کدهای اخلاقی در شکل گیری رفتارهای مناسب سازمانی از اهمیت والایی برخوردارند. کدهای اخلاقی گویای رفتار مناسب بین اعضای یک گروه، بین فرد به عنوان گروه با گروه به عنوان یک مجموعه و همچنین با افراد خارج از گروه می باشند. از این رو کدهای اعلامیه های عمومی هستند که اصول اخلاقی انطباق یافته با حرفه ها و سایر سازمان ها را ارائه می کنند (همان مرجع). کدهای اخلاقی به عنوان مجموعه ای از قواعد مدون هستند که (همان مرجع): در حل مشکلات موضوعات خاصی که افراد با آن مواجهه می شوند مفید هستند (جرج[۱۳۰]، ۱۹۹۵)؛ باورها و رفتارهای اخلاقی را بهبود می بخشند (ولر[۱۳۱]، ۱۹۸۸)؛
راهنمایی های لازم را برای افراد حرفه ای در تعیین اقدام مناسب فراهم می نمایند، به گونه ای که به طور مستمر و پایدار در تصمیم گیری راجع به موضوعات اخلاقی و معنوی به آن ها کمک می کنند (ریک[۱۳۲]، ۱۹۸۲).
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))
نمودار ذیل به بررسی مؤلفه های مطرح در سطح مختلف اخلاقی می پردازد.
نمودار ۲-۴: مدل اخلاق سازمانی با رویکردی نظام یافته
(لیو[۱۳۳] و همکاران، ۲۰۰۴، ص۴۴۳)
«هافمن»[۱۳۴] پیشنهاد می کند که کدهای اخلاقی باید به وسیله ساختار و ساز و کارهای سازمانی مناسب مورد حمایت قرار گیرند (لیو و همکاران، ۲۰۰۴). سه رویکرد در خصوص اخلاقیات سازمانی وجود دارد که عبارتنداز:
اخلاق اجتماعی:[۱۳۵] قواعد اساسی برای زندگی متمدنانه که از یک گروه یا جامعه به گروه و جامعه دیگر متفاوت است. به عبارت دیگر، سازمان الف ممکن است به علت ویژگی ارزشی و اصولی متفاوت، اخلاقیات متفاوتی نسبت به سازمان «ب» داشته باشد.
اخلاق اشراقی و فوق طبیعی:[۱۳۶] متکی به مفهوم مطلق خوبی و بدی و حس عدالت خواهی است که فارغ از نوع محسط اجتماعی، جغرافیایی و فرهنگی برای تمامی انسان ها کاربرد یکسانی دارد. دیدگاه غالب این است که سازمان ها در حال حرکت به سوی درک این نوع اخلاقیات هستند که مرحله بعدی تکامل سازمان ها در جهان است.
اخلاق تاکنیکی: این نوع اخلاقیات سازمانی مبتنی بر تبعیت از قوانین و مقررات به منظور اجتناب از هر نوع مجازاتی می باشد که نشأت گرفته از تخلفات است. این نوع اخلاقیات به جای احساس درست یا غلط بودن، معمولاً براساس قرارداد و یا منفعتی که برای فرد دارد، خود اعمال می شوند.نمودار ذیل عناصر تأثیر گذار در سطوح مختلف و نوع روابط بین سطوح اخلاقی را نشان می دهد:
در همین جهت، بسیاری از افراد،«چماق قانون»را لازمه اخلاقی بودن سازمان ها می دانند. صاحب نظران بر این باورند که اخلاق تاکتیکی یک گام به سوی تحقق اخلاق اشراقی یا فوق طبیعی است (ارم و آشتون، ۲۰۰۳)
دربحث از اخلاقیات سازمانی، سه سطح متفاوت باید مورد توجه قرار گیرد: سطح کلان بر سیستم های سیاسی تمرکزدارد؛ سطح میانه که بر سیستم های سازمانی متمرکز است، و سطح خرد بطور مبسوط جزئیات مربوط به افراد درون سازمان را تشریح می کند (ام سی دونالد و نیگف، ۱۹۹۹).
«سونسون و وود» با ارائه مدلی با عنوان مقیاس “پی یو بی اس یی سی[۱۳۷]” ابعاد کدهای اخلاقی در سازمان های عمومی را به هفت بعد تقسیم می نمایند:
- فلسفه و نظریه ها[۱۳۸]؛
- محیط کاری[۱۳۹]؛
- مسئولیت پذیری رهبری[۱۴۰]؛
- مسئولیت پذیری کارکنان[۱۴۱]؛
- برابری و مساوات[۱۴۲]؛
- تعامل با مردم[۱۴۳]؛
- سایر موضوعات اخلاقی.[۱۴۴] (مقیمی،۱۳۸۷).
نقش اخلاق حرفه ای در توسعه دانشگاه:
آثار فراسازمانی اخلاق حرفه ای:
اخلاق حرفه ای هم بسترهای فرا سازمانی دارد و هم آثار و نتایج فراسازمانی به ارمغان می آورد. ترویج اخلاقی در دانشگاه و تعالی اخلاقی فرهنگ سازمانی نه تنها محیط با نشاط و مساعد برای افزایش بهره وری می آفریند بلکه فراتر از سازمان، نقش موثری در جامعه نیز دارد. بهداشت، سلامتی و فراتر از آن تعالی اخلاقی جامعه از دانشگاهها و سازمانهای آن سخت متأثر است. اخلاق حرفه ای، آنگاه که حوزه حرفه به بنیانهای فرهنگی و نهادهای سیاسی مربوط می شود، از زیر ساختهای تمدن بشری است. چگونه می توان اثر تباه کننده دانشگاه هایی را که اخلاق حرفه ای در آنها محترم نیست،نادیده گرفت و برکات و آثار سازنده دانشگاه های اخلاقی یک جامعه را انکار نمود. دانشجویی که فقدان وجدان کاری، عدم شایسته سالاری، دور زدن قانون، چاپلوسی و کم کاری، حسد، غیبت، دروغ و امثال آنهارا در محیط آموزش خود به طور مستمر تجربه می کند،پس از فراغت از تحصیل در شغل خوددر مدیریت بنگاه هایی که مالک یا مدیر می شود، به ناچار همه آنچه را تجربه کرده منعکس می سازد.عملکرد غیر اخلاقی سازمانها پیامهای غیر اخلاقی دارند وآموزشهای غیر اخلاقی رادرجامعه رواج می دهند. (قرا ملکی، ۱۳۸۹).
در سطح دانشگاه ها:
در راستای توجه به لوازم اخلاق حرفه ای برای توسعه فرهنگ خود ارزیابی و خود تنظیمی در نهادهای علمی، این موضوع در سطح مطالعات دانشگاهی نیز مورد توجه قرار گرفته است. دانشگاهها با همکاری انجمنهای تخصصی و مراکز مطالعاتی،دوره هایی در برگیرنده سرفصلهای درسی در زمینه اخلاق حرفه ای با تمرکز بر گروه–رشته های مختلف دانشگاهی برنامه ریزی می کنند و این دروس در قالب برنامه های درسی عمومی و اختیاری در دانشگاه برای دانشجویان رشته های ذی ربط تدریس می شود می توان دانشگاه استونی بروک را مثال زد که با همکاری انجمن رایانه، دوره هایی دربارۀ «اخلاق مهندسی نرم افزار» برای دانشجویان علوم رایانه برگزار می کند، به طوری که هر دانشجو در پایان دوره بتواند دربارۀ مفاهیم اخلاقی خاص در فناوری نرم افزار رایانه ای و سامانه های اطلاعاتی، دانش، توانایی و مهارت لازم را به دست آورد. (به نقل از فراستخواه، ۱۳۸۵).
احساس مسئولیت، حس پاسخگویی، انتقاد پذیری، شفافیت، انصاف در قضاوت، پرهیز از جانبداری،امانتداری،احترام به قضاوت دیگران، صداقت حرفه ای، هنجار گرایی و …از مؤلفه های اخلاقیات حرفه ای علمی اند.اخلاقیات حرفه ای علمی،از طریق کنش ارتباطی و همکنشیهای یاران دانشگاهی و ذی نفعان اجتماعی علمی توسعه می یابد.اکنون چارچوب نظریه برخاسته از داده ها ارائه می شود.
۱- آگاهان راهنمایی کننده یکی از ابعاد اصلی موجبات علّی در ارزشیابی آموزش عالی را سائقهای رفتاری دانسته اند و به نظر آنها اخلاق حرفه ای جزو این سائقهای رفتاری دانسته اند و به نظر آنها اخلاق حرفه ای جزو این سائقهای رفتاری است. آنان اخلاقیات حرفه ای علمی را از پیش شرطهای توسعه فرهنگ ارزشیابی آموزش عالی تلقی کرده اند.
۲- اطلاع رسانان مهم موثر، نمونه ایی از مؤلفه های اخلاقیات حرفه ای علمی را ذکر کرده اند مانند: احساس مسئولیت، حس پاسخگویی، انتقاد پذیری، شفافیت، انصاف در قضاوت، پرهیز از جانبداری، امانت داری، احترام به قضاوت دیگران، صداقت حرفه ای، هنجارگرایی و …
۳- از نظر آگاهان راهنمایی کننده، زمینه های موجود فرهنگ دانشگاهی و فرهنگ اجتماعی علمی در کشور را برای اخلاق حرفه ای علمی مسئله آمیز می دانند. برای مثال آنها معتقدند برخی از مدرسان برای ارضای دانشجویان به جای فعالیتهای مطلوب یاددهی، ترفندهای دیگری را به کار می گیرند. همچنین معمولاً تفاهم نانوشته ای میان مدیر، استاد و دانشجو در دانشگاه برای تقلیل کیفیت شکل می گیرد و به طور مداوم، فرهنگ و ساختار مناسب خود را بازتولید می کند، زمینه هایی از انحصار طلبی، جرگه گرایی و نخبه گرایی در درون برخی گروه های آموزشی بوجود می آید.
۴- در عین حال، اطلاع رسانان، این وضعیت مسئله آمیز دراخلاق حرفه ای علمی را انعکاسی از ضعف ها و نارسایی های عمومی تر در اخلاق اجتماعی می دانند. به نظر آنها در فرهنگ عمومی ما اساساً روحیه انتقاد پذیری ضعیف است:
۵- آگاهان، ضعفهای موجود اخلاق اجتماعی و اخلاق حرفه ای علمی در ایران را تحت تأثیر عوامل زمینه ای محیطی، ساختاری و تاریخی می دانند. به نظر آنها پیشینۀ مزمن نظارت و مراقبت متمرکز و بیرونی دولتی، مانع عادت به خودارزیابی و خود تنظیمی، موجب رشد نوعی فرهنگ قیومیت گرایی و مزدبگیری دولتی شده و شرایط رقابتی را از بین برده است و در نتیجه نوعی یکسانگرایی و میانمایگی به وجود آورده که درآن کیفیت به مفهوم برتری، موضوعیت ندارد تا ارزشیابی آن نیز معنا پیدا کند.
سرانجام، آگاهی دهندگان معتقدند که اخلاقیات حرفه ای علمی از طریق کنش ارتباطی، و همکنشیهای یاران دانشگاهی و ذی نفعان اجتماع علمی، توسعه می یابد. دستگاه ها، شیوه ها و دستورالعملهای رسمی اداری یا پند واندرز بیرونی، در ایجاد حس مسئولیت و خلقیات حرفه ای، چندان کارآمد نیستند و چه بسا نتایج معکوسی نیز دارند. به جای آن، فرایندهای ارتباطی و تعاملی غیررسمی در متن زندگی دانشگاهی و علمی می توانند به بسط و اشاعه گرایشها و ارزشهای اخلاق حرفه ای کمک بکند.(به نقل ازفراستخواه،۱۳۸۵).
مفاهیم کلیدی اخلاق حرفه ای برای مربیان آموزشی دارای مزایایی به شرح زیر می باشد:
تعریف رفتارهای قابل قبول
ارتقای استانداردهای موجود در انجام امور
فراهم کردن ملاکی برای خود ارزیابی اعضا
استناد به آن به عنوان نشانه ای برای بلوغ شغلی
بر بنیاد آن چه گفته شد استانداردهای اخلاقی به صورت اجزای زیر برای مربیان پیشنهاد می شوند: (به نقل از شالبافییان، ۱۳۸۸)
مسئولیت حرفه ای
برخورد (رفتار) حرفه ای
صداقت گفتاری و رفتاری
مسئولیت مالی
تعهد علمی و پژوهشی
فعالیت گروه
عوامل رشد وترویج اخلاق حرفه ای:
افراد بر حسب تصور خود از اخلاق حرفه ای به ترویج آن می پردازند. کسانی که اخلاق حرفه ای را در اخلاقی بودن صاحبان مشاغل منحصر می کنند، در ترویج اخلاق به ترویج منابع انسانی و (مدیران، کارمندان، کارشناسان، پزشکان و …) به تخلق همت می گمارند. اما کسانی که اخلاقی بودن سازمان ها را نیز بخشی از اخلاق حرفه ای می دانند، بر اخلاقی سازی سازمان ها و موسسه تأکید می کنند. ترویج اخلاق در سازمان به معنای دوم در گرو تصور روشن و رسا از سازمان اخلاقی است. (قراملکی، ۱۳۸۸).
عوامل رشد و توسعه اخلاق حرفه ای:
اساساً میزان توسعه و رشد اخلاق حرفه ای بستگی به میزان کارکرد موفق اخلاق حرف و همین طور میزان تغییر پذیری آن دارد هر قدر مزایای حاصل از رعایت اخلاق حرفه ای فراگیرتر باشد میزان تعهد به اصول آن از درجه بالاتری برخوردار است. هر قدر محدودیتهای اعمال شده ناشی از اصول اخلاق حرفه ای منطقی تر و در رشد سازمان مؤثرتر باشد، پایبندی به آن محکم تر خواهد بود. (محمد،۱۳۸۲)
جایگاه اخلاق حرفه ای:
هویت معرفتی اخلاق حرفه ای
اخلاق حرفه ای گستره ای معرفتی در حوزه اخلاق کاربردی است. کاربردی بودن آن منافاتی با هویت معرفتی آن ندارد.بحث از هویت معرفتی اخلاق حرفه ای رهیافتهای مختلف دارد. رهیافت نخست، شناخت اضلاغ معرفتی آن بر حسب الگویی از الگوهای علم شناسی است. همه الگوهای علم شناسی در این امر معتقدند که دانش ها مجموعه ای منسجم از مسائلی اند که به نحو هوشمند و در چارچوب نظری معین پاسخ می یابند. رهیافت دوم جستجو از هدف علم است. تعریف غایی از روش های رایج شناخت علوم در سنت ارسطویی است. رهیافت سوم در الگوی علم شناسی ارسطویی نشان دادن موضوع علم است. (قرا ملکی،۱۳۸۹).
آرمان اخلاق حرفه ای:
|
[پنجشنبه 1400-09-25] [ 02:32:00 ق.ظ ]
|
