۲-۲-۲-۲ رادیکال DPPH (1و۱-دی فنیل ۲-پیکریل هیدرازیل)
این ترکیب یک رادیکال پایدار با رنگ بنفش می­باشد که با احیاء شدن توسط عناصر دهنده الکترون یا هیدروژن (ترکیبات آنتی­اکسیدانی) به دی فنیل پیکریل هیدرازین زرد رنگ تبدیل می­ شود. توانایی دادن اتم هیدروژن یا الکترون توسط ترکیبات و عصاره­های مختلف، به وسیله آزمونی با همین نام، با میزان بی­رنگ کردن یا کاهش میزان جذب نوری محلول بنفش رنگ DPPH در متانول مورد بررسی قرار می­گیرد (بیوریتس و بوکار^[۳۲]، ۲۰۰۰).
۲-۲-۳ آنتی اکسیدان­ها
آنتی­اکسیدان­ها موادی هستند که باعث به تاخیر انداختن اکسایش و افزایش ماندگاری و مطبوع بودن غذاهای چرب می­شوند. این مواد ممکن است به طور طبیعی در ترکیبات چرب حضور داشته باشد، مانند توکوفرول­ها، فلاونوئید­ها، ال-­اسکوربیک اسید، کاروتنوئید­ها، و یا به صورت صنعتی تولید و به ماده غذایی افزوده گردند. ترکیباتی چون بوتیلیتد­ هیدروکسی­آنیزول (BHA)، بوتیلیتد ­­هیدروکسی­تولوئن (BHT)، ترشری­بوتیل­ هیدروکینون (TBHQ) از این گروه می­باشند. روغن­های گیاهی نسبت به روغن­ها و چربی­های حیوانی، به­ طور طبیعی دارای آنتی­اکسیدان­های بیشتری بوده و در نتیجه پایدارترند (فاطمی، ۱۳۸۱).
۲-۲-۳-۱ سیستم آنتی­اکسیدانی بدن انسان
سیستم آنتی اکسیدانی موجود در بدن انسان به دو گروه تقسیم می­ شود :

1. 1. آنزیمی

1. 1. غیر آنزیمی

سیستم آنتی­اکسیدانی آنزیمی به دو سیستم دفاعی اولیه و ثانویه تقسیم می­ شود. سیستم دفاعی اولیه از سه آنزیم مهم تشکیل شده که باعث خنثی سازی و یا جلوگیری از تشکیل رادیکال­های آزاد می­شوند:
۱. آنزیم گلوتاتیون پراکسیداز که با اهدای ۲ الکترون، باعث احیاء پراکسید­ها شده و در نتیجه پراکسید، که بستر بالقوه­ای برای واکنش فنتون (Fenton) می­باشد را از بین می­برد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۲. کاتالاز که پراکسید­هیدروژن را به آب و اکسیژن مولکولی تبدیل می­ کند و یکی از بزرگترین تغییر و تبدیل کننده­ها در بدن انسان است به طوری­که یک مولکول کاتالاز باعث تغییر ۶ بیلیون مولکول پراکسید می­ شود.
۳. سوپراکسید دسموتاز که با تبدیل سوپراکسید آنیونی به پراکسید­هیدروژن، آن را به سوبسترایی برای آنزیم کاتالاز تبدیل می­ کند (کرکو و فریرا، ۲۰۱۳).
دومین سیستم دفاع آنزیمی شامل آنزیم­هایی است که به طور مستقیم باعث خنثی سازی رادیکال­های آزاد نمی­شوند اما نقش حمایت کننده برای آنتی­اکسیدان­های داخلی دارند. این آنزیم­ها شامل موارد زیر می­باشند :
۱. گلوتاتیون ردوکتاز: باعث تبدیل گلوتاتیون اکسید شده، به فرم احیاء آن می­گردد و در نتیجه آن را بازیافت کرده و برای خنثی سازی رادیکال­های آزاد بیشتر، آماده می­سازد.
۲. گلوکز-۶- فسفات دهیدروژناز باعث احیاء NADPH^[33] که کوآنزیم مورد استفاده در واکنش­های­ آنابولیک می­باشد، می­گردد.
اما سیستم آنتی­اکسیدانی داخلی غیر­آنزیمی شامل موارد متعددی از جمله ویتامین A، کوفاکتور­های آنزیمی (Q₁₀)، ترکیبات نیتروژنی (اوریک اسید) و ترکیبات پپتیدی (گلوتاتیون) می­باشد:
۱. ویتامین A از شکستن بتا-کاروتن در کبد تشکیل می­ شود. حدود ۱۲ فرم ویتامین A ایزوله شده و می­دانیم که اثرات مفیدی بر پوست، چشم و اعضای داخلی بدن ایجاد می­ کنند. توانایی آنتی اکسیدانی آن مربوط به قدرت بالای آن در واکنش با رادیکال پروکسیل ( ROO^.(تیرا^[۳۴] و همکاران، ۲۰۱۵)) و جلوگیری از گسترش پراکسیداسیون در چربی­هاست.
۲. کوآنزیم Q₁₀ در تمام سلول­ها و غشا­ها حضور داشته و نقش مهمی در زنجیره تنفسی و دیگر متابولیسم­های سلولی ایفا می­ کند. این کوآنزیم باعث جلوگیری از تشکیل رادیکال پروکسیل می­ شود و حتی در مواردی گزارش شده که پس از شکل گیری این رادیکال­ها، باعث خنثی­سازی آن­ها گشته و همچنین توانایی بازسازی ویتامین E را داراست.
۳. اوریک اسید محصول نهایی متابولیسم نوکلئوتید پورینی در بدن انسان است، غلظت آن به تدریج افزایش یافته و پس از فیلتراسیون کلیوی، ۹۰ درصد اوریک اسید باز جذب می­ شود که نشان دهنده نقش مهم آن در بدن است. اسید اوریک از تولید بی رویه اکسیدان­های Oxo-hem که محصول واکنش هموگلوبین با پراکسیدها هستند جلوگیری می­ کند. همچنین مانع تحلیل رفتن گلبول­های قرمز توسط پراکسیدان­ها گشته و قدرت مهار کنندگی بالایی نسبت به اکسیژن یگانه و رادیکال هیدروکسیل دارد.
۴. گلوتاتیون یک تری­پپتید داخلی است که از سلول­ها در برابر رادیکال­های آزاد محافظت می­ کند و این کار را با دادن یک اتم هیدروژن یا یک الکترون انجام می­دهد و در نتیجه نقش مهمی در بازسازی سایر آنتی­اکسیدان­ها از جمله آسکوربات دارد.
با وجود این سیستم آنتی­اکسیدانی درونی، بدن انسان به انواع مختلف آنتی­اکسیدان­های خارجی نیاز دارد و این نیاز را از طریق رژیم غذایی مرتفع می­سازد تا بتواند غلظت رادیکال­های آزاد را در سطح پایینی نگه دارد (کرکو و فریرا، ۲۰۱۳).
۲-۲-۳-۲ آنتی­اکسیدان­های طبیعی
ویتامین C نامی عمومی است که برای اسید آسکوربیک استفاده می­ شود. اسید آسکوربیک دارای ۲ فرم است که دارای خاصیت آنتی­اکسیدانی هستند: L- اسکوربیک اسید و L- دهیدرو­اسکوربیک اسید، که هر دو از طریق دستگاه گوارش جذب می­شوند. اسید آسکوربیک در مهار آنیون رادیکال سوپراکسید، پراکسید­هیدروژن، رادیکال هیدروکسیل، اکسیژن یگانه و اکسید نیتروژن فعال مؤثر است (باروس^[۳۵] و همکاران، ۲۰۱۱).
ویتامین E دارای ۸ ایزوفرم است که ۴ تای آن­ها توکوفرول و ۴ فرم دیگر آن توکوتری­انول می­باشند. در بین آن­ها آلفا-توکوفرول بیشترین فراوانی را داراست. ویتامین E پراکسیداسیون لیپیدی را با اهدای هیدروژن فنولی به رادیکال پروکسیل و تبدیل شدن به رادیکال توکوفروکسیل، متوقف می­ کند. رادیکال توکوفروکسیل با وجود داشتن ساختار رادیکالی، غیر فعال بوده و نمی­تواند به واکنش زنجیره­ای اکسیداتیو ادامه بدهد. ویتامین­های C و E دارای رفتار هم افزایی هستند به طوری­که ویتامین C می ­تواند ویتامین E را از فرم رادیکال توکوفروکسیل به یک فرم حد واسط تبدیل کند که تا حدودی خاصیت ضد­اکسیدانی خود را باز یابد.
ویتامین K یک ترکیب محلول در چربی است که ساختار ۱و۴-نفتوکوئینون (۱,۴-naphtoquinone) آن به این ویتامین خاصیت ضد­اکسیدانی بخشیده است. ۲ ایزوفرم طبیعی این ویتامین K₁ و K₂ هستند (وروورت^[۳۶] و همکاران، ۱۹۹۷).
فلاوونوئید­ها یک گروه آنتی­اکسیدانی متشکل از فلاونول­ها، فلاوانول­ها، آنتوسیانین­ها، ایزوفلاونوئید­ها، فلاوانون­ها و فلاون­ها هستند. همه این ترکیبات از ساختار مشابهی به نام دی­فنیل پروپان (diphenylpropane) مشتق شده ­اند. فلاوانون و فلاون معمولاً در میوه­های مشابهی یافت می­شوند و توسط آنزیم خاصی ارتباط برقرار می­ کنند. این در حالیست که فلاون و فلاونول از این پدیده مستثنی بوده و به ندرت در کنار هم یافت می­شوند. همچنین آنتوسیانین­ها در گیاهان غنی از فلاوانون یافت نمی­شوند. خاصیت آنتی­اکسیدانی فلاونوئید­ها مربوط به گروه ­های هیدروکسیل فنولیک متصل به ساختار حلقوی است که آن­ها را قادر می­سازد به عنوان عامل احیاء کننده، دهنده هیدروژن، خاموش کننده اکسیژن یگانه، مهار کننده رادیکال سوپراکسید و شلات کننده فلزات فعالیت کنند. همچنین می­توانند باعث فعالسازی آنزیم­ های آنتی­اکسیدانی و احیاء رادیکال­های توکوفرول (توکوفروکسیل) گردند.
اسید­های فنولیک از هیدروکسی سینامیک و هیدروکسی بنزوئیک اسید تشکیل شده ­اند و دارای خاصیت ضد­اکسیدانی بوده و به عنوان شلاته کننده و مهار کننده رادیکال­های آزاد عمل می­ کنند. یکی از ترکیبات این گروه که بسیار مؤثر بوده و مطالعات زیادی بر روی آن صورت گرفته، گالیک اسید است که پیش­ساز بسیاری از تانن­هاست (ترپینک^[۳۷] و همکاران،۲۰۱۱).
کاروتنوئید­ها گروهی از رنگدانه­های طبیعی هستند که بوسیله گیاهان و میکروارگانیسم­ها سنتز می­شوند و حیوانات قادر به سنتز آن نیستند. بتاکاروتن یک کاروتنوئید مهم بوده و یکی از رنگدانه­های طبیعی با خاصیت آنتی اکسیدانی قوی است (اج^[۳۸] و همکاران، ۱۹۹۷). و به دلیل خاصیت آنتی اکسیدانی و ضدسرطانی این رنگدانه
از آن در تهیه مکمل­های غذایی و مواد دارویی استفاد می­ شود (تیم^[۳۹] و همکاران، ۲۰۰۷).
مواد معدنی در مقادیر بسیار کم در بدن حیوانات یافت شده، بخش کوچکی از آنتی­اکسیدان­ها در رژیم غذایی انسان را تشکیل می­ دهند و نقش بسیار مهمی در سوخت و ساز بدن ایفا می­ کنند. در بین مواد معدنی سلنیوم و روی بیشترین خاصیت آنتی­اکسیدانی را دارا هستند.
عنصر سلنیوم را می­توان در هر دو فرم آلی (سلنوسیستئین و سلنومتیونین) و معدنی (سلنیت) در بدن انسان یافت. سلنیوم به طور مستقیم بر رادیکال­های آزاد اثر نمی­گذارد ولی بخش مهمی از آنزیم­ های آنتی­اکسیدانی نظیر گلوتاتیون­پراکسیداز را تشکیل می­ دهند (تبیسوم^[۴۰] و همکاران، ۲۰۱۰).
عنصر روی یک ماده معدنی است که در مسیر­های مختلف متابولیسم شرکت می­ کند. این فلز نیز مانند سلنیوم رادیکال­های آزاد را مستقیماً مورد حمله قرار نمی­دهد اما از تشکیل آن­ها کاملاً جلوگیری می­ کند. روی همچنین از عمل NADPH-اکسیداز ممانعت به عمل آورده و از نقش کاتالیزوری آن در استفاده از NADPH به عنوان دهنده الکترون برای تبدیل اکسیژن به اکسیژن یگانه جلوگیری می­ کند. علاوه بر آن روی در ساختار آنزیم سوپراکسید دسموتاز شرکت دارد. سوپراکسید دسموتاز یک آنزیم آنتی­اکسیدانی مهم است که باعث تبدیل رادیکال اکسیژن یگانه به پراکسید هیدروژن می­ شود و در نهایت روی با مس در اتصال به دیواره سلولی رقابت می­ کند که این عمل کاهش تولید رادیکال هیدروکسیل را در پی خواهد داشت (پراساد^[۴۱] و همکاران، ۲۰۰۴).
۲-۲-۳-۳ آنتی اکسیدان­های سنتزی
با افزایش مصرف روغن­های گیاهی چند غیراشباع بسیار حساس به اکسایش، در فرآوری غذا و رژیم غذایی انسان، نیاز به آنتی­اکسیدان­های با پتانسیل بیشتر احساس شد. در نتیجه تولید ترکیباتی با خاصیت آنتی­اکسیدانی بالا، بسیار مورد توجه قرار گرفت. از آنتی­اکسیدان­های سنتزی رایج می­توان به TBHQ، BHA، BHT و گالات­ها اشاره نمود.
TBHQ در سال ۱۹۷۰ معرفی شد. این ترکیب گرد متبلور سفید یا قهوه­ای مایل به زردی است که در چربی­ها و روغن­ها حل پذیری متوسطی دارد. در آب اندکی محلول است و با آهن و مس کمپلکس تشکیل نمی­دهد. به عنوان بهترین آنتی­اکسیدان برای محافظت روغن­های سرخ کردنی و فراورده­های سرخ شده در نظر گرفته می­ شود و هیچ تغییری در طعم و رنگ محصول ایجاد نمی­کند (کراکو و فریرا، ۲۰۱۳).
بوتیلیتد هیدروکسی آنیزول (BHA) ماده جامد پرکی سفید مومی بسیار محلول در لیپید­ها و نامحلول در آب است. از پایداری حرارتی بالایی برخوردار است اما در حرارت­های بالا یک بوی فنولی ایجاد می­ کند. این موضوع باعث شده از آن به میزان کم و همراه با سایر آنتی­اکسیدان­ها استفاده گردد (کراکو و فریرا، ۲۰۱۳).
بوتیلیتد هیدروکسی تولوئن (BHT) یکی از پرمصرف­ترین آنتی­اکسیدان­ها در صنعت غذاست که در سال ۱۹۵۴ در آمریکا، بر اساس نتایج آزمایش­های زهر شناختی، مصرف آن در روغن­های خوراکی بی­زیان شناخته شد. این ماده، پودر جامد متبلور سفید رنگی است که در چربی­ها و روغن­ها به آسانی حل می­ شود ولی در آب نامحلول است. همراه بخار آب تبخیر می­ شود و طی فرآوری در معرض اتلاف قرار می­گیرد. BHT و BHA با توجه به شباهت ساختار مولکولی آن­ها، در عمل وجه تشابه دارند، از آن جمله ضعف نسبی آن­ها به عنوان آنتی­اکسیدان در روغن­های گیاهی است. BHT در فراورده­های غذایی کم چرب، فرآورده ­های ماهی، مواد بسته بندی، پارافین و روغن­های معدنی به کار می­رود. همچنین به همراه آنتی­اکسیدان­های دیگری چون BHA، پروپیل گالات و سیتریک اسید در پایدار سازی روغن­ها و غذاهای پرچرب کاربرد گسترده­ای دارد (کراکو و فریرا، ۲۰۱۳) .
گالات­ها (Galates) دارای ساختاری سه هیدروکسیلی هستند که انتظار می­رود قدرت آنتی­اکسیدانی بالایی داشته باشند. استفاده از گالات­های بالاتر، مانند اکتیل­گالات (OG) و دودسیل­گالات (DG)، دشواری حل پذیری (بیشتر در آب و کمتر در روغن)، که استر­های بوتیل و پروپیل ممکن است دارا باشند را برطرف می­سازد ولی گرایش شدید همه استر­های گالات­ها به کمپلکس شدن با مقادیر ناچیز آهن و تغییر رنگ آبی­­-­­­­­­­­­­­­سیاه، مصرف این آنتی­اکسیدان­های نسبتاً نیرومند را به حداقل می­رساند. گالات­ها تا اندازه­ای به گرما حساس هستند، به ویژه در شرایط قلیایی و در دما­های بالای روغن­های پخت و پز، به ویژه روغن­هایی که برای فرپزی و سرخ کردن عمیق استفاده می­شوند، نسبتا به سرعت از دست می­روند. پروپیل گالات (PG) به صورت گرد بلوری سفید در دسترس است و در آب بسیار کم حل می­ شود. در جلوگیری از اکسایش روغن­ها، چربی­های جانوری و فرآورده ­های گوشتی سودمند است. در فرایند­های سرخ کردن که از دمای بالاتر از ۱۹۰ درجه سانتی ­گراد استفاده می­ شود، نامناسب بوده و اثر محافظت کننده آن به غذای سرخ شده منتقل نمی­ شود (کراکو و فریرا، ۲۰۱۳).
اگرچه آنتی­اکسیدان­های سنتزی مثل BHA و BHT کاربرد گسترده­ای دارند اما در بین سال­های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲، سازمان کنترل سلامت غذای اروپا (EFSA^[42]) اطلاعات موجود در مورد این دو آنتی­اکسیدان را مورد ارزیابی مجدد قرار داد. این داده ­ها شامل مطالب چاپ شده­ای­ است که اطلاعات متناقضی را گزارش داده­اند (کراکو و فریرا، ۲۰۱۳). خاصیت سرطان­زایی بعضی از این افزودنی­ها (نیتو و همکاران، ۲۰۱۰)، و آسیب­های کبدی ناشی از مصرف BHT و BHA(کریشنایا و همکاران، ۲۰۰۷) و یا در موردی دیگر NDGA^[43]، که گرچه به عنوان آنتی­اکسیدان در مواد غذایی شناخته شده­ است اما علائمی از بروز بیماری­ کیستیک کلیوی در جوندگان، پس از مصرف آن دیده شده است (کراکو و فریرا، ۲۰۱۳) افزودن آن­ها به موادغذایی را محدود و بعضاً ممنوع کرده است (نیتو و همکاران، ۲۰۱۰).
۲-۲-۴ شرایط آنتی­اکسیدان­های غذایی
ماده آنتی اکسیدانی مورد استفاده در صنعت غذا باید:
۱. در چربی محلول باشد.
۲. پس از نگهداری طولانی، نباید تغییری در رنگ، بو و مزه چربی ایجاد کند.
۳. حداقل یک سال در دمای Cº ۳۰-۲۵ مؤثر باشد.
۴. در برابر گرما پایدار باشد.
۵. بی زیان بودن آن به اثبات رسیده باشد.
بی­زیان بودن آنتی­اکسیدان را تحقق دو شرط تأمین می­ کند، اول اینکه LD₅₀ ماده مورد استفاده نباید از mg/kg 100 وزن بدن کمتر باشد (متوسط دوز کشنده^[۴۴] که به صورت LD₅₀ نشان داده می شود، عبارت است از مقدار معینی از یک سم که اگر روی یک عده از حیوانات آزمایشگاهی مورد مصرف قرار گیرد به طور متوسط ۵۰ درصد آنان را از بین می‌برد). هرچه مقدار ال‌دی ۵۰ بزرگتر باشد سمیت ماده کمتر است. ال­دی ۵۰ بر حسب میلی‌گرم بر کیلوگرم وزن بدن حیوان استفاده شده برای تعیین درجه سمیت بیان می‌شود. مثلاً ال‌دی ۵۰ مالاتیون، ۳۰۰۰ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن است (حامدی، ۱۳۸۷). دوم اینکه، آنتی­اکسیدان در میزان ۱۰۰ برابر مقداری که برای مصرف انسان منظور می­ شود نباید بر رشد جانور مورد آزمایش در مطالعه­های بلند مدت اثر مهمی داشته باشد، از این رو از میان صد­­ها ماده آنتی­اکسیدانی موجود، شمار بسیار اندکی از آن­ها را می­توان در مواد غذایی به کار برد (حامدی، ۱۳۸۷).
۲-۲-۵ مکانیزم عمل آنتی­اکسیدان­ها
به­ طور ساده می­توان گفت، آنتی­اکسیدان با دادن یک اتم هیدروژن به رادیکال آزاد، از گسترش واکنش­های زنجیره­ای اکسیداسیون جلوگیری می­ کند (فاطمی، ۱۳۸۱). توانایی آن­ها در انجام این کار بر مبنای ساختار فنولی آن­ها استوار است. آنتی­اکسیدان­های اصلی یا مواد فنولی با تأمین اتم­های هیدروژن یا الکترون برای بنیان­های آزاد و تشکیل فرآورده ­های پایدارتر، اکسایش را در مرحله آغاز و گسترش، پایان داده و جریان خود­اکسایشی را مختل می­سازند. آنتی­اکسیدان­ها به دو شیوه عمل می­ کنند، می­توانند به بنیان آزاد چربی، اتم هیدروژن بدهند تا مولکول چربی دوباره تشکیل شده و اکسایش در نخستین مرحله قطع شود (این واکنش تا تمام شدن آنتی­اکسیدان ادامه می­یابد)، همچنین با دادن اتم هیدروژن به بنیان آزاد پروکسی برای تشکیل هیدروپروکسید، اکسایش را پایان می­دهد. این بنیان آزاد آنتی­اکسیدانی، بسیار پایدارتر از رادیکال آزاد و واکنش پذیر اسید چرب است (فاطمی، ۱۳۸۱) .
برداشته شدن H از OH و تشکیل R˙، به انرژی زیادی نیاز داشته و در نتیجه این مرحله از اکسایش به کندی انجام می­ شود. چنانچه پیش از آن­که مقادیر بالایی رادیکال آزاد تولید شود، آنتی­اکسیدان حضور داشته باشد، مقادیر کم آنتی­اکسیدان می ­تواند به سادگی نقش بازدارنده­ای در پیشرفت اکسایش بازی کند، اما اگر دوره القاء سپری شده و اکسیداسیون سریع آغاز شود، آنتی­اکسیدان بی­اثر خواهد شد به طوریکه سرعت اکسایش در چربی­ حاوی آنتی­اکسیدان و چربی فاقد آنتی­اکسیدان برابر خواهد بود. بنابراین روغن­های تند شده را نمی­ توان با افزودن آنتی­اکسیدان تازه کرد.
بدیهی است رادیکال­ آزاد به جا مانده از آنتی­اکسیدان پس از دادن هیدروژن، نباید باعث تولید رادیکال­های آزاد اسید چرب و آغاز اکسیداسیون شود و در ضمن نباید سریعاً توسط اکسیژن اکسید گردد. این ویژگی آنتی­اکسیدان به دلیل وجود رزونانس در رادیکال­های آزاد ایجاد شده از آن می­باشد (فاطمی، ۱۳۸۱).
بنیان­های آزاد آنتی­اکسیدان با اکسید شدن به کینون­های غیرفعال تبدیل می­شوند. ترکیبات فنولی که می­توانند به آسانی به کینون تبدیل شوند، آنتی­اکسیدان­های فعالی هستند (حامدی، ۱۳۸۷). در اثر ترکیب یک آنتی­اکسیدان فنولی مثل هیدروکینون با رادیکال پروکسی، هیدروپرکسید و سمی­کینون تولید می­شوند. سمی­کینون­های تولید شده ممکن است با یکدیگر ترکیب شده و هیدروکینون تولید کنند که به این ترتیب بخشی از آنتی­اکسیدان مصرف شده مجدداً تشکیل می­گردد.
۲-۲-۶ عوامل تبدیل آنتی­اکسیدان به پراکسیدان
رادیکال­های آزاد را به عنوان پراکسیدان می­شناسیم اما در کمال تعجب گاهی آنتی­اکسیدان­ها نیز رفتار پراکسیدانی از خود بروز می­ دهند. مثلاً ویتامین C یک آنتی­اکسیدان بسیار قوی است که در بسیاری از واکنش­های فیزیولوژیک شرکت دارد اما گاهی می ­تواند در نقش یک پراکسیدان ظاهر شود و این اتفاق زمانی رخ می­دهد که با آهن و مس سه ظرفیتی واکنش داده و آن­ها را به آهن و مس دو ظرفیتی تبدیل کند و این ترکیبات جدید باعث تبدیل پراکسیدهیدروژن به رادیکال هیدروکسیل می­گردند.

۲- RFID از فرکانس های رادیویی برای ارتباطات بهره می برد این در حالی است که NFCنوع گسترس یافته ی RFIDاست تکنولوژی RFID سالهاست که مورد بهره برداری قرارگرفته است اما NFCبه تازگی گسترش یافته است.

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۳-RFID می تواند در هر فرکانس یا استانداردی استفاده شود اما NFCفقط در فرکانس ۱۳٫۵۶مگاهرتز کار می کند.
۴- RFID می تواند در حالت فعال در مسافت های طولانی مانند ۱۰۰ متر کارکند که این از لحاظ امنیتی امکان سرقت اطلاعات را فراهم می کند اما در NFCمحدودهی ارتباط در حدود چند سانتی متری است که به همین دلیل آن را تکنولوژی امن می نامند.
۳-۸-۲شبکه های حسگری بیسیم
۱-۳-۸-۲معرفی شبکه حسگر:
شبکه حسگر/کارانداز (حس/کار)^[۲۱] شبکه ای است متشکل از تعداد زیادی گره کوچک. در هر گره تعدادی حسگر ویا کارانداز وجود دارد. شبکه حس/کار بشدت با محیط فیزیکی تعامل دارد. از طریق حسگرها اطلاعات محیط را گرفته و از طریق کار انداز ها واکنش نشان می دهد. ارتباط بین گره ها بصورت بی سیم است. هرگره بطور مستقل و بدون دخالت انسان کار میکند و نوعا از لحاظ فیزیکی بسیار کوچک است ودارای محدودیت هایی در قدرت پردازش, ظرفیت حافظه, منبع تغذیه, … میباشد. این محدودیت ها مشکلاتی را بوجود می آورد که منشأ بسیاری از مباحث پژوهشی مطرح در این زمینه است. این شبکه از پشته پروتکلی شبکه های سنتی پیروی می کند ولی بخاطر محدودیت ها و تفاوتهای وابسته به کاربرد, پروتکل ها باید باز نویسی شوند. پیشرفتهای اخیر در فناوری ساخت مدارات مجتمع در اندازه های کوچک از یک سو و توسعه فناوری ارتباطات بی سیم از سوی دیگر زمینه ساز طراحی شبکه های حس/کار بی سیم شده است.تفاوت اساسی این شبکه ها ارتباط آن با محیط و پدیده های فیزیکی است شبکه های سنتی ارتباط بین انسانها و پایگاه های اطلاعاتی را فراهم میکند در حالی که شبکه ی حس/کار مستقیما با جهان فیزیکی در ارتباط است با بهره گرفتن از حسگرها محیط فیزیکی را مشاهده کرده, بر اساس مشاهدات خود تصمیم گیری نموده و عملیات مناسب را انجام می دهند. نام شبکه حس/کار بی سیم یک نام عمومی است برای انواع مختلف که به منظورهای خاص طراحی می شود. برخلاف شبکه های سنتی که همه منظوره اند شبکه های حس/کار نوعا تک منظوره هستند. در صورتی که گره ها توانایی حرکت داشته باشند شبکه می تواند گروهی از رباتهای کوچک در نظر گرفته شود که با هم بصورت تیمی کار می کنند و جهت مقصد خاصی مثلا بازی فوتبال یا مبارزه با دشمن طراحی شده است. از دیدگاه دیگر اگر در شبکه تلفن همراه ایستگاههای پایه را حذف نماییم و هر گوشی را یک گره فرض کنیم ارتباط بین گره ها باید بطور مستقیم یا از طریق یک یا چند گره میانی برقرار شود. این خود نوعی شبکه حس/کار بی سیم می باشد. اگرچه به نقلی تاریخچه شبکه های حس/کار به دوران جنگ سرد و ایده اولیه آن به طراحان نظامی صنایع دفاع آمریکا برمیگردد. ولی این ایده می توانسته در ذهن طراحان رباتهای متحرک مستقل یا حتی طراحان شبکه های بی سیم موبایل نیز شکل گرفته باشد. به هر حال از آنجا که این فن نقطه تلاقی دیدگاه های مختلف است تحقق آن می تواند بستر پیاده سازی بسیاری از کاربردهای آینده باشد. کاربرد فراوان این نوع شبکه و ارتباط آن با مباحث مختلف مطرح در کامپیوتر و الکترونیک از جمله امنیت شبکه, ارتباط بلادرنگ‌, پردازش صوت و تصویر, داده کاوی, رباتیک ,طراحی خودکار سیستم های جاسازی شده^[۲۲]دیجیتال و… میدان وسیعی برای پروهش محققان با علاقمندی های مختلف فراهم نموده است.
۲-۳-۸-۲ساختار کلی شبکه حس/کار بی سیم
حسگر : وسیله ای که وجود شئ رخداد یک وضعیت یا مقدار یک کمیت فیزیکی را تشخیص داده و به سیگنال الکتریکی تبدیل می کند. حسگر انواع مختلف دارد مانند حسگرهای دما, فشار, رطوبت, نور, شتاب سنج, مغناطیس سنج و…
کارانداز : با تحریک الکتریکی یک عمل خاصی مانند باز و بسته کردن یک شیر یا قطع و وصل یک کلید را انجام می دهد
گره حسگر: به گره ای گفته می شود که فقط شامل یک یا چند حسگر باشد.
گره کارانداز: به گره ای گفته می شود که فقط شامل یک یا چند کارانداز باشد.
گره حسگر/کارانداز: به گره ای گفته می شود که مجهز به حسگر و کار انداز باشد.
شبکه حسگر : شبکه ای که فقط شامل گره های حسگر باشد. این شبکه نوع خاصی از شبکه حس/کاراست. در کاربردهایی که هدف جمع آوری اطلاعات و تحقیق در مورد یک پدیده می باشد کاربرد دارد. مثل مطالعه روی گردبادها.
میدان حسگر/کارانداز : ناحیه کاری که گره های شبکه حس/کار در آن توزیع میشوند.
چاهک^[۲۳]: گرهی که جمع آوری داده ها را به عهده دارد. و ارتباط بین گره های حس/کار و گره مدیر وظیفه^[۲۴] را برقرار می کند.
گره مدیر وظیفه: گرهی که یک شخصی بعنوان کاربریا مدیر شبکه از طریق آن با شبکه ارتباط برقرار میکند. فرامین کنترلی و پرس و جو ها از این گره به شبکه ارسال شده و داده های جمع آوری شده به آن بر میگردد
شبکه حس/کار: شبکه ای متشکل از گره های حسگر و کار انداز یا حسگر/کارانداز است که حالت کلی شبکه های مورد بحث می باشد. به عبارت دیگر شبکه حس/کارشبکه ای است با تعداد زیادی گره که هر گره می تواند در حالت کلی دارای تعدادی حسگر و تعدادی کارانداز باشد. در حالت خاص یک گره ممکن است فقط حسگر یا فقط کارانداز باشد. گره ها در ناحیه ای که میدان حس/کار نامیده می شود با چگالی زیاد پراکنده می شوند. یک چاهک پایش^[۲۵] کل شبکه را بر عهده دارد. اطلاعات بوسیله چاهک جمع آوری می شود و فرامین از طریق چاهک منتشر می شود. شکل۱۹-۲٫ مدیریت وظایف میتواند متمرکز یا توزیع شده باشد. بسته به اینکه تصمیم گیری برای انجام واکنش در چه سطحی انجام شود دو ساختار مختلف خودکار و نیمه خودکار وجود دارد. که ترکیب آن نیز قابل استفاده است.
چاهک
گره مدیریت وظیفه
میدان حسگر /کارانداز
کارانداز
حسگر
شکل۱۹-۲ساختار کلی شبکه حس/کار
ساختار خودکار : حسگرهایی که یک رخداد یا پدیده را تشخیص می دهند داده های دریافتی را به گره های کارانداز جهت پردازش و انجام واکنش مناسب ارسال می کنند. گره های کارانداز مجاور با هماهنگی با یکدیگر تصمیم گیری کرده و عمل می نمایند. در واقع هیچ کنترل متمرکزی وجود ندارد و تصمیم گیری ها بصورت محلی انجام میشود.شکل۲۰-۲٫
ساختار نیمه خودکار: در این ساختار داده ها توسط گره ها به سمت چاهک هدایت شده و فرمان از طریق چاهک به گره های کار انداز صادر شود شکل۲۱-۲ را مشاهده کنید
ناحیه رخداد
چاهک
شکل۲۰-۲ساختار خودکار
ناحیه رخداد
چاهک
شکل۲۱-۲ساختار نیمه خودکار
از طرف دیگر در کاربردهای خاصی ممکن است از ساختار بخش بندی شده یا سلولی استفاده شود که در هر بخش یک سردسته^[۲۶] وجود دارد که داده های گره های دسته خود را به چاهک ارسال می کند. در واقع هر سردسته مانند یک مدخل^[۲۷] عمل میکند.
ساختمان گره:شکل۲۲-۲ ساختمان داخلی گره حس/کار را نشان می دهد. هر گره شامل واحد حسگر/ کارانداز, واحد پردازش داده ها, فرستنده/گیرنده بی سیم و منبع تغذیه می باشد بخشهای اضافی واحد متحرک ساز, سیستم مکان یاب و تولید توان نیز ممکن است بسته به کاربرد در گره ها وجود داشته باشد.واحد پردازش داده شامل یک پردازنده کوچک و یک حافظه با ظرفیت محدود است داده ها را از حسگرها گرفته بسته به کاربرد پردازش محدودی روی آنها انجام داده و از طریق فرستنده ارسال می کند. واحد پردازش مدیریت هماهنگی و مشارکت با سایر گره ها در شبکه را انجام می دهد. واحد فرستنده گیرنده ارتباط گره با شبکه را برقرار می کند. واحد حسگر شامل یک سری حسگر و مبدل آنالوگ به دیجیتال است که اطلاعات آنالوگ را از حسگرگرفته و بصورت دیجیتال به پردازنده تحویل می دهد. واحد کارانداز شامل کارانداز و مبدل دیجیتال به آنالوگ است که فرامین دیجیتال را از پردازنده گرفته و به کارانداز تحویل می دهد. واحد تامین انرژی, توان مصرفی تمام بخشها را تامین می کند که اغلب یک باطری با انرژی محدود است. محدودیت منبع انرژی یکی از تنگناهای اساسی است که در طراحی شبکه های حس/کار همه چیز را تحت تاثیر قرار می دهد. در کنار این بخش ممکن است واحدی برای تولید انرژی مثل سلول های خورشیدی وجود داشته باشد در گره های متحرک واحدی برای متحرک سازی وجود دارد. مکان یاب موقعیت فیزیکی گره را تشخیص می دهد. تکنیکهای مسیردهی و وظایف حسگری به اطلاعات مکان با دقت بالا نیاز دارند. یکی از مهمترین مزایای شبکه های حس/کار توانایی مدیریت ارتباط بین گره های در حال حرکت می باشد.
مولد انرژی
فرستنده گیرنده بیسیم
حافظه
پردازنده
منبع تغذیه
مبدل دیجیتال به آنالوگ
مبدل آنالوگ به دیجیتال
کارانداز
حسگر
واحد حسگر/کارانداز
واحد متحرک ساز
سیستم مکان یاب
شکل۲۲-۲ساختمان داخلی گره حسگر/کارانداز
۳-۳-۸-۲ ویژگی های شبکه حسگر/ کارانداز
وجود برخی ویژگی ها در شبکه حسگر/ کارانداز, آن را از سایر شبکه های سنتی و بی سیم متمایز می کند. از آن جمله عبارتند از:

• • تنگناهای سخت افزاری شامل محدودیتهای اندازه فیزیکی, منبع انرژی, قدرت پردازش, ظرفیت حافظه

• • تعداد بسیار زیاد گره ها

• • چگالی بالا در توزیع گره ها در ناحیه عملیاتی

• وجود استعداد خرابی در گره ها

تحلیل داده‌ها
شکل‌گیری تئوری
تنظیم داده‌ها
کفایت نظری تئوری؟
پایان پژوهش
بلی
خیر
نمونه‌برداری نظری
جمع‌ آوری داده‌ها
شکل شماره ۳-۱: فرآیندهای به هم وابسته جمع­آوری، تنظیم و تحلیل داده ­ها در تدوین نظریه داده بنیاد
رکن اساسی در فرایند تجزیه و تحلیل در روش داده‌بنیاد «کدگذاری» است. کدگذاری در نظریه‌پردازی داده بنیاد شکلی از تحلیل محتواست که در پی یافتن و مفهوم‌سازی موضوعات قابل بحثی است که در میان انبوه داده‌ها وجود دارند. (دانایی فرد ۱۳۸۴، ص۶۰) فرایند تفکیک داده‌های حاصل از نمونه‌گیری، توصیف و بیان آنها با عباراتی کوتاه در یک جدول را کدگذاری گویند. بطور کلی، این استراتژی، داده ­های حاصل از منابع اطلاعاتی را به مجموعه ­ای از کدها، کدهای مشترک را به مفاهیم و آنگاه مفاهیم را به نوعی مقوله تبدیل می‌کند و در نهایت از مقوله­ها تئوری ایجاد می­ شود. (دانایی فرد، ۱۳۸۴، ص ۵۸). در این روش از سه نوع کدگذاری به شرح زیر استفاده می‌شود.
شکل شماره ۳-۲: سیر تطور کدها تا تئوری در نظریه داده‌ بنیاد
۳-۳-۱- کدگذاری باز
کدگذاری باز به عنوان‌گذاری یا نام‌گذاری رویدادها و پدیده‌ها براساس داده‌ها اشاره دارد؛ مفاهیم و مقوله‌ها نتیجه این نوع کدگذاری‌اند؛ از آنجا که در ابتدای کار پژوهشگر به حیطه عمل گسترده و موقعیتی باز نیازمند است، وی به کدگذاری هر رویداد قابل توجه پرداخته و نهایت انعطاف‌پذیری را در تولید مفاهیم از داده‌ها بکار می‌گیرد. داده‌های بدست آمده از نمونه بر اساس سؤالات ساده‌ای مانند چه، که، چگونه و… تجزیه و تفکیک می‌شوند؛ سپس با «مقایسه مستمر» داده‌ها، رویدادهای مشابه عنوان مفهومی مشابهی می‌گیرند. همچنانکه «مقایسه مستمر» رویدادها پژوهشگر را با شباهت‌ها و تفاوتهای آنها شناخته، معنایی پایدار را در ذهن وی برای مفهوم‌سازی ایجاد می کند، مقوله‌ها از مقایسه مستمر مفاهیم، توجه به شباهت‌ها و تفاوتهای میان آنها و شکل‌گیری مفهومی انتزاعی‌تر ایجاد می‌شوند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

شکل شماره ۳-۳: کدگذاری باز: ورودی‌ها، فرایند و خروجی‌ها
مفهوم (Concept)
«مفهوم» معنای لفظی است که بر یک پدیده در عالم خارج دلالت می‌کند. مفهوم امری انتزاعی و تجریدی از یک پدیده است که به عنوان نمادی در زبان، فرایند تفکر و تعقل را در توصیف واقعیت‌ها ساده‌تر می‌سازد. به بیان دیگر، مفهوم توضیحات مختصر شده پدیده‌هاست. دانشمندان هر علم پدیده‌‌های مربوط را به منظور ارتباط و ایجاد زبانی مشترک مفهوم‌سازی کرده‌اند؛ از این‌رو، هر رشته علمی مجموعه‌ای یگانه از مفاهیم ویژه خویش است. مفهوم علاوه بر نقش ارتباطی یاد شده به مجموع ادراکات، نظم و انسجام بخشیده و راه را برای طبقه‌بندی و تعمیم‌ تجربه‌ها و مشاهده‌ها هموار می‌سازد. مفهوم عنصر کلیدی و تعیین کننده شکل و محتوای هر تئوری است.
مفاهیم بلوک‌هایی هستند که ساختمان دانش به وسیله آنها ساخته می‌شود. مفهوم واژه‌ای است که از میان موارد یا مصادیق جزئی متعدد انتزاع شده است و طبقه‌ای را که بر کلیه موارد جزئی دلالت می‌کند، تشکیل می‌دهد. (حیدری، ۱۳۸۶ ص ۱۰۲) در واقع مفهوم دربردارنده وجوه مشترک تمامی مصادیق خود است.
مقوله (Category)
آنچنان که آمد مفهوم، تجریدی از پدیده است؛ مفهوم پدیده‌ها در حوزه علوم انسانی و اجتماعی نسبت به علوم طبیعی از سطح انتزاع بیشتری برخوردارند. برای مثال مفهوم «ادراک» در مقایسه با «وزن» انتزاعی‌تر است. برخی مفاهیم در عرصه علوم اجتماعی نسبت به مفاهیمی دیگر تجریدی‌تر‌ند به گونه‌ای که چند مفهوم را در خود جای داده‌اند‌؛ بدین گونه مفاهیم «مقوله» گویند که نتیجه فرایند تجرید و تعمیم، این بار در خصوص مفاهیم است که در سطح پایین‌تر برای ایجاد مفهوم درباره پدیده‌ها به کار گرفته شده بود. بدین معنی که از تفاوت‌ها صرف نظر کرده، مقوله یا طبقه‌ای ساخته می‌شود که بیان‌گر وجوه شباهت‌ چند مفهوم با یکدیگر است. مقایسه داده‌ها برای دریافت شباهت‌ها و تفاوت‌ها به منظور مفهوم‌سازی و نیز مقایسه مفهوم‌ جهت مقوله‌بندی فرآیندی مداوم است که از آن به عنوان «روش مقایسه مستمر»^[۱۳۴] یاد می‌شود. (رودی ۱۳۸۷، ص۱۰۴)
۳-۳-۲- کدگذاری محوری
در کدگذاری محوری با ایجاد پیوند میان مقوله‌ها و در پی‌ آن میان مفاهیم و داده‌ها، مقوله‌‌های اصلی و فرعی نمایان می‌شوند؛ بدین شکل که، یک مقوله در محور تحلیل قرار گرفته و کدگذاری مبتنی بر آن شکل می‌گیرد. این موضوع دایره پژوهش را تنگ‌تر نموده، نمونه‌برداری نظری را جهت می‌دهد تا تئوری موجزتر و دارای استحکام بیشتری گردد. در این فرایند علاوه بر شناسایی مقولات اصلی و فرعی،‌ تمامی مقولات حول یک مقوله تحت عنوان «مقوله محوری» سامان می‌یابند. مقوله محوری براساس میزان تکرار در داده‌ها، توانائی ایجاد پیوند با تمام مقوله‌های اصلی، سطح انتزاع به گونه‌ای که زمینه تحقق تئوری را فراهم سازد و قدرت توضیح پراکنش داده‌ها در عین تبیین نکته اصلی برآمده از آنها، انتخاب می‌شود.
به بیان دیگر کد­گذاری محوری، فرایند ربط­دهی مقوله­ها به زیر­مقوله­ های­شان، و پیوند دادن مقوله­ها در سطح ویژگیها و ابعاد است. در این مرحله، مقوله­ها، ویژگی‌ها و ابعاد حاصل از کد­گذاری باز، تدوین شده و سر جای خود قرار می­گیرد تا دانش فزاینده­ای در مور
د روابط ایجاد گردد.
شکل شماره ۳-۴: کدگذاری محوری: ورودی‌ها، فرایند و خروجی‌ها
به طور کلّی دو کارکرد اصلی مرحله «کدگذاری محوری» که تجزیه و تحلیل یافته‌های پژوهش حاضر به تفکیک آن (در فصل چهارم) ارائه شده است عبارتند از:
ساخت مقولات اصلی با توجه به مقولات فرعی و ایجاد ارتباط میان آنها: با ایجاد پیوند میان مقوله‌ها و در پی‌ آن میان مفاهیم و داده‌ها، مقوله‌‌های اصلی و فرعی نمایان می‌شوند. در این کارکرد با توجه به مقولات فرعی ظهور یافته در جریان کدگذاری‌ باز، اقدام به برقراری ارتباط میان آنها و ساختن مقولات بزرگتر و انتزاعی‌تر یعنی همان «مقولات اصلی» می‌پردازیم.
ایجاد شبکه ارتباطی میان کلّ مقولات در قالب چند طبقه (دسته): در این مرحله کلیه مقولات شکل گرفته را در قالب دسته‌ه ای از پیش‌ تعیین شده و توصیه شده روش داده‌بنیاد طبقه‌بندی می‌نماییم. این دسته‌ ها عبارتند از: «شرایط علّی»، «زمینه یا بافت»، «راهبردها»، «شرایط مداخله‌گر»، «مقوله محوری» و «پیامدها» که تمامی دسته‌ه ای شش‌گانه مذکور حول «مقوله محوری» به عنوان مرکز شبکه ارتباطی مقولات سامان می‌یابند. در این باره ارائه یک توضیح ضروری است. بخش‌ها یا ابعاد مذکور به عنوان «توصیه‌»‌های روش داده‌بنیاد در دسته‌بندی مقولات بوده و بنا به تشخیص پژوهشگر قابل تغییر است.
۳-۳-۳- کدگذاری انتخابی
کدگذاری انتخابی فرایند یکپارچه‌سازی و بهبود مقوله‌هاست به گونه‌ای که نتایج پژوهش شکل تئوری به خود گیرد. استِراوس و کوربین، در این رابطه می‌گویند: (Strauss & Corbin, 1998, p.85)
«در کد­گذاری باز، تحلیل­گر به پدید آوردن مقوله­ها و ویژگیهای آنها می ­پردازد و سپس می­ کوشد تا مشخص کند که چگونه مقوله­ها در طول بُعد­های تعیین شده تغییر می­ کنند. در کد­گذاری محوری، مقوله­ها به طور نظام مند بهبود یافته و با زیر­مقوله­ها پیوند داده می­شوند. کد­گذاری انتخابی، فرایند یکپارچه­سازی و بهبود مقوله­ها است.»
ذکر این نکته لازم است که، اگرچه ترتیب نتایج این سه نوع کدگذاری در پی‌یکدیگر می‌آید، بدین گونه که ابتدا مفاهیم، سپس مقوله‌ها و در نهایت قضیه‌ها، تئوری را می‌‌سازند؛ اما پژوهشگر تا رسیدن به تئوری مسیر مشابهی را طی نمی‌کند. به دیگر سخن، در فرایند تحقیق لزوماً «کدگذاری باز، محوری و انتخابی به دنبال یکدیگر نمی‌آیند بلکه به گونه‌ای تحلیلی خروجی هر یک ورودی دیگر است».
قضیه (Proposition)
سومین عنصر نظریه داده‌بنیاد که خروجی اصلی مرحله کدگذاری انتخابی محسوب می‌شود، «گزاره‌های تئوریک» یا «قضیه»ها هستند که بیانگر روابط تعمیم‌یافته بین یک مقوله و مفاهیم آن و بین مقوله‌های معین است. گلیسر و استراوس ابتدا عنصر سوم را فرضیه^[۱۳۵]‌ها نامیدند؛ اما بعداً به نظر رسید که واژه «قضیه» مناسب‌تر است. زیرا قضایا متضمن روابط مفهومی هستند؛ در حالی که فرضیه‌ها مستلزم روابط سنجش‌پذیرند. «قضایای تئوریک» ناظر به روابط میان مقوله‌ها هستند. (دانایی فرد و دیگران، ۱۳۸۳ ص۱۳۶)
شکل شماره ۳-۵: کدگذاری انتخابی: ورودی‌ها، فرایند و خروجی‌ها
۳-۴- قلمرو زمانی و مکانی تحقیق
در مورد قلمرو مکانی نیز توجه به یک نکته ضروری ست. از آنجا که ماهیت رشته خط مشی‌گذاری عمومی و به ویژه موضوع خط مشی‌گذاری زیست‌محیطی اقتضاء می‌کند، حوزه بازیگران و گروه‌های ذینفع مربوط در داخل کشور کاملاً متکثّر و متنوّع می‌باشد. لذا پژوهشگر در مقام طراحی الگوی مورد نظر، ناگزیر به در نظر گرفتن عموم بازیگران،‌ نهادها و سازمان‌های عمومی دخیل در فرایند تدوین خط مشی‌های زیست‌محیطی بوده است، اما در عین حال مراجعه به بازیگران تقنینی (نمایندگان مجلس شورای اسلامی) و نیز بازیگران اجرایی (کارگزاران سازمان حفاظت محیط زیست) نسبت به سایر بازیگران بیشتر بوده است.
بازه زمانی انجام تحقیق شرایط زیست‌محیطی جهانی از دهه ۱۹۸۰ تا کنون یعنی یک دوره طولی ۲۲ ساله را شامل می‌شود. هم‌چنین در مورد شرایط زیست‌محیطی داخلی، دوره زمانی ۲۴ ساله پس از پایان جنگ تحمیلی و آغاز برنامه اول توسعه (سال ۱۳۶۸) مدّ نظر بوده است.
۳-۵- جامعه و نمونه تحقیق
جامعه و نمونه آماری تحقیق حاضر با توجه به استراتژی انتخاب شده برای انجام پژوهش (روش نظریه‌پردازی داده‌بنیاد) ذیل رویکرد تحقیقِ کیفی تعریف خواهد شد. از آنجا که مطابق با مراحل استراتژی پژوهش مذکور، محقّق جهت گردآوری اطلاعات به خبرگان موضوع مراجعه کرده است (داده‌های دست اول) لذا جامعه آماری تحقیق عبارتست از خبرگان موضوع خط مشی‌گذاری (سیاستگذاری) زیست‌محیطی که دارای دانش و تجربه مرتبط در موضوع باشند. چنین افرادی طبعاً در سطوح عالی تصمیم‌گیری و خط مشی‌گذاری زیست‌محیطی (نظیر مدیران ارشد فعلی یا سابق سازمان حفاظت محیط زیست، نمایندگان مجلس شورای اسلامی و …) و یا سطوح علمی و دانشگاهی فعالیت داشته‌اند.
امّا در مورد شیوه نمونه‌گیری روش داده‌بنیاد دارای تدبیر خاصّ خود می‌باشد. این روش در نمونه­برداری هدفمندِ افراد برای مصاحبه یا مشاهده که به آن «نمونه‌برداری نظری» می‌گوید از نگرشی منحصر­به­فرد حمایت می­ کند که آن را از دیگر رهیافت‌های کمّی و کیفی به جمع­آوری داده ­ها متمایز می‌سازد. از سویی بر خلاف نمونه­برداری صورت گرفته در بررسی­های کمّی که معمولاً تصادفی است، ن
مونه‌برداری نظری کاملاً ارادی و هدف‌مند است. ثانیاً این شیوه نمونه‌برداری نمی­تواند قبل از شروع پژوهش برنامه­ ریزی شود، بلکه تصمیمات خاص نمونه­برداری در خلال فرایند پژوهش شکل می­گیرند. علت اصلی بروز این تمایز در روش نمونه‌برداری نیز آن است که نظریه­پردازان­ داده­بنیاد از شیوه‌ای استفاده می­ کنند که مستلزم جمع­آوری و تحلیل هم­زمان و زنجیره­وار داده ­ها است.
هم­زمانی جمع‌ آوری و تحلیل انواع مختلف داده‌ها، به پژوهشگر فرصت می‌دهد بیاندیشد به منظور تدوین تئوری چه داده‌هائی را و از کجا جمع‌ آوری کند. نمونه‌برداری در مسیر تحلیل با ظهور مفاهیم پیش می‌رود و طرح پژوهش هیچ‌گونه محدودیتی در خصوص نوع داده و شیوه جمع‌‌آوری آن ایجاد نمی‌کند. نمونه‌برداری نظری حاکی از آن است که موردها به گونه‌ای انتخاب می‌‌شوند که مؤلفه‌ها و ویژگی‌های مفاهیم و مقوله‌ها را توسعه دهند؛ نمونه‌‌برداری نظری از سویی کیفیت مفاهیم و مقوله‌ها را افزایش داده و از سوئی دیگر نمونه بعدی و مسیر حرکت را مشخص می‌کند و نهایتاً با کفایت نظری پایان می‌یابد.
بنابراین می‌توان گفت نمونه تحقیق در روش داده‌بنیاد، تحت تأثیر هر یک از موارد (مصاحبه‌های نیمه‌ساختار یافته تخصصی و یا متون مراجعه شده) جهت می‌یابد به این صورت که تجزیه و تحلیل هر مصاحبه، رهنمون مصاحبه بعدی خواهد بود. خبرگی مصاحبه شوندگان در تحقیق حاضر از یکی از دو معیار زیر تبعیت کرده است:
برخورداری از سابقه اجرایی در حوزه خط مشی‌گذاری عمومی به ویژه حوزه زیست‌محیطی.
برخورداری از دانش علمی و تخصصی محیط زیست و تعامل با دستگاه‌های اجرایی مرتبط.
مطابق با مراحل روش تحقیق داده‌ بنیاد فرایند نمونه‌برداری نظری تا مرز تحقق کفایت نظری ادامه می‌یابد. بدین منظور در مجموع ۱۶ مصاحبه نیمه‌ساختاریافته تخصصی با در نظر گرفتن معیارهای فوق صورت گرفته است. مصاحبه‌ها (بین ۶۰ تا ۱۲۰ دقیقه) ضبط می‌شد تا با مرور چندباره گفتگوها، تحلیل و بررسی دقیق‌تری نسبت به دیدگاه‌های طرح شده مشارکت کنندگان انجام شود.
علاوه بر ۱۶ مصاحبه مذکور، ۲ مطالعه به صورت مجزّا نیز وارد فرایند کدگذاری گردید. یک مطالعه با «صبغه تاریخی»، سیر تطوّر موضوع محیط زیست در برنامه‌های توسعه کشور را مدّ نظر داشت و مطالعه دیگر با «صبغه اسلامی»، ارزش‌های برآمده از رویکرد اسلام به محیط زیست را محور تحلیل خود قرار داد. در مورد دو مطالعه مذکور به تفصیل بیشتر در ادامه همین فصل (مکانیزم بومی‌سازی خروجی تحقیق) مطالبی ارائه خواهد شد. جدول زیر پراکنش مصاحبه شوندگان را با توجه به معیارهای مذکور نشان می‌دهد.
جدول ۳-۱: پراکنش کلّی مصاحبه شوندگان تحقیق با توجه به معیارهای خبرگی

ترکیب شوخ دهن، از نوادر کاربرد ترکیبی شوخ و واژه­ای دیگر است.
۴۱۴- بام ساختن قفس : به معنی در بلندی قفس ساختن است به گونه ای که پرنده بتواند با خاطری آسوده پرواز کند.
مرغ می گوید: « یک مشت پر ناچیز من همچون گلبرگ های گل از پرواز بی خبر است پس به صیّاد بگو برای پرواز من بیهوده قبه قفس را مانند سبد گل در بلندی قرار ندهد.»

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۴۱۵-نقد: زر و سیم سره ٔرایج را نیز گفته اند. (برهان قاطع) (آنندراج ). || سیم و زر مسکوک . (غیاث اللغات ) || سره کردن درم و دینار. (غیاث اللغات ). سره کردن درم و جز آن . (ازمنتهی الارب ) (آنندراج)
معنی بیت: اگر صیّاد از دام بر پر طاووس من که همچون پول رایج ارزشمندی است سکه نزند ؛یعنی، با در دام در آوردنش، آن را تصاحب نکند ، نقد پرم ارزش و اعتباری نخواهد یافت و دیگر هیچ کس برای هنر من ارزش قائل نخواهد بود.
۴۱۶- معنی بیت: نقش نگین خواری در دور حلقه دام که به خاطر گرد بودنش به لب شباهت دارد، حک شده است. بنابراین بهتر است که صیّاد دیگر بیهوده در پی بدنام نمودن خویش نباشد چراکه خوار شدن دام موجب خواری و بدنامی صیّاد شده است.
۴۱۷- بط: صراحی و جام شراب.
خط جام : خط هایی که در جام جم است و در غیر این نیز می آید. (آنندراج(
تیره شد آب اختران ز آتش روز و می کشد بر درجات خط جام آب چو آتـــش اختری
(خاقانی)
معنی بیت: تا زمانی که صیّاد جام را لبالب از شراب نکند من رام نخواهم شد.
۴۱۸- خطّ لب بام: کناره های بام.
معنی بیت: مرغ ،عاشق سبزه و چمن و طبیعت است و در آنجا گشت و گذار می کند به صیّاد بگویید دیگر در کناره های پشت بام دام نسازد زیرا در آنجا صیدی برای شکار وجود ندارد.
۴۱۹- بیضه فولادین: هر چیز که بصورت بیضه باشد یا بصورت بیضه درآرند. که مانند بیضه و شکل آن باشد چون بیضه کافور و بیضه عنبر. - بیضه فولاد ؛ در ایران رسم است که فولاد را گرد ساخته می پزند و آن به شکل بیضه می باشد. (آنندراج ). ( دهخدا، ۱۳۸۵: ۵۰۸)، (برهان، ۱۳۶۲: ۳۳۸)
منظور از بیضه فولاد در این بیت کلاه جنگی است که پهلوانان بر سر می گذارند و به دلیل برّاق بودن ، سفیدی و از فولاد بودن به آن بیضه فولاد می گفتند.
۴۲۰- جزو: مأخوذ از تازی جُزء. قطعه . پاره . حصه . بخش . ورشیم . قسمت . عضو. (ناظم الاطباء). بهر. لخت . برخ . کرسسه .(دهخدا، ۱۳۷۳: ۶۷۸۵) (جُ) [ ع . جزء ] (اِ.) ۱ - نک جزء جز. ۲ - سالک راه خدا. ( فرهنگ فارسی معین)
معنی بیت: شب که پروانه برای تعلیم با شمع نزد دل من آمد که ذهن خود را روشن نماید و از تعلیم من بهره ببرد، تنها حرف الف را که به شمع شباهت دارد و اوّلین حرف از حروف ابجد است، آموخت.
سواد : عبارت از ملکه ٔ خواندن و نقل کتاب و مانند آن . (آنندراج ). ملکه و ذهن . (غیاث (
۴۲۱- دراز کردن دامن نشانه گدایی است.
چاک زدن جیب غنچه گل: کنایه از شکفته شدن آن
دامن کردن جیب غنچه گل: کنایه از گل دادن و شکفتن گل.
غنچه گل گریبان خود (گلبرگ های تو در توی گل) را چاک زده تا در مقابل زیبایی تو اظهار دریوزگی و گدایی کند.
۴۲۲- محک: [ م ِ ح َک ک ] (ع اِ) سنگی که بر آن زر و سیم عیار کنند. (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء). || آزمایش .(آنندراج ). آنچه بدان چیزی را بیازمایند. سبب آزمایش . وسیله آزمودن ( دهخدا، ۱۳۸۵: ۲۲۶۵)، (برهان، ۱۳۶۲: ۱۹۹۴)
محک زدن بر سوسن به دلیل نیلگونی آن است که به سیاهی می زند.
۴۲۳- از مور می توان انباری را پر کرد مبالغه دارد به این که مورچه در آنجا بسیار است.
۴۲۴- زبان در دهن کسی کردن : کنایه از آموزاندن ، کلام را یاد دادن به کسی و حرف را آموختن.
۴۲۵- منظور از برگشتن، خجالت زده شدن است که در اینجا منظور بازگشتن شراب به جام است به دلیل حس خود کمتر بینی در مقابل مست کنندگی لب معشوق.
بیت دارای دو تشبیه مضمر تفضیلی است: ۱٫ چشم به بادام ۲٫ لب به می.
۴۲۶- ابره: توی زبرین قبا و کلاه و مانند آن . تای رویین از جامه . رویه . ظهاره . اَفره . رو. رووَه . آوره . خلاف آستر و بطانه ( دهخدا، ۱۳۸۵: ۸۱)، (برهان، ۱۳۶۲: ۸۱)
آستر: لای و تاه زیرین جامه و جز آن . زیره . بطانه . مقابل اَبْره ، رویه ، ظهاره و روی . پارچه کم ارز که بطانه بدان کنند. آستری ( دهخدا، ۱۳۸۵: ۴۱)، (برهان، ۱۳۶۲: ۳۶)
مصرع دوم یعنی خود را بپوشاند و پشت پرده برود.
ابره و آستر تناسب و تضاد دارند.
۴۳۱- معنی بیت: همانطور که از چرخیدن آسیا روزی به وجود می آید و آرد تولید می شود من هم با گردش و سفر روزی خود را تامین می کنم.
۴۳۲- یعنی آنقدر جواهر بر سر او ریخته اند که خانه پر شده از جواهرات اهدایی، به حدّی که به جای سوراخ دیوار، سوراخ جواهر دیده می شود.
سوراخ جواهر: سوراخی که بر اثر سفتن در آن ایجاد می کردند تا بتوانند آن را به رشته بکشند.
۴۳۴- همانطور که هنگام ناله کردن دهن باز می شود و لب ها به دو نیم تقسیم می شود دل نالان ما نیز شکسته و دو نیم شده ، عاشقان او از دل شکسته ناله و فغان سر می دهند.
۴۳۵- یعنی افتادگی من در راه او واسطه راهنمایی و موجب رسیدن من به مقصد شد.
۴۳۷- منظور از «یک سجده »در این بیت ، سر به پیش افکندنی است که از روی ندامت و پشیمانی از انجام گناه است.
۴۳۹- معنی بیت: نشستن مأمور به در میخانه مانع ورود میخواران به آنجا و ارتکاب به شراب خواری می شود. یا آنکه: محتسب خودش قصد دارد شراب بنوشد و مست شود و توبه اش را از شرابخواری همچون شیشه شراب که در نهایت مستی می شکند، بشکند.
۴۴۰- معنی تازه همچون غزالی تیز پا و زیبا است که هر لحظه قصد بیرون پریدن از درون ذهن و ضمیرم را دارد و می بایست با بستنش آن را رام کنم و در اختیار بگیرم.
مفهوم بیت: معنی تازه قابل بستن و به صورت کلام منظوم در آمدن است.
۴۴۱- یعنی شایسته شکستن است.
آیینه ماه: تشبیه بلیغ اضافی.
زنگ از دل بردن: کنایه از برطرف نمودن غم و اندوه.
۴۴۲- خاک نشینی: جلوس بر خاک . || بدبختی . فقر. بیکسی . || فروتنی .( دهخدا)
۴۴۳- منظور از زر نرگس همان ریزه ها و گرده های زرد رنگ است که میان کلاله گل نرگس است.

تقوی و تقیّد به حق، تا اظهار نظر با یقین و قطعیت بوده از قول به ظنّ و تردید بپرهیزد.
در آیات قرآن مجید احاطه کامل داشته و همه آیاتی که مربوط به موضوع مورد بحث است مورد توجه قرار داده شود.
در هنگام اشتغال به تفسیر و یا ترجمه در حالت طهارت بدن، وضو و توجه، حضور قلب و خشوع باشد تا با تحقق ارتباط روحی و معنوی بتواند از فیوضات و تجلیات کلمات حق تعالی به حقیقت استفاضه کند.
تفسیر روشن
مؤلف در مقدمه تفسیر روشن انگیزه خود را از نگارش این اثر چنین مى‏نویسد:
«چون از تألیف کتاب التحقیق فى کلمات القرآن در چهارده جزء فراغت حاصل شده و تصمیم داشتم به مبناى این کتاب به تفسیرى به لغت عربى اشتغال بورزم، متوجه شدم که تفسیر به زبان عربى بسیار نوشته شده و در دسترس همه طبقات از هر صنفى و در هر رشته‏اى موجود است. و متأسفانه تفسیرى به زبان فارسى که از جهات الفاظ و معانى و نظم و تحقیق و قاطع بودن ممتاز باشد، وجود ندارد. بخصوص طبقه عموم مردم (که در اصطلاحات و علوم رسمى، تخصصى ندارند و) قدرت استفاده از اقوال مختلف و تأویلات گوناگون و مطالب متفرقه و مباحث دور از أفهام را ندارند.»^[۲۵۳]
و بر این اساس استاد شروع به تألیف تفسیر روشن نمود. این مجموعه به زبان فارسى و شامل کل قرآن است. که شامل شانزده جلد مى‏شود. مفسر پس از تألیف التحقیق و بر اساس دیدگاههاى واژه‏شناسى خود و تأکید بر غیر مجازى بودن کلمات قرآن و همچنین اهتمام به بعد تربیتى و سیر و سلوکى، پایه‏هاى تفسیر روشن را بنا کرده است. مخاطبان این تفسیر افراد متوسط و عموم مؤمنین مى‏باشند.
ایشان در جلد نخست کتاب، مقدمه‏اى مختصر به نگارش در آورده و به خصوصیات تفسیر و اصول پذیرفته شده خود اشاره کرده است. توضیحات او در خصوصیات تفسیرش در قالب دوازده مقدمه به قرار ذیل بیان شده است:
۱- راجع به لغات قرآن و ترجمه آنها
۲- لغات و معانى حقیقى
۳- نفى تحریف در قرآن
۴- اختلاف قراءات
۵- اعجاز قرآن
۶- تفسیر به رأى
۷- ترجمه آیات
۸- نقل اقوال‏
۹- احادیث مربوط به آیات
۱۰- ناسخ و منسوخ
۱۱- محکم و متشابه
۱۲- شأن نزول آیات
از آنجا که در بخش تبیین مبانی استاد مصطفوی شرح اکثر این موارد گذشت. برای مطالعه میتوان به تفصیل این مبانی در فصل دوم رجوع کرد.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

تفسیر روشن، بر اساس روش نگارش دو بخش دارد. در واقع نحوه تفصیل مطالب در این اثر در تمام آن یکنواخت نمیباشد. بخش اول این اثر از ابتدای قرآن مجید تا آیه شصت و پنج سوره اسراء را شامل شده و بخش دوم از آیه شصت و شش سوره اسراء تا انتهای قرآن را در بردارد. سبب اصلی این اختلاف اکسالت استاد است. وی برای نا تمام ماندن تفسیر، در بخش دوم تفسیرش مطالب را به صورت خیلی مختصر ارائه کرده است و همین امر منجر شده تفسیر روشن که قبل از کسالت پیش بینی می شد سی جلد شود ولی نهایتا در شانزده جلد به اتمام رسد.
بخش اول تفسیر روشن
بخش اول تفسیر روشن، از ابتدای قرآن مجید تا آیه شصت و پنج سوره اسراء را در بر میگیرد. این بخش قسمت عمده این تفسیر را در بر میگیرد. از شانزده جلد این اثر، تفسیر این بخش از قرآن که از لحاظ حجمی نزدیک به نصف قرآن است نزدیک به سیزده جلد از شانزده جلد را به خود اختصاص داده است. مراحلی را که استاد در تفسیر آیات هر بخش آورده است عبارتند از:

1. 1. آیه

1. 1. شرح لغات

1. 1. ترجمه

1. 1. تفسیر

1. 1. روایت

1. 1. توضیح

1. 1. لطائف و ترکیب

در این روش مؤلف تفسیر روشن، نخست برای یک یا چند آیه مشخص شده، لغات را معنا کرده است. سعی استاد در روش معنا آنست که برای همه طبقات قابل فهم باشد. سپس به ترجمه و توضیح مختصر آیات پرداخته است. بعد از این در مرحله تفسیر به معنای دقیق کلمات مهم در معنای آیه به ویژه بر اساس معنای حقیقی آنها توجه کرده و با تقطیع آیات بر اساس سیاق، سپس به شرح آنها اقدام نموده است. همچنین نکات مهم به ویژه در زمینهای اخلاقی و هدایتی را پس از آن میدارد. در ادامه مؤلف اگر روایاتی در زمینه آیات وجود داشته (در زمینه شأن نزول، اخلاقی ، تفسیری و…) نقل و توضیح داده است. در بعضی موارد حتی لغات روایات را نیز در توضیح روایات، معنا و تبین نمودند. در آخرین گام در شرح آیات لطافتهای ادبی و ترکیب آیات ملاحظه شده است.
بخش دوم از تفسیر روشن
آنچه در شرح روش استاد در بخش اول مطرح شد روش اصلی مورد نظر استاد در بیان مطالب تفسیری بوده است. اما محدودیتهای جسمی و کسالتهای عارض شده مانعی از ادامه این روند شد. از آیه شصت و شش سوره اسراء تا آیه هفتاد و پنج سوره، کار به صورت قبلی انجام شد با این تفاوت که در بعضی موارد لطائف، ترکیب و در برخی موارد روایت را بیان نکرده است از آیه هفتاد و شش به بعد اول آیه، و واژه به معنای حقیقی آن، سپس اگر نکته و یا روایتی در آن زمینه بود در ذیل آیه بیان شده است. در حقیقت نسبت به قبل مختصرتر است.
اما از آیه هفتاد و هشت سوره طه آیات را مجموعهای میآورد سپس لغات مشکل را معنا و برخی نکات تفسیری را بیان میدارد. این روال تا انتها ادامه دارد اما در برخی جاها واژه اصلا نمیآورد یا توضیح و نتیجه گیری خاصی نکرده است.
مقایسه تفسیر روشن و ترجمه​های مشهور
همانطور که ذکر شد از آنجا که استاد در مقدمه تفسیر روشن بر این نکته تاکید کردهاند که معنای لغات بر اساس التحقیق میباشد در این بخش به مقایسه ترجمه ارائه شده در تفسیر روشن و ترجمه قرآن کریم از کتاب ترجمه تفسیر المیزان^[۲۵۴]، ترجمه آقای محمد مهدى‏ فولادوند^[۲۵۵] و ترجمه آیت الله مکارم شیرازی^[۲۵۶]، از جمله آثار مشهور و متداول در بحث ترجمان کلام الهی پرداخته شده است. بدین منظور دو سوره از کلام وحی یعنی سوره مبارکه حمد و سوره مبارکه طور انتخاب شدهاند، سوره حمد علاوه بر بلند نبودن سوره در بخش اول تفسیر روشن نیز قرار دارد و سوره دوم نیز از بخش دوم این اثر انتخاب شده است.
برای مقایسه ابتدا آیه مورد نظر، سپس متن تفسیر روشن و بعد از آن سایر ترجمهها و در نهایت نتیجه مقایسه آمده است.
سوره مبارکه حمد(فاتحه الکتاب)
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ‏(۱)
تفسیر روشن:
به نام خداوند معبود مطلقی که همه موجودات پرستش او را کرده و همه در مقابل عظمت نامتناهى او در حیرت هستند، و او رحمت و مهربانى داشته و رحمت او به همه مخلوقات بسط گرفته، و مخصوصا رحمتهاى ظاهرى و معنوى او خواصّ را فراگیر است.
کتاب ترجمه تفسیر المیزان:
بنام خدایى که هم رحمتى عام دارد و هم رحمتى خاص به نیکان‏.
ترجمه آقای فولادوند:
به نام خداوند رحمتگر مهربان‏.