نسل اول حقوق بشر تحت عنوان حقوق مدنی و سیاسی مطرح بوده است ؛ نسل دوم حقوق اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی و در نهایت نسل سوم حقوق بشر، حقوق همبستگی بوده است . « با این حال اعتلای مقام حقوق بشر و حمایت از آن مشکلاتی و موانعی را هم در سر راه دارد که مانند گذشته ، صرفاً در وجود حاکمیت دولت ها خلاصه نمی گردد . توسعه و گسترش حقوق بشر در انتظار بحران های متعدد است و حیات بشر واقعاً در معرض خطر است ؛ مسائل مربوط به توسعه و عوامل و عوارض چند بعدی مسأله امنیت دسته جمعی و خلع سلاح ، مسأله رشد جمعیت و عوارض ناشی از آن ، مهاجرت ، مسائل مربوط به محیط زیست ، مسائل مربوط به عدالت اجتماعی و ایده ی میراث مشترک بشریت و بهره برداری از منابع ماوراء حاکمیت دولت ها و به طور کلی حقوق بشر به معنای وسیع و مدرن آن ، مسأله ی اساسی مورد بحث بشر کنونی در سطح کلان می‌باشد .بشریت امروزه دریافته است که همه ی انسان ها سرنوشت مشترک دارند و این سرنوشت که همان آینده ی بشریت است ، در هر حال حاضر دچار بحران شده است . و این یگانگی در عصر همگرایی جهانی به معنای آن است که همه ی انسان ها زندگی ، مرگ و سرنوشت مشترک دارند . این تحولات در شرایط و اوضاع و احوال کنونی منجربه تولد و تکوین نسل جدیدی از حقوق بشر تحت عنوان نسل سوم شده که به آن حقوق همبستگی می‌گویند. این حقوق نه جایگزین حقوق بشر موجود در جامعه ی جهانی می شود ونه به آن وابسته است ، بلکه شناسایی این حقوق به منزله ی پاسخی است که جامعه ی بین‌المللی در برخورد اوضاع و احوال متحول و متغیر ، به آن نیازمند است .

البته به غیر از عنوان حقوق همبستگی ، برخی از نویسندگان عناوین دیگری را نیز برای این نسل از حقوق مطرح کرده‌اند . که از جمله می توان به حقوق برادری ، حقوق مردم ، حقوق ملت ها ، حقوق بشریت و حقوق جمعی اشاره کرد . این حقوق در کنفرانس صلح و حقوق بشر ۱۹۷۸ در اُسلو ، کنفرانس ۱۹۷۹ کمپوبلو ، کنفرانس ۱۹۸۰ ورشو و کنفرانس ۱۹۸۲ در هاید پارک مورد بحث و بررسی قرار گرفت .

پیش طرح سومین میثاق بین‌المللی حقوق همبستگی ، مقولات نسل سوم حقوق بشر را به چهار دسته تقسیم می‌کند که عبارتند از : حق بر صلح ، حق بر توسعه ، حق بر محیط زیست و حق بر میراث مشترک بشریت . اما حقوق ‌دانان در این که آیا مقولات نسل سوم حقوق بشر منحصر در موارد فوق هستند یا نه ، اتفاق نظر ندارند. لذا برخی از نویسندگان عناوین دیگری را نیزهمچون حق بر استعمار زدایی ، حق بر ارتباطات و مساعدت های بشر دوستانه ، حق بر زبان و فرهنگ بومی ، حق بر دین داری و یکتاپرستی و … را جزءِ نسل سوم حقوق بشر قلمداد کرده‌اند .

در مقدمه ی پیش طرح میثاق بین‌المللی حقوق همبستگی آمده است : دولت های عضو میثاق حاضر ، با توجه ‌به این که صلح ، توسعه ، محیط زیست میراث مشترک بشریت از این به بعد ارزش هایی هستند جهانی که مورد شناسایی کلیه ی انسان ها اقوام و ملت ها قرار گرفته اند و با نظر به اینکه شایسته است حقوق مربوط به آن ها به عنوان حقوق بشر شناسایی ، حمایت و تحقق یابند و با توجه ‌به این که منشور سازمان ملل متحد دولت ها را ملزم به همکاری بین‌المللی از طریق توسعه و تشویق به رعایت حقوق بشر و آزادی های بنیادین برای همه بدون تبعیض از نظر نژاد ، جنسیت ، زبان و مذهب می کند ، و با توجه به اینکه همکاری بین‌المللی در خصوص حقوق بشر بر صلح ، توسعه ، محیط زیست و میراث مشترک بشریت دارای اهمیت اساسی است ، زیرا تحقق آن ها جز از طریق الحاق کوشش های همبسته ( متفق) همه ی دولت ها ، افراد و دیگر اشخاص عمومی و خصوصی میسر نیست، در موارد ذیل به توافق می‌رسند».

اگر بخواهیم ویژگی سه نسل حقوق بشر را بیان کنیم ، باید بگوییم که حقوق نسل اول ، عمدتاًً از جنس حقوق سلبی هستند که نباید در مقابل اجرای آن ها توسط صاحبان حق ، مانع ایجاد کرد و حقوق نسل دوم ، به طور عمده از جنس حقوق ایجابی هستند که تحقق آن ها منوط به فراهم آمدن یک سری شرایط و امکانات است به عبارت دیگر ، ویژگی نسل اول حقوق بشر ، یعنی حقوق مدنی و سیاسی ، اقامه پذیر بودن آن نسبت به دولت است . بدان معنی که رعایت آن ها قبل از هر چیز ناشی از ترک فعل و عدم مداخله و مزاحمت از جانب دولت است : مثلاً برای آزادی بیان ، وظیفه ی دولت آن است که از بیان آزاد عقیده جلوگیری نکند یا برای تشکیل اجتماعات وظیفه ی دولت آن است که از تشکیل اجتماعات جلوگیری نکند.

اما ویژگی نسل دوم حقوق بشر برعکس است ، یعنی ایفای حقوق اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی محتاج اقدام و عمل مثبت از ناحیه ی دولت است . لذا این حقوق قابل مطالبه از دولت هستند . مثلاً برای حق اشتغال ، دولت باید پاره ای از اقدامات و برنامه های خاص را به اجرا در آورد .

ویژگی نسل سوم حقوق بشر آن است که این حقوق هم قابل اقامه و هم قابل مطالبه از دولت هستند و مهمتر آن که مبتنی بر همکاری و اقدامات دسته جمعی همه ، اعم از دولت ها ، افراد و اشخاص حقوقی است ، یعنی بدون همکاری ، همیاری و تلاش همگان این حقوق محقق نخواهد شد و به قول کارل واساک ویژگی حقوق نسل سوم این است که هم می‌تواند علیه دولت ها باشد و هم می‌تواند مورد حمایت دولت ها قرار بگیرد … »^[۵۹].

با عنایت به مطالب مذکور بایستی به تعریف هوای پاک بپردازیم : حق بر هوای پاک از زیر مجموعه های حق برمحیط زیست سالم به شمار می رود و در برخی قوانین بر حق تنفس به هوای پاک صحه گذاشته شده است . ‌بر اساس این حق هر شهروندی حق دارد در هوایی پاک و سالم تنفس نماید و دولت ها مکلف به اتخاذ تدابیری برای تضمین آن می‌باشد « شاید مهمترین دلیل لزوم مقابله آلودگی هوا در ارتباط با آثاری باشد که این آلودگی در سلامتی افراد می‌گذارد و خطراتی است از این ناحیه که شهروندان را تهدید می‌کند .

هوا مهمترین عامل در حیات انسان ها است و اگر آلودگی آن از سطح خاصی تجاوز کند باعث ایجاد خطرات مستقیم و غیر مستقیم بر سلامتی انسان خواهد بود . این خطرات به ویژه نسبت به افراد حساس ( از جمله ‌بیماران مبتلا به آسم ) ، کودکان و سالخوردگان حائز اهمیت است . در فضاهای شهری ذرات معلق و منوکسیدکربن مهمترین آلاینده های هستند که منجر به بیماری قلبی ، تنفسی و عروقی می‌شوند . ذرات معلق معمولاً از وسایل نقلیه در حال تردد منتشر شده و هنگامی که انسان در این هوا تنفس می‌کند . این ذرات بسیار ریز و معلق به راحتی وارد ریه ها شده در کوتاه مدت باعث بروز انواع بیماری های تنفسی و در بلند مدت منجر به سرطان می‌شوند .

1. تخصصی بودن قرارداد بیمه

بطورکلی علت اصلی طرح نظریه لزوم ارائه اطلاعات در حقوق قراردادی، تخصصی شدن امور و وجود تفاوت اساسی در میزان اطلاعات و دانش افراد جامعه در زمینه ­های مختلف بوده است؛ از این رو حفظ تعادل اطلاعاتی طرفین و حمایت از طرف کم­اطلاع­تر در قراردادهای تخصصی مانند بیمه، همواره مورد تأکید قرار گرفته است. امروزه نه تنها مانند گذشته این امکان برای افراد جامعه وجود ندارد که بتوانند در تمام زمینه­ ها حتی از اطلاعات اولیه برخوردار باشند، بلکه فعالین یک حرفه نیز ممکن است تنها در یک گرایش خاص تخصص داشته و در سایر گرایش­ها فقط از اطلاعات نسبی برخوردار باشند.^[۱۳۴]

هرچه حرفه­ ها و مشاغل به سمت تخصصی­شدن و پیچیدگی پیش رفته­اند، درک عامه مردم از نحوه و چگونگی انجام مراحل کار محدودتر شده و به ناچار ­باید به صاحبان حرفه­ ها و مشاغلی که اقدام به عرضه کالا و خدمات می­نمایند، اعتماد کنند. از این رو اطلاع­رسانی در زمینه قوانین و مقررات بیمه­ای به آحاد مردم و جامعه بیمه­گذاران، از مهم­ترین راهکارهای توسعه اخلاق حرفه­ای در بیمه ‌می‌باشد.^[۱۳۵]

گاهی بیمه­گران از عدم تخصص مشتریان خود بهره‏مند شده و شروطی را به طور تخصصی تنظیم می‏ کنند که متقاضیان عادی قادر نیستند مفاهیم و تبعات آن را تشخیص دهند. در بسیاری از موارد شروط به شکلی نوشته و یا ارائه می ‏شوند که مشتری وقت و حوصله لازم برای خواندن آن را پیدا نمی‏ کند یا به شکلی بیان می‏ شود که مشتری انتظار ندارد که مسائل مهم قراردادی ‌به این شکل بیان شود، ‌بنابرین‏ نسبت به آن ها توجه لازم‏ را نخواهد کرد و بدون خواندن و آگاهی از مفاد آن، قرارداد را امضا می­ کند. مثلا در پشت صفحات شروط زیادی به‏ صورت ریز چاپ شده که افراد عادی حوصله و وقت خواندن آن را پیدا نمی‏کنند. یا در قرارداد درج می­ شود که این قرارداد منوط به شروطی است که تفصیل آن شروط در دفتر شرکت قابل رویت است و یا تفصیل شروط در دستور­العملی گنجانده شده که قابل خرید است. ^[۱۳۶] این توقع بی‏جایی است که بیمه­گذار جهت تعیین آثار و نتایج قرارداد خود به دنبال آیین‏نامه ها، دستورالعمل‏ها و یا بخش­‏نامه ها رفته تا پس از مطالعه و تعیین مفاد آن ها به انعقاد قرارداد مبادرت نماید.

1. جنبه حمایتی داشتن قرارداد بیمه

امروزه بیمه به عنوان یک حرفه یا به عبارت دقیق­تر یک صنعت شناخته می­ شود. گسترش روزافزون مخاطرات اجتماعی و ایجاد مسئولیت­های متنوع و جدید موجب توسعه صنعت بیمه شده، به طوری که بیمه و بیمه­گری به یک حوزه بسیار تاثیرگذار مبدل گشته و ادامه این روند منجر به ایجاد انواع بیمه با زیرشاخه­های متنوع و متفاوت شده است که هر کدام ویژگی­ها و قواعد خاص خود را دارند.

امروزه بیمه مانند گذشته یا آنطور که در قوانین مورد اشاره قرار گرفته، تنها جنبه تجاری ندارد، به­گونه ­ای که عده­ای حرفه خود را بیمه­گری قرار دهند و به فعالیت بپردازند، بلکه امروزه نقش و جنبه حمایتی بیمه بسیار پررنگ­تر شده. هدف بیمه تنها حمایت از بیمه­گذار نیست، بلکه در سطح وسیع­تر هدف بیمه حمایت از سرمایه­ملی، تولید و عوامل آن و به طور کلی حمایت از اقتصاد و رفاه جامعه است.^[۱۳۷]

متقاضی بیمه به دو صورت با مؤسسات بیمه طرف است؛ یکی ‌در مورد صدور بیمه­نامه و تعیین نرخ و شرایط و مورد دوم در هنگام بروز خسارت. در هر دو مورد بیمه‏گذار نسبت به مؤسسه بیمه در وضع نامطلوبی قرار دارد. به علت کمی اطلاعات و فقدان رقابت و نوعی انحصار عملیات بیمه که مؤسسات خیلی ساده ممکن است از طریق توافقنامه‏ها و قرارداد فی مابین سیاست مشترکی را اعمال نمایند نرخ و شرایط به او تحمیل می‏ شود.^[۱۳۸]

مؤسسات بیمه که با مجوز دولت و از طرف دولت این خدمات حمایتی را ارائه می­ دهند، باید به نحوی عمل کنند که منافع بیمه­گذاران به بهترین وجه تامین شود، زیرا با وجود تنوع و تکثر انواع بیمه­نامه­ ها که هر کدام برای رفع نیاز متفاوت با دیگری در نظر گرفته شده است، کسب آگاهی و شناخت نسبت به انواع پوشش ­های بیمه از توان افراد عادی جامعه بیرون بوده و نیازمند ارائه مشاوره و هدایت از ناحیه دست اندرکاران این حوزه است تا نیازهای هر متقاضی شناخته شده و پوشش مناسب برای رفع آن نیازها فراهم گردد.^[۱۳۹]

گفتار دوم : کیفیت ایفای تعهدات اطلاعاتی از سوی بیمه­گر

بیمه‏گران می‏بایست اطلاعاتی را افشا کنند که به موقع در دسترس متقاضیان قرار بگیرد تا تصمیم‏ گیری آن ها براین اساس صورت پذیرد، و به­گونه ­ای به مخاطب انتقال یابد که اعتماد بیمه­گذاران را جلب نموده و برایشان قابل درک باشد. علاوه بر این اطلاعات باید همواره به روز بوده، متناسب با آخرین قوانین و آیین­ نامه­ ها باشند.

بند اول : افشای به­موقع و قابل اطمینان

اطلاع­رسانی شرکت­های بیمه ‏باید به صورت مستمر، کافی و به­­موقع باشد تا تصویر صحیحی از بیمه‏گر ترسیم‏ نمایند. به­موقع بودن اطلاعات مستلزم این است که‏ بیمه‏گران اطلاعات اصلی را زود و به­موقع گزارش‏ کنند تا افرادی که می‏خواهند در آینده از این‏ اطلاعات استفاده کنند، بتوانند در تصمیم ­گیری خود آن ها را در نظر بگیرند. این اطلاعات باید به بهترین روش منتشر شوند. برخی مواقع این امر نیازمند گزارشات دوره‏ای است. افشای اطلاعات‏ ممکن است برای یک دوره کوتاه به تأخیر بیفتد تا مورد بازبینی قرار گرفته یا به روز شوند، ولی این تأخیر زمانی برای رعایت حال متقاضیان و بیمه­گذاران باید کوتاه بوده و از قبل نیز اعلام شود.^[۱۴۰]

بند دوم : موضع­گیری شفاف و قابل فهم

شرکت­های بیمه ممکن است در توضیح شرایط بیمه­نامه سلیقه­های متفاوتی داشته باشند. این تفاوت­ها اگرچه ظاهراً حاکی از سلیقه­های متفاوت است، اما چنان نیست که باعث اختلاف نظر نشود. نمونه زیر قابل توجه است؛

بازرگانی برای حمل تعدادی الکتروموتور که قرار بود از ایتالیا به ایران حمل شود، از شرکتی تقاضای صدور بیمه­نامه باربری نمود. بیمه­نامه صادره اگرچه از آن دسته بیمه­نامه­ هایی بود که درصدر آن نوشته بود «بیمه­نامه حمل در خشکی» و در بند مربوط به وسیله حمل و نقل هم نوشته بود «کامیون و قطار»، اما در بخش خطرات بیمه­شده نوشته شده بود که« خطرات مندرج در شرایط چاپی بیمه­نامه­ های نمونه اف- پی- ای که شامل خسارت مستقیم ناشی از آتش­سوزی و یا هر گونه حادثه با وسیله نقلیه مانند تصادف، چپ شدن، پرت شدن و … را نیز شامل می­ شود ».

متصدی حمل و نقل بجای حمل کالا با کامیون از طریق خشکی، ترتیبی داده بود که تریلر حامل کالا در قسمتی از مسیر توسط کشتی حمل شود. کشتی در بندری در ترکیه دچار حادثه شد. بیمه­گر اعلام کرد که چون بیمه­نامه برای حمل زمینی صادر شده، لذا شامل خسارات ناشی از حادثه دریایی مذکور نمی­ شود. بیمه­گذار معتقد بود که اشاره به شرایط «بیمه نامه نمونه اف- پی- ای» مفهومی دریایی دارد و او چنین برداشت کرده که بیمه­نامه حاکی از پوشش بیمه­ای کالا در دریا نیز هست.^[۱۴۱]

الزامات ساختاری برای مدیریت مؤثر دانش

در شرایطی که حفظ ، بقا ، و مزیت سازمان‌ها تا حدود زیادی به کسب ، ایجاد ، بهره گیری و انتقال دانش متکی شده است لازم است شرایط و الزامات لازم برای این امر در ساختار سازمان‌ها فراهم کرد برخی از این الزامات ساختاری برای مدیریت مؤثر دانش در سازمان عبارتند از :

1. 1. کاهش مرزها: سازمان‌های دانش محور نیازمندی هایی از محدودیت مرزهای جداکننده و ایجاد یک چارچوب فکری مشترک هستند که به وسیله آن بتوانند روابط مبتنی بر اعتماد را ایجاد نمایند.

1. 1. سیالیت^[۸]: مدیریت مؤثر دانش مستلزم جریان دانش است نه انباشته کردن آن.

1. 1. تعامل^[۹]: روابط غیر رسمی موجب افزایش تعاملات غیر فردی فراکارکردی و درون سازمانی می شود.

1. انعطاف پذیری^[۱۰]: برای این که بتوان ستاده های مبتنی بر دانش را به صورت مؤثر تولید نمود ساختار باید منعطف باشد تا بتواند دانش را به موقع و به جا سازماندهی مجدد نماید (Wang, 2003, 7).

توسعه ابعاد ساختاری برای سازمان های دانش محور

سیر گذر و تکامل سازمان‌ها به سازمان‌های ارگانیک، منعطف، مسطح و غیر متمرکز نشان می‌دهد که ابعاد تشکیل دهنده آن ها باید چیزی فراتر از ابعاد سازمان‌های سلسله مراتبی و رسمی باشد. در این گونه سازمان‌ها روابط غیر رسمی می‌توانند نقش مهمی در ساختار دهی سازمانی ایفا کنند این روابط جنبه مهمی ازتفاوت بین­ساختارهای مکانیکی وارگانیکی راتشکیل می‌دهند&vinot,1993,76) (Mayer.

برای ایجاد سازمان‌های دانش محور به ابعاد ساختاری سطح بالاتری نیاز است. این سطح شامل روابط مبتنی بر اعتماد، روابط تعاملی برون گرا و روابط عاطفی فراگیر ‌می‌باشد(Wang & Ahmed, 2003, 8).

روابط مبتنی بر اعتماد^[۱۱]

اعتماد سازمانی موجب اثر بخشی و حذف موانع محدود کننده می شود. به طوری که میتوان اطمینان حاصل کرد که به وسیله همکاری انسجام و هماهنگی موجود ایده ای جدید خلق می شود که برای کل سازمان مفید هستند.

ارتباطات تعاملی برون گرا^[۱۲]

محیط های همکارانه که مرزهای خارجی را گسترش داده‌اند خلق دانش را تسهیل کرده و جریان دانش راروان می‌سازند. تعاملات داوطلبانه آشکار و شفاف امکان گسترش عمیق تر پیوند های غیر رسمی شخصی و رفتاری را فراهم می‌سازند و این عوامل اثر تعیین کننده ای در موفقیت مدیریت دانش دارند (Wang & Ahmed, 2003, 8).

روابط عاطفی فراگیر^[۱۳]

هم افزایی عواطف سازمانی و حدکثر کردن آزادی عمل کارکنان موجب تشویق مساعدت های خلاقانه ، ایجاد بینش سازمانی و در نهایت توسعه ظرفیت خود مدیریتی افراد و ‌گروه‌های سازمانی می شود (Bierly,et al. 2002, 598).

مزایای تجاری دانش محوری

نیکولاس بهرا ( ۲۰۰۱ ) به نقل از برون و همکارانش مزایای تجاری دانش را در پنج دسته قرار داده است:

1. نوآوری ۲- پاسخ گویی سازمانی ۳- تمرکز بر مشتری ۴- شبکه تامین ۵- کیفیت داخلی (Bahra, 2001, 48).

اما دانش از طریق بهبود خلاقیت و نوآوری نیز موجب کسب مزیت رقابتی پایدار می‌گردد. نو آوری سازمانی عبارت از نظام ها و فرایند های کارکردی است که سازمان‌ها به منظور تولید و ارتقای سطح محصولات از آن ها بهره برداری می‌کنند (Adams, 2003, 144).

ایجاد سازمان‌های یاد گیرنده به عنوان یک مزیت رقابتی پایدار

مفهوم سازمان یادگیرنده^[۱۴] اغلب با مباحث دانش مرتبط است. ایده سازمان یادگیرنده غالباً به طور مستقیم به پیدایش فناوری‌های جمعی، همچون گروه افزار پیوند خورده است، ولی این مفهوم قبل از آن در مفاهیمی که کار جمعی حمایت شده توسط رایانه را دربرمی­گرفت مطرح شد. این مفاهیم سازمان‌ها را به ‌عنوان ‌موجودیت‌هایی می­دید که با به کارگیری دانش و یادگیری به طرق جدید و سریع می ­توانند به سطوح بالایی از موفقیت‌های تجاری دست یابند (لطیفی، ۱۳۸۳، ۲۱).

محیط متلاطم و متغیر شرکت ها که مشخصه اصلی جهانی شدن بازارها ، تغییر نیازهای مشتریان و افزایش رقابت در بازار محصولات است، شرکت ها را مجبور می‌سازد تا پیوسته به دنبال بهبود عملکرد خود باشند.

یکی از راه های کسب مزیت رقابتی پایدار ، توجه به امر آموزش و یاد گیری کارکنان است که این امر از طریق سازمان‌های یادگیرنده میسر می شود. امروزه، آموزش و یادگیری شرط اصلی پیشرفت و موفقیت هر سازمانی است، چرا که آموزش از یک طرف، کارکنان را ورزیده می‌سازد و توانایی‌های بیش تری را در آن ها به وجود می آورد و از طرف دیگر با پیشرفت و افزایش مهارت های کارکنان، سازمان در راستای کسب تعالی اهداف سازمانی با مشکل موجه نخواهد شد. بنایراین چنانچه افراد و کارکنان سازمان پیوسته آموزش ببینند و در انجام وظایف معوقه خود معارف کسب کنند می‌توانند در جهت رفع و ارضای نیازهای مشتریان گام های مثبتی بردارند و بدین ترتیب سهم بیشتری از بازار محصولات و خدمات را به دست آورند (شریف زاده و بودلایی ، ۱۳۸۷ ، ۱۷۲).

به مدیریت دانش ، میتوان به صورت یک رویکرد دو مرحله ای توجه کرد که مرحله نخست ، با خلق دانش و مرحله دوم با تجاری سازی دانش سرو کار دارد. مرحله خلق دانش از مراحل فرعی تسهیم، ذخیره سازی، انتقال، کاربرد دانش تشکیل می شود. مرحله دوم مدیریت دانش شامل تجاری سازی دانش است و این همان زمانی است که اختراع به نو آوری تبدیل می شود. نوآوری­ها اختراعات تجاری شده ای هستند که برای دستیابی به هدف های اقتصادی به بازار عرضه می­شوند . در واقع این دو مرحله مکمل یکدیگر هستند.دانشی که به تازگی خلق شده است باید به اختراع جدیدی منتهی شود تا فرایند تجاری سازی به وقوع بپیوندد و فعالیت های خلق دانش در آینده بهبود یابند (Desouza, 2006, 13).

سازمان‌ها شایستگی اساسی خود را از طریق توانمند سازی یادگیری سازمانی ارتقا خواهند بخشید. به اعتقاد صاحب نظران یادگیری سازمانی تنها مزیت رقابتی پایدار و قابل دسترس برای همه سازمان‌ها است مزیت رقابتی خود را از طریق کاربرد نظام مند یادگیری ، تشکیل سرمایه دانشی در محصول ، خدمات یا فرایند ، به دست آورده و حفظ خواهند کرد.(شریف زاده و بودلایی ، ۱۳۸۷ ، ۱۷۴).

سازمان‌های یادگیرنده، دانش ،خلاقیت

سازمان‌های یادگیرنده سازمان‌هایی هستند که در آن افراد به طور مستمر توانایی‌های خود را افزون می­سازند تا به نتایجی که مد نظر هستند دست پیدا کنند. جایی که الگوهای جدید تفکر رشد
می­یابند، اندیشه‌های جمعی و گروهی ترویج می‌شوند ، و افراد چگونگی آموختن را به اتفاق هم می­آموزند. سازمان‌های یادگیرنده را به تعبیر دیگر می‌توانیم سازمان‌های دانش آفرین بنامیم، سازمان‌هایی که در آن ها خلق دانش و آگاهی های جدید ، ابداعات ، و ابتکارات یک کار تخصصی و اختصاصی نیست بلکه نوعی رفتار همگانی است ، روشی که همه افراد سازمان بدان عمل می‌کنند.( الوانی ، ۱۳۸۸ ، ۳۳۵).

۵-۵- محدودیت های تحقیق ۹۶

منابع ۹۸

پیوست الف : پرسشنامه‌ها ……………………………………………………………………………………………………۱۰۵

فهرست جداول

عنوان صفحه

جدول ۱-۱: متغییر های تحقیق ۷

جدول (۳-۱): پراکندگی معلمان ابتدایی اداره آموزش و پرورش شهرستان اندیمشک ۵۶

جدول(۳-۲): طیف لیکرت ۵۸

جدول(۳-۳): آلفای کرونباخ متغیر های تحقیق ۵۹

جدول (۴-۱): توزیع فراوانی اعضای جامعه آماری برحسب جنسیت ۶۴

جدول (۴-۲): توزیع فراوانی اعضای جامعه آماری برحسب تحصیلات ۶۵

جدول (۴-۳): توزیع فراوانی اعضای جامعه آماری برحسب سابقه کار ۶۶

جدول (۴-۴): توزیع توصیفی متغیرهای تحقیق ۶۷

جدول (۴-۵): نتایج آزمون پیرسون ۶۸

جدول (۴-۶) : نتایج آزمون ANOVA 69

جدول(۴-۷): نتایج آزمون دوربین – واتسون ۷۰

جدول(۴-۸): نتایج آزمون هم­خطی ۷۱

جدول(۴-۹): نتایج آزمون رگرسیون ۷۳

جدول(۴-۱۰): نتایج آزمون رگرسیون ۷۴

جدول(۴-۱۱): نتایج آزمون رگرسیون ۷۵

جدول(۴-۱۲): نتایج آزمون رگرسیون ۷۶

جدول(۴-۱۳): نتایج آزمون رگرسیون ۷۷

جدول(۴-۱۴): نتایج بررسی فرضیه اصلی ۷۸

جدول (۴-۱۵): آزمون میانگین برای متغیرها ۸۱

جدول (۴-۱۶): آزمون تی دو جامعه مستقل ۸۲

جدول (۴-۱۷) نتایج آزمونANOVA 84

جدول (۵-۱) : نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل توصیفی متغیرهای جمعیت شناختی ۸۸

جدول ( ۵-۲) : نتایج آزمون پیرسون ۸۹

جدول (۵-۳) : نتایج آزمون ANOVA 90

جدول (۵-۴) : نتایج اجمالی آزمون رگرسیون ۹۱

فهرست نمودار ها

عنوان صفحه

نمودار (۴-۱): نمودار فراوانی اعضای جامعه آماری برحسب جنسیت ۶۴

نمودار (۴-۲): نمودار فراوانی اعضای جامعه آماری برحسب تحصیلات ۶۵

نمودار (۴-۳): نمودار فراوانی اعضای جامعه آماری برحسب سابقه کار ۶۶

نمودار (۴-۴): کمینه، بیشینه و میانگین متغیرهای تحقیق ۶۷

نمودار (۴-۵): وضعیت میانگین دو گروه زن و مرد در متغیرهای تحقیق ۸۳

فهرست شکل ها

عنوان صفحه

شکل(۱-۱) : مدل مفهومی پژوهش ۱۲

شکل(۲-۲): مراحل پدیده انطباق عمومی ۱۸

شکل(۲-۳): مدل تعاملی فرد با محیط ۲۱

شکل(۲-۴): استرسهای معلمان آمریکا و انگلیس ۲۳

شکل(۲-۵ ): عوامل استرس­زای شغلی ۲۴

شکل(۲-۶): عوامل استرس­زای شغلی ۲۵

شکل(۲-۷): استرسهای­ناشی­ازتکنولوژی ۲۸

شکل(۲-۸) : عوامل ایجاد استرس شغلی درون سازمان ۳۲

چکیده:

تحقیق حاضر با تاثیر استرس شغلی بر کیفیت تدریس معلمان ابتدایی اداره آموزش و پرورش شهرستان اندیمشک انجام شد. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه استرس شغلی که ۲۷ سئوال را تشکیل می‌دهد استفاده شده که در پژوهش باغبانی(۱۳۸۷)آمده است. همچنین از پرسشنامه کیفیت تدریس سراج (۲۰۰۳) شامل ۲۰ سوال استفاده شد. روایی پرسشنامه توسط استاد راهنما و دیگر کارشناسان و پایایی از طریق الفای کرونباخ تأیید شد. روش تحقیق مورد استفاده، توصیفی و از شاخه همبستگی است و به روش پیمایشی انجام شده است. درپژوهش حاضر ، روش نمونه گیری روش تصادفی ساده است که ازمیان معلمان ابتدایی اداره آموزش و پرورش شهرستان اندیمشک انتخاب شده و در نهایت ۲۰۰ پرسشنامه جمع‌ آوری شد. نتایج نشان می‌دهد میان تمامی متغیرهای مستقل با متغیر وابسته همبستگی وجود دارد. آزمون رگرسیون نشان داد که تنها شاخص­ های «فقدان ارتباط ‌و همکاری صمیمانه بین مدیر و معلمان» و « ارزشیابی نامناسب عملکرد معلمان » از میان شاخص­ های استرس شغلی بر کیفیت تدریس تاثیر دارد . ‌بنابرین‏ ‌می‌توان چنین نتیجه گیری کرد که استرس شغلی بر کیفیت تدریس معلمان ابتدایی اداره آموزش و پرورش شهرستان اندیمشک تاثیر ندارد. نتایج نشان داد که در هیچ کدام از متغیرها میان گروه زنان و مردان اختلافی وجود نداشته یعنی عامل جنسیت عاملی تاثیرگذار نیست. همچنین نتایج نشان داد که در هیچ کدام از متغیرها غیر از کیفیت تدریس میان سابقه کار های مختلف اختلافی وجود نداشته است.

واژگان کلیدی :

استرس شغلی، عدم علاقه دانش آموزان به یادگیری، فقدان ارتباط ‌و همکاری صمیمانه بین مدیر معلمان، احساس عدم امنیت شغلی معلمان، ارزشیابی نامناسب عملکرد، کیفیت تدریس

فصل اول

کلیات پژوهش

• 1. مقدمه

کارکنانی که دچار فشار روانی ‌شده‌اند اغلب دارای نرخ بالاتر تأخیر، غیبت وترک خدمت هستند، کارایی آن ها هم از نظر کمّی و هم از نظر کیفی کاهش یافته و تعداد حوادث ‌و شکایات افزایش می­یابد. بدیهی است که اینگونه کارکنان دارای روحیه­ای پایین، انگیزش کم و رضایت شغلی بسیار پایین هستند (گیوینگ، ۲۰۰۷، ۶۲۴). شاید بزرگترین هزینه­ای که بر اثر استرس شغلی به وجود می ­آید و محاسبه آن نیز از همه دشوارتر است، خسارت­هایی است که در نتیجه اشتباهات کارکنانی رخ می­دهد که به کارهای حساسی اشتغال دارند(فروزش،۱۳۸۵، ۲۴).

استرس می‌تواند تاثیرات مثبت یا منفی ایجاد کند، به عنوان تاثیر مثبت، استرس می ­تواند ما را ملزم به انجام کاری سازد و یا موجب آگاهی­ های جدید و برانگیختگی برای ایجاد چشم اندازهای نوین گردد. تحقیقات نشان می­دهد که سطوح پایین تا متوسط استرس به عنوان یک عامل نیروبخش، عملکرد را بهبود می­بخشد. در این سطوح استرس می ­تواند تلاش را افزایش دهد، خلاقیت را تحریک و پشتکار را تشویق کند(شرمرهون و همکاران،۱۳۸۰، ۴۱۱).

از طرف دیگراسترس شدید می‌تواند عواقب شومی در تدریس به بار آورد. استرس شدید، روحیه معلم را ضعیف می‌کند و توانایی او را در انتقال اشتیاق که به تدریس دارد، کاهش می‌دهد. استرس معلم می‌تواند به دو طریق اساسی از کیفیت تدریس او بکاهد. اول این که اگر شما مدتی طولانی حرفه تدریس را استرس‌زا بیابید، ممکن است رضایت شما از اشتغال در این حرفه کاهش یابد و این مسئله موجب دلسردی شما شود .دوم این که استرس شدید ممکن است از کیفیت تعامل شما با دانش‌آموزان در کلاس بکاهد. (صابر محمدی ،روزنامه جام جم، اردیبهشت ۱۳۸۷).

در فصل یک به بیان مسئله ، اهمیت و ضرورت تحقیق ، اهداف ( هدف اصلی و اهداف فرعی ) ، فرضیه های تحقیق ( فرضیه اصلی و فرضیه های فرعی ) ، متغییر های تحقیق ، قلمرو تحقیق ( قلمرو مکانی و زمانی ) و همچنین به تعاریف واژگان کلیدی و مدل مفهومی تحقیق می پردازد .

۱-۲- بیان مسأله

استرس و فشار روانی، امروزه به یکی از عارضه­های اجتناب ناپذیر سازمان و اجتماع تبدیل شده است. کارکنان و شاغلین از ۲۴ ساعت شبانه روز حداقل ۸ ساعت را مشغول کار هستند، یعنی یک سوم زندگی شاغلین در محیط کار صرف می­ شود و در خارج از زمان اداری نیز به مشکلات کاری خود فکر می‌کنند.

بانک های تخصصی کشاورزی: این بانک ها با این هدف تشکیل شده است که ناتوانی بانک های تجاری را در ارائه خدمات کافی به کشاورزان جبران کند. عملیات این بانک ها در صورت کارا بودن می‌تواند آثار فراوانی بر کشاورزی داشته باشد و یا برعکس.

بخش مردمی: شامل صندوق های قرض الحسنه است که منابع اعتباری آن کشاورزان را در تامین مالی خود یاری می‌دهد( طالب، ۱۳۷۲، ۶۸).

منابع غیر رسمی وام به منابعی به جز دولت و بانک ها اطلاق می شودکه عمدتاً شامل موارد زیر است:

دکان داران شهری یا تجار محلی

سلف خران

مالکان

صاحبان دارایی های سرمایه ای مانند تراکتور و …

دوستان و خویشان

رباخواران و نزول خوران

سایر افراد ثروتمند( همان منبع، ۶۲ تا ۶۶)

عموما نرخ های سود وام و اعتبار در بخش های غیر رسمی بالا است و ‌بنابرین‏ کشاورز مجبور است که حاصل دسترنج خود را به منظور باز پرداخت اصل و فرع وام های غیر رسمی پرداخت کند. حاصل این فرایند چیزی جز کاهش درآمدهای کشاورزان و ضعف منابع مالی آنان برای شروع تولید مجدد نخواهد بود. در صورتی که نظام مالی کارآمدی وجود داشته باشد، کشاورز مجبور نمی شود برای تامین اعتبار به منابع غیر رسمی مراجعه کند و مشکلات فراوانی را متحمل شود.

در فرایند تامین اعتبار بخش کشاورزی در ایران، بانک کشاورزی اهمیت ویژه ای دارد. این بانک که از ادغام بانک تعاون کشاورزی و بانک توسعه کشاورزی ایران به وجود آمده است با هدف حمایت مالی از کشاورزان خرده پا به فعالیت می پردازد. از نظر آماری، اطلاعات موجود نشان می‌دهد که در طول زمان سهم مهمی از اعتبارات پرداختی به بخش کشاورزی را بانک کشاورزی از آن خود ‌کرده‌است. جد ول ۱میزان تسهیلاتی را که بانک کشاورزی از کل تسهیلات، به بخش کشاورزی اختصاص داده است را نشان می‌دهد..با توجه به داده های جدول، مشهود است که بیش از ۶۰ درصد از تسهیلات اعطایی بانک کشاورزی، به بخش کشاورزی تعلق گرفته است. نمودار ۱ نشان از اهمیت بانک کشاورزی در تأمین مالی بخش کشاورزی دارد. چنان که مشاهده می شود، بیشترین سهم بانک کشاورزی مربوط به سال ۱۳۸۸ با۹۴٫۰۰ درصد و کمترین آن مربوط به سال ۱۳۸۴ با ۶۵ درصد است. در سال‌های اخیر روند سهم بانک کشاورزی صعودی و منطبق بر هدف ایجاد این بانک، یعنی تأمین مالی بخش کشاورزی، بوده است؛ اما اینکه به چه میزان بر متغیرهای بخش کشاورزی تأثیر داشته است و چگونه می توان این اعتبارات را ارزیابی کرد، نیاز به تحقیق علمی جداگانه در هر زمینه فعالیت بخش کشاورزی دارد(همان منبع).

جدول(۲-۱۰):مبلغ تسهیلات پرداختی بانک‌ها به بخش غیر دولتی بر حسب بخش های عمده اقتصادی در پایان سال(بانک کشاورزی به بخش کشاورزی) (استان گیلان)

سال

کل مبلغ پرداختی به

بخش های مختلف

مبلغ پرداختی بانک

کشاورزی به بخش کشاورزی

سهم بخش کشاورزی از کل

۱۳۸۰

۵۷۹۰۵۸

۴۱۴۶۰۳

۷۱٫۶۰

۱۳۸۱

۹۱۸۹۵۷

۷۰۴۱۷۴

۷۶٫۶۲

۱۳۸۲

۱۱۳۹۱۳۲

۷۵۹۳۶۷

۶۶٫۶۶

۱۳۸۳

۱۱۷۲۴۵۵

۷۶۳۱۳۶

۶۵٫۰۸

۱۳۸۴

۱۴۷۸۱۶۹

۹۶۰۸۱۰

۶۵٫۰۰

۱۳۸۵

۱۵۷۹۸۹۳

۱۲۳۲۶۲۵

۷۸٫۰۱

۱۳۸۶

۱۴۰۱۱۳۷

۱۲۱۲۰۲۲

۸۶٫۵۰

۱۳۸۷

۱۳۳۰۰۶۴

۱۲۲۳۶۵۸

۹۱٫۹۹

۱۳۸۸

۱۶۸۸۹۸۹

۱۵۸۷۶۵۰

۹۴٫۰۰

۱۳۸۹

۲۰۱۴۹۹۱

۱۸۹۴۰۹۱

۹۳٫۹۹

ماخذ: سالنامه استان گیلان

نمودار(۲-۴):مبلغ تسهیلات پرداختی بانک‌ها به بخش غیر دولتی بر حسب بخش های عمده اقتصادی در پایان سال(بانک کشاورزی به بخش کشاورزی) (استان گیلان)

نمودار(۲-۵): سهم تسهیلات پرداختی بانک کشاورزی به بخش کشاورزی به کل تسهیلات پرداخت شده این بانک

۲-۱۲ اهمیت اعتبارات در ایجاد اشتغال:

بازارهای پولی و مالی اهمیت ویژه ای در نظام اقتصادی کشورها دارد و در ادبیات و توسعه اقتصادی پایدار از الزامات مهم دستیابی به آن محسوب می شود، به گونه ای که بسط و توسعه بهینه مناسب بازارهای پولی و مالی را از ابزارهای مهم توسعه می دانند( بانک مرکزی، ۱۳۸۲ ، ۷۲-۷۴). در واقع بازارهای مالی و پولی، منابع تامین اعتبار برای فعالیت های مختلف اقتصادی اند. تامین مالی واحدهای تولیدی چه از دیدگاه توسعه فعالیت ها و سرمایه گذاری های جدید، از مهمترین مباحث مدیریت یک نظام است که به لحاظ اهمیت آن، مدیریتی به نام مدیریت مالی در مباحث نظری و عملی مطرح می شود که کارایی آن در حفظ و بقاء و توسعه فعالیت های نظام اهمیت دارد. در واقع دریافت وام و اعتبار و انتقال پول از یک فرد به فرد دیگر یا از یک نهاد به نهاد دیگرنقش اساسی در تامین اعتبار فعالیت های مختلف اقتصادی دارد. اعتبار و وام را می توان انتقال موقت قدرت خرید از یک فرد حقیقی و یا حقوقی به فرد دیگر دانست. اعتباارت برای تامین نهاده های مختلف تولیدی مانند نیروی کار، نهاده های سرمایه ای، فناوری و همچنین خرید مواد اولیه مورد استفاده قرار می‌گیرد و از این رو اهمیت ویژه ای در رشد و توسعه فعالیت های سرمایه گذاری و تولیدی دارد. طبیعتا مشاهده می شود که اعتبار و وام به طور مستقیم و غیر مستقیم بر اشتغال واحدهای تولیدی و یا فرصت های شغلی جدید تاثیر می‌گذارد. تزریق وام و اعتبار به جریان تولید به صورت سرمایه در گردش در کوتاه مدت، به دلیل ثابت بودن حجم سرمایه، باعث افزایش اشتغال می شود، اما در دراز مدت که جریان وام و اعتبار تبدیل به سرمایه ثابت می شود، تغییرات تکنولوژیکی را به همراه دارد. در صورتی که تغییرات تکنولوژیکی خنثی باشد، تغییر در نسبت نهاده سرمایه به کار باعث تغییر در اشتغال می شود(مهرگان، ۱۳۷۱).

‌بنابرین‏، از بعد نظری، از جمله آثار مثبت به کارگیری صحیح و بهینه، جریان وام و اعتبار می‌تواند افزایش سرمایه گذاری، تولید و درآمد و اشتغال را به دنبال داشته باشد. البته لازم به ذکر است که کارایی نظام پولی و مالی هر کشور و نحوه مدیریت مالی واحدهای اقتصادی موجود شرط لازم و کافی برای دستیابی ‌به این آثار مثبت اقتصادی است که در صورت نبود کارایی در این فرایند، چه در بخش اعطای اعتبارات و چه در بخش مصارف، اعتبارات ممکن است اثرات مطلوب و مورد انتظار را به همراه نداشته و شاید حتی آثار منفی به دنبال داشته باشد(کرباسی و همکاران، ۱۳۸۷).

۲-۱۳ نقش سرمایه در تولید: