگر می­توان گفت که ماشین­های خودپرداز، بانک فشرده­ای است که در کسب و کار روزمره به­کار گرفته می­ شود و این دستگاه به طور قابل توجهی در مکان­های تجاری غیربانکی و بانکی از جمله هتل­ها، فروشگاه­ها و یا در مکان­های تجاری که مراجعه­کننده زیادی دارند، قابلیت نصب دارد. مشتریان با در دست داشتن کارت و وارد کردن شماره رمز خود، می­توانند بسیاری از نیازهای بانکی خود از قبیل دریافت پول، پرداخت پول، قبوض برق، تلفن و گاز، حواله وجه به حساب دیگری، دریافت وجه چک یا پرداخت وجه آن و ….را انجام دهند. آن­چه که در تعریف ابتدایی دستگاه­های خودپرداز مدنظر قرار گرفته بود، تنها خدمت پرداخت­کنندگی این دستگاه­ها بود در واقع نسل اولیه این دستگاه­ها هم قادر به ارائه خدمات وجه بود. اما با پیشرفت تکنولوژی و گسترش خدمات بانکی، با برنامه­نویسی متخصصان امکان ارائه سایر خدمات بانک نیز از طریق این دستگاه­ها ممکن شد. در ایران می­توان قبوض و غیره و یا به حساب دیگری پول حواله کند(حسن­زاده و فروغ پورفرد۱۳۸۲).
بارزترین نمود تحولات خدمات بانکی بر مبنای فن­آوری های نوین استفاده از دستگاه های خودپرداز است . علت رشد سریع بکارگیری دستگاه های خودپرداز را می توان در مقبولیت روزافزون آن ها در میان مشتریان جستجو کرد. در کنار چنین استقبالی است که بانک­ها و مؤسسات مالی و اعتباری علیرغم هزینه های زیاد خریداری، راه اندازی و نگهداری آن ها همچنان علاقمند به توسعه آن ها هستند. در این بین عدم توجه و مدیریت در محل استقرار و تعداد این دستگاه ها می تواند در عدم موفقیت چنین سیستم هایی تأثیر گذار باشد. بدین منظور پهنه بندی مناطق مستعد اقتصادی با توجه به معیار های مؤثر در این زمینه می تواند مدیران و برنامه ریزان بانک­ها و مؤسسات مالی و اعتباری را در بررسی وضعیت موجود آن ها در برابر سایر رقبا و انتخاب شعب استقرار و تعداد این دستگاه ها یاری رساند( فرجی سبکبار، ۱۳۹۱ ).
مشتریان به دلیل شلوغی بانک ها ترجیح می­ دهند از خدمات خودپردازها به جای مراجعه به درون شعب بانک استفاده کنند. لیکن آنان زمانی خدمات دستگاه های خودپرداز را به تماس با کارکنان ترجیح می دهند که این دستگاه ها به درستی کار کنند و در مکان مناسب استقرار یایند) بامداد و رفیعی، ۱۳۸۷). جایگاه مناسب، نقش قابل توجهی در افزایش مقبولیت ماشین های خودپرداز نزد مشتریان دارد . به علاوه جایگاه مناسب می تواند شرایط مطلوبی را، هم از بعد پولی و هم از بعد غیر پولی، برای بانک فراهم آورد .به عنوان مثال، جایگاه مناسب این ماشین ها ارتباط تنگاتنگی با افزایش توان بانک در بسط و توسعه فعالیت ها، ارائه خدمات بهتر به مشتریان، افزایش میزان سودآوری و کاهش هزینه های مختلف ارائه خدمت دارد (فوکردی، ۱۳۸۴). تئوری مکانی برای اولین بار توسط آلفرد وبر در سال ۱۹۰۹ مطرح گردید، وی نحوه قرار گیری یک انبار کالا را به نحوی در نظر داشت که میزان فاصله مکانی بین انبار کالا و مشتریان کالا برابر با حداقل ممکن باشد. این مسأله در سال ۱۹۵۶ توسط ایزارد با بررسی نحوه پراکنش واحدهای صنعتی و کاربری های ارضی مورد تکمیل قرار گرفت. مطالعات مکانی از جمله مسایل مهم در حفظ شرایط بهینه خدماتی و رقابتی است که توجه به آن سبب کاهش هزینه­ها و موفقیت واحدهای صنعتی می­ شود. یک مسأله مکانی، عبارت است “چگونگی تخصیص منابع محدود فضای جغرافیایی ” که در شکل ساده آن یک یا چند مرکز خدماتی “سرویس دهنده ها” به مجموعه ای از متقاضیان “مشتریان “موجود در حوضه نفوذ خود خدمات عرضه می کنند) مارگریت^[۵۹]، ۱۹۸۹)
آمارهای ارائه شده از طرف بانک‌ها نیز گواهی بر این ادعاست که تراکنش برداشت وجه، بالاترین رتبه را در بین خدمات بانکی و بین بانکی دارد. لذا با توجه به میزان تقاضا و پتانسیل بالایی که این دستگاه‌ها در جذب تراکنش‌‌هایی مانند برداشت وجه دارند، می‌توان ادعا کرد که راهبری هوشمند و مدیریت بهینه این دستگاه‌ها می‌تواند منبعی برای کسب درآمد و توسعه کسب و کار بانکی، توسط بانک‌ها و موسسه‌های مالی متولی آن باشد(فوکردی، ۱۳۸۴).
۲-۲-۵-۴-۴ دستگاه pos^[60]
این دستگاه به­وسیله کارتهای هوشمند و یا مغناطیسی فعال شده و مبلغ مورد نظردارنده کارتهای مذکور را از مانده حساب­های موجود بر روی کارت اضافه و یا کسر می­نماید(برای این دستگاه وظایف دیگری نیز درنظرگرفته شدی است). لازم به ذکر است از این دستگاه در فروشگاه­ها و مراکز خرید نیز استفاده می­ شود و دارندکان کارتهای مزبور بدون نیاز به حمل پول می­توانند وجه خریدهای خود را ازطریف آن پرداخت نمایند(توتونچیان،۱۳۹۰).
۲-۲-۵-۴-۵ تلفن همراه بانک
در بانکداری موبایل، ارتباط بین مشتری و بانک بوسیله گوشی موبایل و از طریق شبکه تلفن سیار برقرار می شود. مشتریان در این روش باید به یک گوشی موبایل و سیم کارت مجهز باشند. مرکز اطلاعات بانک باید یک ارتباط قوی و دائم با شبکه سلولی تلفن همراه داشته باشد تا بتواند به درخواست رسیده از طرف مشتری را پاسخ دهد. نرم­افزارهای خاصی نیز باید در مرکز اطلاعات بانک فعال باشند تا بتواند. سیگنالهای تلفن همراه و SMS درخواست مشتری را دریافت و پس از عملکرد و تراکنش­های لازم پاسخ را به گوشی موبایل مشتری ارسال نماید.
۲-۲-۵-۴-۶ اینترنت بانک
در بانکداری اینترنتی برای مشتریان یک دستگاه رایانه شخصی، مودم و یک ارتباط اینترنت لازم است تا بتوانند به بانک دسترسی و به انجام عملیات بانکی بپردازند. در مرکز اطلاعات بانک علاوه بر سخت افزار و نرم افزار، یک ارتباط پرسرعت اینترنت نیاز است. در این نوع بانکداری برنامه های کاربردی مبتنی بر وب هستند. مشتریان با بهره گرفتن از نرم افزارهای مرورگر وب ^[۶۱] و از طریق اینترنت به سیستم مرکزی بانک متصل شده و به انجام عملیات می پردازند. ارتباط اینترنت مرکز اطلاعات بانک باید بصورت دو طرفه رفت و برگشت بوده و از لحاظ پهنای باند امکان سرویس دهی سریع به تعداد مشتریان متصل را داشته باشد .در این روش علی­رغم سادگی و کم­هزینه بودن، امنیت سیستم از درجه اهمیت بالایی برخوردار میباشد. زیرا تمامی نقل و انتقال اطلاعات بین مشتری و بانک از طریق اینترنت انجام می­پذیرد، در صورتیکه اقدامات امنیتی کامل و هدفمندی در این خصوص صورت نپذیرد، این اطلاعات می تواند توسط اشخاص غیرمجاز دریافت و مورد استفاده قرار گیرد. به همین دلیل از پروتکل­های مختلف رمزنگاری و کشف رمز و ایجاد تونل­های اطلاعاتی در اینترنت استفاده می­ شود. از آنجا که در این روش بستر ارتباطی، اینترنت است، لذا مشتری می ­تواند از هر نقطه دنیا و تنها با برقراری یک ارتباط محلی اینترنتی و حتی از طریق ایستگاه­های کاری کافی نت­ها به مرکز اطلاعاتی بانک متصل و عملیات بانکی خود را انجام دهد.
۲-۲-۵-۴-۷ تلفن­بانک
تلفن­بانک سرویسی است که با بهره گرفتن از یک خط تلفن می­توان برخی از خدمات بانکی را انجام و یا حساب­ها را کنترل یا مدیریت نمود. در سیستم تلفن­بانک امکانات موجود به چهار بخش عملیات بانکی، کارت، چک و تنظیمات تقسیم می­گردند.
اطلاع از موجودی
اطلاع گردش حساب
انتقال وجه
دریافت گردش حساب به صورت فکس
مسدود کردن روزانه
آگاهی از وضعیت چک­های صادرشده
مسدود کردن یک برگ چک
تغییر رمز (الهیاری فرد، ۱۳۸۲ )
۲-۲-۶ عوامل کلیدی موفقیت(csf) صنعت بانک­­داری­
کاربرد عوامل حیاتی موفقیت (csf) رویکردی است که فاکتورهای مناسب و واقعی را در صنعت بانک­داری مشخص می­نماید. در شرایط رقابتی، مدیران باید بر نقاط قوتی تآکید نمایند که برای بانک مزیت رقابتی کسب خواهد کرد و ممکن است از این عوامل به عنوان ظرفیت­هایی برای تقویت رقابت با سایر رقبا استفاده نمایند. در بلندمدت، موفقیت بانک­ها مستلزم این است که به دنبال مزیت رقابتی پایدار و مستمر باشد. CSF و توانایی رقابت مستمر، دو بخش اصلی مزیت رقابتی برای هر سازمان قلمداد می­شوند. به این ترتیب تعیین CSF برای بانک­ها می ­تواند فراهم­کننده زمینه برای ایجاد و ارزیابی مزیت رقابتی باشد( چن، ۱۹۹۹).
۲-۲-۶-۱ رویکرد فاکتورهای حیاتی موفقیت
روچارت^[۶۲] در سال ۱۹۷۹ برای اولین بار مفهوم فاکتورهای حیاتی موفقیت را تعریف کرد. بر طبق گفته او، CSF عبارت است از : تعداد محدودی از عوامل و معیارها که برای رسیدن به نتایج مورد انتظار ضروری بود و اگر رضایت آن­ها رضایت­بخش باشد، موفقیت سازمان در رقابت با سایر سازمان­ها را تضمین خواهد کرد. وی نشان داده است که CSF به علت تمرکز و توجه بر حرکت به سمت مطلوب رویکردی مفید برای تعیین اطلاعات مورد نیاز مدیریت می­باشد. هم­چنین، بویونتون و زمود^[۶۳]، CSF را به این صورت تعریف کرده است: ” عوامل محدود و مشخصی که وجود آن­ها حرکت موفقیت­آمیز مدیر با یک سازمان را تضمین می­ کند” آن­ها رویکردCSF را به­عنوان ابزاری مناسب برنامه­ ریزی شناخته­اند.
در صنعت بانک­داری، جانسون و جانسون^[۶۴] فرض کرده ­اند که هزینه­ های پایین عملیاتی و داشتن شهرت و اعتبار بانکی می ­تواند به عنوان عوامل حیاتی موفقیت در بازار رقابتی صنعت بانک­داری مورد توجه قرار گیرند. کانالز^[۶۵]، نیز چهار منبع را به عنوان مزیت رقابتی بانک­ها مشخص کرده است۱- نیروی انسانی ۲- مدیریت مالی ۳- دارایی­ ها ۴ – دارایی­ های نامشهود ( چن، ۱۹۹۹).
چن^[۶۶] چهار عامل را به عنوان عوامل موفقیت در صنعت بانک­­داری­ تعیین کرده، که این چهار عامل می ­تواند، چهار نوع اهداف کسب و کار را برای مدیران بانک­های تجاری نشان دهد:
توانایی بازاریابی بانک
توانایی مدیریت عملیات بانکی
توانایی توسعه نام و جایگاه بانک
توانایی مدیریت بازار مالی
که در جدول شماره (۲-۲) شاخص­ های زیرمجوعه چهار فاکتور ساختاری مشخص شده توسط وی نشان داده شده است.
جدول شماره (۲-۲): شاخص­ های زیرمجوعه چهار فاکتور ساختاری