شکل ۴-۵- مقایسه تعداد طبق در بوته سه رقم گلرنگ (کوسه، گلدشت و صفه) ۳۶
شکل ۴-۶- مقایسه تعداد دانه در طبق سه رقم گلرنگ (کوسه، گلدشت و صفه) ۳۷
شکل ۴- ۷- مقایسه تعداد دانه در بوته سه رقم گلرنگ (کوسه، گلدشت و صفه) ۳۹
شکل ۴-۸- مقایسه عملکرد دانه در تک بوته تحت اثر متقابل حذف برگ و رقم ۴۰
شکل ۴-۹- مقایسه وزن هزار دانه در سه رقم گلرنگ ( کوسه، گلدشت و صفه) ۴۲
شکل ۴-۱۰- مقایسه شاخص برداشت سه رقم گلرنگ (کوسه، گلدشت و صفه) ۴۴
شکل ۴-۱۱- مقایسه درصد روغن دانه در سه رقم گلرنگ (کوسه، گلدشت و صفه) ۴۶
شکل ۴-۱۲- مقایسه محتوای قند محلول ساقه در سه رقم گلرنگ (کوسه، گلدشت و صفه)، در ۶۱ روز پس از کاشت ۴۹
شکل ۴-۱۳- مقایسه محتوای قند محلول ساقه در سه رقم گلرنگ (کوسه، گلدشت و صفه)، در ۷۹ روز پس ۵۰
فهرست جدول‌ها
عنوان صفحه
جدول ۴-۱- نتایج تجزیه واریانس سرعت رشد محصول تحت تاثیر رقم و حذف برگ در چهار دوره زمانی متفاوت ۳۱
جدول ۴-۲- نتایج تجزیه واریانس اجزای عملکرد، عملکرد، شاخص برداشت و محتوای روغن دانه گلرنگ تحت اثر رقم و حذف برگ ۴۷
جدول۴-۳- نتایج تجزیه واریانس محتوای قند محلول ساقه گلرنگ تحت اثر رقم و حذف برگ در سه زمان متفاوت ۵۰
فهرست پیوست­ها
عنوان صفحه
پیوست ۱- مقایسه میانگین سرعت رشد محصول گلرنگ تحت اثر رقم و حذف برگ در چهار زمان متفاوت ۵۴
پیوست ۲- مقایسه میانگین ارتفاع، عملکرد بیولوژیک، اجزای عملکرد، عملکرد، شاخص برداشت و محتوای روغن دانه گلرنگ تحت اثر رقم و حذف برگ ۵۵
پیوست ۳- مقایسه میانگین قند محلول ساقه در گلرنگ تحت اثر رقم و حذف برگ در سه زمان متفاوت ۵۶
فصل اول
مقدمه
گلرنگ گیاهی است یکساله با نام علمیCarthamus tinctorius ، از تیره مرکبان که ظاهری شبیه خار زرد دارد. گلرنگ از زمان‌های قدیم در استان‌های آذربایجان، خراسان و اصفهان به صورت زراعت فرعی و به منظور برداشت گل کشت شده است. گلبرگ گلرنگ دارای مواد رنگی کارتامین و کارتامیدین است که از آنها برای رنگ‌آمیزی پارچه ابریشم و گل‌های مصنوعی در طباخی و شیرینی‌پزی استفاده می‌شود. امروزه با تولید آنیلین مصنوعی از اهمیت رنگ‌های گلرنگ در صنایع رنگرزی کاسته شده است و بر اهمیت گلرنگ به عنوان دانه روغنی به خصوص به علت دارا بودن اسید چرب غیر‌اشباع و ضروری لینولِئیک افزوده شده است و به تولید آن در جهان توجه خاص گردیده است (خواجه‌پور، ۱۳۸۶). گلرنگ گیاهی پهن‌برگ از گیاهان دنیای قدیم است که از لحاظ سیستم ریشه‌ای پس از آفتابگردان، کلزا و گندم قرار دارد که قادر است آب را از عمق ۱۸۰ سانتی‌متری بافت خاک استخراج کند. بنابراین گلرنگ به عنوان گیاه تناوبی پتانسیل وارد شدن به سیستم تک‌کشتی غلات پاییزه در مناطق دیم را داشته و در مناطق وسیعی از ژاپن تا آفریقا مورد کشت بوده است. مقاومت به خشکی گلرنگ کمی از جو کمتر بوده و کشت دیم آن در مناطقی با بارش بیش از ۳۰۰ میلی‌متر در طی فصل رشد امکان‌پذیر است (گل‌پرور و قاسمی‌پیربلوطی، ۱۳۸۷). سازگاری وسیع گلرنگ با اقلیم‌های مختلف و تحمل زیاد آن به شرایط نامناسب ایجاب می کند که مطالعات به‌نژادی و به‌زراعی گسترده‌ای روی آن انجام شود و در جهت گسترش کشت آن تلاش زیادی به عمل آید (پورداد، ۱۳۸۵). با توجه به اینکه گلرنگ در مقایسه با بسیاری از گیاهان زراعی از مقاومت به خشکی و شوری بالایی برخوردار می‌باشد و همچنین دارای ارقام بهاره و پاییزه با مقاومت به سرمای مناسب است، بنابراین توسعه کشت این دانه روغنی در کشور، می‌تواند آینده نویدبخشی داشته باشد (بای‌بوردی، ۱۳۸۶).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۱-۱- اهمیت برگ در عملکرد گیاه
برگها به عنوان اولین منبع تولید مواد فتوسنتزی مورد نیاز در پر کردن دانه‌ها محسوب می‌شوند و هر گونه کاهش یا عدم کارآیی آنها موجب کاهش انتقال مواد فتوسنتزی به دانه‌ها و کاهش عملکرد می‌شود (عبدی و همکاران، ۱۳۸۶). محصولات زراعی در معرض انواع گوناگونی از برگ‌زدایی قرار می‌گیرند. تگرگ، باد، خسارت آفات و بیماری‌ها، چرای دام، مدیریت نامناسب علف‌کش‌ها و ماشین‌آلات کشاورزی از جمله مهمترین عواملی هستند که در این امر موثر هستند .(Muro et al., 1998) جهت شبیه‌سازی خسارت وارده به برگها در اثر عوامل مختلف از روش برگ‌زدایی مصنوعی استفاده می‌شود (Haile et al., 1998). اگر چه برگ‌زدایی طبیعی خسارت واقعی‌تری نسبت به برگ‌زدایی شبیه‌سازی شده ایجاد می‌کند، ولی تعیین سطح واقعی این نوع خسارت‌ها به ندرت امکان‌پذیر است، زیرا سطح از بین رفته به سادگی قابل برآورد نمی‌باشد (Boogard et al., 2001). برگ‌زدایی علاوه بر اینکه از طریق کاهش سطح فتوسنتزکننده و تغییر ساختار کنوپی منجر به کاهش دریافت نور می‌شود، بر سرعت رشد نسبی، راندمان مصرف آب، زمان رسیدگی محصول، وضعیت هورمون‌های گیاهی، و در نهایت عملکرد محصول نیز تاثیر می‌گذارد.(Milford, 1973)
میزان تجمع ماده خشک تولیدی گیاهان در شرایط فراهمی آب و مواد غذایی به مقدار تشعشع دریافتی توسط قسمت‌های فتوسنتز ‌کننده گیاه و کارآیی سیستم فتوسنتزی آنها بستگی دارد (Kirby and Jones, 1977). هر چه میزان جذب نور توسط جامعه گیاهی افزایش یابد به دنبال آن عملکرد بیولوژیکی و اقتصادی نیز افزایش خواهد یافت و باید توجه داشت که در محصولات دانه‌ای افزایش سهم عملکرد اقتصادی یا عملکرد دانه نسبت به عملکرد بیولوژیکی مد نظر است .(Urie et al., 1968) از آنجایی که برگها اندامهای اصلی فتو‌سنتز کننده هستند، هر چه میزان جذب نور توسط برگها بیشتر باشد بر عملکرد گیاه تاثیر مناسبی دارد (محمودیه‌چم‌پیری و همکاران، ۱۳۸۵). بررسی‌های فیزیولوژیک نشان می‌دهد که اثر قطع برگ می‌تواند بر صفات زراعی موثر و بر عملکرد تاثیر‌گذار باشد، به طوری که در زمان مناسب با دستکاری و تغییر منبع بتوان به نتایج جدید دست یافت (جواهری و دانشیان، ۱۳۸۶). بررسی نحوه کاهش عملکرد در اثر ریزش برگها و کاهش منبع نقش مهمی در پیش‌بینی عملکرد دارد و می‌تواند نشان دهنده اهمیت برگهای مختلف گیاه باشد (Muro et al., 2001 ; Schneiter and Miller, 1981). کاهش سطح برگ گیاه در اثر برگ‌زدایی از طریق کاهش ظرفیت فتوسنتزی بر رشد و تولید گیاه تاثیر می‌گذارد .(Muro et al., 2001) برگها منبع تولید مواد فتوسنتزی و نیتروژن مورد نیاز برای نمو دانه می‌باشند، بر این اساس برگ‌زدایی وزن دانه‌های ذرت را کاهش می‌دهد و در نتیجه بر عملکرد و کیفیت بذر ذرت هیبرید تاثیر می‌گذارد (Wilhelm and Etora, 1995). علاوه بر این برگ‌زدایی بر صفات دیگری نظیر جوانه‌زنی بذر ذرت تاثیر می‌گذارد و اختلاف معنی‌داری بین درصد جوانه‌زنی شاهد با بذور حاصل از برگ‌زدایی زود هنگام و دیر هنگام وجود دارد (مدندوست و همکاران، ۱۳۸۴).
برگهای آفتاب‌گردان از لحاظ موقعیت قرار گرفتن بر روی ساقه دارای نقش متفاوتی در تامین مواد فتوسنتزی هستند به‌گونه‌ای که تاثیر حذف ۸ و ۱۵ برگ از قسمت فوقانی گیاه بیشتر از حذف همان تعداد برگ از قسمتهای تحتانی گیاه است و این امر نشان دهنده اهمیت برگهای بالایی در فتوسنتز است (Singh and Khan, 1981). ناصری (۱۳۷۰) بیان کرد که ۵ و ۱۰ برگی که در پایین‌ترین قسمت آفتاب‌گردان قرار دارد به ترتیب تنها یک و ده درصد در عملکرد نهایی دانه شرکت داشته‌اند ولی برگهای بالایی به دلیل طول عمر بیشتر نقش بیشتری را در عملکرد دانه ایفا می‌کنند. همچنین آلیاری و شکاری (۱۳۷۹) بیان کردند که برگهای محدوده میانی ساقه بیشترین سهم را در عملکرد دانه و درصد روغن آفتاب‌گردان ایفا می‌کنند، برگهای انتهای ساقه به علت اینکه نسبت به برگهای وسط آن جوانتر و کوچکترند و تشکیل آنها مواد زیادی را می‌طلبد در پر شدن دانه نقش کمتری را دارند. در آفتاب‌گردان برگها به عنوان عمده‌ترین منبع تامین کننده مواد غذایی سایر اندامهای گیاهی از جمله طبق از اهمیت بالایی برخوردار بوده و بایستی با اتخاذ تدابیر مناسب، دوام سطح برگ را بعد از مرحله گرده‌افشانی بهبود بخشید (رشدی و همکاران، ۱۳۸۶). در ذرت موقعیت برگ نسبت به بلال در کارآیی فتوسنتزی آن اهمیت خاصی دارد. مطالعات با کربن نشان‌دار، نشان داد که برگهای بالای بلال ۲۳ تا ۹۱ درصد از مواد فتوسنتزی خود را به بلال منتقل می‌کنند که بیشترین میزان انتقال مواد به نزدیک‌ترین برگ بالای بلال تعلق دارد (مرادی و همکاران، ۱۳۸۷). آزمایشهای حذف برگ برای شبیه‌سازی خسارات ناشی از عوامل محیطی و انواع تنشها به اجرا درمی‌آیند و با اجرای این قبیل آزمایشها می‌توان به نقش برگها در قسمتهای مختلف ساقه در تامین مواد فتوسنتزی و انتقال آنها پی برد (عباسپور، ۱۳۸۰). اهداف اصلی که در این تحقیق مد نظر می‌باشند عبارتند از:
۱- بررسی نقش برگهای بالایی و پایینی در عملکرد گلرنگ
۲- مقایسه عملکرد ارقام گلرنگ در شرایط آب‌و‌هوایی رفسنجان
۳- بررسی واکنش اجزای عملکرد گلرنگ به کاهش قدرت منبع
۴- بررسی اثر زمان حذف برگ بر عملکرد گلرنگ
۱-۲- رابطه‌ی منبع و مخزن
در سال‌های اخیر بررسی روابط منبع و مخزن جهت تعیین عامل محدود کننده عملکرد در بسیاری از گیاهان زراعی مورد توجه فیزیولوژیست‌ها و متخصصین اصلاح نباتات قرار گرفته است(Barrnett and Peare, 1983) . یکی از مسایل اساسی در فیزیولوژی عملکرد، مقایسه ظرفیت تولید مواد فتوسنتزی و ظرفیت پذیرش مخزن به عنوان عوامل محدودکننده افزایش بیشتر عملکرد می‌باشد. محدود شدن عملکرد توسط منبع و مخزن نشان می‌دهد که منبع و مخزن دارای ماهیت مستقل نیستند و تحت تاثیر روابط بین محل‌های تولید و مصرف مواد فتوسنتزی قرار می‌گیرد. هر عاملی که فتوسنتز را افزایش می‌دهد موجب افزایش سرعت انتقال مواد فتوسنتزی نیز می‌شود (رحیمیان و کوچکی، ۱۳۷۷). میزان انتقال مواد پرورده به وسیله فرایندهای منبع یا مخزن کنترل می‌شود. پژوهش‌های بسیاری پیرامون محدودیت رشد مخزن به کمک تامین مواد پرورده (منبع محدود) یا به وسیله گنجایش مخزن در وارد کردن و استفاده از آن مواد (مخزن محدود) صورت گرفته است (رحیمیان و کوچکی، ۱۳۷۷). فعالیت مخزن به سرعت جذب مواد فتوسنتزی در واحد وزن، بافت و اندازه مخزن و وزن کل بافت آن بستگی دارد، لذا تغییر اندازه و فعالیت منبع یا مخزن منجر به تغییر الگوی انتقال می‌شود. اگر اجزای عملکرد تغییر کند اما عملکرد در همان سطح قبلی بماند نشان می‌دهد که اندام‌های تامین‌کننده مواد پرورده عامل محدود کننده هستند.(Gifford and Beamier, 1981) به منظور ارزیابی میزان محدودیت منبع و نحوه عرضه مواد پرورده بر رشد دانه، از تیمارهایی نظیر غنی‌سازی گازکربنیک، حذف گزینشی دانه‌ها و تنک کردن تعدادی از بوته‌ها یا قسمت‌های زایشی گیاه استفاده می‌شود (هاشمی‌دزفولی و مرعشی، ۱۳۷۴). وزن دانه یکی از شاخص‌های مهم در گیاهان دانه‌ای به شمار می‌رود. این شاخص از یک سو بر میزان مواد پرورده موجود بویژه در مراحل اولیه رشد دانه و از سوی دیگر به ظرفیت و توانایی دانه‌های در حال رشد برای ذخیره مواد پرورده بستگی دارد (هاشمی‌دزفولی و مرعشی، ۱۳۷۴). چنانچه بخشی از منبع یا تمامی منبع حذف شود مواد محلول موجود در ساقه در طی مدتی پس از گرده‌افشانی کاهش می‌یابد.(Hume and Compel, 1992) همان ‌طور که کاهش منبع در حدی کمتر از حد طبیعی موجب کاهش عملکرد می‌شود، کاهش مخزن نیز موجب کاهش عملکرد می‌شود (رادمهر و همکاران، ۱۳۸۱). با مدیریت‌های زراعی می‌توان بسیاری از عوامل محدود کننده را در سطح مزرعه بهبود بخشید اما مدیریت‌های زراعی به تنهایی قادر نیستند در بهبود عملکرد کافی باشند، آگاهی از این نکته که آیا رشد و توسعه اندام‌های اقتصادی با مقدار مواد فتوسنتزی محدود می‌شود (محدودیت منبع) و یا به وسیله اندامی که این مواد فتوسنتزی را دریافت می‌کند (محدودیت مخزن) مهم می‌باشد .(Cruz-Aguado et al., 1999)
فصل دوم
پیشینه پژوهش
۲-۱- اهمیت رقم
تاریخچه طولانی کشت، شرایط محیطی متفاوت و روش‌های گرده‌افشانی در گلرنگ باعث تشکیل بوم‌جور‌های [۱]مختلفی از این گیاه گردیده است و تفاوت‌های ژنتیکی بین ارقام می‌تواند بر مورفولوژی گلرنگ موثر باشد (فروزان، ۱۳۷۹). وجود توده‌های محلی و وحشی گلرنگ در ایران نشان از سازگاری آن با شرایط آب و هوایی مناطق وسیعی از کشور ما دارد (عسیسی و همکاران، ۱۳۸۹). در تحقیقات به‌نژادی، ژنوتیپی را می‌توان پایدار دانست که در شرایط مختلف محیطی دارای عملکرد و همزمان پایداری بالایی باشد، بنابراین برآورد اثر متقابل ژنوتیپ و محیط ضروری است .(Leon, 1988) عکس‌العمل متقابل محیط و ژنوتیپ بهنگام دستورزی روابط منبع و مخزن شدید گزارش شده است. به عبارتی دیگر بعضی از ارقام در یک محیط مخزن محدود و در شرایط دیگر منبع محدود می‌باشند .(Blade and Baker, 1991 ; Gustavo and Savin, 1994)
طول فصل رشد از کاشت تا آغاز گرده‌افشانی، از آغاز گرده‌افشانی تا رسیدگی فیزیولوژیک به طور بسیار معنی‌داری تحت تاثیر رقم قرار می‌گیرد (خواجه‌پور، ۱۳۸۶). ارقام گلرنگ از نظر درصد جوانه‌زنی، وزن خشک ریشه و اندامهای هوایی و تعداد شاخه‌های فرعی با هم تفاوت دارند (حاج‌غنی و همکاران، ۱۳۸۷). اثر متقابل رقم و تاریخ کاشت بر عملکرد دانه و اجزای آن ثابت شده است
(باقری و همکاران، ۱۳۸۰). در جریان شناسایی ژنوتیپهایی با عملکرد بالا در گلرنگ یکی از مسائل مهم، توجه به صفات فنولوژیکی، مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی موثر بر عملکرد می‌باشد (دادرسان و همکاران، ۱۳۸۹).
۲-۱-۱- ارتفاع بوته در ارقام گلرنگ
در میان خصوصیات مورفولوژیک گلرنگ، ارتفاع گیاه از بارزترین و در عین حال موثرترین عوامل در تعیین عملکرد می‌باشد (Hang and Evans, 1987). افزایش ارتفاع در جامعه گیاهی به دلیل تشکیل برگهای بیشتر و کاراتر باعث افزایش جذب نور و محصول‌دهی بهتر می‌شود (اهدایی و نورمحمدی، ۱۳۶۳). ارتفاع بوته در گلرنگ به مقدار قابل توجهی تحت تاثیر شاخصهای ژنتیکی قرار دارد، ضمن آنکه شرایط محیطی و عملیات زراعی هم بر آن موثر است (سیروس‌مهر و همکاران، ۱۳۸۷). بین ژنوتیپ‌های گلرنگ از لحاظ ارتفاع بوته تفاوت معنی‌داری مشاهده می‌شود و ارتفاع ارقام بین ۵۱ تا ۱۵۱ سانتی‌متر گزارش شده است (Khidir, 1974). الحانی (۱۳۸۱) به تاثیر شرایط محیطی بر ارتفاع ارقام مختلف گلرنگ اشاره کرد. در مقایسه دو رقم گلرنگ خارجی به نامهای SS766 و IR295 و دو رقم داخلی به نامهای ورامین ۲۹۵ و زرقان ۲۷۹ مشخص شد که ارقام خارجی دارای ارتفاع کمتری نسبت به ارقام داخلی هستند (راشدمحصل و بهدانی، ۱۳۷۷). در آزمایش کافی و رستمی (۱۳۸۶) ارقام مورد بررسی تفاوت معنی‌داری از لحاظ ارتفاع داشتند به طوری که رقم اصفهان بیشترین ارتفاع و رقم KH کمترین ارتفاع را دارا بودند. بهدانی و جامی‌الاحمدی (۱۳۸۷) نیز ژنوتیپ کوسه را بلندترین ژنوتیپ مورد مقایسه معرفی کردند.
۲-۱-۲- سرعت رشد محصول در ارقام گلرنگ
سرعت رشد محصول از جمله شاخص‌هایی است که برای ارزیابی توان تولیدی گیاه و بهره‌برداری از عوامل محیطی مورد استفاده قرار می‌گیرد(Johnson and Hanson, 2003) . سرعت رشد محصول در مراحل اولیه رشد به دلیل کامل نبودن پوشش گیاهی و جذب درصد کمی از نور خورشید پایین است و با نمو گیاه و توسعه سطح برگ و نفوذ کمتر نور از لابلای جامعه گیاهی به سطح خاک سریعا افزایش می‌یابد .(Rayford, 1967) در پایان فصل رشد مقدار سرعت رشد محصول منفی می‌گردد و روندی نزولی دارد که کاهش فتوسنتز دلیل این کاهش است .(Pilbeam et al., 1991 ; Karimi and Siddique, 1991) در پایان فصل رشد به دلیل کاهش روند ماده‌سازی در گیاه، مقدار سرعت رشد محصول ثابت شده و به تدریج سیر نزولی پیدا می‌کند. کاهش سرعت زمانی رخ می‌دهد که گیاه برای تولید مواد جدید بیشتر به انتقال مواد فتوسنتزی از اندام‌های مختلف به دانه پرداخته و لذا وزن کل تقریبا ثابت می‌ماند. با نزدیک شدن به مرحله رسیدگی برگها ریزش پیدا می‌کنند و سطح فتوسنتزکننده کاهش می‌یابد، به همین دلیل سرعت رشد محصول در اواخر فصل رشد به مقادیر منفی نیز می‌رسد .(Karimi and Siddique, 1991)
وزن خشک گیاه بستگی به تجمع مقدار تشعشع جذب شده در طول دوره رشد دارد. از طرفی میزان تشعشع جذب شده به وسیله گیاه بستگی به شاخص سطح برگ و رشد تاج پوش دارد. در بیشتر گیاهان هنگامی که شاخص سطح برگ به چهار تا پنج برسد بیش از ۸۰ درصد تشعشع فعال فتوسنتزی توسط گیاه جذب می‌شود. علاوه بر روابط خطی بین افزایش جذب تشعشع خورشید با شاخص سطح برگ و افزایش ماده خشک با شاخص سطح برگ، یک رابطه خطی بین تولید ماده خشک و درصد جذب تشعشع خورشید نیز مشاهده شده است (لباسچی، ۱۳۷۰). درصورت عدم بروز تنش‌های زیستی و غیر زیستی، انباشت ماده خشک گیاهی به کمیت تشعشع دریافت شده توسط سایه‌انداز بستگی دارد. بر همین اساس ارتباط بین ماده خشک گیاه و تشعشع دریافت شده به کارایی مصرف تشعشع موسوم است (Kiniry et al., 1998). بیشترین کارایی مصرف تشعشع و تبدیل آن به ماده خشک با حداکثر پوشش سایه‌انداز و افزایش سطح برگ به دست می‌آید (Rinaldi and Vonella, 2006). مجدنصیری (۱۳۸۳) ضمن مقایسه ارقام گلرنگ بیان کرد که بین ارقام از لحاظ سرعت رشد محصول تفاوت معنی‌داری وجود دارد و حداکثر سرعت رشد محصول در رقم اراک ۲۸۱ مشاهده شد.
۲-۱-۳- تعداد طبق در ارقام گلرنگ
تعداد طبق در بوته یکی از مهمترین اجزای عملکرد بوده و در بین اجزای عملکرد بیشترین همبستگی را با عملکرد دانه دارد (توکلی، ۱۳۸۱). بین ارقام مختلف گلرنگ از لحاظ تعداد طبق در بوته تفاوت معنی‌داری وجود دارد، زیرا ارقام مختلف از لحاظ تولید شاخه‌های فرعی متفاوت هستند .(Abel and Priscoll, 1976) کافی و رستمی (۱۳۸۶) تفاوت معنی‌داری را از لحاظ تعداد طبق در بوته ارقام مورد مقایسه مشاهده کردند و بیان کردند که کمترین تعداد طبق مربوط به رقم اراک و بیشترین آن مربوط به رقم اصفهان می‌باشد. در آزمایش باغخانی و فرحبخش (۱۳۸۷) نیز بین ارقام مورد مقایسه از لحاظ تعداد طبق در بوته اختلاف معنی‌داری مشاهده شد و رقم محلی اصفهان بیشترین تعداد طبق و رقم LSP کمترین تعداد طبق در بوته را دارا بودند. در آزمایشی که توسط موسوی‌فر و همکاران (۱۳۸۷) در بیرجند انجام شد به نظر می‌رسید که ژنوتیپهای مورد مقایسه پتانسیل ژنتیکی متفاوتی در تولید طبق داشته، به طوری که ارقام کوسه و اصفهان ۲۸ بالاترین تعداد طبق در بوته و رقم IL111 کمترین تعداد طبق را دارا بودند.
۲-۱-۴- تعداد دانه در طبق ارقام گلرنگ
تعداد دانه در طبق یکی از اجزای مهم عملکرد دانه است که همبستگی مثبتی با عملکرد دارد (برادران و زینالی‌خانقاه، ۱۳۷۵). محققین زیادی بیان کردند که تعداد دانه در طبق تحت تاثیر ژنوتیپ قرار می‌گیرد و سایر ارقام گلرنگ از لحاظ این صفت با یکدیگر متفاوتند (داداشی، ۱۳۸۰ ؛ ابوالحسنی، ۱۳۸۱ ؛ فرید، ۱۳۸۳). کافی و رستمی (۱۳۸۶) در آزمایشی به این نتیجه رسیدند که بیشترین تعداد دانه در طبق به رقم اصفهان و کمترین آن به رقم KH تعلق دارد اما بین رقم اراک وKH اختلاف معنی‌داری وجود ندارد. در آزمایش باغخانی و فرحبخش (۱۳۸۷) نیز بیشترین تعداد دانه در طبق متعلق به رقم محلی اصفهان و رقمLSP و کمترین آن به رقمIL تعلق دارد. موسوی‌فر و همکاران (۱۳۸۷) نیز بیان کردند که تعداد دانه بیشتر در طبق رقم کوسه، نسبت به رقم IL111 به ویژگیهای ژنتیکی این رقم برمی‌گردد.
۲-۱-۵- وزن دانه در ارقام گلرنگ
وزن دانه از سه منبع تامین می‌شود که عبارتند از: ۱- فتوسنتز جاری بعد از گرده‌افشانی، ۲- انتقال کربوهیدرات‌هایی که قبل از گرده‌افشانی در گیاه تولید و ذخیره شده و بعد از گرده‌افشانی به دانه منتقل می‌گردد، که این فرایند اصطلاحا حرکت مجدد نامیده می‌شود، ۳- انتقال کربوهیدرات‌هایی که بعد از گرده‌افشانی و در دوره رشد بطئی دانه یعنی دوره‌ای که مواد پرورده حاصل از فتوسنتز جاری گیاه بدلیل محدودیت پذیرش دانه‌های تازه تشکیل شده، بیش از نیاز دانه‌ها بوده و بنابراین به صورت موقت در گیاه ذخیره می‌شوند، که این فرایند را اصطلاحا انتقال مجدد می‌نامند. مجموعه انتقال و حرکت مجدد توزیع مجدد نامیده می‌شوند (نادری، ۱۳۷۹). انتقال مجدد یک شاخص مطلوب فیزیولوژیکی است که به عوامل مختلف از جمله ژنوتیپ، تراکم و شدت تنش کمبود آب وابسته است. بر اساس گزارش‌های موجود سهم مواد ذخیره شده قبل از گلدهی با انتقال مجدد در کمک به عملکرد دانه ذرت در شرایط مختلف بین صفر تا ۹۰ درصد متغیر و به طور متوسط ۲۰ تا ۴۰ درصد گزارش شده است (لک و همکاران، ۱۳۸۶). وزن بیشتر دانه با پر شدن سریعتر دانه و طولانی‌تر شدن دوره انتقال مجدد صورت می‌پذیرد و هر چه این دو عامل بیشتر شوند دانه‌های درشت‌تری تولید می‌شود .(Sofield et al., 1977) نادری و همکاران (۱۳۷۹) گزارش کردند که به دلیل کاهش فتوسنتز جاری گندم در شرایط دشوار محیطی وزن دانه در شرایط تنش نسبت به شرایط مطلوب وابستگی بیشتری به مکانیزم‌های جبران کننده یعنی انتقال و حرکت مجدد دارد. به همین دلیل است که اهدایی و واینز[۲] (۱۹۹۶) و پاپاکوستا و گایاناس[۳] (۱۹۹۱) همبستگی مثبت و معنی‌داری را در شرایط تنش بین مقدار توزیع مجدد به دانه و وزن آن به دست آوردند.

موضوعات: بدون موضوع  لینک ثابت


فرم در حال بارگذاری ...