عوامل روحی و روانی افت تحصیلی

افت تحصیلی یک کودک موجب بهبود وضعیت پیشرفت تحصیلی وی نمی شود و از این نظر تا حدود زیادی بی فایده است اما در عوض عوارضی برای کودک به دنبال دارد که قابل توجه است. یکی از عوارض جبران ناپذیر مردودی بر روی شخصیت کودکان، کاهش عزت نفس و خودپنداره مثبت است. امروزه نقش خودپنداری مثبت در موفقیت انسان ها مورد تأکید صاحب‌نظران و پژوهشگران تربیتی است آنان بعد از خانه، مدرسه را مهم‏ترین نیروی شکل دهنده خودپنداری می‏ دانند موستکاس^[۴۶] معتقد است که ما همه اشتباه می‏ کنیم. مرتبک خطا شدن و پایین آوردن اعتبار و حیثیت یک کودک و در عین حال آگاه بودن از این که شخصیت کودک بیمار می‏ شود بسیار جدی تر از آن است که کودک کلمات را به هنگام قرائت جا بیندازد (بهرام زاده، ۱۳۹۱).

کاهش اعتماد به نفس کودک که حاصل از شکست هاست، بزرگ‏ترین عامل تعیین کننده روند آتی زندگی وی، خاصه زندگی تحصیلی اوست. این شکست ها نگرش ها و اعتقادات وی را نسبت به مدرسه، معلم و دانش منفی می‏ سازد. به گونه‏ای که به مرور از علم و مدرسه روی گردان می‏ شود تا جایی که به انتهای خط می‏رسد و بالاخره ترک تحصیل می ‏کند شکست‏های متوالی و در انجام خواست‏های مدرسه ظاهراً هسته مرکزی بسیاری از مشکلات روانی را تشکیل می‏ دهد (بهرام زاده، ۱۳۹۱).

چه مهارت‌هایی منجر به پیشرفت تحصیلی می‌شود؟

از دیدگاه صاحب‌نظران و کارشناسان آموزشی، مهم‌ترین مهارت‌هایی که می‌تواند منجر به موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان شود، عبارت است از: هدف‌گذاری، برنامه‌ریزی درسی، روش صحیح مطالعه، تقویت حافظه، تمرکز و دقت.

-انتخاب هدف و برنامه‌ریزی

هدف، موضوع یا جایگاهی است که برای رسیدن به آن فکر و تلاش می‌کنیم.اگر ندانیم به کجا می‌رویم، رسیدن به مقصد، دشوار و به تعبیری ناممکن است.پس اولین گام برای موفقیت «انتخاب هدف» است.برنامه‌ریزی حرکتی هوشمندانه، منطقی و مرحله‌بندی‌شده برای رسیدن به اهداف از پیش تعیین‌شده است. صاحب‌نظران علم آموزش معتقدند اگر ۲۰ درصد از زمان مطالعه و تحصیل هر دانش‌آموز صرف برنامه‌ریزی شود می‌تواند در ۸۰ درصد بقیه با اطمینان بیشتری قدم بردارد.

-مطالعه همراه با شناخت

نتیجه‌ تحقیقات بیانگر آن است که بیشترین اطلاعات از طریق مطالعه به دست می‌آید؛ ‌بنابرین‏ مطالعه مهم‌ترین شیوه یادگیری است که با خواندن، یادداشت‌برداری، مرور کردن و تمرکز همراه است.مطالعه بدون شناخت و به‌کارگیری روش صحیح، نه تنها موفقیت تحصیلی به همراه ندارد، بلکه زمینه‌های بی‌علاقگی دانش‌آموز از درس و تحصیل را فراهم می‌سازد.برای کسب موفقیت تحصیلی علاوه بر داشتن علاقه به مطالعه، آشنایی با روش صحیح مطالعه نیز ضروری است.

روش صحیح مطالعه نیازمند آگاهی از تکنیک‌ها، شرایط، موقعیت، خطاها و عوامل محیطی است که به نسبت نوع درس متفاوت است.به کار بردن فنون ماهرانه‌ی مطالعه، آن را آسان‌تر و لذت‌بخش‌‌تر می‌سازد و در نتیجه علاقه‌ دانش‌آموز به مطالعه را افزایش می‌دهد.

-استفاده‌ صحیح از حافظه

مغز انسان میلیاردها سلول زنده دارد و دانش‌آموزی که روش صحیح استفاده از این توانایی نامحدود را بیاموزد، از موفقیت برخوردار خواهد شد.آشنایی با انواع حافظه و رعایت فواصل زمانی مرور درس‌ها به دانش‌آموز کمک می‌کند تا در مطالعه و یادگیری درس‌ها احساس موفقیت بیشتری داشته باشد.

-تغذیه، استراحت و آرامش

کسب موفقیت تحصیلی مستلزم توجه به تمام نیازها از جمله نیاز جسمی، عاطفی، اجتماعی و… است. آگاهی خانواده ها از روش صحیح تغذیه و استراحت صحیح دانش‌آموز می‌تواند در موفقیت تحصیلی وی مؤثر باشد.پاسخ دادن به درس، امتحان، کسب رتبه‌ی برتر در کلاس و…برای دانش‌آموز اضطراب‌آور است و از آن‌جا که داشتن آرامش موجب می‌شود تا بتواند از تمام توانایی‌ها به صورت کامل استفاده کند آگاهی از تکنیک‌های کسب آرامش در مواقع بروز اضطراب نقش مؤثری در موفقیت تحصیلی دارد.خانواده ها باید بر روی این موضوع به اندازه کافی کار کنند و شیوه های برخورداری از آرامش را به فرزندان خود بیاموزند.

-مدیریت زمان

موفقیت تحصیلی در گرو توجه به «عامل» زمان است؛ زمان صحیح برای برنامه‌ریزی، مطالعه، استراحت، مرور درس‌ها و از همه مهم‌تر مدیریت زمان در جلسات آزمون‌ها.

دانش‌آموزانی هستند که با داشتن اطلاعات علمی بسیار بالا به دلیل ناآشنایی با مدیریت زمان در جلسه امتحان فرصت نمی‌کنند به تمام سؤالات پاسخ دهند.معلمان باید به خاطر داشته باشند که دانش‌آموز فقط با داشتن اطلاعات علمی نمی‌تواند در امتحانات موفق شود و باید چگونگی مدیریت زمان را به اشکال مختلف به وی آموزش داد.

اختلالی که پیشرفت تحصیلی را کند می ‏کند!

یکی از ضرورت‏های نظام آموزش موفقیت آمیز، گسترش مهارت‌های تحصیلی لازم در دانش‏آموزان است.تفاوت در استعدادها و قابلیت‌‏های عامل تعیین کننده تفاوت بین دانش‏آموزان قلمداد و در نتیجه راهبردهای اندکی برای رفع نقایص و مشکلات یادگیری به آنان ارائه می‏ گردد اما در سال‌های اخیر به ویژه با مطرح کردن دیدگاه‌های شناختی و خیره پردازی، نظرات جدیدی درباره مشکلات و نارسایی‏های یادگیری ارائه گردیده است.

وی افزود: تحقیقات نشان می ‏دهند آموزش‏های شناختی به دانش‏آموزان در دبستان باعث می‌شود که دانش‏آموزان مطلب را بهتر فهمیده و در موقعیت ها وقتی با مسئله‌ای روبرو می ‏شوند، دچار سردرگمی شناختی شده و با درگیر شدن با مسئله، سرعت یادگیری آن ها نیز در مقایسه با قبل از اجرای آموزش بالا می ‏رود.

قاسمی (۱۳۹۱) تصریح کرد: دانش‏آموزانی که در خواندن مشکل دارند و خواند به عنوان بنیادی‏ترین مهارت تحصیل تحت تاثیر عوامل روان شناختی قرار دارد و در سطح آموزش عالی به عنوان یکی از ابزارهای مهمی فرهنگی محسوب می‏ شود، بدون هیچ شکستگی، مهارت خواندن می‏تواند یادگیری‏های بنیادی را افزایش داده و توانایی‌های تحصیلی را در سطح بالاتر ارتقاء دهد.دانش‏آموزانی که از توانایی خواند بالایی برخوردارند به راحتی می ‏توانند پیشرفت تحصیلی فزاینده‏ای را به نمایش بگذارند و از طریق موفقیت آموزش خود را تضمین کنند.

وی خاطر نشان کرد: عناصر اصلی خواند را می‏توان به چند بخش تقسیم بندی گردد.

۱- درک از خواندن