۳-۱-۲- جرم عمدی مطلق

جرم عمدی مطلق جرمی است که برای تحقق یافتن آن تنها به وجود و احراز سوء نیت عام نیاز است و هنگامی که این قصد مجرمانه در شخص و جرم ارتکابی از سوی وی محرز شود، می‌توان او را به مجازات جرم واقع شده، محکوم کرد.

بیشترجرایم تهدید علیه بهداشت ‌و آلودگی محیط زیست عمدی و مطلق هستند و در این باره می‌توان به موارد زیادی اشاره کرد، امّا در این جا تنها به ذکر برخی از این موارد بسنده می‌شود.

به موجب ماده ۶۸۸ قانون مجازات اسلامی، هر گونه اقدامی که تهدید علیه بهداشت عمومی شناخته شود جرم است. خواه در نتیجه این اقدام به عناصر محیط زیست صدمه و زیان وارد شود و یا نشود.

جرم پخش و انتشار مواد آلوده کننده هوا، یکی دیگر از این جرایم است که، موضوع ماده ۲۲ قانون نحوه از آلودگی هوا است. ماده مذکور در این باره می‌گوید: «پخش و انتشار هر نوع مواد آلوده کننده هوا بیش از حد مجاز از منابع تجاری، خانگی و متفرقه در هوای آزاد ممنوع است.»

بر مبنای این ماده، هنگامی که کسی به پخش و پراکنده کردن مواد آلاینده در فضای باز اقدام می‌کند، مرتکب این جرم شده است، چه در رهگذر انجام این فعل زیانی نیز پدید آید و چه زیانی حاصل نشود. به عبارت دیگر، تحقق این جرم موکول به وقوع خسارت نیست. ‌بنابرین‏، هم این که شخص انجام این فعل مادی (پخش و منتشر کردن مواد آلاینده) را مد نظر قرار می‌دهد و آن را تحقق می‌بخشد، سوء نیت عام (عمد در فعل) در نتیجه، جرم محقق شده است.

همچنین، در ماده دیگر این قانون یعنی ماده ۲۷، یکی دیگر از این سری جرایم مطرح شده است. جرم مطلقی که در این ماده دیگر مورد توجه قرار گرفته، جرم آلودگی صوتی است. بر طبق این ماده، بر هر وسیله و با هر کیفیتی که آلودگی صوتی فراتر از حد مجاز به وجود آید. این جرم واقع شده است. این که فردی بخواهد بخواهد بیش از حد مجاز سر و صدا تولید کند (آلودگی صوتی) و به دنبال آن به خواسته خود جامه عمل بپوشاند. مرتکب این جرم زیست محیطی شده است، زیرا به موجب ماده مورد بحث، صرف ارتکاب اقدام آلاینده هوا جرم است و پیدایش یا به وجود نیامدن زیان ناشی ا این اقدام، تأثیری در تحقیق و یا فقدان این جرم ندارد. ‌بنابرین‏ اعم از آن که بر اثر ایجاد آلودگی صوتی نتایج زیان بار نیز حاصل شود و یا چنین ثمره‌ای به وجود نیاید، جرم مورد نظر تحقق یافته است.

جرم زیست محیطی دیگری که می‌توان از آن نام برد جرم آلوده کردن بخشی از محیط زیست دریایی است. در ابتدای ماده ۲ قانون حفاظت دریا و رودخانه‌های مرزی از آلودگی با مواد نفتی چنین عنوان شده است: آلوده کردن رودخانه‌های مرزی و آب‌های داخلی و دریایی سرزمینی ایران به نفت یا هر نوع مخلوط نفتی خواه متوسط کشتی‌ها و خواه توسط سکوهای حفاری یا جزایر مصنوعی (اعم از ثابت و شناور) و خواه توسط لوله‌ها و تأسیسات و مخازن نفتی واقع در خشکی یا دریا ممنوع است.

موضوع این جرم آلوده کردن رودخانه‌های مرکزی و آب‌های داخلی دریایی سرزمین به نفت و یا مخلوطی نفتی است. یعنی پس از آن که فردی از هر راه و با هر وسیله‌ای که می‌تواند و در اختیار دارد محیط زیست آبی مورد نظر را با نفت و یا مخلوط نفت آلوده کند، این جرم زیست محیطی واقع شده است و به موجب این مقررات وی را می‌توان تحت تعقیب قرار داد. ‌بنابرین‏، هم این که اراده شخص و قصد مجرمانه او دایر بر آلوده کند، این جرم زیست محیطی واقع شده است و به موجب این مقررات وی را می‌توان تحت تعقیب قرار داد. ‌بنابرین‏، هم این که اراده شخص و قصد مجرمانه او دایر بر آلوده کردن آب رودخانه مرزی و یا آبهای داخلی و دریایی سرزمینی واقعیت خارجی پیدا کند و صورت عملی به خود بگیرد، بدون توجه به آن که این اقدام آلاینده ره‌آورد زیانبار نیز داشته یا نداشته است، جرم مورد بحث تحقق پیدا ‌کرده‌است.

۳-۲- جرم غیرعمدی

در قلمرو جرایم تهدید علیه بهداشت عمومی ‌و آلودگی محیط زیست موارد اندک و نادری وجود دارد که این جرم غیرعمدی و ناشی از بی‌احتیاطی، بی‌مبادلاتی و مانند آن است. برای نمونه، می‌توان از جرم زیست محیطی که در قسمت دوم ماده ۲ قانون حفاظت دریا و رودخانه‌های مرزی از آلودگی با مواد نفتی مطرح شده است؛ نام برد. در این بخش از ماده یاد شده آمده است: «در صورتی که آلودگی به واسطه بی‌مبالاتی یا بی‌احتیاطی واقع شود مجازات حداقل جزای نقدی مذکور است.» ‌بنابرین‏، بر طبق این ماده، آلوده کردن رودخانه‌های مرزی و آبهای داخلی و دریای سرزمینی به دو شکل ممکن است رخ دهد: ۱ـ به صورت عمدی، که موضوع قسمت اول این ماده است ۲ـ به صورت غیرعمدی که موضوع قسمت دوم این ماده است.

‌به این ترتیب، اگر شخصی بر اثر وجود یکی از عناصر تقصیر مانند بی‌احتیاطی، باعث آلودگی این بخش از محیط زیست دریایی که در این ماده مورد توجه قرار گرفته است؛ بشود، مرتکب یک جرم زیست محیطی غیرعمدی شده است. یعنی بدون آن که در انجام این کار و وقوع این آلودگی سوء نیتی داشته باشد. سبب بروز این معضل زیست محیطی شده است و چون مرتکب در انجام قصد مجرمانه نداشته است، به دلیل مقنن نیز کیفر چنین جرمی را تنها حداقل میزان جزای نقدی مقرر درباره مجرمی که به عمد مرتکب این جرم شده است، تعیین ‌کرده‌است و کیفر حبس را نیز درباره وی مقرر نکرده است.

همچنین، در بند ب ماده ۶ قانون مورد بحث به آلودگی غیرعمدی محیط زیست دریایی مورد نظر این قانون اشاره شده است و به همین دلیل نیز، مرتکب را از کیفرهای مقرر در ماده ۲ معاف دانسته است. در این بند آمده است: «آلودگی غیرعمدی که در نتیجه نشتی پیش‌بینی نشده و یا معلول خرابی و خلل اتفاقی کشتی و یا خطوط لوله و یا تأسیسات باشد مشروط بر آن که پس از وقوع اقدامات فوری به منظور جلوگیری و رفع آثار آن صورت گرفته باشد».

۴- جمع‌بندی

نتایج به دست آمده از بررسی‌های به عمل آمده درباره جرایم تهدیدعلیه بهداشت عمومی و آلودگی محیط زیست و ارکان تشکیل دهنده آن به شرح ‌زیر می‌باشد:

۱ـ قوانین و مقررات متعدد و پراکنده‌ای در خصوص جرایم تهدیدعلیه بهداشت عمومی و آلودگی محیط زیست وجود دارد و ماده عام آن ماده ۶۸۸ قانون مجازات اسلامی است.

۲ـ جرایم تهدیدعلیه بهداشت عمومی و آلودگی محیط زیست اصولاً ناشی از فعل و رفتار مثبت مجرمانه هستند و تنها در موارد اندکی ناشی از ترک فعل می‌باشند.

۳ـ جرایم تهدیدعلیه بهداشت عمومی ‌و آلودگی محیط زیست عمدتاًً در گروه جرایم عمدی قرار دارند و وقوع آن ها به صورت غیرعمدی (شبه عمد و خطا) به ندرت مطرح خواهد بود.

۴ـ جرایم تهدید علیه بهداشت عمومی ‌و آلودگی محیط زیست در اغلب موارد، عمدی مطلق و در موارد اندکی عمدی مقید است.

نتیجه‌گیری

۲-۴-ضرورت سیستم‌های اطلاعاتی

در عصر اطلاعات سیستم‌های اطلاعاتی جایگاه ویژه‌ای را برای خود کسب نموده‌اند و تأثیرگذاری عمده‌ای بر تصمیمات مدیران دارند. درگذشته اطلاعات بسیار محدود بود و در صورت گردآوری آن، به‌راحتی تحلیل‌شده و زمینه لازم برای تصمیم‌گیری به وجود می‌آمد؛ اما با افزایش حجم اطلاعات و به قولی انفجار اطلاعات امکان گردآوری و تحلیل آن به صورت دستی به‌تدریج ناممکن شده است؛ و در نتیجه نقش کامپیوتر به عنوان ابزار اطلاعاتی بسیار بارز و مهم شده است.

تجربه سازمان‌ها و کشورهای موفق و ناموفق در توسعه اقتصادی نشان می‌دهد که در کنار نحوه نگرش به موجودیت و اتخاذ تصمیمات درست، به‌موقع بودن آن‌ ها تا چه اندازه در این راستا مؤثراست. امروزه عدم اجرای به‌موقع تصمیمات، معادل عدم تصمیم‌گیری است و این خود نقش پشتیبانی اطلاعاتی برای اتخاذ تصمیمات صحیح و به‌موقع دارد. علاوه برداشتن نگرش صحیح، آموزش و تجربه کافی، نیازمند اطلاعات ویژه‌ای جهت تصمیم‌گیری هستند که این اطلاعات تنها پس از گردآوری سریع و پردازش صحیح آن‌ ها امکان زمینه‌سازی برای تصمیم‌گیری را فراهم می‌سازند. محدودیت وقت و قدرت ذهنی مدیران در عالم ظاهر، عملکرد غیرخطی ناشی از خستگی جسمانی و روانی و تمایل به ساده‌سازی مدل‌سازمانی باعث می‌شود تا مدیران نتوانند کلیه داده های یک سازمان بزرگ را جمع‌ آوری کرده و با یک وزن دهی مناسب مورد تجزیه‌و تحلیل قرار دهند. از طرفی نمی‌توانند یک مسئولیت خطیر را کاملاً به زیردستان تفویض نمایند. نتیجه این محدودیت‌ها و آن نیازها دست‌به دست هم داده و ضرورت ایجاد و بهره‌گیری از سیستم‌های اطلاعاتی را به وجود آورده است. باگذشت زمان و پیچیده‌تر شدن نظام‌های تصمیم‌گیری، سیستم‌های اطلاعاتی نیز گسترده‌تر و پیچیده‌تر شده‌اند (احمدی و ویرجینیاری، ۱۳۸۲).

۲-۵- چرخه حیات سیستم‌های اطلاعاتی

چرخه حیات سیستم‌های اطلاعاتی شامل شش مرحله است که عبارت است از:

• • مرحله اول: اتخاذ تصمیم و پذیرش سیستم اطلاعاتی

• • مرحله دوم: تحصیل سیستم اطلاعاتی

• • مرحله سوم: پیاده‌سازی و اجرای سیستم اطلاعاتی

• • مرحله چهار: به‌کارگیری و نگهداری سیستم اطلاعاتی

• • مرحله پنجم: بهبود تدریجی سیستم اطلاعاتی

• مرحله ششم: کنار گذاری (استیوز^[۸] و دیگران،۲۰۰۱).

۲-۶- مزایای سیستم اطلاعاتی

کاربرد سیستم‌های اطلاعاتی دارای سه نوع مزیت بالقوه است که هر یک از مزایا متکی به دلایلی است که در ذیل هرکدام، به آن‌ ها اشاره می‌شود (احدی سرکانی، ۱۳۷۵).

۱ – افزایش سود و منفعت در تجارت (در مقایسه با رقبا) به دلیل:

• • انتخاب مناسب‌ترین استراتژی‌ها و خط‌مشی‌ها

• بهبود عملکرد در مقایسه با رقبا و کاهش هزینه ها

۲- بهبود کارایی و اثربخشی به دلیل:

• • ایجاد افکار نو و بهره‌گیری مناسب‌تر از فرصت‌ها

• کاربرد منابع باکیفیتی برتر جهت کسب نتایج مورد انتظار

۳- افزایش بهره‌وری به دلیل:

• • افزایش کارایی در عمل

• کار بیشتر و مطلوب‌تر با کاربرد منابع و امکانات کمتر

۲-۷- محیط سیستم‌های اطلاعاتی

۲-۷-۱- محیط داخلی

محیط داخلی سیستم اطلاعاتی را عوامل زیر تشکیل می‌دهند: (جیمز^[۹]،۱۹۹۰، ص ۴۸-۴۹،۱۴-۱۳، ۶۰، ۵۵۰ و ۵۸۷)

• • داده ها و اطلاعات^[۱۰]

• • سیستم‌ها و روش‌ها^[۱۱]

• • منابع شامل:۱- نیروی انسانی^[۱۲] ۲-مواد اولیه^[۱۳] ۳- منابع مالی^[۱۴]

• • مدیریت^[۱۵]

• • ساختار سازمانی^[۱۶]

• فنّاوری^[۱۷]

۲-۷-۲- محیط خارجی

محیط خارجی سیستم اطلاعاتی را عوامل زیر تشکیل می‌دهند:

• • مشتریان و مصرف‌کنندگان^[۱۸]

• • رقبا^[۱۹]

• • سازندگان و تولیدکنندگان^[۲۰]

• • تأمین‌کنندگان کالا و خدمات^[۲۱]

• قانون‌گذار^[۲۲]

۲-۸-حسابداری به عنوان سیستم اطلاعاتی

حسابداری را می‌توان به عنوان زبان مؤسسات تجاری دانست که از آن به عنوان ابزار برقراری رابطه با خارج از مؤسسات استفاده می‌کنند. قلمرو سنتی حسابداری عبارت بود از فرایند ثبت، طبقه‌بندی، تلخیص، انعکاس عملیات تجاری (فخاریان،۱۳۷۴)؛ اما هم‌زمان با توسعه دانش و پیشرفت فنّاوری، حسابداری نیز دچار تغییراتی شگرف شد و اکنون ازجمله ابزارهای مهم کنترل، برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری محسوب می‌شود. به همین علت تغییرات عمده‌ای نیز در نگرش به حسابداری ایجادشده که از مهم‌ترین آن‌ ها دیدگاه «حسابداری به عنوان یک سیستم اطلاعاتی» است. این تعریف از حسابداری برای اولین بار در سال ۱۹۶۶ توسط انجمن حسابداری آمریکا،^[۲۳] در بیانیه‌ای رسمی تحت عنوان «بیانیه تئوری اساسی حسابداری» ارائه گردید و در آن حسابداری به عنوان یک سیستم اطلاعاتی چنین تعریف‌شده است (اصلاح،۱۳۸۴).

«اصولاً حسابداری یک سیستم اطلاعاتی است و اگر دقیق‌تر بگوییم حسابداری عبارت است از کاربرد تئوری عمومی اطلاعات در عملیات اقتصادی ونیز تشکیل‌دهنده بخش عظیمی از اطلاعات است که به صورت کمی بیان گردیده است. وظیفه اصلی سیستم اطلاعاتی حسابداری فراهم نمودن اطلاعاتی است که استفاده‌ کنندگان از آن در تصمیم‌گیری‌های خود استفاده می‌کنند.»

۲-۹- سیستم‌های اطلاعاتی حسابداری (AIS)

در سال ۱۹۵۰ اولین سیستم‌های اطلاعاتی حسابداری ماشینی جهت پردازش داده ها و اطلاعات به کار گرفته شدند. سیستم‌های اطلاعاتی حسابداری با جمع‌ آوری و گردآوری اطلاعات مالی، کمک بسزایی به مدیریت می‌کرد.

درعین‌حال به نظر می‌رسد مدیران برای رسیدن به اهداف خود به اطلاعات بیشتری نیاز دارند. سیستم‌های اطلاعات حسابداری به‌تنهایی جهت تهیه اطلاعات غیرمالی و غیر معاملاتی کافی نبودند و چون برای مدیران در کنار درک اطلاعاتی که سیستم‌های اطلاعاتی حسابداری برای آن‌ ها تهیه می‌کرد، درک مسائل سازمانی هم مهم بود، سیستم‌های اطلاعاتی مدیریت پدید آمدند. در میان حسابداران این اتفاق‌نظر وجود دارد که آینده از آن سیستم‌های اطلاعاتی حسابداری خواهد بود؛ زیرا انتظار می‌رود این سیستم‌ها نه تنها اطلاعات درون‌سازمانی را به نحو مطلوب در اختیار مدیران واحد تجاری قرار دهند؛ بلکه اطلاعات بیرونی سازمان را نیز با اطلاعات درون‌سازمانی در صورت لزوم، ترکیب کنند (عرب مازار یزدی و دیگران، ۱۳۸۶).

‌بنابرین‏ سیستم اطلاعاتی حسابداری عبارت است از مؤلفه و عنصری از سازمان که از طریق پردازش رویدادهای مالی، اطلاعات هشداردهنده و اطلاعات مبنای تصمیم‌گیری را در اختیار استفاده‌ کنندگان ازاین‌گونه اطلاعات قرار می‌دهد. تعریف جامع‌تری که از سیستم‌های اطلاعاتی حسابداری ارائه شده چنین است:

سیستم اطلاعاتی حسابداری عهده‌دار وظیفه تبدیل داده های اطلاعاتی به گزارش‌های سودمند مالی و ارائه آن‌ ها به مدیریت درون‌سازمانی و مراجع بیرون از سازمان جهت تصمیم‌گیری است (فخاریان، ۱۳۷۴).

۲-۱۰-سه وظیفه مهم سیستم اطلاعاتی حسابداری در یک بنگاه تجاری

۲-۲-۲-۷-۶ موسیقی، دیگر هنر ها و مذهب

یکی از آسان ترین روش های ایجاد خلق مثبت در آزمایشگاه عبارت است از نواختن موسیقی نشاط آور، اگرچه این کا نه نیازهای زیست شناختی را ارضاء می‌کند و نه گوش دادن به موسیقی ارزش بقاء و زنده ماندن دارد. قسمتی از آنچه که موسیقی انجام می‌دهد عبارت است از تحریک صدای انسان و ممکن است به واسطه ی صدای انسان حالات هیجانی مختلف ایجاد شود. فردی که دارای حالت خلقی مناسب است به شیوه خاصی صحبت می‌کند، با افزایش زیر و بمی صدا، آهنگ خالص صدا، تغییرات ملایم زیر و بمی صدا، در حالی که یک شخص افسرده با کاهش زیر و بمی صدا، شدت و محدوده زیر و بمی صدا صحبت می‌کند.

موسیقی معمولاً در موقعیت گروهی و با حضور یک گروه از مجریان و مستمعین نواخته می شود و می‌تواند هیجانات شدید و عمیق تولید کند. مذهب حالات هیجانی مشابهی خلق می‌کند و از خواندن یک کتاب خوب ممکن است شادی زیادی حاصل شود. کیوبووی^[۱۴۶] (۱۹۹۹) موسیقی، شوخ طبعی و رضایت ناشی از کنجکاوی را به عنوان “لذت های ذهن” گروه بندی می‌کند (همان منبع).

۲-۲-۲-۷-۷ آب و هوا و محیط

هنگام طلوع خورشید و گرما، اما نه گرمای خیلی زیاد، و رطوبت کم، مردم خلق بهتری دارند (کانینگهام^[۱۴۷]، ۱۹۷۹). خورشید برای ما مهم است، در مذاهب بدوی پرستش می شده است و نبودن آن می‌تواند موجب افسردگی شود. باران نیز مهم است و باعث رویش و آبیاری غلات می شود و ممکن است در ازای نزول باران، دعا خوانده شود.

اما تعجب آور است که باران معمولاً ما را شاداب نمی کند، شاید ‌به این خاطر که مزایای فوری ندارد. به نظر می‌رسد میزان بالایی از انطباق با آب و هوا وجود داشته باشد. زیرا قرائنی وجود ‌ندارد که افرادی که در شرایط آب و هوایی و جوی مطلوب تر زندگی می‌کنند، خوشحال تر باشند. ‌در مورد آب و هوا و شرایط اقلیمی استثنائاتی وجود دارد که عبارتند از هوای فوق العاده گرم- یا سرد و در خلال زمستان تاریک کشورهای اسکاندیناوی، اختلال عاطفی فصلی بیشتری وجود دارد (همان منبع).

مردم در مناطق ییلاقی و در موقعیت های طبیعت وحشی نظیر کوهستان احساسات مثبت قوی دارند. آمریکایی ها از مناطق پارک های وحشی خود لذت می‌برند. و حتی دیدن فیلم ویدیوئی طبیعت وحشی باعث کاهش فشار خون می شود و در یک آزمایش نشانه های آرمیدگی را تولید کرد ( اولریچ ^[۱۴۸]و همکاران، ۱۹۹۱). پژوهش روان شناسی محیطی نشان می‌دهد که مردم بیشتر از موقعیت هایی که سبزه، آب و چشم انداز عمیق دارد لذت می‌برند و محیط طبیعی را به محیط مصنوعی ترجیح می‌دهند. ممکن است بای این ترجیحات منشأ تکاملی وجود داشته باشد (آلتمن^[۱۴۹] و ولویل^[۱۵۰]، ۱۹۸۳).

شادمانی و سرور می‌تواند دارای شدت کم یا زیاد باشد. پژوهش های مربوط به تفریح نشان می‌دهد که تفریح معتدل، بسیار محبوب و عامه پسند است. تماشای تلویزیون واضح ترین مثال در این مورد است. و پس از خواب و کار سومین قسمت بزرگ وقت مردم را به خود اختصاص می‌دهد. (برای اکثر مردم روزانه ۳ ساعت) با این حال، حالت ذهنی ناشی از آن از شکلهای عمیق آرمیدگی- چیزی بین حالت خواب و بیداری است ( کوبی و سیکزنتمیهالی، ۱۹۹۰). یکی از انگیزه های اصلی تعطیلات «آرمیدن در آفتاب» است، گر چه بعضی ها به جستجوی ماجرا و تهییج بر می‌آیند (پیرس^[۱۵۱]، ۱۹۸۲).

۲-۲-۲-۸ اهمیت عوامل عینی در خشنودی چقدراست؟

مطالعاتی که درر مورد سلامتی انجام شده نشان داده‌اند که، نقش عوامل عینی در خشنودی کم است و تفاوت های فردی در مقوله های شخصیت، هیجانات و فرایندهای شناختی اهمیت بیشتری دارند (دینر و همکاران، ۱۹۹۹؛ شوارتز و استراک، ۱۹۹۱). این نظریه در دو مطالعه مورد تأیید قرار گرفته است. یکی از این مطالعات، همبستگی بسیار پایینی بین درآمد و خشنودی به دست آورده است. در مطالعه دیگر سطح بالایی از خشنودی و شادی در افراد مبتلا به صدمات شدید گزارش شد ( آرگایل، ترجمه گوهری انارکی و همکاران، ۱۳۸۲).

۲-۲-۲-۸-۱ پول

دینر و اوشی^[۱۵۲] (۱۹۹۹) تأثیر درآمد را بر خشنودی در ۱۹ کشور و بر ۰۰۰/۱۵۰ نفر آزمودنی مورد مطالعه قرار دادند. متوسط همبستگی درآمد، با خشنودی از درآمد ۲۵/۰ بود و متوسط همبستگی درآمد، با خشنودی کلی است. تأثیر درآمد بر شادی، در پایین سطح مقیاس درآمد بسیار قویتر است. همچنین، ارتباط بین خشنودی از زندگی و درآمد در کشورهای فقیرتر، بسیار بیشتر است، احتمالاً این نتایج به خاطر نقش پول د نیازهای ابتدایی زندگی از قبیل غذا، مسکن و غیره است.

متوسط همبستگی درآمد با متوسط خشنودی از زندگی در ۲۸ کشور در مطالعات مختلف بین ۵۹/۰ و ۶۲/۰ بوده است. علت اینکه در مقایسه های بین‌المللی درآمد، تأثیر آن در خشنودی متفاوت است، احتمالاً در مطالعات درون کشوری ^[۱۵۳]تأثیر تفاوت های فردی بسیار زیاد است، اما در مطالعات بین کشوری تأثیر تفاوت های فردی حذف می شود. علاوه بر این، تأثیر پول و امکانات ملی از قبیل آموزش و بهداشت بر شادی، بیش از شایستگی فردی است.نتیجه گرفته می شود که پول بر شادی مؤثر است و ۱۳/۰ همبستگی برآورد بسیار پایینی است (به نقل از آرگایل، ترجمه گوهری انارکی و همکاران، ۱۳۸۲).

۲-۲-۲-۸-۲ سلامت

اوکون^[۱۵۴] و همکاران (۱۳۸۴) در مطالعه ای فراتحلیلی، نشان دادند که همبستگی شادی با سلامتی ۳۲/۰ است، این میزان در صورت استفاده از مقیاس‌های ذهنی سلامت افزایش می‌یابد. سلامت ذهنی ، بخشی از خشنودی از زندگی است و با سلامت جسمی، یکسان نیست. درحالی که افراد روان نژند^[۱۵۵] درباره سلامت و یا بیماری خود اغراق می‌کنند، اما ممکن است افراد مبتلا به فشار خون بالا یا کلسترول تصور کنند که از میزان بیماری که واقعاً مبتلا هستند احساس بهتری دارند. بین شادی و ابتلاء به بیماری خاص رابطه وجود دارد، بخصوص اگر بیماری موجب محدودیت در فعالیت های فردی گردد (ون هوون^[۱۵۶]، ۱۹۹۴). بیماری های دیگری نیز وجود دارند که برخی از بیماران احساس بهتری نسبت به سلیرین دارند. علت این احساسات متفاوت چیست؟ هیدی و ویرینگ (۱۹۹۲) در یک مطالعه طولی از ‌استرالیا نشان دادند که ارتباط بین خشنودی کلی و خشنودی ناشی از سلامتی به مسائل غیر واقعی مربوط است و به ارتباط متقابل آن ها و ارتباط هر کدام از آن ها با روان نژندی بستگی دارد. افرا دشاد کمتر به روان نژندی مبتلا می‌شوند و افراد روان نژند از سلامت خود، رضایت کمتری دارند.

معهذا، فیست^[۱۵۷] و همکاران (۱۹۹۵) در مطالعه ای طولی نشان دادند که این مسأله امری دو جهتی است. سلامتی اهمیتی خاص برای سالمندان دارد و یکی از عوامل پیش بین برای شادی و یا خشنودی در زندگی سالمندان محسوب می شود، به نظر می‌رسد که سلامتی واقعاً یکی از علل شادی است. فرایندی که شادی بر سلامتی تأثیر گذاشته و خلق شاداب و سرزنده سیستم ایمنی بدن را فعال می‌سازد. علاوه بر این، تأثیر شادی بر سلامت ذهنی به فرایند های شناختی از قبیل نوع نگاه کردن به زندگی و متفاوت نگریستن خویشتن نیز مربوط است (به نقل از آرگایل).

۲-۲-۲-۹ رابطه بین شادکامی و سلامت روانی چگونه است؟

• استراتژی اضطراری :

در استراتژی صد در صد اضطراری باید ترتیب و نظمی عاری از نیات و اراده رهبران سازمان باشد. الگویی ‌به این حالت (اضطراری) نزدیک می‌شوند که محیط، الگوهای عملی خود را به سازمان تحمیل می‌کند. می توان این دو استراتژی را دو قطب یک محور فرض نمود که دیگر استراتژی های دنیای واقعی حدفاصل این دو استراتژی (مدیرانه و اضطراری) قرار می گیرند(همان منبع).

• استراتژی کارآفرین^[۱۷] :

از یک دیدگاه مرکزی نشأت گرفته است :‌ مقاصد رسما تشریح نشده، فردی رهبر سازمان است که ایده ها و دیدگاهش در شرایط جدید قابل تعدیل یا تطبیق می‌باشند، سازمان تحت کنترل شخصی رهبر است و در گوشه ای امن و بی خطر از محیط قرار دارد. این استراتژی نسبتا مدبرانه بوده و می‌تواند اضطراری و منعطف باشد (استیسی، ۱۳۸۱).

• استراتژی ایدئولوژیکی^[۱۸] :

ریشه در تشریک مساعی و نیات مشترک دارد. آرمان ها، جمعی و متعلق به کل اعضا است و به شکل مقدس و نسبتا تغییر ناپذیر بوده و به طور اصولی از طریق القاء و یا اجتماعی شدن کنترل می شود. سازمان اغلب در تقابل با محیط عمل می‌کند. این نوع تا اندازه ای مدبرانه است (علمی احمدی و دیگران،۱۳۸۲).

• استراتژی چتری^[۱۹] :

ریشه در تحمل و فشار دارد. رهبر تا حدودی کنترل اوضاع را در دست دارد، وی چارچوب ها و اهداف را مشخص می‌کند و افراد درون سازمان به نیروهای خود و یا محیط پیچیده و غیر قابل پیش‌بینی پاسخ می‌دهند، این استراتژی تا حدودی مدبرانه و تا قسمتی اضطراری یا مدبرانه-اضطراری است (همان منبع).

• استراتژی فرایندی^[۲۰] :

این نوع استراتژی فرایندی است، یعنی رهبر در سازمان فقط جنبه‌های فرایندی استراتژی، شامل : استخدام، ساختار کلی سازمان و غیره را کنترل می‌کند، اما تهیه محتوای آن به عهده دیگر اعضا واگذار می شود. این استراتژی تا حدودی مدبرانه و تا حدودی اضطراری است (همان منبع).

• استراتژی منفصل^[۲۱] :

در بخش های دور دست و دور افتاده سازمان و یا سازمان های تخصصی پدید می‌آید. اعضا ارتباط کمی با یکدیگر دارند. کنترل متمرکزی وجود نداشته و افراد طبق سلایق شخصی عمل می‌کنند که گاهی ضد نظرات مرکز باشد. استراتژی از نظر سازمان اضطراری است ولی از نظر افراد ممکن است مدبرانه و اضطراری قلمداد شود (همان منبع).

• استراتژی اجماعی^[۲۲] :

ریشه در اجتماع و اتفاق دارد. افراد از طریق توافق جمعی و تشریک مساعی چند جانبه روی الگوهای مفید و مناسب صحه گذاشته و آن را در غیاب کنترل مرکزی و معمول، به عنوان اصل می‌پذیرند. این نوع استراتژی تقریبا اضطراری است (همان منبع).

• استراتژی تحمیلی^[۲۳] :

از طرف محیط و خارج از سازمان به آن تحمیل می شود. محیط، الگوهای کاری خود را از طریق تحمیل مستقیم و یا از طریق پیشی جستن یا محدود کردن انتخاب سازمانی بر آن دیکته می‌کند. بیشتر از نوع اضطراری است، هر چند ممکن است توسط سازمان درونی شده و به مدبرانه تبدیل شود (استیسی، ۱۳۸۱).

۲-۲-۱۲) مدل چرخه تغییر استراتژی برایسون^[۲۴]

امروزه در محیط فعالیت سازمان های عمومی و غیر انتفاعی، علاوه بر وجود پیچیدگی و عدم اطمینان فزاینده، شاهد تعامل و در هم تنیدگی این تحولات نیز هستیم. این محیط ناپایدار و در عین حال به هم پیوسته، برخوردی متفاوت را از سازمان های عمومی و غیر انتفاعی و نهادهای مدنی طلب می‌کند. به منظور ارائه رویکردی جامع برای مدیریت استراتژیک هدفمند و منسجم در سازمان ها و نهادهای عمومی، دولتی و غیرانتفاعی جان.ام برایسون^[۲۵] چارچوبی را تحت عنوان “چرخه تغییر استراتژی” یا “چرخه ده مرحله ای” معرفی ‌کرده‌است. این فرایند در مقایسه با فرایندهایی که توسط افرادی چون آکرمان^[۲۶] یا بون^[۲۷] توصیه شده است منطقی تر و در عین حال مشارکتی تر است. این چرخه به منظور سازماندهی مشارکت ها،‌ خلق ایده های استراتژیک، شکل گیری ائتلاف های برنده و پیاده سازی استراتژی ها، طراحی شده است (برایسون، ۱۳۸۸). چرخه تغییر استراتژی برای کمک به سازمان های عمومی، دولتی و غیر انتفاعی در برآوردن الزامات سازمانی، تحقق ماموریتشان و ایجاد ارزش عمومی طراحی شده است(برایسون، الستون، ۱۳۸۹). این ده گام یا ده مرحله عبارتند از :

1. آغاز کار و حصول اتفاق نظر بر روی فرایند برنامه ریزی استراتژیک :

هدف از مرحله اول، مذاکره به منظور حصول توافق در میان تصمیم گیران کلیدی داخلی (و شاید خارجی) یا رهبران عقیده در خصوص آغاز فرایند برنامه ریزی استراتژیک و مراحل کلیدی آن است. اگر بخواهیم برنامه ریزی استراتژیک در یک سازمان قرین موفقیت گردد، پشتیبانی و تعهد مدیران و تصمیم گیران کلیدی نقشی اساسی در این زمینه ایفا می‌کند. علاوه بر این، به علت ماهیت عمومی و بین بخشی سازمان های دولتی و غیر انتفاعی، مشارکت دادن تصمیم گیران کلیدی خارجی، باعث موفقیت بیشتر استراتژی ها در مرحله اجرا می‌گردد.

توافقات اولیه باید موارد زیر را شامل شود :

• • هدف از اقدامات آتی

• • مراحل مهم در فرایند

• • شکل و زمان بندی گزارشات

• • نقش، کارکرد و اعضای گروه ها یا کمیسیون های مرتبط مانند کمیسیون های هماهنگی برنامه ریزی استراتژیک که اختیار سرپرستی فعالیت ها را در اختیار دارد.

• • نقش، کارکرد و اعضای گروه برنامه ریزی استراتژیک.

• • تعهد به تامین منابعی که برای پیشبرد کار ضروری است.

• محدودیت ها یا مرزبندی های کاری(همان منبع).

یکی از اولین وظایف پیشگامان و آغازگران فرایند، آن است که مشخص کنند که تصمیم گیران کلیدی دقیقا چه کسانی هستند. مرحله بعد تعیین اشخاص، گروه ها، واحدها یا سازمان هایی است که باید در این کار مشارکت داشته باشند. این دو مرحله نیاز به تجزیه و تحلیل اولیه ذینفعان خواهد داشت. ذینفع به هر شخص، گروه یا سازمانی اطلاق می شود که بر منابع، فرایند و خروجی های یک سازمان (یا هر نهاد دیگری) تاثیرگذار بوده یا از آن تاثیر می‌گیرد. ‌در مورد ذینفعان سازمان های عمومی و غیر انتفاعی می توان ارباب رجوع ها، مشتریان، سرمایه گذاران، کارمندان، هیات مدیره، نیروهای کاری داوطلب، سایر سازمان های غیر انتفاعی ارائه دهنده خدمات مکمل و بانک های مرتبط را، نام برد. درک صحیح ارتباطات (بالفعل و بالقوه) باعث شناسایی دقیق تر مرزها و پس زمینه‌های سازمانی شده و همچون سر نخ هایی مؤثر برای تعیین موضوعات استراتژک و توسعه استراتژیها عمل می‌کند(برایسون، ۱۳۸۸).

ب.دفاع مستندبه قرائن معقول یا خوف عقلایی باشد

گاه ممکن است فرد از تهاجم و حمله علیه خود بترسد بدون اینکه واقعاً حمله ای وجود داشته باشد در بند ب م ۱۵۶ گفته شده است که بایستی دفاع مستند به قرائن معقول یا خوف عقلایی باشد ‌بنابرین‏ معیار نوعی را ‌در مورد اصل حمله مورد توجه قرار داده است^[۱۴۵]

پ.خطر و تجاوز به سبب اقدام آگاهانه یا تجاوز خود فرد و دفاع دیگری صورت نگرفته باشد.

ت.توسل به قوای دولتی بدون فوت وقت عملاً ممکن نباشد، یا مداخله ی آنان در دفع تجاوز و خطر مؤثر واقع نشود.

‌در مورد شرایط حمله نیز بایستی چنین گفت که دفاع در مقابل تهاجمی مجاز است که شرایط زیر را داشته باشد:

۱-فعلیت داشتن یا قریب الوقوع بودن حمله

این شرط بدین معنا است که کسی نمی تواند قبل از حمله ی مهاجم یا مدتی پس از آن از روی انتقام جویی، شخص مهاجم را مورد ضرب و جرح قرار دهد و در توجیه عمل خود به دفاع مشروع استناد نماید.^[۱۴۶]

بایستی در دفاع مشروع تجاوز به حدی به فرد نزدیک شده باشد که برای حفظ حقوق و منافع دیگر هیچ تأخیری در دفاع جایز نباشد.

۲٫ غیرعادلانه و برخلاف حق بودن حمله

بدین معنا است دفاع در مقابل مأموران دولتی در مقام انجام وظیفه و یا دفاع در مقابل کسی که در حال دفاع مشروع است و یا … دفاع مشروع محسوب نمی شود هم چنان که قانون گذاردر بند پ ماده۱۵۶ چنین مقرر کرده که «خطر و تجاوز به سبب اقدام آگاهانه یا تجاوز خود فرد و دفاع دیگری صورت نگرفته باشد.»و تجاوز غیرقانونی است.^[۱۴۷]

قانون‌گذار ‌در مورد مأموران دولتی خود چنین مقرر می‌دارد اگر آن ها از حدود وظایف خود خارج شوند دفاع در مقابل آن ها جایز است طبق ماده ۱۵۷ «مقاومت در برابر قوای انتظامی و دیگر ضابطان دادگستری در مواقعی که مشغول انجام وظیفه ی خود باشند، دفاع محسوب نمی شود، لکن هرگاه قوای مذبور از حدود وظیفه ی خود خارج شوند و حسب ادله و قرائن موجود خوف آن باشد که عملیات آنان موجب قتل، جرح، تعرض به عرض یا ناموس یا مال گردد، دفاع ‌جایز است»

۳٫حمله می‌تواند علیه خود شخص یا دیگری باشد

تبصره ی ماده ۱۵۶ در صورتی دفاع از دیگری را مجاز شمرده است که «دفاع از نفس، ناموس، عرض، جان و آزادی تن دیگری در صورتی جایز است که او از نزدیکان دفاع کننده بوده یا مسئولیت دفاع از وی بر عهده ی دفاع کننده باشد یا ناتوان از دفاع بوده یا تقاضای کمک کند یا در وضعیتی باشد که امکان استمداد نداشته باشد»

۴٫حمله ممکن است علیه نفس، عرض، ناموس، مال یا آزادی تن باشد منظور از نفس، جسم و جان است، مال می‌تواند اعم از منقول و غیر منقول باشد در دفاع مشروع فرد مدافع رفتار خود را علیه یک فرد مهاجم انجام می‌دهد.

در مقام مقایسه بایستی گفت در این ماده صحبتی از انگیزه ی احسان نشده است در ماده گفته شده است در مقام دفاع از نفس، عرض، ناموس، مال یا آزادی تن خود یادیگری، در اینجا دفاع از خود را نیز گفته است علاوه بر دیگری در حالی که در م ۵۱۰ فقط از حفظ جان، مال، عرض و ناموس دیگری صحبت شده است و از آزادی تن نیز صحبتی نشده است به نظر می‌رسد که گفته کسانی که استناد می‌کنند به قاعده ی احسان برای تجویز دفاع خالی از ایراد نباشد چرا که بر اساس این قاعده محسن کسی است که با قصد انجام نیکی به دیگری در جهت جلب منفعت ویا دفع ضرر از وی اقدام می کند و هرگاه چنین شخصی در راستای احسان خودبه ناچار ضرری را متوجه سازد ضامن نخواهد بود، این در حالی است که مدافع ضمن صیانت از حقوق خود قصد دفع تجاوز از خود را داشته و در این راستا به طرف مقابل صدمه وارد می‌کند و چه از لحاظ قصد و چه نتیجه ی عمل با محسن متفاوت است در نتیجه ‌استناد به این قاعده برای توجیه اقدام مدافع صحیح نمی باشد.^[۱۴۸]

در اینجا نیز همانند احسان فرد مدافع علاوه بر نداشتن مسئولیت کیفری ،مسئولیت مدنی هم ندارد به علت اقدام تعدی آمیز مهاجم، جز ‌در مورد دفاع در مقابل دیوانه که دیه از بیت المال پرداخت می شود ولی وجه بارز تمایز این مواد از هم را باید درمجرمانه بودن یا نبودن عمل مرتکب جستجو کرد با این توضیح که در دفاع مشروع عمل مرتکب مجرمانه و دارای وصف کیفری است در حالی که عمل و اقدام مرتکب در ماده۵۱۰ ق.م.ا عمل مجاز و مباحی بوده و فاقد وصف مجرمانه است و این امر از عبارات به کار برده شده در مواد مورد نظر به سهولت قابل درک و استنباط می‌باشد.

عمل مجرمانه ی مرتکب در دفاع مشروع به مباشرت انجام می گرد در حالی که در ماده ی ۵۱۰ ق.م.ا اقدام و عمل مرتکب می‌تواند به نحو تسبیب هم باعث ایجاد صدمه و خسارت می شود.

برای درک مفهوم دفاع مشروع ذکر مثال در این مورد مفید خواهد بود.

مثلاً شخص در شب پس از اینکه متوجه حضور سارقین در حیاط منزل خودمی شود برای فراری دادن ودفع سارقین با اسلحه مجوز دار شکاری اقدام به شلیک گلوله هوایی و تهدید سارقین می‌کند.

یا دختری به دنبال خروج از دانشگاه و پس از آنکه به زور و عنف توسط خواستگارش که به وی قبلاً جواب رد داده است به داخل خودرویی منتقل و مورد ربایش قرار می‌گیرد در حین انتقال و جابه جایی در خودرو برای رهایی از دست آدم ربا و وادار کردن وی به توقف و خروج از خودرو ضربات متعددی را به سر و صورت وی وارد می‌کند.

یا راننده ی خودرویی در جاده، متوجه می شود که راننده یکی از خودروهای حاضر در جاده قصد کشتن راننده خودرویی دیگری را دارد و در حالی که به سرعت وی را تعقیب می کند از داخل پنجره نیز اقدام به تیراندازی به سمت خودرو فراری می‌کند به همین جهت و با تقاضای کمک از سوی راننده فراری برای دفع خطر و حمله، به عمد خودرو خود را به خودرو مهاجم کوبیده و او را از جاده منحرف می‌کند.

در موارد فوق اعمال مجرمانه مرتکبین به جهت احراز حمله و تهاجم دفاع مشروع تلقی ‌و مشمول ماده ی ۱۵۶ می شود.

همان‌ طور که متوجه شدیم احسان در ماده ۵۱۰ گرچه با اضطرار در م. ۱۵۲ و دفاع مشروع در م. ۱۵۶ شباهت هایی دارد ولی بایستی چنین گفت که هر یک شرایط مربوط به خود را دارند که با توجه ‌به این شرایط می توان این مفاهیم را از یک دیگر تفکیک کرد و تشخیص داد.

که به صورت خلاصه می توان چنین گفت که:

۱-مقایسه موضوعی

جان

مال

اضطرار

خود یا دیگری

جان

مال

عرض

ناموس

آزادی تن

دفاع مشروع

خود یا دیگری

مال

جان

عرض یا ناموس

احسان

دیگری

۲٫اضطرار و دفاع مشروع از جمله علل موجهه جرم می‌باشند ولی قاعده ی احسان به اصل دیگر حقوق کیفری باز می‌گردد که مربوط به عنصر معنوی هر جرم است پس قاعده ی احسان مستقلاً اصل جدیدی وارد حقوق کیفری نمی کند و در مواردی می‌تواند به اضطرار مرتبط شود.

فصل سوم

تأثیر انگیزه احسان در حکم وضعی

احکام وضعی آن دسته از احکام شرعی است که مقتضای آن ها الزام، منع و یا رخصت نیست وبه طور مستقیم از سوی شارع نسبت به افعال ملکفین انشا نمی گردند از قبیل مالکیت، زوجیت، اهلیت، سببیت، مانعیت، شرطیت ،صحت و بطلان، هیچ یک از این احکام توسط شارع جعل نشده است و مدلول آن ها ابتدائاً الزام و یا منع نیست.