۲-۳-۳-۴-ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک:

یکی از سئوالاتی که ممکن است در ذهن تداعی شود این است که ، منظور از عبارت پورتفوی در بورس چیست؟پورتفوی یا پورتفوی یو به سبد سرمایه گذاری گفته می شود که به عنوان راهکار برای کاهش ریسک مورد استفاده قرار می‌گیرد .

ریسک عامل بسیار مهمی در میزان موفقیت و یا ناکامی افراد در بازار بورس است .اما در بازار بورس برای هر میزان ریسک پذیری سهمی وجود دارد و فعالیتی متصور است .آیا ما فقط با یک نوع ریسک روبه رو هستیم ؟ به عبارت دیگر آیا ریسک فقط یک ماهیت و یک نوع دارد ؟ مطالعات نشان می‌دهد که حداقل ما در این زمینه،یعنی حوزه فعالیت اقتصادی با دو نوع ریسک مواجه هستیم یا به بیان دیگر در صورتی که ریسک را احتمال از دست دادن تمام یاقسمتی ‌از سود ویااصل سرمایه وبه عبارتی نوسان بازده سرمایه گذاری بدانیم ،میتوان آن را به دو دسته طبقه بندی نمودکه عبارتند از:

۱- ریسک اجتناب پذیر ۲- ریسک اجتناب ناپذیر

۲-۳-۳-۵ -ریسک اجتناب پذیر یا ریسک غیر سیستماتیک:

ریسکی است که می توان از وقوع آن پیشگیری کرد . این ریسک معمولا درون گرا است و به خود شرکت عرضه کننده سهم در بازار مربوط می شود و این ریسک زاییده مؤلفه‌ هایی از قبیل ضعف مدیریت،نوع ماشین الات،سخت افزار،نرم افزار،قدیمی و جدید بودن، کارابودن و یا نبودن،همچنین به نوع رفتار سهام‌داران در آن شرکت و از طرفی نوع محصولی که تولید می شود ، قدرت رقابت پذیری شرکت ارائه کننده سهم در بازار با شرکت های همطراز خودش می‌باشد .

تغییر پذیری در بازده کلاوراق بهادارکه به تغییر پذیری کل بازارارتباطی نداشته باشد، ریسک غیر سیستماتیک نامدارد . ریسک غیرسیستماتیک ریسکی است. که ناشی از خصوصیات ویژه وانحصاری شرکت است و از جمله این ویژگی ها عبارتنداز نوع محصول تولیدی ساختار سرمایه ،ترکیب سهامداری به ویژه سهام‌داران عمده شرکت بوده ویکی ازراه های مقابله با ریسک سیستماتیک ایجاد تنوع در سبدسهام است.

این ها مؤلفه‌ هایی هستند که باعث می شود یک شرکت موفق شود و شرکت کاملا مشابه آن موفق نشود به دلیل برخی از تفاوت ها و مؤلفه‌ های بالا که گفته شد . اما این ریسک قابل اجتناب است،یعنی با تغییر مدیریت و یا اصلاح روش های مدیریتی با تغییر نوع رفتار سهام‌داران،یا تعویض ماشین آلات ،نو کردن تجهیزات و خیلی مسائل دیگر که می توان این ریسک را به حداقل رساند .

اما یک نوع ریسک دیگر هم داریم و آن ، ریسک اجتناب ناپذیر است .

۲-۳-۳-۶-ریسک اجتناب ناپذیر یا ریسک سیستماتیک ؛

نوعی از ریسک است که گاه باعث سقوط های ناگهانی در ارزش سهم یک شرکت می شود وبسیار مشهود است .این ریسک به عوامل بیرونی شرکت مربوط می شود .یعنی میزان تورم در اقتصاد جامعه یک کشور ،نرخ ارز در بازار ، مؤلفه‌ هایی از قبیل سیاست های کلان اقتصادی کشور و حتی رفتارهای سیاسی حکومت ها در یک جامعه می‌تواند بر بورس تأثیر گذار باشد. روابط، مناسبات،معادلات و خیلی عوامل دیگر که ربطی به مدیر شرکت،سهامدار و تولید ندارد. این ریسک ها معمولا غیر قابل اجتناب هستند و نمی توان از وقوع آن ها جلوگیری کرد وقتی که به بازار بورس رفته و قصد خرید سهم را داشته باشیم ، با این تفکیک و شفافیت دو نوع ریسک چه باید بکنیم ؟

تغییر پذیری در بازده کلاوراق بهادارکه مستقیما تغییر و تحولات کلی دربازار با اقتصاد عمومی مرتبط است، ریسک سیستماتیک نامدارد. تقریبا تمامی اوراق بهادار تاحدودی ازریسک سیستماتیک برخودار می‌باشند، برای اینکه ریسک سیستماتیک مستقیما دربرگیرنده ریسکهای نوسان نرخ بهره وتورم است. این قسمت از ریسک غیرقابل اجتناب است برای اینکه ربطی به نحوه عملکرد سرمایه گذاری وایجاد تنوع درسهام ندارد.

گر بازار سهام باکاهش مواجه شود، بسیاری از سهام تحت تاثیر آن قرارگرفته و کاهش می‌یابند و اگر بازار سهام با افزایش مواجه شوند بسیاری از سهام با افزایش قیمت مواجه خواهندشد . ‌به این ترتیب تغییرو تحولات بدون توجه به نحوه عملکرد انفرادی سرمایه گذاران رخ می‌دهد.

در زبان فارسی ضرب المثلی وجود دارد و آن این است که : همه تخم مرغ های خود را در یک سبد قرارندهیم . چون فرض بر این است که اگر یک سبد پر از تخم مرغ داشته باشیم و به دلیلی این سبد از ما بیفتد، همه تخم مرغ ها خواهند شکست و ما از داشتن تخم مرغ محروم می‌شویم . ترجیح این است که تخم مرغ ها در چند سبد قرار داده شوند که اگر یک سبد از بین رفت، حداقل سبد های دیگر با تخم مرغ های دیگر باقی می ماند . در بازار بورس به استناد همین ضرب المثل تئوری خاصی شکل گرفته که در زبان فارسی به آن تئوری سبد می‌گویند .

معنای این تئوری این است که : سرمایه گذاران و سهامدارانی که در بورس فعالیت می‌کنند ، معمولا همه دارایی های خود را در یک سهم سرمایه گذاری نمی کنند و یک سهم را خریداری نمی کنند . چون ممکن است برای این سهم ریسک بالایی رخ دهد و سرمایه دار و یا سهام دار از هستی ساقط شود.

دست اندرکاران بورس معتقدند که بهتر است سبدی از سهام مختلف داشته باشیم . که امروز در بازار بورس این کار خیلی مرسوم است و حتی کارگزاران بورس یکی از وظایفشان ارائه همین نوع سبد ها است .‌به این معنی که شخص سرمایه گذار دارایی های متنوعی را خریداری می‌کند که ریسک های غیر قابل اجتناب کمتری داشته باشد. البته بعضی ها ممکن است با ریسک پذیری بالایی که دارند همان سهم را نیز خریداری کنند . اما معمولا در این سبد انواع سهام قرار می‌گیرد که بازدهی قابل انتظار سرمایه گذار را تأمین می‌کند . ‌بنابرین‏ این ویژگی ، یعنی متنوع سازی سبد سرمایه گذاری در بازار بورس کمک می‌کند که ما میزان انتظار خود را از سرمایه و بازدهی آن مشخص و تعریف کنیم . و اگر یک سهم سقوط ارزش داشت در مقابل ، سهم های دیگری باشند که یا با حفظ ارزش یا با افزایش ارزش آن ، کاهش را جبران می‌کند

نمودار ۶-۲ : ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک

(منبع : جهانخانی و پارسائیان،۱۳۷۵، ۱۱۹)^۱

سرمایه گذاران می‌توانند با تشکیل یک پرتفوی متنوع، قسمتی از ریسک کل را کاهش دهند. هر چه تعداد اوراق بهادار موجود در پرتفوی بیشتر شود، عناصر خاص شرکتی میل به حذف شدن خواهند داشت و ریسک غیرسیستماتیک کوچکتر و کوچکتر می شود و ریسک کل پرتفوی به ریسک سیستماتیک نزدیک تر می شود. ‌بنابرین‏ ایجاد تنوع در اوراق بهادار، نمی تواند باعث کاهش ریسک سیستماتیک شود، و به عبارت دیگر کل ریسک پرتفوی، نمی تواند بیشتر از کل ریسک پرتفوی بازار کاهش یابد. با تنوع بخشیدن به دارایی ها (خرید اوراق بهادار گوناگون ) می‌تواند ریسک منحصر به فرد و یا غیر سیستماتیک سهام عادی را از بین برد.

۲-۴- تاریخچه مطالعاتی

در اینجا تنها به ذکر پژوهش های تجاربی مهم خارجی که رابطه بین سرمایه فکری و عملکرد را بررسی کرده‌اند بسنده می‌کنیم لازم به ذکر است که تحقیقات داخلی و خارجی در زمینه بررسی رابطه بین سرمایه فکری و ریسک نپرداخته است و به دلیل محدود بودن این پژوهش به تحقیقات مربوط به سرمایه فکری و ریسک به تفکیک می پردازیم.

۲-۴-۱-تحقیقات خارجی