مداخله شناختی ـ رفتاری به منظور کاهش نارضایتی از بدن و تن انگاره ی منفی ‌بر اساس رویکرد شناختی ـ رفتاری استوار است و تلاش دارد توجه انتخابی به بدن یا بخش های ناراحت کننده آن، هم چنین شناخت ها، نگرش‌ها، باورها و عواطف منفی مربوط به بدن را آماج خود قرار دهد. علاوه بر اصلاح این فرایندها و ‌فرآورده‌ای شناختی، اجتناب از وارسی بدن نیز با فراهم ساختن آموزش مناسب و فنون رفتاری، مورد تأکید قرار می‌گیرد. در رویکرد شناختی رفتاری به تدبیر آشفتگی تن انگاره ، هدف تأثیر براحساس نارضایتی بیماران از بدنشان یا بخش‌هایی از بدنشان به وسیله ی استفاده از اصلاح شناختی^[۱۶۷]، قانع سازی^[۱۶۸]، آرام سازی^[۱۶۹] و استفاده از فنون تجسمی^[۱۷۰] است ( باترز و کش، ۱۹۸۸)، به علاوه در تدبیر شناختی ـ رفتاری از تغییر عنوان^[۱۷۱]، منع پاسخ^[۱۷۲]، مواجهه^[۱۷۳]، تعبیر و تفسیر جایگزین^[۱۷۴] و تجسم هدایت شده نیز استفاده می شود. گونه های مختلف این مداخله شناختی ـ رفتاری توسط محققان مختلفی تدوین و به کار گرفته شده است که از آن جمله می توان به کش (۱۹۹۵)، کش ولاوالی(۱۹۹۷)، روزن^[۱۷۵] (۱۹۹۷/۱۹۹۶) و فارل، شافران، لی و فایربرن^[۱۷۶] (۲۰۰۹)اشاره کرد.

مداخله های شناختی ـ رفتاری از این نوع معمولاً بین شش تا دوازده جلسه به طول می‌ انجامد اما، شکلهای کوتاه شده این درمان نیز بنا به باور برخی از محققان مثل باترز و کش^[۱۷۷] (۱۹۸۷) ، کش و گرانت^[۱۷۸] (۱۹۹۵) و روزن^[۱۷۹] (۱۹۹۷) به همان انداره در کاهش نگرانی و نارضاینی از بدن تأثیر گذار و کار آمد هستند. با این وجود، نتایج مربوط به کارآمدی درمانها و مداخله های شناختی ـ رفتاری نگرانی و نارضایتی از بدن و تناسب اندام ضد و نقیض و مورد اختلاف نظر هستند.

مداخله های دیگر

علاوه بر مداخله هایی که به آن ها اشاره شده از “درمان ویبروآکوستیک”^[۱۸۰]، ورزش و‌ آموزش آرامش نیز برای کاستن از نگرانی و نارضایتی از وضعیت بدن اسنفاده شده است. درمان ویبروآکوستیک در برگیرنده ی استفاده از صندلی‌ها و تخت‌هایی است که علاوه بر ماساژ و حرکت دادن فرد از طریق بلند گوهایی برایش صدا پخش می‌کنند ‌بر اساس مطالعات در کاهش تنش و نگرانی افراد مؤثر است (روتل^[۱۸۱] ، ۱۹۹۸).

پیرسون^[۱۸۲] (۲۰۰۹) در مطالعه‌ای بر بررسی تأثیر کارگاه درمان پذیرشی و تعهد درمانی در تدبیر نارضایتی از بدن و نگر‌ش‌های معیوب مروط به خوردن پرداخت. مطالعه‌ زنان مورد مطالعه نشان داد که گروه تحت درمان در همه ارزیابی‌های مربوط به آسیب شناسی خوردن، اضطراب بدن، ناراحتی‌های مربوط به افکارخوردن و تن انگاره کاهش قابل ملاحظه‌ای نشان می‌دهند. محقق در این مطالعه نتیجه گرفت که پذیرش به عنوان متغیر‌ی میانجیگر در تغییرات مربوط به تصویر تن عمل می‌کند و نتایج بررسی مؤید تأثیر مداخله‌ای کوتاه مدت برای اختلال تن انگاره و نگرانی‌های مربوط به خوردن است.

پیشینه ی پژوهش درباره ی تن انگاره ‌و نارضایتی از بدن در ایران

در ایران نیز به ویژه در دو دهه ی اخیر، پژوهش‌های متعددی در زمینه تن انگاره و نارضایتی از بدن ، به ویژه به وسیله ی روانشناسان، پژوهشگران علوم اجتماعی و علاقمندان به مطالعات زنان انجام شده است،که در ادامه به برخی از آن ها اشاره می شود.

آزاد ارمکی و چاوشیان (۱۳۸۱) در پژوهشی تحت عنوان” بدن به مثابه ی رسانه ی هویت” به بررسی رابطه مدیریت بدن و متغیرهای فرهنگی بر روی ۸۲۵ زن و مرد بالای ۱۸ سال ساکن تهران پرداختند . این مطالعه نشان دادکه متغیرهای جنسیت ، سن ، تحصیلات ، سرمایه فرهنگی ، دیانت و نگرش سنتی به خانواده با مدیریت بدن رابطه دارند اما، متغیرهای ساختاری مانند پایگاه اجتماعی و اقتصادی ، سرمایه اقتصادی و شغل رابطه ی معناداری با مدیریت بدن ندارند .

مطالعه ی عمیدی، غفرانی پور و حسینی (۱۳۸۵) درباره ی رابطه نارضایتی از تصویر ذهنی بدن و شاخص توده بدنی در دختران نوجوان، نشان داد که علی‌رغم، پایین بودن میزان چاقی و اضافه وزن در دختران مورد مطالعه ی آن ها- در مقایسه با سایر نقاط کشور- میزان رضایت از تن انگاره، در آن ها بسیار کم است و با افزایش شاخص توده بدنی ، میزان رضایت کمتر هم می شود . در این مطالعه، بیشتر دختران با آنکه قد و وزن طبیعی داشتند اما، از ظاهر خود ناراضی بودند .

نتایج پژوهش گل پرور (۱۳۸۶) با عنوان “رابطه اضافه وزن با اعتماد به نفس ، افسردگی ، سبک زندگی و خود پنداره بدنی در زنان خود معرف به مراکز کاهش وزن” نشان داد که، اضافه وزن با خود پنداره بدنی (اعم از وزن ذهنی و ارزشیابی قیافه ) در زنان خود معرف مراجعه کننده به مراکز کاهش وزن رابطه دارد .

محمدی و سجادی نژاد (۱۳۸۶) در مطالعه ای به ارزیابی شاخص‌های روان سنجی پرسشنامه نگرانی درباره تصویر بدنی و آزمون مدل ارتباطی شاخص توده بدنی، نارضایتی از تصویر بدنی وعزت نفس در دختران نوجوان پرداختند. این مطالعه تنها پژوهش مدل ساختاری گزارش شده در ایران است، که ضمن تأیید اعتبار و پایایی پرسشنامه ی نگرانی درباره ی تن انگاره، بر اساس مدل پیشنهادی رابطه ی عزت نفس با نگرانی از تن انگاره را تأیید کرد.

مطالعه ای که توسط پهلوان زاده ، مقصودی ، قضاوی و حبیب پور (۱۳۸۷) با عنوان “رضایت از تن انگاره و شاخص توده بدن در نوجوانان” انجام شد ، نشان دادکه شاخص توده ی بدن ۳۹٫۵ درصد نوجوانان پسر و ۳۹ درصد نوجوانان دختر غیر طبیعی است و رابطه ی معنی داری بین رضایت از تن انگاره و شاخص توده ی بدن در دانش آموزان وجود دارد. همچنین، یافته ها نشان دادند که میانگین رضایت از تن انگاره در دختران کمتر از پسران است. .

بابایی(۱۳۸۸) در پژوهشی درباره ی تاثیر جنسیت بر تن انگاره ی دانشجویان دانشگاه همدان، دریافت که دانشجویان پسر تن انگاره ی بهتری نسبت به دختران دارند . همچنین وی گزارش کردکه گذراندن دوره های فعالیت جسمانی باعث بهبود تن انگاره در مردان می شود اما، این دوره ها تاثیر قابل ملاحظه ای بر رضایت از بدن زنان ندارد .

در مطالعه پرستش (۱۳۸۸) که با هدف بررسی رابطه بین مدیریت ظاهر و هویت فردی جوانان بر روی ۳۸۰ نفر از جوانان ۱۵ تا ۲۵ سال انجام شد، مشخص شدکه مدیریت ظاهر در بین جوانان از اهمیت ویژه ای برخوردار است. همچنین، این بررسی نشان داد که بین مدیریت ظاهر جوانان و هویت فردی آنان همبستگی مثبت و معناداری وجود دارد و هر چه که میزان حق انتخاب و گزینش افراد بیشترمی شود ، مسئله هویت و برداشت آنان از خویشتن خویش (هویت فردی ) ، اهمیت بیشتری می‌یابد .

پاشاشریفی (۱۳۸۹ ) ، در پژوهشی با عنوان “مقایسه تصویر بدنی ، شاخص توده ی بدن، سلامت عمومی و خود پنداره، در افرادی که جراحی زیبایی انجام داده‌اند، افراد متقاضی جراحی زیبایی و افراد عادی شهرستان بهبهان” نشان داد که بین افراد متقاضی جراحی زیبایی ، افرادی که جراحی زیبایی انجام داده‌اند و افراد عادی از نظر تن انگاره ، شاخص توده ی بدنی ، سلامت عمومی و خود پنداره، تفاوت وجود دارد .

دهقانی ، چهرزاد ، جعفری اصل، سلیمانی وکاظم نژاد (۱۳۹۰) در پژوهشی با عنوان” میزان رضایت ازتن انگاره در دختران نوجوان دبیرستانهای شهر رشت” نشان دادند که دختران نوجوان دبیرستانهای شهر رشت به جز در حیطه گرایش به ظاهر، در سه حیطه ارزیابی وضعیت ظاهری ، رضایت از قسمتهای مختلف بدن و اشتغال خاطر با اضافه وزن، از تن انگاره خود رضایت دارند.